léirmheas, review; fiúntas, worth; doleigheasta, incurable; castacht, complexity; truiféis, rubbish; sna hadharca ag a chéile, in conflict with one another; cóisir, party; iomrascáil, wrestling; ganntan, want.
.
I mBéal an Phobail
Léirmheas
Peadar Bairéad
.
“T h e M a s t e r”
Ba mhaith liom, an tseachtain seo, píosa beag a scríobh faoi “The Master”, an leabhar is déanaí ó pheann líofa an údair ildánaigh sin, Colm Tóibín. Ní hé seo an chéad uair agam piosa a scríobh sa cholún seo faoi leabhar le Colm Tóibín, nó tharla gur scríobh mé léirmheas faoi “The Blackwater Lightship” agus faoi “The Sign of the Cross: Travels in Catholic Europe” anseo cheana, agus chomh fada is a bhaineann sé liomsa, is é seo an leabhar is fearr fós uaidh.
Duine dínn fhéin isea Colm, fear a rugadh agus a tógadh sa tír seo. Tá cónaí air faoi láthair i mBaile Átha Cliath. Tá úrscéalta eile scríofa aige freisin, The South, The Heather Blazing, agus The Story of the Night, agus lena gcois siúd, tá roinnt mhaith eile scríbhneoireachta déanta aige freisin, Lady Gregory’s Toothbrush, Homage to Barcelona, Bad Blood: A Walk Along the Irish Border, agus tuilleadh. Bhí an Blackwater Lightship ar an ngearrliosta don Booker Prize, sa bhliain 1999, rud a léiríonn fiúntas agus aitheantas an údair líofa seo.
Biographic
Bheadh ar dhuine a admháil i dtosach anseo nach gnáthúrscéal atá faoi chaibidil anseo againn, nó ar bhealach, is cosúla le beathaisnéis é, ina n-éiríonn leis an údar a bhealach a dhéanamh isteach go smior anama Henry James, an scríbhneoir cáiliúil, sciliúil, déanta, sin, a rugadh is a tógadh sna Stáit Aontaithe, ach ar thaistealaí doleigheasta é, a chaith bunús a laethe ar fán i measc chathracha móra na hEorpa, ó chathair ársa na Róimhe go Londain Shasana, agus ó Florence go Páras álainn na Fraince. Is féidir le duine a rá, faoin úrscéal seo, go bhfuil a bhuaic sroichte ag an údar sa saothar suimiúil seo, nó níl bun chleite amach, nó barr chleite isteach, ó thús deireadh an tsaothair ildánaigh seo. Bheadh ar dhuine a rá, i dtosach báire, go bhfuil cuma na taighde agus blas na scoláireachta ar chuile fhocal sa leabhar seo, nó caithfhidh go bhfuil chuile shórt dár scríobh James, léite agus tuigthe ag Colm Tóibín, agus ní focal beag nó suarach é sin, mar ba scríbhneoir líofa líonmhar é an Henry James céanna sin. Amanta, cheapfá gurbh fhearr a thuig an Tóibíneach é, ná mar a thuig James castachta a aigne agus a anama fhéin. Níl dabht ach oiread, ach go bhfuil cuma na foirfeachta agus na snastachta ar stíl an údair sa leabhar seo.
Féach mar a chuireann sé tús lena scéal, tráth raibh James i Londain Shasana, in Eanair na bliana 1895, céad is deich mbliana ó shoin anois. Tamall roimh bhreacadh an lae a bhí ann, agus dhúisigh sé de thoradh na mbrionglóidí aisteacha a bhí á chrá le tamall anuas.
“Sometimes in the night he dreamed about the dead – familiar faces and the others, half-forgotten ones, fleetingly summoned up. Now as he woke, it was, he imagined, an hour or more before the dawn; there would be no sound or movement for several hours; He touched the muscles on his neck which had become stiff; to his fingers they seemed unyielding and solid but not painful. As he moved his head, he could hear the muscles creaking. I am like an old door, he said to himself.”
Ach ba é an bhrionglóid ba mhó a chuaigh i gcionn air, nó brionglóid ina bhfaca sé aghaidh a mháthar agus í ag impí air, rud eicínt, nach raibh fáil aici air, a fháil di, ach sula bhféadfadh sí cúrsaí a mhíniú dó, dhúisíodh sé as a chodladh. Níl dabht ar domhan ach go raibh spéis neamhghnách aige i mbrionglóidí, agus i ngach uile shórt a bhain leis an saol eile.
