by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
.
(This week, the Irish Column reviews
“The Confession” by John Grisham)
.
Úrscéal corraitheach eile
Leabhar nua eile ó pheann líofa John Grisham, agus arís, is féidir linn a rá, gur cúrsaí dlí agus cirt atá idir chamáin aige sa scéal seo. Ní hé seo an chéad leabhar a leag an t-údar seo os ár gcomhair amach, nó cheana féin, tá breis agus scór úrscéal curtha i gcló aige. Donté Drumm, – fear a daoradh chun báis as dúnmharú chailín ghil, óig, Nicole Yarber, agus fear a bhfuil naoi mbliana caite aige, faoin am seo, i gcillín an bháis, i Stát Texas, – is príomhcharachtar sa scéal fíorspéisiúil seo. Ba ghormach é Donté, agus réalt peile den chéad scoth. Gabh na póilíní é, agus tar éis dóibh chuile bhrú níos déine ná a chéile a chur air, le linn dóibh bheith á cheistiú, shínigh sé faoistin a d’admhaigh, gurbh eisean a mharaigh an dalta ardscoile sin. D’admhaigh sé, gur éignigh sé í, gur mharaigh sé í, agus gur chaith a corp thar dhroichead isteach in abhainn. Anois, bhí sé sásta an fhaoistin sin a shíniú, toisc nach raibh páirt ar bith aigesean sa choir uafásach sin, agus tuigeadh dó, go bhfaigheadh na póilíní amach, ar ball, nárbh eisean a rinne an marú, agus ansin, go ligfí saor é, gan smál ar a charachtar. Ghlac na cúirteanna áfach, le fírinne na faoistine sin, agus daoradh Donté chun báis, agus d’aontaigh an chúirt athchomhairc leis an mbreith bháis chéanna sin.
Scéal Travis Boyette
Tráth a raibh naoi mbliana i ndáil le bheith caite ag Donté i gcillín an bháis, agus nuair a bhí chuile iarracht déanta ag dlíodóirí Donté, ar a neamhchiontacht a chruthú, tháinig coirpeach cruthanta, Travis Boyette, ar chuairt chuig an Urramach Keith Shroeder, i Kansas, agus d’inis a scéal dó. D’admhaigh sé don Urramach, gurbh eisean a mheall, a d’éignigh, agus a dhúnmharaigh an cailin óg úd, tarraingt ar dheich mbliana roimhe sin, agus b’eisean freisin, a d’adhlaic in áit rúnda i bhfad ó bhaile í, agus anois, ó tharla go raibh sé i mbéal an bháis, toisc go raibh a sceachaill intinne i mbéal a phléasctha, tuigeadh dó gur chóir dó a scéal a insint. D’éirigh leis an Urramach a chur ar a shúile dó, gur chóir dó dul go Texas lena scéal a phoibliú agus le féachaint chuige, nach gcrochfadh Stát Texas fear neamhchiontach, agus go scaoilfí saor Donté Drumm. Bhail! D’éirigh leis sa bhfionar sin, agus tar éis dó Boyette a iompar go Texas, agus go dtí oifig an dlíodóra a bhí ag déanamh chuile iarracht le Donté a chosaint, agus a shábháil ón tsnáthaid mharfach. Rinne an dlíodóir sin a dhícheall, trí athchomharc in aghaidh bhreith na cúirte, a chur i láthair na n-údarás cuí, ach, ar chúis amháin nó ar chúis eile, thug na húdaráis cheanna sin éisteacht na cluaise bodhaire dó, agus crochadh Donté, ar an lá, agus ag an am spriocáilte.
Argóint an údair in aghaidh phionós an bháis is mó a thugann muid faoi deara sa scéal seo, agus leagann Grisham fíricí na cúise sin os ár gcomhair sa chuid deiridh den úrscéal spéisiúil seo, áit a bhfeiceann muid toradh dhaille, agus dúire, na n-údarás sa chás seo.
An-léamh, an-scéal, an-stíl. B’fhiú do dhuine é a léamh.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I m B é a l a n P h o b a i l .
****************************
.
The Storyteller’s Daughter…….Return to a Lost Homeland.
by……………………………………………………………………………………… (céadchló…2003.)
.
Saira Shah………………………………………………………………………..£16.99.
****************************
Land of Dreams .
