by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Hi! Mary,
A picture of any Christmas scene would work well with this offering. A Christmas Tree, or City Lights, or some such.. Best wishes for the Holy Season to you and yours.
Peter Barrett.
.
.
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
Nollaig Náid a Naoi
.
Nollaig eile chugainn faoi dheifir,
Gearróga dubha linn, dár reo,
Ach cuimhní geala mar ré dár seoladh
Siar faoi ghradam go Ríocht na n-Óg.
.
Nach breá an rud é go bhfuil Séasúr na Nollag ar lic an dorais againn, faoi seo, lenár gcroí a thógail, agus lenár misneach a ardú, tar éis ar fhulaing muid mar chine, le dhá mhí dhéag anuas. Ní gá dhom na cruatain uilig a tháinig ar chuairt chugainn le bliain anuas, a lua anseo, nó is glas iad na cuimhní céanna sin in aigne chuile dhuine againn. Smaoinigh ar an gcúlú eacnamaíochta, a bhain an anáil dínn, ó thús na bliana seo, sea agus na buiséid fheanntacha a dréachtadh, ag iarraidh na coscáin a oibriú ar an gcúlú céanna sin. Ansin, cé dhéanfadh dearmad ar na tuilte a tháinig anuas sa mhullach orainn, agus an toradh a bhí ar na tuilte céanna sin, agus cé dhéanfadh dearmad ar na Tuarascála a leagadh os ár gcomhair sa tréimhse sin, Tuarascáil Uí Riain, agus Tuarascáil Uí Mhurchú, Tuarascála a bhain an chaint dínn uilig, geall leis, nó céard d’fhéadfá a rá i bhfianaise na ngníomhartha danartha, peacúla, a nochtaíodh don náisiún sna Tuarascála céanna sin.
Gaineamh ar Urláir
.
Ré gan fearthainn, gan sioc, gan sneachta,
Taitneamh gréine as spéartha glé,
Gaineamh leata ar ’chuile urlár
Ag fáiltiú roimh bhreithlá Mhac Dé.
.
Níor imigh Mí na Nollag gan a smitín fhéin a bhualadh orainn, nó i rith na míosa sin, ritheadh an buiséad ba ghéire a gearradh riamh ar phobal na tíre seo, buiséad frith-Nollaigiúil, a d’fhág roinnt mhaith daoine ar an ngannchuid, le Nollaig ghortach a cheannacht dóibh fhéin, dá gclann, is dá gcairde, le Nollaig seo Náid a Naoi a cheiliúradh.
Coinnle geala mar chuireadh uainne
Don Mhaighdean óg is dá céile caoin,
Teacht ar chuairt chugainn ó fhuacht na hoích’
Le foscadh fíor a thabhairt don Naí.
.
Gan gus, gan mustar!
Ach breathnaigh ar an t-é atá á mhóradh againn le linn na Féile Beannaithe seo. Ní raibh mórán de mhaoin an tsaoil seo aigesean an oíche sin fadó, ach nár chomhartha sona dúinne a theacht? Sea, agus b’fhéidir nach ró-dhona an tuar dúinne é, ar tharla dúinn i mbliain seo Náid a Naoi.
.
Maidin Nollag is sioc ar thalamh,
Spéir go drithleach, in omós don Rí,
Pobal tuaithe ag triall ar Aifreann
Le breithlá sona a ghuí don Naí.
.
Agus sin uilig ráite, dearbhaithe, agus admhaithe, agam, níl an dara rogha againn ach an Ród seo Romhainn a bhualadh, go bródúil, misniúil, nó ní pobal sinn a shíolraigh ó chine meata.
Síocháin do Lucht a Pháirte
Ach, sul má bhuaileann muid an Ród céanna sin, ag tús na bliana seo chugainn, 2010, déanaimis Féile Bheannaithe na Nollag seo, Náid a Naoi, a cheiliúradh, faoi mar a deineadh an Fhéile sin a cheiliúradh le sinsearacht romhainn. Mar sin, Nollaig Shona dhaoibh, agus go mbeirimid uilig beo ar an am seo arís.
.
.
D’imigh sin is shíothlaigh m’aisling,
Is táim anois ar ais im aois,
Ach fanfaidh fís gheal, ghlé, na hóige
Le teas is dóchas a adhaint im’ chroí.
.
Gura seacht fearr a bheas ár léitheoirí uilig, an tráth seo arís.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Playing for Pizza
by
John Grisham
Another Grisham Story
Leabhar eile ó pheann líofa an údair cháiliúil, Mheiriceánaigh, seo, is ea Playing for Pizza, ach caithfear a rá, láithreach bonn, gur chineál eile leabhair, amach is amuigh, isea an ceann seo. Is minic cheana a léigh sibh píosaí sa cholún seo, faoi leabhair eile le John Grisham, ach den chuid is mó, ba chúrsaí dlí a bhí mar chúlra, agus mar dhúshraith, ag na scéalta sin, agus ní gá a rá, go mba leabhair spéisiúla, tarraingteacha, lán- teannais, iad uilig. Nach cuimhin libh píosaí a léamh anseo faoi leabhair ar nós:-
The Firm, the Pelican Brief, The Runaway Jury,
The Summons, The Last Juror, agus The Broker.
