by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Uisce, uisce, ar gach taobh 1
Peadar Bairéad
(This week we consider the problem of leaking water-pipes!)
.
Longbhriseadh an Hesperus
Uisce, uisce, ar gach taobh,
Na hadhmaid fhéin faoi stró;
Uisce, uisce, ar gach taobh,
Ach gan bolgam fhéin le hól.
Tuigeann muid uilig cás an tseanmháirnéalaigh bhuile ar an Hesperus fadó, agus a scúnar ar dí chórach, sáinnithe, faoi gheasa, agus an t-albatross úd crochta thart ar a mhuinéal, a iníon óg ceangailte de chrann an scúnair, ar eagla go dtuitfeadh sí thar bord, agus iad fágtha ansin sa chalm, gan braon uisce le hól ag duine ar bith acu. Ach bhí caiscín an Hesperus agus a foirne meilte, agus ar ball, shéid an stoirm úd an scúnar reoite, taibhsiúil, ar bhealach a bhasctha, go ndeachaigh sí i bhfastó ar sceir ‘Norman’s Woe.’
Oíche na Gaoithe Móire
Ait freisin, gur sa bhliain 1839, bliain Oíche na Gaoithe Móire, a tharla an stoirm uafásach sin ar chósta thoir Mheiriceá, ach amháin gur tharla Oíche na Gaoithe Móire s’againne i Mí Eanair, 1839, ach tharla stoirm an Hesperus i Mí na Nollag, an bhliain chéanna sin
“Water, water, everywhere,
And all the boards did shrink,
Water, water, everywhere,
Nor any drop to drink.”
Céard a chuir ag tochrais ar an gceirtlín sin mé agus me ar tí scéal a insint faoi’n bhaint a bhí agam fhéin le hUisce Éireann, ar na mallaibh?
Uisce, ní folair, easba an earra sin, ar thaobh amháin, agus a ró-fhlúirse, ar an dtaobh eile.
Na Méadair Uisce
Tá’s ag madraí an bhaile gur cuireadh isteach na méadair uisce, sna bólaí seo, an bhliain seo caite, agus iad ag gealladh dúinn, go mbeadh na chéad billí uisce chugainn in Aibreán na bliana seo, 2015. Tharla mar adúradar, ach gheall siad dúinn, go mbeadh teorainn leis na billí sin go ceann cupla bliain, sa chaoi nach mbeadh ort íoc as an méid uisce a d’úsáid tú, ach ina ionad sin, go mbeadh an bille céanna ag dul do ‘chuile theach ina mbeadh uimhir áirithe daoine ina gcónaí ann. Bhí go maith! Tháinig an bille chugainn in am tráth. Ach ar ball, nuair a scrúdaigh muid an bille céanna sin, thugamar faoi deara, nár chathair mar a tuairisc é an bille céanna sin, nó thugamar faoi deara, gur úsáid muid an t-uafás ar fad uisce, i rith na ráithe sin, ó thús Mhí Eanair go críoch Mhí na Márta. Sa tréimhse sin, dúirt an méadar gur úsáid muid 3,205.173 mhéadar ciúbach d’uisce, agus dá mbeadh orainn íoc as chuile líotar den uisce sin, bheadh orainn €11,859.57 a íoc le hUisce Éireann!!
Ag magadh fúinn atá tú?
Diabhal mugadh, nó magadh, atá idir chamáin agam anseo, ach lomchlár na dáiríreachta.
Agus ar iarr siad ort aon chuid den lab mór airgid sin a íoc?
Beag an baol! nó bhí a fhios acu go maith cén toradh a bheadh ar iarratas dá leithéid. Bí ag caint ar shúil Uí Dhubhda le hArd na Rí! Ach anois, ‘Fair Play’ dhóibh, bhí siad cineálta, dáiríreach, béasach, nuair a chuir mé glaoch fóin orthu, agus má theastaíonn uait an chuid eile den scéal corraitheach seo a fháil, bí cinnte go léifidh tú gála na seachtaine seo chugainn, nó beidh críoch an scéil le léamh agat sa phíosa sin!
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Saolaíodh Áilleacht Uafar 7
.