Seo leabhar a tháinig im threo, le déanaí, agus ó tharla go bhfuil an scéal seo dírithe ar an Afganastáin, chuir mé suim ann ó thús. Mar a fheiceann tú thuas, Afganastánach mná a scríobh, cé nach léir, an t-am ar fad, tríd an leabhar, go n-aontódh an t-údar leis an ráiteas céanna sin. Conas a tharla sin, adéarfadh duine, b’fhéidir? Bhuel, bíodh gur i gKent Shasana, a rugadh Saira Shah, ba de bhunadh na hAfganastáine a muintir, agus níorbh é sin amháin é, ach tharla go raibh an mhuintir chéanna sin fíor-bhródúil as a dtír, agus as a gcine. Dá bharr sin, d’fhéach a muintir chuige, go raibh scéal agus seanchas a dtíre tugtha go fial agus go flaithiúil dá gclann. Tugadh le fios dóibh, nár den chosmhuintir iad a sinsear, ach gur den uasaicme iad, cine a d’fhéadfadh a líne ghinealaigh a leanúint siar, trí áirsí na staire, go laethe an fháidh Mathamad fhéin. Sea, agus bhíodh tailte méithe, os cionn chathair Kabul fhéin, mar oidhreacht ag an gclann chéanna sin, rud a d’fhág go mba dhaoine le cumhacht iad, ina dtír dhúchais fhéin, tráth. Ach d’imigh sin is tháinig seo, agus i laethe óige an údair seo, bhí an sealúchas sin uilig caillte ag muintir Shah. Mínitear sin go léir dúinn sa scéal seo, ach nár chóir dom m’aire a dhíriú ar an scéal fhéin? Féach mar a chuireann Saira Shah tús lena scéal…
“I am three years old. I am sitting on my father’s knee. He is telling me of a magical place: the fairytale landscape you enter in dreams………..
On three sides of the plateau majestic mountains tower, capped with snow. The fourth side overlooks a sunny valley where, gleaming far below, sprawls a city of villas and minarets. And here is the best part of the story: it is true.”
Nó b’in mar a raibh sealúchas a muintire suite, go hard os cionn chathair, Kabul, príomhchathair na hAfganastáine. Thar bhlianta a hóige, chuir an t-athair feoil ar chnámha an scéil chéanna sin, go dtí sa deireadh, go raibh oidhreacht agus meon a muintire slogtha go cíocrach ag Saira Shah.
Homing Instinct .
Bhí go maith! ach tháinig an lá, nuair a theastaigh ón mbean óg seo, a fháil amach, cé acu fíor bréagach na scéalta uilig sin a chuala sí óna hathair, agus scéalta freisin, a bhí de dhlúth agus d’inneach i gcroí a beithe fhéin. Ní raibh ach slí amháin le sin a dhéanamh, agus b’in trí chuairt a thabhairt ar an dtír iontach, draíochta, sí, sin, agus b’in é díreach a chuir an bhean óg seo roimpi a dhéanamh, nó tuigeadh di, óna hóige i leith, go raibh beirt i seilbh a croí istigh, ag iarraidh seilbh a ghlacadh ar a hanam, agus bhí an bheirt chéanna sin in adharca a chéile, ó thús. Ar an gcéad dul síos, bhí an cailín óg, béasach, mánla, a rugadh agus a tógadh i gKent Shasana; agus ar an dtaobh eile, bhí an bhean, a raibh fuil laochra na hAfganastáine ag ropadh lei go fíochmhar, barbartha, trína cuisleanna. An bhféadfaí síocháin, nó réiteach, a dhéanamh idir an bheirt chéanna sin, go brách na breithe? B’fhéidir go bhféadfaí, ach i gcás dá leithéid seo, nach mbíonn an dá b’fhéidir ann? Ach fágfaidh mé an scéal sin fútsa fhéin.
Russian Invasion and Taliban Days .
Rugadh an t-údar sa bhliain 1965, agus nuair nach raibh sí ach cúig bliana déag d’aois, sa bhliain 1980, rinne na Rúisigh ionradh ar thír na hAfganastáine, agus sé bliana ina dhiaidh sin arís, nuair a bhí sí bliain is fiche, bhuail sí bóthar chun na tíre draíochta sin, le fáil amach, cé acu fíor bréagach na scéalta uilig a chuala sí óna muintir, le linn di bheith ag fás suas i Sasana. Sa tslí sin, fuair sí roinnt mhaith amach faoina cine, agus faoina tír. Ar ball arís, sa bhliain 2001, i dtús an aonú haois fichead, thug sí cuairt eile ar thír a sinsir, go bhfeicfeadh sí, arbh fhíor a raibh á clos acu san Iarthar, faoi bharbaracht agus faoi réimeas cruálach, leatromach an Taliban. Ní gá a rá, go mba dhainséarach go deo an misean céanna sin, ach d’éirigh lei é a chur i gcrích, agus ag an am gcéanna, d’éirigh lei ábhar a sholáthar don Chlár Faisnéise Teilifíse, “Beneath the Veil”, do Bhealach a Ceathair den BBC. Thuig an t-údar an baol a bhain le tionscadal dá leithéid, ach nach raibh fuil Afganastánach ag ropadh lei trína cuisleanna cróga? Féach mar a chuireann sí fhéin é……
We have just crossed the border illegally into Taliban-controlled Afghanistan. As a Westerner, if I am caught, I may be imprisoned and accused of espionage. If the Taliban discover my family history and decide I am an Afghan, then I share the same risks as the Afghan women who are helping me: torture, a bullet in the head, or simply disappearing in Pul i Charki, Kabul’s notorious political prison.