Rinne sé cupla iarracht freisin, ar leabhair a ghaibhniú taobh amuigh den dlí, leabhair ar nós:-
A Painted House, Skipping Christmas, agus Bleachers.
Ach ba chumadóireacht a bhí sna leabhair sin, taobh amuigh den Painted House, b’fhéidir. Ní gá a rá, gur scríobh sé leabhar de chineál eile ar fad, anuraidh, leabhar a bhí bunaithe ar fad ar an bhfírinne. The Innocent Man, ata idir chamáin agam anseo, agus ba é mo bhreith ar an leabhar sin, nó ar bhealach eicínt, go mba iontaí ar fad an scéal é ná mar a bhí le fáil ina chuid leabhair ficsin.
A change of direction
Ach sa scéal seo, Playing for Pizza, fágann sé na cúirteanna agus an dlí ar leataobh arís, agus tugann sé faoi scéal a chumadh, taobh amuigh den ghort úd ab ansa leis. Cúrsaí Peile Meiriceánaí atá idir chamáin aige anseo. Tharla, agus é i mbun taighde do leabhar eile ar fad, go bhfuair sé amach, go raibh Peil Mheiriceánach á imirt san Eadáil, agus go raibh lear mór foirne bainteach leis an gcleachtas seo. Ar leibhéal amaitéireach a deintear an cluiche a eagrú ansin. Bhí de nós ag cuid de na foirne sin, Meiriceánach, nó dhó, a fhostú, le cúnamh a thabhairt dóibh fanacht i dteangmháil leis an gcluiche Meiriceánach. Cá bhfuair an t-údar an teideal dá leabhar? Bhuel, in ionad pá a íoc leis na himreoirí Eadáileacha, is amhlaidh a bhíonn féasta acu, go rialta, agus is é an Pizza an príomh earra ar an mbiachlár, do na féastaí céanna sin!
The Quarterback
Is é an príomhcharactar sa scéal seo nó Rick Dockery, ceathrúchúlaí, nó quarterback, mar a thugtar ar imreoir dá leithéid thall. Ba é Arnie a ghníomhaire, agus bíodh go raibh seal maith caite ag Rick, ag gabháil don chluiche sin thall, ag an am gcéanna, níor éirigh leis clú, nó cáil faoi leith, a bhaint amach dó fhéin mar imreoir. Tharla nach mbíodh an t-ádh ina chaipín, de ghnáth, agus ba é toradh a bhí ar sin, nó go mbíodh air bóthar a bhualadh minic go maith, ach faoi thús an scéil seo, bhí sé ag imirt mar cheathrúchúlaí do na Cleeveland Browns. Tharla go raibh an Fhoireann sin ag imirt sa chraobhchluiche. Bhí ag eirí thar barr leo, agus iad 17 pointe chun tosaigh, ach sa chuid deiridh den chluiche sin, d’éirigh le Rick Dockery páirt chinniúnach a ghlacadh san imirt, agus, mo bhrón! trína leibideacht, agus trí dhrochphasanna, d’éirigh leis bua gan choinne a bhronnadh ar a gcéilí imeartha. Ba é toradh a bhí ar an bpáirt a ghlac sé sa chluiche sin, nó gur deineadh staicín áiféise de os comhair an náisiúin, agus dá bharr sin, ní raibh foireann ó cheann ceann na Stát Aontaithe, a bheadh sásta baint nó páirt a bheith acu leis!
Football Americano!
Bhí a ghníomhaire, Arnie bocht, i gcruachás agus é ag iarraidh post a fháil dá cheathrúchúlaí, i bhfoireann ar bith de lucht imeartha Peile Meiriceánaí sna Stáit, agus ar deireadh thiar thall, ba é an post ab fhearr a d’fhéadfadh sé a fháil dó nó mar cheathrúchúlaí leis na Parma Panthers, foireann a d’imir Peil Mheiriceánach san Eadáil. Ní gá a rá nach saothródh sé an oiread céanna airgid san Eadáil agus a shaothríodh sé thall, ach nuair is crua don chailleach caithfidh sí rith! agus ba é an dála céanna ag Rick s’againne é.