Peadar Bairéad
.
.
Labhair muid cheana faoi “Íosagán”, mar dhráma, agus faoin nDráma Páise, a chuir an Piarsach ar an ardán, sa bhliain 1911, drámaí a thuill clú agus cáil dá n-údar, ach an tseachtain seo, caithfimid tamall ag breathnú ar an nDráma neamhghnách sin, “An Rí.” Sa bhliain 1912 a scríobh sé an Dráma sin, agus sa chás seo, d’éirigh leis, an laochas agus an creideamh a nascadh le chéile. Thaitin an Dráma céanna sin leis an Yeatsach, agus tar éis athruithe áirithe a dhéanamh ar an téacs, léiríodh ar ardán na Mainistreach é. Caithfidh go raibh síocháin snadhmtha idir an mbeirt sin, tar éis na mblianta! Bhí an Piarsach anois imeasc fhathaigh na Drámaíochta , agus chabhraigh na pingneacha, a shaothraigh sé as, le Scoil Éanna.
Sa Dráma seo, tá arm naimhdeach ag déanamh ar an Ríocht áirithe seo. Ba dhrochdhuine é Rí an Ríochta sin. I ngar dó, bhí Mainistir ina raibh daltaí ríoga á n-altramú ag Abb. Dúirt an tAbb leis an Rí, go mbrisfeadh an t-arm naimhdeach sin cath air, i ngeall ar a pheacaí, ach go bhfeadfaí buachaint orthu, trí cheannaire naofa a chur i mbun Arm an Rí. Troideadh an cath. Briseadh ar arm an Rí, agus chúlaigh sé chun na Mainistreach. Chuir an tAbb ar a shúile dó, a raibh le déanamh aige, lena Ríocht a shábháil. Ghéill an Rí. Thug suas a choróin. Ansin, roghnaigh an tAbb an té ab óige dá mhic altrama, agus dúirt leis, dualgaisí an Ri a ghlacadh air fhéin, mar oidhreacht, agus dúirt, go mbéarfadh an sé bua, i ngeall ar a mhacántacht, agus toisc nár dhuine uaillmhianach é. Thug Giolla na Naomh machaire an áir air fhéin, agus rug sé bua, bíodh gur cailleadh an Giolla fhéin bocht san iarracht sin. Sea, nárbh ‘in dearcadh an Phiarsaigh fhéin, faoi mar a léirigh ag uaigh Uí Dhonnabháin Rossa…….
“Splendid and holy causes are served by men who are themselves splendid and holy”
One Man Can Save
Ag an bpointe seo da shaol, leag sé béim ar íobairt an duine aonair, ar mhaithe lena phobal, sé sin, íobairt an duine neamhchiontaigh, mhacánta. B’fhéidir gurbh é a dhán fhéin a chuireann sé inár láthair sa dhearcadh seo, agus b’fhéidir gur air fhéin a bhí sé ag smaoineamh, agus páirt Ghiolla na Naomh á ghaibhniú aige. Féach mar a thuig an beathaisnéisí, La Roux an scéal, nó dár leis-sean, ba é a alter-ego fhéin a chuir sé os ár gcomhair, sa Dráma sin, “An Rí.” B’fhéidir gur chóir a lua anseo,
• gur sa bhliain sin 1913, a ghlac sé mionn Bhráithreachas na Poblachta.
• An bhliain chéanna sin roghnaíodh é le hóráid a thabhairt, ag Uaigh Wolfe Tone, i mBodenstown, agus freisin, ag cruinniú bunaidh Óglaigh na hÉireann.
• Agus taobh istigh de thrí bliana, chuirfeadh rois piléar críoch lena réim mar dhrámadóir
• Ón mbliain 1912 amach, dealraíonn sé, gur thuig an Piarsach go raibh tír le saoradh aige. Thuig sé a dhán agus a mhisean.