Sea, níorbh aon mheatachán í Saira Khan, geallaimse dhuit é!
Crisis of Identity !
Ach ar scaoil sí an fhadhb faoina tír, is faoina cine? Deacair a rá, ach breathnaigh uirthi, agus í ag fágáil na hAfganastáine ina diaidh……
At the ramshackle border post, the officer glanced at my passport, then looked at it again, and said: ‘But that is an Afghan name. Are you from Afghanistan?’ I told him that my father was from Paghman, and then to stop him from launching into the usual rapturous cascade of greetings, I added severely: ‘But I am from Britain. I am from the West’.
Ar bhris an dúchas trí shúile an chait, nó ar threise an oiliúint ná an dúchas, sa chás áirithe seo? Bhuel, caithfidh tú an leabhar spéisiúil, corraitheach, mealltach, seo a léamh duit fhéin, le freagra na gceisteanna sin a fháil, ach geallaimse dhuit é, gur fiú an tairbhe an trioblóid, sa chás áirithe seo.
Sárleabhar, ó pheann líofa an Afganastánach, ildánach, mná seo, a chuirfidh an léitheoir faoi gheasa, atá anseo againn. Bainfidh tú taitneamh as.
.
**************
Peadar Bairéad.
**************
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Urscéalaí den scoth
.
.
The Associate..………………..céadchló…………..2009
le
John Grisham…………………………………………..£18.99
Seo an t-aonú úrscéal fichead ó pheann líofa an údair ildánaigh Mheiriceánaigh seo, agus tá’s ag madraí an bhaile fhéin, nach scríobhann an t-údar seo ach leabhair mhór-ráchairte, leabhair a bhaineann clú agus cáil domhanda amach dá n-údar, ó cheann ceann na cruinne, nó nach mbíonn blas na taighde, agus boladh na scile, ar chuile leabhar a leagann sé os ár gcomhair amach. Ní gá dhom a rá, nach é seo an chéad phíosa a scríobh mé faoi leabhair an údair seo, nó déanta na fírinne, scríobh mé píosa faoi chuile cheann acu, nó caithfidh mé a admháil, gur chuir mé suim, agus dhá shuim, san údar seo, ó thosaigh sé ag scríobh. Údar é, John Grisham, a bhfuil bunús a chuid leabhar bunaithe ar an dlí, agus ní taise don leabhar seo é. Rinne sé cupla iarracht ar ábhair eile a tharraingt chuige fhéin, i leabhair cosúil le, Playing for Pizza; A Painted House; Skipping Christmas; agus Bleachers; agus bíodh go bhfuil na leabhair chéanna sin spéisiúil go maith, ag an am gcéanna, níl an teannas, nó an dúthracht, nó fiú an dáiríreacht chéanna, ag baint leosan, is a bhaineann leis an gcuid eile dá shaothar. Ní gá dhom na leabhair eile a lua anseo, nó nach cuimhin le chuile dhuine agaibh, The Firm; The Pelican Brief; The Appeal; agus na cinn eile, ar liosta le háireamh iad uilig a lua anseo.
Leabhar lán teannais
Ach nach bhfuil sé thar am agam, tagairt a dhéanamh don leabhar atá idir chamáin againn anseo, “The Associate”, an leabhar is déanaí ó pheann an Grishamaigh.
Tosaíonn an scéal seo le príomhcharachtar an leabhair, le hOiliúnóir Pheil Chise ar an taobhlíne, ag breathnú ar a fhoireann ag imirt go holc, agus an bua in áirithe, cheana féin, ag a gcéilí imeartha. Seo Kyle McAvoy, a bhfuil dhá bhliain caite anois aige i mbun an ghnó seo, agus i ndáiríre, ní go ró-mhaith a d’éirigh leis diallait a bhualadh ar scileanna an Oiliúnóra, agus anois, tá socraithe aige éirí as an gceird seo agus a aire iomlán a dhíriú ar an gCúrsa Dlí atá idir chamáin aige i Scoil Dlí Yale, mar a bhfuil sé ina eagarthóir ar Iris ghradamach Dlí na Scoile sin. D’fhan sé go dtí gur cuireadh críoch oifigiúil leis an gcluiche, agus ansin, tar éis dó comhghairdeas a dhéanamh le hOiliúnóir na Foirne eile, agus lena imreoirí fhéin, d’éirigh leis éaló amach as an gCúirt Imeartha trí chúlbhealach, ach má dhein fhéin, nuair a shroich sé a charr, bhí ansin roimhe, fear a raibh cuma lorgaire air.
