Saolaíodh Áilleacht Uafar 7

Peadar Bairéad

.

(This week we bring to a close some thoughts on ‘The Rising’ 1916)

.

(ar leanuint on tseachtain seo caite……)

.

Mac Dara, The Singer

.

Ba é Mac Dara, amhránaí, file, agus scríbhneoir amhráin tíre, an príomhcharachtar sa Dráma seo. Suíodh an dráma i dteach a mháthar, san Iarthar, ach níor leag Mac Dara cos sa teach sin le seacht mbliana roimhe sin. Tá caint faoi Éirí Amach i mbéal an phobail, agus tá deartháir óg Mhic Dara réidh chun catha, agus é ag fanacht ar orduithe ó Ghaillimh. Tá caint, imeasc daoine, faoi amhránaí ainaithnid atá ag spreagadh na cosmhuintire lena chuid amhrán. Tuigtear do lucht na háite, go bhfuil guth mar bhuabhall aige. Baineann sé deora as daoine, agus tá fearg fíochmhar air. Feictear do dhaoine áirithe, gur laoch é, fad is a fheiceann daoine eile mar aingeal é, nó mar Mac Mhuire fhéin.

Tagann cuairteoir isteach agus insíonn a scéal don tseanmhúinteoir, faoin chaoi ar chaith sé seacht mbliana ag taisteal trí ghaineamhleach an amhrais. Chaill sé a chreideamh, ar feadh scathaimh, ach fuair ar ais arís é i measc na cosmhuintire. Iontusan chonaic sé aghaidh Dé….

“Ah! It is a tear-stained face, bloodstained, defiled with ordure, but it is the Holy Face”

Is dócha go bhfuil macalla na bhfocal sin le fáil i ndán a charad, Joseph Mary Plunkett, “I see his blood upon the rose.”

Agus arís deir sé…..

“When my mother greeted me, I thought of Mary meeting her son on the way to Calvary.”

.

Dearcadh an Phiarsaigh

.

Feiceann muid dearcadh an Phiarsaigh sa mhéid sin, agus an chaoi ar shnaidhm sé an Laochas agus an Chríostaíocht le cheile, faoi mar ba dhual dó.

Fad is atá Mac Dara ansin lena mháthair sa tseomra, téann a dheartháir óg, Colm, amach chun troda, gan orduithe a fháil, agus gan ina chomhluadar, ag tacú leis ach cúig dhuine dhéag. Nuair a chuala Mac Dara an scéal sin, dúirt sé gur chóir do cheithre scór dul amach chun troda in éineacht le Colm. Ach ar ball, nuair a chuala sé gur cailleadh Colm, dúirt sé ansin….

“The fifteen were too many….One man can free a people as one Man redeemed the world. I will take my pike, I will go into battle with bare hands…. I will stand before the English, as Christ hung naked on the tree.”

Críochnaíonn an Dráma le Mac Dara ag deifriú i dtreo shaighdiúirí Shasana.

Sa dráma seo, bhain an t-údar úsáid as chaint na ndaoine, agus thóg sé an sintéis a shroich sé in “An Rí” céim eile chun tosaigh. Seo mar a chuir mé é, i léacht úd a thug mé blianta fada ó shoin anois……….

The synthesis reached by Pearse in “The King,” is taken to the ultimate point of Christian Parallellism in “The Singer”, and Pearse’s final statement in the Singer is telling us that war and killing are unnecessary…

Ní raibh gá le h-ár nó le marú, le pobal a shlánú, dhéanfadh bás íobartaigh amháin an chúis, ach an té sin, é fhéin a ullmhú i gceart don íobairt sin. Mór idir sin, agus an léamh a chuireann daoine áirithe ar a dhearcadh, agus ar a ghníomhartha!

.

Dírbheathaisnéiseach?

.

Níor admhaigh an Piarsach go mba dhráma dírbheathaisnéiseach é “The Singer”, ach déarfainn, go bhfuil an iomarca cosúlachtaí idir Mhac Dara agus an t-údar fhéin, le sin a chreidiúint ina iomláine.

Leor sin do thuras na huaire seo.

Sa phíosa seo, dhírigh mé cuid mhaith ar fhís agus ar dhearcadh an Phiarsaigh, nó ba eisean, tar éinne eile de cheannairí an Éirí Amach, a léirigh an fhís sin ina chuid scríbhinní, agus a thuig conas a bhainfí amach í sa saol ábharaíoch seo.. Nárbh é a scríobh….

“ O wise men, riddle me this: what if the dream come true?

What if the dream come true? and if millions unborn shall dwell

In the house that I shaped in my heart, the noble house of my thought”

.

Do roinnt mhaith de na ceannairí eile, ba é a theastaigh uathusan nó an gad ba ghiorra don scornach, (greim Shasana ar an dtír seo), a scaoileadh i dtosach…….

.

(Leor sin mar chríoch ar an tsraith seo Aistí faoi Chomóradh Céad an Éirí Amach.) Laoch eile ar lár

.

Trom anocht croí éigeas Osraí,

Millteach mór a chaill,

Fear dána eile sínte, caillte,

Fleasc a cheirde sciobtha ar fán.

.

Tobar eolais, Foinse eagna,

Crann taca Gael go hiomlán

Laoch sa bhearna in am an ghátair,

Ár gcosaint tréan ar scrios is ár.

.

Cé sheasfaidh feasta sa bhearna bhaoil dúinn,

Nuair a thiocfaidh géar ar chine Gael?

Cé dhéanfaidh taighde, lenar gcás a scaoileadh,

Nuair a dhéanfar ionsaí ar ár n-aos léinn.

.

Mothóidh muid uainn thú, anseo in Osraí

In aimsir álainn ár nDaonscoile glé

Nó ghlac tú chugat saorántacht ár Ríochta

Mar dhúthaigh ársa do chine ghil fhéin.

Solas na Soilse ag soilsiú na slí dhuit,

Is leaba gan chnaipe id chomhairse gach tráth,

Scoláireacht is taighde dod mhealladh le héifeacht,

Anois agus choíche, go bruinne an bhrátha.

.

Solas na soilse agus leaba i measc Naoimh Éireann go raibh ag a anam uasal, anocht, agus i dtólamh.

.

.

Laoch eile ar lár

.

Trom anocht croí éigeas Osraí,

Millteach mór a chaill,

Fear dána eile sínte, caillte,

Fleasc a cheirde sciobtha ar fán.

.

Tobar eolais, Foinse eagna,

Crann taca Gael go hiomlán

Laoch sa bhearna in am an ghátair,

Ár gcosaint tréan ar scrios is ár.

.

Cé sheasfaidh feasta sa bhearna bhaoil dúinn,

Nuair a thiocfaidh géar ar chine Gael?

Cé dhéanfaidh taighde, lenar gcás a scaoileadh,

Nuair a dhéanfar ionsaí ar ár n-aos léinn.

.

Mothóidh muid uainn thú, anseo in Osraí

In aimsir álainn ár nDaonscoile glé

Nó ghlac tú chugat saorántacht ár Ríochta

Mar dhúthaigh ársa do chine ghil fhéin.

Solas na Soilse ag soilsiú na slí dhuit,

Is leaba gan chnaipe id chomhairse gach tráth,

Scoláireacht is taighde dod mhealladh le héifeacht,

Anois agus choíche, go bruinne an bhrátha.

.

Solas na soilse agus leaba i measc Naoimh Éireann go raibh ag a anam uasal, anocht, agus i dtólamh.

.

.

.