Scríobh sé dráma eile, sa bhliain 1913. “Eoin”, a bhaist sé air, agus suíodh é thiar i ré na bhFíníní. Bhí airm i bhfolach ag an múinteoir seo faoi urlár a sheomra ranga, sa scoil. Tháinig na póilíní. Theich an múinteoir. Scaoil na saighdiúirí, ach nuair a chuadar isteach sa scoil, baineadh geit astu, nuair a thug siad faoi deara, gur mharaigh siad gasúr óg lena rois piléar. Íobairt aonair, i gceist anseo arís. Sea, d’éirigh leis an údar, laochas agus an Chríostaíocht, a shnadhmadh le chéile, ina scríbhinní, agus b’fhéidir ina aidhmeanna, freisin.
His English Period
Uaidh sin amach, ba i mBéarla a scríobh sé a chuid drámaí. B’fhéidir go raibh se sásta, faoin am sin, go raibh an Drámaíocht i nGaeilge, curtha ar bhonn sábhála aige, agus go ndéanfadh daoine eile an t-iomaire sin a bhaslú feasta, nó faoin am sin, bhí a thodhchaí leagtha amach aige dó fhéin, agus ba thríd an mBéarla, a d’éireodh leis, bunús a phobail a shroichint.. Ní dócha go raibh Mac Donncha tar éis a dhearcadh fhéin a chur abhaile air! B’fhéidir freisin, go raibh a anamh cráite ag amhrais faoin ród a bhí tofa aige, agus b’fhéidir freisin, gurbh é sin a bhí i gceist aige sa scig-dhráma sin, “Eoin”. Ach i ndeireadh na dála, bheadh air léim an chreidimh sa dorchadas a ghearradh. Mar sin, tagann muid chuig a dhráma deiridh, “The Singer”. Dráma aonghnímh ba ea é, agus i mBéarla a scríobhadh é. Ba sa bhliain 1915 a chum sé é. Níor léiríodh an dráma sin le linn bheatha an údair. B’fhéidir, i ndáiríre, gur mar uacht a d’fhág sé an saothar seo dá phobal, lena ghníomhartha a mhíniú dóibh. B’in mar a cheap a lán, ag an am. Ach b’fhéidir go bhfuil ár ndóthain ansin, don tseachtain seo, agus fillfiidh mé leis an scéal sin a chríochnú, an tseachtain seo chugainn. Bí liom ansin. Go dtí sin..slán….
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Mac Dara, The Singer
Ba é Mac Dara, amhránaí, file, agus scríbhneoir amhráin tíre, an príomhcharachtar. Suíodh an dráma i dteach a mháthar, san Iarthar, ach níor leag Mac Dara cos sa teach sin le seacht mbliana roimhe sin. Tá caint faoi Éirí Amach san aer, agus tá deartháir óg Mhic Dara réidh chun catha, agus é ag fanacht ar orduithe ó Ghaillimh. Tá caint, imeasc daoine, faoi amhránaí ainaithnid atá ag spreagadh na cosmhuintire lena chuid amhrán. Tuigtear do lucht na háite, go bhfuil guth mar bhuabhall aige. Baineann sé deora as daoine, agus tá fearg fíochmhar air . Feictear do dhaoine áirithe, gur laoch é, fhad is a fheiceann daoine eile mar aingeal é, nó mar Mac Mhuire fhéin.
Tagann cuairteoir isteach agus insíonn a scéal don seanmhúinteoir, faoin chaoi ar chaith sé seacht mbliana ag taisteal trí ghaineamhleach an amhrais. Chaill sé a chreideamh, ar feadh scathaimh, ach fuair arís é i measc na cosmhuintire. Iontusan chonaic sé aghaidh Dé….
“Ah! It is a tear-stained face, bloodstained, defiled with ordure, but it is the Holy Face”
Is dócha go bhfuil macalla na bhfocal sin le fáil i ndán a charad, Joseph Mary Plunkett, “I see his blood upon the rose.”
Agus arís deir sé…..
“When my mother greeted me, I thought of Mary meeting her son on the way to Calvary.”
Feiceann muid dearcadh an Phiarsaigh sa mhéid sin, agus an chaoi ar shnaidhm sé an Laochas agus an Chríostaíocht le cheile, faoi mar ba dhual dó.