Bonn an Lorgaire
Bhain an t-é sin bonn as a phóca. Theaspáin do Kyle é, agus b’fhollas uaidh sin, go mba dhuine den FBI é, nó ba é adúirt an bonn nó, “Bob Plant, FBI.” Ba ghearr an mhoill go raibh leathbhádóir an Lorgaire seo ar an bhfód, agus Nelson Ginyard ab ainm dósan, nó b’in a bhí scríofa ar a bhonn seisean. Sin mar a chuirtear tús leis an scéal seo. Agus ní call dom a rá, go ndúisíonn an tús sin giorria na fiosrachta ionainn. Agus ar baillín beag, feictear dúinn, go bhfuil ar chumas an Oifigigh seo cupbard a óige a oscailt do Kyle bocht. Ba é an scéal a bhí le hinsint ag an Oifigeach seo nó go raibh scéal le plé acu le Kyle, scéal faoi eachtra a tharla, blianta roimhe sin, nuair a bhí Kyle agus a chairde ag freastal ar Ollscoil Duquesne. Féach mar a chuir Ginyard é…
“Duquesne University. Five years ago. Drunk frat boys and a
Girl.”
Dúirt Kyle leo go raibh na póilíní sásta, ag an am, nach raibh aon fhianaise acu leis an dlí a chur ar Kyle, nó ar a chairde, agus dá bhrí sin, ní dheachthas chun tosaigh leis an gcúis ina gcoinne.
Cat sa mhála!
B’fhéidir é, arsa na hOifigigh, ach tá an fhianaise ar fáil anois i bhfoirm fístéipe comhaimseartha, ach má sea fhéin, má thagann tú leis an scéal seo a phlé le hOifigeach eile, le Bennie Wright, beidh ar do chumas cos i bpoll a chur leis an gcúis dlí seo, go deo.
Casadh ar a chéile iad uilig, an oíche sin, agus tar éis do Kyle breathnú ar an bhfístéip, tuigeadh dó, nach raibh an dara rogha aige ach déanamh mar a dúradh leis, sé sin, dul isteach mar Chomhpháirtí, nó mar Associate, le Comhlacht ollmhór Dlí, le “Scully and Pershing”, agus ó tharla go raibh an Comhlacht sin ag feidhmiú thar cheann Tionsclóra ollmhóir, bheadh ar chumas Kyle doiciméid leochaileacha a ghoid, agus a thabhairt do Bhennie agus a lucht leanúna. Ghlac Kyle leis an dtairiscint sin, ach nárbh é rogha an dá dhíogha aige é? Ó tharla go mba é Kyle an Mac Léinn Dlí ba chumasaí i Scoil Dlí Yale, ag an am, bhí sé éasca go maith aige post a fháil le “Scully and Pershing”, agus uaidh sin amach, sa scéal, caitheann sé a dhúthracht, agus a chuid ama, ag iarraidh fuascailt na faidhbe sin a fháil.
Fadhb le scaoileadh
Conas a d’fhéadfadh sé éaló as an ngaiste ina raibh sé i sáinn ag Bennie? Ach ní raibh sé éasca an fhadhb chéanna sin a scaoileadh, nó ba ghlice é Vinnie ná mála sionnach, agus chomh maith le sin, tuigeadh do Kyle, faoin am sin, nach raibh baint ar bith ag Vinnie, nó ag a chairde, leis an FBI, nó le haon arm oifigiúil Stáit eile, ach oiread, agus dá bharr sin, tuigeadh dó, go raibh a spiairí iomadúla timpeall air, chuile bhabhta, agus tuigeadh dó freisin, go raibh gléasanna éisteachta, agus gleasanna féachana, feistithe acu i dteach agus i gcarr Kyle, ach níor lig Kyle faic air, sa chaoi go mbeadh ar a chumas dallamullóg a chur ar Vinnie is a chairde.
Ar an gcnámharlach sin a chrochann Grisham a scéal, agus caitheann sé a dhúthracht ansin, ag iarraidh feoil a chur ar an gcnámharlach céanna sin.
Ar éirigh le Kyle an lámh in uachtar a fháil ar Vinnie, agus ar a chairde? nó ar theip air sa bhfiontar sin. Cluiche báis nó beatha a bhí idir chamáin aige, agus ba mhaith a thuig sé sin, nuair a rinneadh duine dá chairde Ollscoile a dhúnmharú.