Bhuail sé an bóthar chun na hEadáile, agus fáiltíodh roimhe sa tír sin, nó ba pheileadóir aithnidiúil é, a d’fhoghlaim a cheird mar cheathrúchúlaí i gcliabhán na Peile Meiriceánaí. Is léir go dtaitníonn cultúr agus sibhialtacht na tíre sin leis an údar, agus caitheann sé a dhúthracht ag cur síos dúinn ar chleachtais bia agus dí na nEadálach. Nach é a chuireann síos go blasta, cruinn, ar na féastaí a chaitheadar, agus an pléisiúr a bhaineadar as a mbéilí agus as a bhfíonta. Ar ball ansin, déanann an t-údar a dhícheall cur síos cruinn, soiléir, a thabhairt dúinn ar an gcluiche fhéin, ar Pheil Mheiriceánach.
Italian Super Bowl !
Caithfidh mé a admháil, nár éirigh leis dul i gcionn orm fhéin, lena chur síos mion, chúramach, ar Pheil Mheiriceánach, bunús an ama, ach ag an am gcéanna, caithfidh mé a rá, gur bhain mé taitneamh as a chur síos ar theannas, ar fhhisiciúlacht, ar dhíograis, agus ar dháiríreacht na n-imreoirí agus a lucht leanúna. Ba e aidhm agus cuspóir na bPanthers nó Super Bowl a bhuachaint, rud nár éirigh leo a dhéanamh, riamh cheana, ach anois, ó tharla go raibh an ceathrúchúlaí iontach Meiriceánach seo acu, tuigeadh dóibh, go raibh an-sheans acu mian a gcroí a bhaint amach.
Ar éirigh leo sin a dhéanamh? agus conas a d’éirigh lena gceathrúchúlaí nua, dul i gcionn ar a chomhimreoirí? Bhuel, tá faitíos orm go gcaithfidh tú an leabhar seo a fháil, is a léamh, más uait freagra na gceisteanna sin a fháil! Ní déarfainn gurb é an leabhar is fearr fós é, ó pheann an údair cháiliúil seo, ach ag an am gcéanna, éiríonn leis dul i gcionn orainn, lena dháiríreacht, lena scil, agus lena chur chuige. Fágfaidh mé an chuid eile fútsa, a léitheoir!
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
.
Peadar Bairéad
The Appeal…………… Céadchló…..………. 2008
by
John Grisham……………………………….£18.99
.
Back to the Law again!
Seo an Grishamach chugainn arís le leabhar mór-ráchairte eile. Ní shileann ó pheann an údair ildánaigh, Meiriceánaigh, seo, ach leabhair den chéad scoth, leabhair a bhaineann cáil amach dá n-údar, ó cheann ceann na cruinne, agus a chonách sin air! nó nach mbíonn blas agus boladh na taighde, agus na scile, ar chuile cheann riamh acu?
Níl sé chomh fada sin ó shoin anois ó scríobh mé sa cholún seo faoin leabhar ba dhéanaí uaidh, ag an am, agus b’in, “Playing for Pizza”, leabhar a bhí éagsúil go maith leis na leabhair eile a chum sé, nó d’fhág sé an dlí taobh thiar de sa leabhar sin, agus thóg ábhar eile ar fad chuige, le scéal suimiúil a chrochadh air, agus níor den díogha é an leabhar céanna sin, ach oiread. ach bhíomar cleachtach ar an gcineál eile leabhair faoi chúrsaí dlí, nó ba í an dlí a bhí mar chúlra agus mar dhúshraith acu.
.
Interesting Books
Ní gá a rá, go mba leabhair spéisiúla, tarraingteacha, lán-teannais, iad uilig. Leabhair ar nós :-
The Firm, The Pelican Brief, The Runaway Jury, The Summons, The Last Juror, agus The Broker.
Rinne sé cupla iarracht freisin, ar leabhair a ghaibhniú taobh amuigh den dlí, leabhair ar nós :-
A Painted House, Skipping Christmas, agus Bleachers.
Ní gá dhom a rá gur scríobh sé leabhar de chineál eile ar fad, anuraidh, leabhar a bhí bunaithe ar fad ar an bhfírinne! The Innocent Man atá idir chamáin agam anseo, agus ba é mo bhreith ar an leabhar sin, nó ar bhealach eicínt, go mba iontaí ar fad an scéal é ná mar a bhí le fáil ina chuid leabhair ficsin!
The Appeal
Ach fillimis ar an leabhar seo is déanaí ó Ghrisham, “The Appeal”, nó is é atá idir chamáin agam sa phíosa seo. Ní call dom a rá, go bhfuil an t-údar fillte ar chúrsaí dlí arís, sa cheann seo, agus fadhb chasta an lae inniu idir chamáin aige. Fadhb idirnáisiúnta atá a phle aige sa leabhar seo, nó díríonn sé ar chumas na dlí deighleáil le Comhlachtaí Móra Saibhre, a dhéanann an-dochar do shláinte, agus do leas, an phobail, agus iad i mbun a ngnó, ag carnadh airgid dá scairshealbhóirí.