Fad is atá Mac Dara ansin lena mháthair sa tseomra, téann a dheartháir óg, Colm, amach chun troda, gan orduithe a fhail, agus gan ina chomhluadar, ag tacú leis ach cúig dhuine dhéag. Nuair a chuala Mac Dara an scéal sin, dúirt sé gur chóir dó cheithre scór dul amach chun troda in éineacht le Colm. Ach ar ball, nuair a chuala sé gur cailleadh Colm, dúirt sé ansin….
“The fifteen were too many….One man can free a people as one Man redeemed the world. I will take my pike, I will go into battle with bare hands…. I will stand before the English, as Christ hung naked on the tree.”
Críochnaíonn an Dráma le Mac Dara ag deifriú i dtreo shaighdiúirí Shasana.
Sa dráma seo, bhain an t-údar úsáid as chaint na ndaoine, agus thóg sé an sintéis a shroich sé in “An Rí” céim eile chun tosaigh. Seo mar a chuir mé sa léacht úd é……….
The synthesis reached by Pearse in “The King” is taken to the ultimate point of Christian Parallellism in the Singer, and Pearse’s final statement in the Singer is telling us that war and killing are unnecessary…
Ní raibh gá le hár nó marú, le pobal a shlánú, dhéanfadh bás íobartaigh amháin an chúis, ach an té sin é fhéin a ullmhú i gceart don íobairt sin. Mór idir sin, agus an léamh a chuireann daoine áirithe ar a dhearcadh, agus ar a ghníomhartha!
Autobiographical ?
Níor admhaigh an Piarsach go mba dhráma dírbheathaisnéiseach é “The Singer”, ach déarfainn, go bhfuil an iomarca cosúlachtaí idir Mhac Dara agus an t-údar fhéin, le sin a chreidiúint ina iomláine. B’fhéidir nárbh olc an smaoineamh é, an píosa seo a chríochnú le athlua a dhéanamh ar rud adúirt General Blackader, Uachtarán na Cúirte Míleata a dhaor an Piarsach chun báis, dúirt sé le Countess Fingall, tráthnóna na trialach …
“I have just done one of the hardest tasks I have ever had to do……I have had to condemn to death one of the finest characters I have ever come across…..I dont wonder that his pupils adored him”
Leor sin do thuras na huaire seo.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
A n T a o i s e a c h .
*******************
.
The Taoiseach…………………………………………..céadchló…………2003.
le
Peter Cunningham…………………………………………………………€19.99.
.
**********************
Cuireann an t-údar in iúl dúinn, i dtús an leabhair seo, nach stair atá idir chamáin aige, chomh fada is a bhaineann sé leis na carachtair a léirítear ann, ach gurb é atá i gceist aige nó na fórsaí a tháthíonn le chéile iad, fórsaí cosúil le paisean, eagla, brú, agus mothúcháin, níl aon chur i gcéill i gceist, chomh fada is a bhaineann sé leis na fórsaí céanna sin.
“This story is about people and power, and about the forces that bring them together. The people are works of fiction. But the passions, the fears, the pressures and the emotions are real.”
Ach, nuair a léann tú sin arís, tuigtear duit, nach ró-éasca an gnó é, earraí teibí, cosúil le cumhacht, agus na cumhachtaí pearsanta sin, a scaradh go huile is go hiomlán, o na daoine a ndeachaigh na fórsaí céanna sin, i gcionn orthu, le linn dóibh bheith ar ardán rialaithe an náisiúin. Ach scaoilimis sin tharainn, ar eagla go ndéarfaí nach raibh sa mhéid sin ach séimeantaic.
Tá an Réamhrá spéisiúil freisin, nó sa Réamhrá sin, cuireann an scéalaí, nó fear inste an scéil, in iúl dúinn, gur chuir sé an scéal seo i dtoll a chéile in achar lae, nó bíodh gur chuir sé an gnó sin ar an méar fhada, sách fada, i ndeireadh na dála, agus d’fhonn é fhéin a shlánú, tuigeadh dó nach raibh an dara rogha aige ach an scéal seo faoin Taoiseach, agus a ré, a chur ar phár, tharla nach raibh an dara duine beo a d’fhéadfadh sin a dhéanamh ach é fhéin amháin. Tá faoi, an fhírinne a insint, fiú dá dtitfeadh na spéartha. Ghortófaí daoine, é fhéin ina measc, b’fhéidir, ach dhéanfadh sé a raibh le déanamh aige.