Faigh agus Léigh
Ach, más spéis leatsa freagra na gceisteanna sin a fháil, tá faitíos orm, go gcaithfidh tú an leabhar seo a fháil, is a léamh, duit fhéin. Níl le rá agamsa faoin scéal, ach go gceapaim nach mbeidh a chathú sin ort. Ní raibh mé fhéin iomlán sásta leis an gcaoi ar chríochnaigh an t-údar an scéal seo, ach ag an am gcéanna, luíonn an críoch le réasún, agus ní théann sé i gcoinne fianaise, nó fírinní, an scéil.
An-leabhar, an-léamh, an-chur chuige. Is deacair an leabhar seo a chur uait, go dti go mbeidh an deoir deiridh den scéal diúgtha agat.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
.
I mBéal an Phobail
Áilleacht an tSaoil seo 6
Peadar Bairéad
Pearse not discouraged
Níor chuir tada aon lagmhisneach ar an bPiarsach áfach, nó i 1905 – ’06, chuir sé an leabhar sin, “Iosagán agus Scéalta eile” ar fáil dá lucht léite. Ceithre scéal a bhí sa leabhrán céanna sin, Iosagán, Eoinín na nÉan, Bairbre, agus An Sagart. Cuireadh an leabhar sin ar an gClár don Intermediate Certificate, rud a thug ardán agus poiblíocht don údar óg. Anois, bíodh go raibh scil agus cruthaíocht ag baint lena chéad scéal, “Poll an Phíobaire”, agus nach raibh de locht ag daoine air ach a ainm! ní raibh ann ach an tús, nó níl dabht ar domhan, ach go bhfuil feabhas an-mhór tagtha ar a theicníocht, agus ar a chumas, sna scéalta in “Iosagán agus Scéalta eile”. Tóg an chéad scéal sa bhailiúchán sin, Iosagán, fhéin, agus feicfidh tú saothar dea-chumtha, dea-dheartha, snasta, agus bunaithe ar thraidisiún agus ar oidhreacht na Gaeltachta thiar, ag an am. Níl leadrán, nó tada dá leithéid ag baint leis, ach é ag scuabadh leis, trí eachtraí agus imeachtaí an scéil, gan mhoill, gan stadaíl, gan dul amú. Tá na carachtair inchreidte, beoga, agus cumasach, agus dúchasach, agus cosúil le cuid mhaith de scéalta an Phiarsaigh, baineann na scéalta leis an saol morólta, agus leis an saol spioradálta. Go bunúsach, séard atá sa scéal seo, nó seanfhear, Sean-Mhaitias, nár chleacht creideamh nó séipéal le tuilleadh is trí scór bliain, ach seanfhear a bhí lách, cineálta, go háirithe leis na daoine óga. Ní raibh duine na deoraí ina chónaí in éineacht leis, ach é ina chadhan aonraic i measc daoine. Conas a chaillfí a leithéid de dhuine? Nó conas a shábháilfí é? Ach i ndeireadh na dála, agus an bás ag bagairt air, chuir “Iosagán” an sagart chuige, ar ghlaoch ola, le deis a thabhairt don tseanfhear a anam a dhéanamh, agus é fhéin a ullmhú don turas a bhí roimhe amach. Ba chóir a lua anseo, gurbh iomaí dhuine a chuir aithne, a chéaduair, ar nua-litríocht na Gaeilge, tríd an scéal seo, Iosagán, a léamh. Minic freisin, a chuirtí sleachta den scéal seo de ghlan mheabhair, sleachta ar nós..
“Bhí na daoine ar fad bailithe leo chuig an Aifreann. Chonaic sean-Mhaiatias ag gabháil thairis iad, ina nduine ‘s ina nduine nó ina mion-dreamanna. Bhí na gearr-bhodaigh ag rith ‘s ag léimneach. Bhí na cailíní ag sioscadh cainte go meidhreach. Bhí na mná ag comhrá os íseal. Bhí na fir ina dtost. Mar sin a thriallaidís an bóthar gach Domhnach. Mar sin a shuíodh sean-Mhaitias ar a chathaoir ag breathnú orthu nó go dtéidís as amharc.”
Nach deas meáite, ceolmhar, rithimeach, an píosa scríbhneoireachta é sin. Tá le feiceáil againn, go bhfuil bearradh déanta aige ar an bpíosa próis sin, nó bheadh sé deacair focal amháin eile a fhágáil ar lár, gan an píosa ar fad a mhilleadh.
Breathnaigh ar an bpíosa seo, freisin.