Cuireann an t-údar síos, sa scéal seo, ar Chomhlacht Mór dá leithéid, Krane Chemicals. Comhlacht a chuireann ceimicí contúirteacha ar fáil, sea, agus ceimicí a bhfuil an-ráchairt orthu, agus sa tslí sin déanann an Comhlacht áirithe sin fortún di fhéin, ach ar an dtaobh eile den scéal, fágtar an-chuid dramhaíle tocsainí mar fhotháirgeadh. Níor deineadh aon ró-iarracht ar dheighleáil leis an ábhar contúirteach sin, nó ní cheapfá go raibh Krane Chemicals ró-thógtha le leas an phobail, ach oiread, mar is amhlaidh a chaithidís an dramhaíl chéanna sin ar leataobh, amuigh ar an iargúl. Ach ba é deireadh an scéil sin nó go ndeachaigh an t-ábhar nimhneach sin isteach i gcóras uisce an bhaile sin, Bowmore, agus rinne sléacht ar mhuintir an bhaile, sa chaoi gur cailleadh roinnt, agus gur tholg roinnt mhaith eile ailse as, agus chomh maith le sin, chuir sé isteach ar shláinte roinnt mhaith eile fós.
A Popular Verdict
Cuireadh an dlí ar Krane Chemicals.
“In a crowded courtroom in Mississippi, a jury returns a shocking verdict against a chemical company accused of dumping toxic waste into a small town’s water supply, causing the worst ‘cancer cluster’ in history.”
Sea, agus níorbh fhás aon oíche í, an bhreith chéanna sin, nó b’fhada, achrannach, chasta, an chúis dlí í…
After forty-two hours of deliberations that followed seventy-one days of trial that included 530 hours of testimony from four dozen witnesses, and after a lifetime of sitting silently as the lawyers haggled and judge lectured and the spectators watched like hawks for telltale signs, the jury was ready…
41 Million Dollars
Cás samplach a bhí ós a gcomhair. Cás a thóg Jeanette Baker i gcoinne Krane Chemicals, toisc gurb iad ba chúis le bás a mic agus a céile fir. Fuair an giúiré ina fábhar, agus gearradh fíneáil de 41 milliún Dolar ar an gComhlacht, Krane Chemicals.
Ag an bpointe sin a thosíonn an t-uisce faoi thalamh, agus an chaimiléireacht, agus an Comhlacht Saibhir sin ag iarraidh athchomharc in aghaidh bhreith úd an ghiúiré, athchomharc a chuirfeadh cos i bpoll le breith úd an ghiúiré . Conas a d’fhéadfaidís a leithéid a chur i gcrích, an ea? Bhuel, tá faitíos orm, más uait an t-eolas sin a fháil, go gcaithfidh tú an leabhar corraitheach seo a fháil, agus a léamh duit fhéin. Tá mé cinnte go mbainfidh tú taitneamh as, nó deineann sé an fhadhb úd ar thagair mé di, i dtús an phíosa seo, déanann sé í a chur faoin mhícreascóp, sé sin an chaoi ar féidir le lucht an airgid mhóir, bealaí éalaithe a fháil ó fhaobhar chlaidhimh an chirt, agus na dlí.
An-scéal, an-scil, an-chur-chuige. Tapaigh do dheis anois, agus léigh an leabhar seo.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
Elections again !
Tá mé ag ceapadh, go dtuigfadh an té is dúire amuigh an difir mhór atá idir thoghcháin an lae inniu, agus toghcháin, faoi mar a bhídís, blianta ó shoin. Tá na hiarrthóirí agus a gcuid comhairleoirí, agus a bhfaireoirí, tar éis modhanna toghchánaíochta thíortha eile, a scrúdú agus a pharsáil, san idirlinn, agus dá thoradh sin, tá na toghcháin a reachtáiltear abhus anois, i bhfad Éireann níos glice, níos slíoctha agus níos mealltaí, ná mar a bhídís fadó. Is soiléir gur deineadh aithris ar mhodhanna toghchánaíochta Mheiriceá, ach go háirithe, áit a ndéanann an sparán teann an t-iarrthóir a fheistiú i lár an aonaigh. Ar an dtaobh eile den scéal, le cabhair an sparáin chéanna sin, déantar laigí, peacaí, agus lochtanna, lucht an fhreasúra, a lorg, a chuartú, agus a leagan os comhair an vótóra. Ní mar sin a bhíodh anseo sna seanlaethe, nó ba bheag airgead a bhí le caitheamh le vótaí a cheannacht, an tráth úd. B’fhéidir go ndéanfadh an t-iarrthóir geallúint a thabhairt dá phobal, go ndéanfaí an díog seo a shioscadh, nó an bóithrín úd a dheisiú, nó fiú pinsin a fháil don bhfear thall, dá dtoghfaí eisean ina Theachta Dála. Ní gá dhom a rá, nach mbíodh cláracha mealltacha teilifíse á léiriú, le vótóirí a spreagadh, lena vótaí a chaitheamh ar son an Pháirtí seo, nó i gcoinne an Pháirtí úd eile. Ní bhíodh, nó ní raibh a leithéid de mheán cumarsáide againn, an tráth sin. Ba bheag údáid a bhaintí as an Raidió fhéin fiú. D’fheicfeá an corrfhógra fánach ar nuachtáin, ag moladh don vótóir, seo nó siúd a dhéanamh lena ghuth.