Tuige nach bhféadfadh éinne eile an gnó sin a dhéanamh chomh héifeachtach, cruinn, leis, an ea?
Bhuel, mhair seisean faoi scáile an Taoisigh, Harry Messenger, óna laethe scoile anuas, agus b’eisean an “Fixer” a scaoil gach cruachás don Harry céanna sin. Sea, mh’anam, bhí fhios ag “Bunny” Gardener (an scéalaí) cá raibh na coirp uilig curtha! Ba bhuntáiste dó an t-eolas sin amanta, ach amanta eile, a mhalairt a bhí fíor.
Anois, agus an scéal seo á léamh againn, tugaimid faoi deara, mar a phreabann an t-údar ó thréimhse amháin, go tréimhse eile, de réir mar a oireann dó, agus déanann sé é sin, chomh sciliúil, cliste, sin, gurb ar éigean a thugann an léitheoir faoi deara é, ach ní féidir aon mhilleán a leagan ar an údar faoi sin, nó tugann sé na dátaí dúinn go rialta, tríd an scéal, ó thús deireadh, go háirithe, nuair a thugann sé léim siar, nó chun tosaigh, thar bhearna na mblianta.
Cuireann sé tús lena scéal i Márta na bliana 1992, agus an scéalaí, Bunny Gardener, an “Fixer”, ar a bhealach trí shráideanna lár na cathrach, le coinne a choinneáil le Chris Foy, atá anois i gceannas, go sealadach, ar Chomhlacht ollmhór Foy, de thaisme, d’fhéadfá a rá, a tharla a leithéid, nó ba é a tharla nó gur gabhadh a deartháir, Barry Foy, an té a bhí i gceannas, go nuige sin, gabhadh é, amuigh i bhFlorida, é dallta as a mheabhair le drugaí, stríopach ina sheomra aige, é fhéin striopáilte ina “pheilt”, agus é ag bagairt go léimfeadh trí fhuinneog scríobaire spéire amach. Tháinig na póilíní. Gabhadh é. Tháinig abhaile. Ghabh a leithscéal go poiblí. Ach má sea fhéin, ní raibh an deirfiúr, Chris, sásta ligint dó fanacht i gceannas Chomhlacht Foy feasta. Theastaigh uaithi fáil réidh leis, agus b’in sin.
Nach gcuirfeadh sin eachtraí ón saol s’againne, i gcuimhne do dhuine?
Bhuel, ar aon nós, chuir Chris agus Bunny an scéal trí chéile, agus mhínigh Chris, a raibh beartaithe aice a dhéanamh. Chuir Bunny comhairle uirthi, ach chuir Chris chríoch lena gcomhrá, trí cheist a chur ar Bhunny..
“Do you know one thing I’ve never been able to understand? I’ve never been able to understand what a man like you saw in Harry Messenger.”
Nach breá an áit le scéal dá leithéid a thosú? Mar nárbh é eachtra dá leithéid, i ndáiríre, a lig tréad cat as mála na rún faoin gCoiste Órga úd, a raibh diallait agus béalbhach buailte acu ar chapall an Stáit s’againne, le tamall maith de bhlianta roimhe sin.
Diaidh ar ndiaidh ansin, téann Bunny siar ar chúrsaí, é ag leagan os ár gcomhair amach, mar a d’éirigh le Harry Messenger, greim docht, ceart, a fháil ar shrian na cumhachta, agus ag an am gcéanna, d’éirigh leis, an beart sin a dhéanamh, gan méarlorg ar bith, nó lide dá laghad, d’fhéadfá a rá, a fhágáil ina dhiaidh.