“Is iomaí sin fuaim cheolmhar a bhí le cloisteáil, an té a mbeadh aird aige orthu. Chuala sean-Mhaitias olagón na dtonn ar na carraigreacha agus monabhar an tsruithleáin ag sileadh leis an gclochar. Chuala sé scréach na coirre éisc ón duirling, géimneach na mbó ó’n mbuaile, agus geal-gháire na bpáistí ó’n bhfaiche. Ach ní le ceachtar acu seo a bhí sé ag éisteacht chomh haireach sin – cé go mba bhinn leis iad go léir – ach le glór glé glinn cloig an Aifrinn a bhí ag teacht chuige le gaoith i gciúineadas na maidne.”
Píosa dea-scríofa, taitneamhach, ceolmhar, ó pheann an ghearrscéalaí ildánaigh seo, arís againn anseo. Breathnaigh an ceol a bhaineann sé as……..
glór glé glinn cloig an Aifrinn a bhí ag teacht chuige le gaoith i gciúineadas na maidne.
Cuir ceol le sin agus d’fhéadfá é a chanadh!
Is beag nach bhféadfá glór an chlog á bhualadh a chloisteáil agus tú ag éisteacht leis na focail sin. Don chluas a cumadh a leithéid d’abairt, agus ní don tsúil, agus sa mhéid sin arís, is dócha gur ar sheanchaithe Chonamara a bhí an Piarsach ag smaoineamh agus na focail sin á ngaibhniú aige.
Mar chríoch leis an bpíosa seo faoi’n scéal sin, Iosagán, breathnaigh mar a chruthaíonn an Piarsach atmosféar difriúil, agus é ag teacht go deireadh a scéil…
Tháinig an oíche fliuch stoirmiúil. Cluineadh na tonntracha móra ag briseach le fuamán i n-aghaidh an chladaigh. Bhí na crainn thart timpeall ar theach an phobail ag luascadh is ag lúbadh le neart na gaoithe (tá an séipéal ar ardán atá ag titim le fána síos go farraige.) Bhí an tAthair Seán ar tí a leabhar a dhúnadh agus a phaidrín a rá nuair a chuala sé torann mar a bheadh duine ag bualadh an dorais.”
Sin an chaoi a ullmhaíonn an t-údar an léitheoir le hidirghabháil ón saol eile. Is dócha go raibh an scéal, agus atmosféar an scéil seo, níos cóngaraí do dhearcadh na ndaoine i dtús na haoise seo caite, ná mar a bheadh siad do spiorad na haoise s’againne. Ach caithfidh mé a admháil, go mbainimse fhéin an-taitneamh as an sceilín sin, fiú sa lá atá inniu fhéin ann.
Nach deas an scéal é “An Sagart” freisin? go háirithe do dhaoine óga, sílim go mbaineadh siad an-spraoi agus an-spórt as, sna seanlaethe, ach arís, is dócha go bhfuil óige an lae inniu ró-shofaisticiúil, le spraoi ar bith a bhaint as scéal chomh simplí leis!
Ní gá a rá, gurb an-scéal é “Eoinín na nÉan, scéal a bhainfeadh óg agus aosta taitneamh as. Gasúr ann fhéin is ea Eoinín, gasúr a bhfuil an eitinn ag gabháil dó, b’fhéidir, agus gasúr a shíleann go mbíonn na fáinleoga ag caint leis. Sílim gur chreid a mháthair sin, ach nuair a d’inis sise a scéal don Sagart, tuigeadh dósan, nach raibh i gceist ach rámhaillí an tinnis, agus chuir sé roinnt ceisteanna ar an ngasúr, ach má chuir fhéin, léirigh Eoinín ina fhreagraí go raibh eolas agus tuiscint ar scéal na bhfáinleog aige, nach bhféadfadh sé a fháil ar bhealach ar bith eile ach ó na fáinleoga! Tuigeadh dó freisin, go raibh Eoinín bocht i mbéal an bháis, rud nár tuigeadh don mháthair bhocht. Ar deireadh, tháinig an tráth úd den bhliain, nuair ba chóir do na fáinleoga bheith ag scuabah leo go dtí an Domhan Theas, agus d’fhiafraigh Eoinín dá mháthair an mbeadh uaigneas uirthi, dá n-imeodh seisean in éineacht leo? Mar chríoch leis an scéal seo, faigheann Eoinín bocht bás, tráth raibh na fáinleoga ag fágáil slán ag an tír seo, agus iad ag ardú a seolta, ar a mbealach leo go dtí an Domhan Theas. Féach mar a chuireann an t-údar é..
“Lig sé a cheann siar ar ghualainn a mháthar agus chuir sé osna as. Cluineadh gol mná ins an áit uaignigh úd – gol máthar ag caoineadh a páiste. – Bhí Eoinín imithe i bhfochair na bhfáinleog.”