Conas mar sin, adéarfadh duine b’fhéidir, conas a d’éirigh leis na hiarrthóirí a dtuairimí, agus a bpolasaithe, a chur ar a súile don phobal?
Sunday Speeches
Bhuel, ba é an bealach ab fhearr, agus an bealach ba mhó a mbaintí úsáid as, nó trí óráidíocht, agus chuige sin, bhíodh óráidí á dtabhairt, chuile Dhomhnach agus Lá Saoire, taobh amuigh den séipéal. Nár bhreá an “divarsion” é, maidin Domhnaigh, uair a chloig, nó mar sin, a chaitheamh ansin, ag geata an tséipéil, ag éisteacht le roinnt óráidíochta! Thaitin a leithéid le daoine, an t-am sin, nó ba bheag eile i bhfoirm chaitheamh aimsire a bhí ar fail sa timpeall, ag an am. Le cur leis an spórt, ní gá a rá, go mbíodh an corrbhuachaill báire ansin, le cur isteach ar an gcainteoir, agus le gáire a bhaint as an lucht éisteachta. Tráth a mbeadh an cainteoir faoi lán tseol, agus é ag aithris na hóráide a bhí de ghlanmheabhair aige, bheadh áilteoir ansin, agus gan éinne ag cur chuige nó uaidh, screadfadh seisean in ard a chinn is a ghotha “Cé ghoid rothar an tSáirsint?” Bhainfí tuisle as an óráidí bocht, chuirfí amú é, agus bheadh air dul siar chuig a scríbhinn, sára bhféadfadh sé tosú arís, agus fhad is a bheadh sé ag cuartú, chloisfea, Up Dev! nó, Up the Freestate! no, Up Cosgrove! nó a leithéid, ó dhuine eicínt anseo is ansiúd.
No Awkward Questions!
Ní chuirfí ceist ar iarrthóir ar bith, an tráth úd, faoi cheannacht a thí, nó faoin méid airgid a d’infheistigh sé i mbainc thar lear, murab ionann is an lá atá inniu ann, mar ní bréag ar bith a rá, gur beag eile atá i mbéal daoine, an babhta seo, ach na céapair sin uilig, agus i ndáiríre, is beag baint atá ag na cúrsaí sin le polasaithe na bPáirtithe éagsúla. Ach, ansin, is soiléir, nach iad na Páirtithe Polaitíochta, den chuid is mó, atá ag cuartú sa bhruscar sin, ní hea mh’anam, ach nuachtóirí áirithe. Ní bréag ar bith a rá, gurb iad siúd atá ag roghnú ábhar diospóireachta na bpolaiteoirí, an babhta seo, sea, agus is iad freisin, atá ag tochailt i measc scanaill na mblianta, ag iarraidh freastal ar a dtaoide fhéin. Ar mhaithe leo fhéin a dhéanann na meáin sin cumarsáid!
Ba bheag céapair dá leithéid a bhí ar siúl ag polaiteoirí, nó ag lucht na meán, nuair a bhíothas ag eagrú toghcháin 1932, an chéad turas a tháinig Dev. agus a Pháirtó i gcumhacht. Faoi mar a luaigh mé thuas, óráidíocht tar éis Aifrinn, agus an corrfhógra (dubh agus bán) in airde ar na cuaillí telegrafa, nó ní raibh cuaillí BSL ann, an tráth úd, tharla nach raibh fáil fós ar leictreachas an Bhoird, amuigh in Iorras na nIontas.
Give them a STROKE !
Théadh roinnt daoine timpeall ag bolscaireacht, chuig tithe na cosmhuintire, agus ba é an mana a bhí acu, i 1932, nó, Tá deich mbliana caite ag an dream eile seo i gcumhacht, agus céard tá déanta acu, don chosmhuintir, i rith an achair sin? Tada! Anois an t-am le “Stróc” (Uimhir a hAon) a thabhairt don taobh eile, agus mura ndéanann siadsan an beart, caithfimid amach ar mhullach a gcinn iad, sa chéad toghchán eile!
