Tús Tuile…..1

Peadar Bairéad

.

(This week I take a second look at a piece I wrote here some years ago.)

Memories returning

Nuair a smaoiním anois ar an bPiarsach, tagann chugam isteach ar thonn na cuimhne, an lá úd fadó, i dtriochaidí na haoise seo caite, nuair a d’inis an Máistir Ó Cróinín, i Scoil Náisiúnta na Cille Móire, Iorras, scéal an Phiarsaigh dúinn. Tagann chugam freisin, an grianghraf úd, a léirigh cló leicinn an Phiarsaigh, pictiúr, dár linne, a léirigh séimhe, macántacht, agus fearúlacht. Sea, agus tugaim chun cuimhne freisin, na huaigheanna néata, rangaithe, úd, i gCnoc an Arbhair, gona gcrainn arda lásacha, gona leacht ard, snoite, clochach. Sea, ba naoimh ar thalamh dúinne laochra an Éirí Amach.  

That Terrible Beauty!

Ach thar aon rud eile, tagann línte úd an Yeatsaigh chugam, agus é ag smaoineamh ar an bPiarsach céanna sin.

“This man kept a school

And rode our winged horse..”

Agus arís…

I write it out in a verse

McDonagh and McBride

And Connolly and Pearse

Now and in time to be

Wherever the Green is worn

Are changed, changed utterly

A terrible beauty is born”

.

An Gearrscéalaí

Ach ní chuige sin atá mé, an iarraidh seo, nó is é atá ag déanamh tinnis dom sa phíosa seo, nó scéal amháin, agus altanna, leis an bPhiarsach, mar bíodh go raibh scileanna aige i mbun filíochta agus i mbun drámaíochta, agus fiú i mbun óráidíochta, is é mo thuairim fhéin, nó gur mar ghearrscéalaí ba mhó a bhain sé clú agus cáil amach dó fhéin. Chuaigh sé i mbun pinn agus é an-óg, agus lean den nós sin thar na blianta fada. Sa bhliain 1902, agus é trí bliana is fiche, thosaigh sé ag scríobh altanna agus cuntais chuig an Claidheamh Solais. Cur síos ar a imeachtaí agus ar a eachtraí i gConamara, ba mhó a bhíodh idir chamáin aige sna píosaí sin. Ba chara leis an eagarthóir Eoin Ó Neachtain é, agus d’fhoilsíodh seisean chuile shórt uaidh. Ag cur síos ar aiste acu sin, “Lá Fá’n Tuaith” dúirt Ruth Dudley Edwards, ina Beathaisnéis scolártha, dea-thaighithe, faoin bPiarsach…..

“It smacked more of the schoolboy essay than of the serious literary effort of an adult. But as with oratory, so with writing. Pearse had to learn his craft, he was only beginning.”

Ag scaipeadh an scéil

“Fair enough”, adéarfadh duine, b’fhéidir, ach ag an am gcéanna, chaithfeadh duine smaoineamh, nach raibh an oiread sin eiseamláirí ag an bPiarsach, le bheith ag déanamh aithrise orthu, an t-am sin. I ndáiríre, is dócha go bhféadfá a rá, go raibh sé ag iarraidh litríocht na Gaeilge a chur in oiriúint don ré inar mhair sé. Rinne sé a dhícheall ar roinnt scríbhneoirí Gaeilge a spreagadh, le gearrscéalta nua-aoiseacha a scríobh i nGaeilge, ach ba bheag aird a tugadh air, agus i ndeireadh na dála, tuigeadh dó, nach raibh an dara rogha aige ach rogha an chircín rua fhéin, sé sin tabhairt faoin ngnó é fhéin! Sa bhliain 1905, d’éirigh leis an gearrscéal “Poll an Phíobaire” a chur de, bíodh nár chuir sé a ainm fhéin leis an scéal sin, ach bhain úsáid as, Colm Ó Conaire, mar ainm cleite. Sa chéad phíosa eile, an tseachtain seo chugainn, feicfidh muid nár ró-chliste an t-ainm a bhaist sé ar an scéal céanna sin, nó lig an tAth. Ua Duinnín air, gur bhain sé ciall contráilte as an teideal céanna sin, agus é ag ligint air go mba theideal gháirsiúil é, le ceap magaidh a dhéanamh den údar óg!

.

……………………….Ar leanúint an tseachtain seo chugainn.…………………………

.

.