Táid ann freisin, a dtaitníonn an scéal eile sin, “Bairbre” leo, ach cé gur scéal taitneamhach é, ní déarfainn gurbh é mo rogha fhéin é, ach ina lá fhéin, is dócha go mbainfí ard-taitneamh as.
Is cuimhin liom fós an leabhrán beag sin, “Íosagán agus Scéalta eile”. Ní raibh sé chomh mór leis na leabhair eile a bhíodh im mhála scoile agam, ach thaitin a chlúdach bog, bándearg, liom, clúdach a raibh pictiúr d’Íosagán air, é gléasta i ngúna, cosúil le léine oíche, é cosnochtaithe, ceannnochtaithe, agus loinnir na glóire ag soilsiú as.
Ná ceap anois nár scríobh an Piarsach aon ghearrscéal eile, nó scríobh. Scríobh sé mám maith de scealta eile, scéalta ar nós :- An Gadaí, An Bhean Chaointe, An Dearg-Daol, Bríd na nAmhrán, An Mháthair, agus Na Bóithre. Gearrscéalta taitneamhacha, suimiúla, dea-chumtha, isea chuile cheann acu sin, ach níl an t-am agam anseo, cur síos a dhéanamh orthusan, ach níl sé deacair teacht orthu i leabharlann ar bith, déarfainn. Caithfidh mé a admháil, go mbainim fhéin an-taitneamh fós as scéalta cosúil le “An Gadaí.” Scéal ina bhfuil an Piarsach arís ag iarraidh ceisteanna morálta a scrúdú agus a scaoileadh.
B’fhéidir go bhféadfá a rá, nach scríobhfadh an Piarsach gearrscéal ar bith riamh, dá n-éireodh leis scríbhneoirí eile a spreagadh chun pinn, ach nuair a theip air sin a dhéanamh, chuaigh sé i mbun na hoibre sin é fhéin, agus déarfainn gur saibhride ár litríocht cinneadh úd an Phiarsaigh. Cuir san áireamh freisin, nach raibh sách ama aige le barr feabhais a chur ar a scileanna scríbhneoireachta, nó bhí an iomarca le déanamh aige, agus gan a sháith ama fágtha aige, le barr feabhais a chur ar a chumas mar ghearrscéalaí. Caithfear glacadh leis, go mba é fhéin agus SeanPhádraic Ó Conaire na ceannródaithe i bhforbairt an ghearrscéil i nua-litríocht na Gaeilge, agus ní beag ná suarach an teist é sin ar an dá Phádraic s’againne.
leabhrán, booklet; leadrán, slowness; ní raibh duine ná deoraí ann, there wasn’t a soul or sinner there; ina chadhan aonraic, all on his own; fuamán, noise; ón mbuaile, from the small grazing field; idirghabháil, intervention; eitinn, tuberculosis; rámhaillí, raving; an iomarca, too much.
.
.
.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
féith an ghrinn, sense of humour; ag luí leis an bhfírinne, being true; scáile an bháis, the shadow of death; snáthaidí móra, dragon-flies; spraoi, play; tuar, a sign; tairngreacht, prophecy; athlua, quote.
.
I mBéal an Phobail
Áilleacht an tSaoil seo 7
Peadar Bairéad
.
Sense of Humour?
Minic adeirtear nach raibh féith an ghrinn sa bPiarsach, olc, maith, nó dona, agus tríd is tríd, chaithfeadh duine a admháil go raibh an cuma sin ar an scéal, go minic. Ach bíodh sin mar atá, is fiú breathnú ar a shaothar, féachaint an bhfuil an tuairim sin ag luí leis an bhfírinne, agus caithfear a admháil, go bhfuil cumas grinn le tabhairt faoi deara, anseo is ansiúd, in a shaothar. Ach, nuair a chuireann tú chuile shórt san áireamh, go háirithe nuair a smaoiníonn tú go raibh a dhán fhéin feicthe ag an bPiarsach, ó chéad chuir sé a lámh le chéachta an Náisiúnachais, bíodh an céachta sin cam, nó díreach! Ba dhuine é, mar sin, a raibh scáile an bháis mar chomhluadar aige minic go maith, agus ní fonn grinn a chuirfeadh an comhluadar céanna sin ar dhuine, geallaimse dhuit é. Ag an am gcéanna, breathnaigh ar a bhfuil le rá aige i… “From a Hermitage”…….
“I have two qualities in common with a real hermit…I am poor, and I am merry…. I am in reality a genial and large-hearted person.”
Agus arís, i litir oscailte chuig an Dochtúir Dubhghlas de hÍde, scríobh sé……
“My dear Hyde…..laugh your great genial laugh now….Let your laughter shake the clock-tower in Earlsfort Terrace.”