Breathnaigh ar chúrsaí sa lá atá inniu ann. Níltear fágtha i muinín na bhfógraí (dubh agus ban) úd a thuilleadh, nó ní chloistear polaiteoir ar bith ag óráidíocht tar éis Aifrinn, mar sa lá atá inniu ann, is amhlaidh atá an tír breac le póstaerí ollmhóra, ildaite, iad ag breathnú anuas orainn ó chuile chuaille, de chuile chineál, fan na mbóithre, agus chomh maith le sin, tá scuaine eile acu le fáil ar leibhéal an talaimh, agus iad ag breathnú isteach idir an dá shúil ar an taistealaí bocht, agus é ag gabháil thar bráid. Níl aon éaló uathu, nó táid ansin agus streill gháire ar a mbunús, agus mana de chineál eicínt scríofa taobh leo, faoi mar a bheidís ag iarraidh labhairt leis an té atá ag dul thastu, fad is atá siad ag impí ort, gan dearmad a dhéanamh díobh sa bhoth vótála. Sea, agus an STRÓC úd a thabhairt dóibh!
Ach ní hé sin is tábhachtaí, i ndáiríre, sé an rud is tábhachtaí ar fad, nó go raghfá amach agus do vóta a thabhairt do do rogha iarrthóirí, sin croí agus lár an daonlathais. Déan deimhin de, go mbainfidh tusa úsáid as do vótasa, lá an toghcháin.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Clann Mhuireadhaigh ag ceiliúradh
A Century of Service
by
Martin Halloran
(St. Muredach’s College 1906 – 2006)
Cupla lá ó shin, fuair mé cóip den leabhar seo tríd an bpost. Iardhalta dem chuid fhéin, Pádraig Ó hEadhra, a sheol chugam é. Is maith a thuig Pádraig go gcuirfinnse suim, agus dhá shuim, sa leabhar céanna sin, toisc gur sa Choláiste sin a chleacht mé mo scileanna múinteoireachta, a chéaduair, agus chomh maith le sin, bhí an t-údar, Máirtín séimh, cneasta, Ó hAllmhuráin, mar chomhleacaí agam i rith na mblianta spreagúla a chaith mé i mbun mo cheirde ar bhruacha maorga, méithe, na Muaidhe. Áit ag bord an Tiarna go raibh ag an Máirtín céanna, anois, agus i dtolámh.
Nach spéisiúil anois breathnú ar ghrianghraf na hoscailte a tógadh ar an 10ú lá de Mheán Fómhair, sa bhliain úd, 1906, beirt shagart agus cúigear tuata a bhí mar fhoireann teagaisc acu, agus a mbunús sin suite ar bhinsí. Taobh thiar díobh sin feiceann muid, ina seasamh, na daltaí, breis is trí scór díobh, agus iad gléasta ina gcultacha Domhnaigh, bóna agus carabhat ar chuile mhac a’ pheata acu. Cuireann an t-údar síos dúinn ansin ar chomh deacair is a bhí sé na pingneacha a bhailiú, leis an gColáiste sin Mhuireadhaigh a thógáil, i dtús an chéid seo caite, nuair a luigh an bhochtaineacht go trom ar phobail na deoise sin Chill Ala. Sea, agus nuair a bhí an talamh ceannaithe, agus chuile shórt, idir thógáil, fheistiú, troscánú, agus maisiú, críochnaithe, agus íoctha as, fuarthas amach ansin gur chosain an t-iomlán gar go maith don £20,000. Suim ollmhór airgid, ag an am gortach sin, nuair a chuireann tú pá an ama sin i gcomórtas le teacht isteach daoine sa lá atá inniu ann.
Pátrúin agus Uachtaráin
Faigheann muid ansin liosta, maille le grianghrafanna, Éarlamh agus Uachtarán an Choláiste, i rith an chéid seo caite. Ní call dom a rá, go raibh aithne agam ar a mbunús. Ní call dom a rá, ach oiread, go gcuireann sin brón orm anois, nuair a thuigtear dom go bhfuil a mbunús mór ag iompar na bhfód, faoin am seo.
Faigheann muid liosta na ndaltaí ar deineadh sagairt díobh ar ball, daltaí a fuair a gcuid léinn agus oideachais ansin ar bhruacha na Muaidhe. D’fhan an chuid ba mhó de na sagairt sin le freastal ar a muintir fhéin, i nDeoise Chill Ala, ach d’imigh roinnt mhaith freisin, lena ndúthracht a chaitheamh ar an gcoigríoch, agus iad ag leanacht an casán a bhuail misinéirí na tíre seo dóibh ó bhronn Pádraic Mac Calprainn bua an chreidimh orainn, sa chúigiú haois. Tá sa leabhar freisin, liosta iomlán na ndaltaí ar cuireadh léann orthu sa Choláiste sin.