The staging of “Guy Domville”
Thart ar an am seo, bhí dráma dá chuid, “Guy Domville”, á ullmhú le chur ar an ardán, agus chuir sin ar bís é freisin. Nuair a tháinig oíche an léirithe, an cúigiú lá d’Eanair, ní fhéadfadh sé suí isteach san Amharclann áirithe sin, agus tharla go ndeachaigh sé isteach in Amharclann eile, ina raibh dráma le Wilde á léiriú. Thug sé faoi deara gur bhain an lucht éisteachta an-taitneamh go deo as, bíodh gur cheap James fhéin nach raibh ann ach truiféis. Bhuel, tháinig nóiméad na fírinne, ar deireadh thiar, agus ba é a tharla dá dhráma fhéin nó gur theip glan air, ar an ardán. Níor thaitin sé leis an lucht éisteachta, olc, maith, nó dona.
“They hooted and roared and when the curtain came down they catcalled and yelled abuse…..”
Shocraigh a údar éirí as drámaí a scríobh feasta, rud a dhírigh a pheann ar úrscéalta agus ar chineálacha eile scríbhneoireachta. Agus bíodh gur bhain sé cáil amach dó fhéin sna réimsí sin, ní raibh sé ag brath feasta ar mholadh an tslua lena spreagadh chun pinn.
An Irish Visit
D’iompaigh sé ón ndrámaíocht, agus ba é toradh a bhí ar sin, nó gur éirigh leis sraith de leabhair den scoth a scríobh, ach níl dabht ar domhan ach gur chuir teip a dhráma isteach go mór ar James, agus i bhFeabhra na bliana 1895, ghlac sé go fonnmhar le cuireadh ó Lord Wolseley dul go hÉirinn ar feadh scathaimh. Tharla ag an am sin, go raibh an Lord céanna sin i gceannas ar Arm Shasana in Éirinn, agus ag an am gcéanna, fuair sé cuireadh ó Lord Houghton, a bhí tar éis a cheaptha mar Lord Lieutenant ar Éirinn. Bhí an bheirt sin sna hadharca ag a chéile ag iarraidh ar James a mhealladh chucu fhéin mar aoi in Éirinn. Chuaigh sé, nó cheap sé go ndéanfadh tamall saoire maitheas dó, agus go raibh chuile sheans ann go mbeadh dearmad déanta ag daoine, ar a theip sa drámaíocht, faoin am a bhfillfeadh sé ar Londain arís.
“He went to Ireland since it was easy to travel there and because he did not believe it would strain his nerves. Neither Lord Houghton, the new Lord Lieutenant, whose father he had also known, nor Lord Wolseley, who had become Commander-in-Chief of Her Majesty’s forces in Ireland, had seen his play; he agreed to spend a week with each.”
Thuig sé an chúis ar ball, nó tharla ag an am go raibh uaisle na tíre seo tar éis diúltú dá n-aoicht, agus sa chás sin, bhí orthu aoinna a iompórtáil ó Shasana, le frestal ar a gcóisirí is ar a rincí.
Orientation
Tráth raibh sé anseo in Éirinn, feiceann muid é ag iomrascáil lena dhearcadh i leith chúrsaí gnéis, téad a théann tríd an leabar ar fad, agus dála an scéil, fadhb nár éirigh leis an Máistir, le Henry James fhéin, a scaoileadh roimh dheireadh an scéil. Dhealródh sé go raibh an fear céanna i gcás idir dhá chomhairle sna cúrsaí céanna sin, agus díríonn an t-údar, an Tóibíneach, tóirse a thaighde, go minic tríd an scéal, ar an bhfadhb dhaonna chéanna sin. Féinscrúdú, spéis i mbrionglóidí agus sa saol thall, ábhair a spreagann James, arís agus arís eile tríd an scéal, sin agus fonn pinn nach ligfeadh dó mórán sosa a ghlacadh, feadh a shaoil, sea, agus b’fhéidir freisin, eagla go dtiocfadh an ganntan ar chuairt chuig a dhoras, i ndeireadh a laethe thiar, a choinnigh ag saothrú é feadh a shaoil. Is iontach go deo an tuiscint atá ag an údar ar mheon, ar aigne, ar éirim, agus ar phearsantacht an Mháistir; toradh a thaighde, a shaothair chrua, agus a ghéarchúis dhúchais, is cúis leis an dtuiscint céanna sin, gan dabht. Féach mar a chuirtear é, sa phoiblíocht i dtús an leabhair…..
“Colm Tóibín captures the exquisite anguish of a man whose artistic gifts made his career a triumph but whose private life was haunted by loneliness and longing, and whose sexual identity remained unresolved. Henry James circulated in the grand parlours and palazzos of Europe, he was lauded and admired, yet his attempts at intimacy inevitably failed him and those he tried to love.”
An-leabhar, ach caithfidh mé é a fhágáil fút fhéin ag an bpointe seo, mar tá mé cinnte go mbainfidh tú adhmad as an scéal suimiúil, spéisiúil, spreagúil, seo.
.
.
.
.
.
.
.
English 
Gaeilge