Agus ansin i bhfonóta leis an litir sin, fonóta a scríobh sé tamall ina dhiaidh sin, deir sé….
“I observe that the clock-tower has since collapsed!
.
Humour?
In áit eile, scríobh sé faoi shnáthaidí móra, scríobh sé go dtroideann na créatúir sin go dtí nach mbíonn fágtha ach na cinn, agus mar aguisín le sin, scríobh sé..
“So ferocious an eater-up is the dragon-fly that it is said that in the absence of other bodies to eat up, it will eat up its own body until nothing is left but the head and it would doubtless eat its own head if it could! – A feat which would be as remarkable as the feat of the saint, recorded by Carlyle, and recalled by Mitchel – The Saint who swam across the channel carrying his decapitated head in his own teeth!”
Agus arís, ag scríobh dó i, “From a Hermitage”, (Deireadh Fómhair 1915) deir sé…
“I frankly admit that I am well fed. Being a hermit I limit myself to four square meals a day, except on feast days when for the greater glory of God, I allow myself five !”
The Final Insult!
I Samhain na bliana 1913 scríobh sé …
In Belfast they are selling chair cushions with Sir Edward Carson’s head emblazoned upon them….-
One should not put a sacred emblem where it is certain to be sat on…Only an Orangeman would think of honouring their chief by sitting on his head.”
Níl sa mhéid sin ach cupla sampla den chineál ruda atá i gceist agam, agus mé ag caint ar chumas grinn an Phiarsaigh.
.
Gloom or Doom?
Tuigeadh don Phiarsach, go raibh beirt fhear ina gcónaí taobh istigh dá chraiceann fhéin. Fear acu meidhreach, agus an fear eile dubhach go maith. Ní fheictí an fear meidhreach, áit ar bith, ach i measc a dhaltaí fhéin, thart ar Choláiste Éanna, fhad is a d’fheictí an fear dubhach, ar ócáidí poiblí.
Céard faoin bPiarsach fhéin? Ar shubhach, nó dubhach é?
Ní dóigh liom, go raibh freagra na ceiste sin ag an bPiarsach fhéin. Dá mairfheadh sé sa lá atá inniu ann, is dócha go mbainfeadh sé spraoi anois, as cuid de na rudaí a scríobh sé i “From a Hermitage”. Tóg mar shampla, rud a scríobh sé sa bhliain 1913. Ní dócha gur cheap sé an t-am sin, go bhfíorófaí bunús dá raibh i gceist aige ag an am, ach nach gcuirfeadh sé duine ag smaoineamh ar na línte eile úd a scríobh sé…
“O Wise men riddle me this,
What if my dreams come true?”
Ach seo mar a scríobh sé sa bhliain úd 1913….
“Before God I believe that the rest of the matter lies in foreign domination. A free Ireland would not, and could not, have hunger in her fertile vales, and squalor in her cities. Ireland has resources to feed five times her population, a free Ireland would make those resources available. A free Ireland would drain the bogs, would harness the rivers, would plant the wastes, would nationalise the railways and the waterways, would improve agriculture, would protect fisheries, would foster industeries, would promote commerce, would diminish extravagant expenditure, would beautify our cities, would educaate our workers (and also the non-workers who stand in direr need of it), would, in short, govern herself as no external power – nay, not even a government of angels and archangels could govern her.”
Bí ag caint faoin tuar a theacht faoin tairngreacht!
.
.
As his Pupils saw him
Ach le críoch a chur leis an bpíosa beag seo, agus é a thabhairt suas chun dáta, mar adéarfá, ba mhaith liom athlua a dhéanamh ar rud adúirt Des Rushe ina cholún san Irish Independent, 18 Meán Fómhair 1979, áit a bhfuil cumas grinn an Phiarsaigh, i gcuimhne na ndaltaí a bhí aige i Scoil Éanna, faoi chaibidil aige..
“There are contradictions in the memories, as is only to be expected. “Fear mór ard ab ea é, dár liomsa, an uair sin” says Frank Bourke; “he wasn’t very tall, I thought,” says Síle Uí Dhonncha, who goes on to recall: I never remember seeing his smile.” On the other hand, Joe Sweeney states: He used to smile a lot.”
Well I wouldn’t say now he had a sense of humour.” Frank Bourke again, while Feardorcha Ó Dochartaigh comments, “ he had a great sense of humour” and adds by way of explanation..”Listening to jokes and everything like that he would never laugh out loud. He had a kind of a :- ho, ho, ho, do you know, and he would kind of cover his mouth with his hand – any kind of a joke at all he used to enjoy thoroughly”
Bhuel, sin sin. “You pays your money and you takes your pick!”
.
.
.
.
.
.
English 
Gaeilge