Cuireann an t-údar síos freisin dúinn ar chleachtadh an chreidimh, agus ar mhúineadh agus ar theagasc na ndaltaí i rith an chéid, sea, agus tugtar spléachadh maith dúinn ar an gcineál saoil a chaitheadh Clann Mhuireadhaigh, agus iad ag freastal ar a nAlma Mater álainn le linn blianta glórmhara a n-óige. Féach mar a chuir Pat Lindsay é, ina dhírbheathaisnéis, “Memories”:-
“The five years I spent in Muredach’s were happy…. Had I a choice I wouldn’t change…”
Sea, agus déarfainn nár chlaoigh an Pat céanna sin ró-dhlúth le rialacha an Choláiste, corruair! Ní gá a rá, go raibh pionós corportha i réim, tráth, agus bhaintí leas as, anois is arís, le smacht a choinneáil ar dhaltaí ceanndána. Agus bíodh go ndeachthas thar fóir leis an bpionós sin, corruair, bhí cúrsaí níos measa in áiteacha eile :-
“However, overall, Muredach’s would have been moderate enough in comparison with other colleges of its kind.”
Déanann an t-údar cur síos freisin ar an gcaoi ar deineadh ealaíon, drámaíocht, ceol, agus a leithéid, a fhorbairt, agus a chothú, thar na blianta, i gColáiste Mhuireadhaigh. Tá cur síos aige freisin ar chluichí, agus a n-áit i saol na Scoile sin.
An Grianghraf úd!
Chuir mé fhéin suim faoi leith i ngrianghraf ar leathanach 129. Foireann teagaisc an Choláiste sa bhliain 1956, nuair a ceiliúradh an caogadú bliain i saol an Choláiste, atá i gceist agam anseo, nó sa ghrianghraf sin, tá pictiúr díom fhéin agus mé im mhúinteoir óg, ag an am. Ní raibh ach beirt tuata ar an bhfoireann ag an am! murab ionann agus caoga bliain roimhe sin, nó caoga bliain ina dhiaidh sin, dá ndéarfainn é. Ba chóir a lua freisin, gur beag duine den bhfoireann sin a mhair le ceiliúradh an chéid a chomóradh. Ba mhaith liom, mar sin, thar a gceann, “Ad Multos Annos” a ghuí ar Choláiste Mhuireadhaigh, bíodh nár tugadh an deis dom fhéin bheith ar an bhfód d’ócáid chomórtha an chéid.
Más iarscoláire, nó iarmhúinteoir fiú, thú, ba chóir duit, anois teacht na Nollag, áit a choinneáil id leabhragán don leabhar spéisiúil, spreagúil seo, agus arís, má bhreathnaíonn tú ar dhromlach an leabhair, feicfidh tú mo phictiúr fhéin, thíos ag a bhun! Nach fánach an áit ina bhfaighfeá breac! Ach ná cáin an leabhar ar a chlúdach!
Rinne mé tagairt thuas, do ghrianghraf den bhfoireann teagaisc, a tógadh do chomóradh chaogadú bliain Choláiste Mhuireadhaigh sa bhliain 1956, agus ní gá dhom a rá, gur eisigh Clann Mhuireadhaigh, mar a thugtar ar iarscoláirí na scoile céanna sin, gur eisigh siad Irisleabhar, an bhliain sin, le Iubhaile Órga an Choláiste a chomóradh. Ní gá a rá, ach oiread, go ndeachaigh mé ar thóir an Irisleabhair chéanna sin, féachaint an raibh an grianghraf úd ann, agus ceart go leor, tháinig mé ar an ngriangraf sin ar leathanach 45 d’Irisleabhar Choláiste Mhuireadhaigh 1956, agus ní call a rá, gur bhain an grianghraf céanna sin deoir asam nuair a bhreathnaigh mé air, mar nach beag duine den dream breá, óg, scafánta sin, atá fanta i dtír na mbeo anois? Ach nach ’in an saol agat?
Saol eile a bhí ann, an tráth úd
Tugaim faoi deara freisin, go raibh saol eile ar fad i réim anseo, caoga bliain ó shoin, nó tá sé soiléir ó chuid de na hAilt san Irisleabhar sin, go raibh béim nár bheag, ag an am, ar an nGaeilge agus ar an nGaelachas. Ar an gcéad dul síos, bhí alt ansin uaim fhéin, i nGaeilge, faoin teideal “Ní bheidh ár Leithéidí ann arís” faoi athbheochan na teanga sna blianta a bhí romhainn amach. Is soiléir gur chreid mé, ag an am, go ndéanfaí an teanga a athbheochan roimh dheireadh na haoise seo caite. Deacair a chreidiúint anois, gur mise a scríobh, ach is dócha go bhfuil an mise sin beo fós, áit eicínt sa chroí istigh ionnam.
Gaeilge agus Gaelachas i dtreis
Tá ann freisin, alt brea le Seán Ó Dubhthaigh, O.S. faoi shaol agus faoi shaothar Riocard Bairéad, file. Alt scolártha, dea-scríofa, ina ndéantar saothar an fhile a scrúdú agus a mheas. Tá alt eile faoi Chumann Lúthchleas Gael i gColáiste Mhuireadhaigh, faoin teideal, “Fifty Years of Gaeilic Games in Saint Muredachs”, ina gcuirtear síos ar chúrsaí Peile sa Choláiste, agus faoin chaoi ar éirigh le hiardhaltaí an Choláiste mar imreoirí dá gContae, ar ball.
Téann Rev.John P. Gilroy, siar go dtí an séú haois, le hoidhe an Easpaig, Ceallach, a ríomh dúinn. déanann sé tagairt don “Lebor Breac”, áit a gcuirtear síos ar Chathréim Cellaig, “The Career of Cellach Bishop of Killala”. Déanann sé cur síos ar an gcaoi a sníomhtar dánta agus rannta isteach tríd an scéal, faoi mar ba ghnáth a dhéanamh go minic, sa tsean-am. Cuireann alt breá eile síos ar scéal na bhfothracha a shíneann fan bhruacha na Muaidhe, idir Bhéal an Átha, agus Cill Ala, faoin teideal, “The Mute Memorials of Moyne agus Rosserk”, Mainistreacha Proinsiascánacha ba ea iad, a tógadh sa chúigiú haois déag. leanann sé scéal na Mainistreacha sin, anuas go dtí an lá atá inniu ann, nuair nach bhfuil fágtha anois, i gceann ar bith acu, ach faoi mar a chuireann an file é,
“fothrach folamh gan aird”.
Baineann an t-údar leas as línte Uí Choileáin ina alt, le scéal na Mainistreacha sin a chur ina sheasamh ina steille bheatha, os ár gcomhair amach…
“Mar a nglaodhadh an fhuiseog mhoch
do chléir ag canadh a dtráth
Níl teanga ag corruighe anois
Acht teanga gliogair na gcág.”
Ach nach mar sin a tharlaíonn i scéal cinniúnach an chine dhaonna.
Agus le críoch a chur leis an bpíosa seo faoi Choláiste Mhuireadhaigh, ba mhaith liom tagairt a dhéanamh d’alt breá eile san Irisleabhar úd, agus do bharúil, cén teideal atá air? Sea, “Not Gaelic Merely” leis an Rev Thomas Finan, agus is dóigh go raibh sé ag tochrais ar an gceirtlín céanna, a raibh mé fhéin ag tochrais air, agus muid beirt ag smaoineamh ar dhán na Gaeilge agus an Ghaelachais. Breathnaigh ar thús a ailt..
“The Irish speaking districts……are shrinking from year to year…..and unless some plan can be devised, and devised quickly, to preserve what is left of them, the language is undoubtedly doomed.”
Sin aiste bhreá eile ar an dtéad chéanna sin, agus aiste den scoth, dá ndéarfainn é. Ach ní féidir liom imeacht uaibh gan tagairt a dhéanamh don alt breá fada le Peter J. McGuire, faoin teideal, “When Ireland Made a Bid for Empire…….Canada in 1866. Sea, nach mór a bhí cúrsaí teanga agus tírghrá i dtreis in ár measc, sna laethe úd, sa bhliain 1956.
“Irisleabhar eile”…..1956 – 2006 ?
Nach trua, ar bhealach, nach bhféadfaí na píosaí breátha sin a chur ar fáil arís, don ghlún atá ag éirí aníos faoin am seo, agus dá gcuirfí, faoin gclúdach céanna leo, sraith altanna le múinteoirí an lae inniu, nár oiriúnach an chríoch a chuirfeadh Irisleabhar dá leithéid le ceiliúradh an chéid. D’fhéadfaí a leithéid a chur ar fáil roimh dheireadh na scoilbhliana seo, mar chuid den cheiliúradh. Ní fúmsa atá sé áfach, moltaí dá leithéid a chur i gcrích. Sea, agus nár bhreá an compánach a dhéanfaidh an tIrisleabhar sin do Stair úd an Choláiste, “A Century of Service,” leis an Athair Máirtín Ó hAllmhuráin,
Nach mór idir inné agus inniu, nó ní raibh sa Choláiste céanna sin ach Coláiste aonsruthach, i lár na gcaogaidí, nuair a tógadh an pictiúr úd a ritheann mar snáithe trí scéal seo chomóradh an chéid. Ní bréag ar bith a rá, gur fhás agus gur fhorbair an Coláiste céanna, ón am sin i leith, agus gura céad fearr a bheas sé ag deireadh an chéad cheid seo.
.
.
.
.
.
English 
Gaeilge