Go gairid ina dhiaidh an túis sin, tógann an scéalaí siar muid, agus feicimid an Taoiseach agus a lucht leanta ag Ráschúrsa Longchamps, i bPáras na Fraince, i nDeireadh Fómhair na bliana 1987, cúig bliana roimhe sin, agus Harry i mbarr a mhaitheasa agus a chumhachta, agus é ina dhia beag acu siúd a bhí thart air. Thuigfeá go raibh margadh eicínt á dhéanamh aige le Prionsa Arabach, dárb ainm, Abdul Alman, margadh a thiocfadh i gcabhair ar an dTaoiseach ar ball, lena fhiacha sna Bainc a ghlanadh. Tharla, an lá céanna sin, lá na rástaí, gur tháinig deartháir Chris Foy, Barry, isteach chucu ag na rástaí úd. Bhí “tete a tete” aige le Harry Messenger, agus roimh imeacht dó, thug sé sintiús láimhe, i gclúdach litreach, do Harry.
“Thanks young fella.!”
“Never be short Taoiseach. God bless you.!”
Chualamar rud eicínt cosúil le sin cheana, nár chuala?
Chuaigh Bunny siar bóithrín na smaointe ansin, agus arís agus arís eile, tríd an scéal ar fad, déanann sé amhlaidh, agus insíonn dúinn mar a ndeachaigh sé fhéin agus Harry, agus baicle eile gasúr, chuig Scoil Naomh Peadar, le chéile, thiar i lár na ndaichidí. D’fhás siad uilig suas le chéile, ach ghlac siad uilig, agus Bunny freisin, chomh maith le duine, ghlac siad le Harry mar cheannaire, a raibh a ndílseacht tuillte aige, agus dlite dó. Ach, thar éinne eile, bhíodh Harry ag brath i gcónaí ar Bhunny, le chuile fhadhb a scaoileadh dó, sea, agus ba mhaith an sás chuige sin é an Bunny céanna sin, nó níor theip riamh air seift eicínt a cheapadh, le ceann an chinnire a shábháil ón gcroch!
Déantar tagairt ansin dóibh, mar dhaoine fásta, agus Harry ag dul le poliatíocht. Tagairt freisin do Thrioblóidí an Tuaiscirt, agus an bhaint a bhí ag Messenger leo. Theip air sa bhfiontar sin, chomh fada is a bhain sé le cúirteanna na tíre seo, agus thuigfeadh duine ar bith go raibh a rás ar an gcúrsa polaitíochta rite, ach, lean sé air, ag obair, is ag obair, os ard agus os íseal, go dtí gur éirigh leis gradam an Taoisigh fhéin a bhaint amach dó fhéin, agus nárbh eisean a d’úsáid an chumhacht, a ghabh leis an ngradam sin, go neamhscrupallach. Tuigeadh dó, go raibh bua feasa aige, agus dá bharr sin, go raibh dílseacht agus pátrúntacht an náisiúin tuillte aige, sea, agus ba bheag nár éirigh leis sa mhéid sin. Ach, ní mhaireann rith maith ag an each i gcónaí, agus ba é an dála céanna ag Harry é. Tháinig an lá gur thit an teach cártaí, a bhí tógtha chomh cúramach sin aige, anuas sa mhullach air. Agus i ndeireadh na feide, cé shéid an fheadóg air? Sea, an “Fixer” fhéin a rinne é a “fixeáil” i gceart, ar deireadh thiar, nuair a chuir sé ina luí ar Chris Foy, gur chóir dise na cuntasóirí a ghlaoch isteach, le cúrsaí an chomhlachta, faoi cheannas Barry, a scrúdú. Ba é an scrúdú sin a leag an teach cártaí úd, a bhí tógtha chomh cúramach sin ag an Taoiseaach agus a chomhleacaithe.
Féach mar a tharla, nuair a dúirt Bunny le Chris, gur chóir di Barry a bhriseadh as a phost i gComhlacht Foy…..
“ ‘You’re serious, aren’t you?’ She said at last.
‘More than I’ve ever been. Now, go out and make that call and tell that firm of auditors that they’re to get started first thing tomorrow morning’.
She smiled – ‘I should have known, really’.
‘Do it now’, I said. –‘Do it for me’.”
Caithfear a rá anseo, go raibh iriseoir cáiliúil ag déanamh a míle dícheall, agus í ag iarraidh rúin an Choiste Órga a scaoileadh freisin, agus bheadh orainn a rá gur éirigh go seoigh leise freisin. Ní gá dom ainm a chur uirthise, ach oiread!
Léitheoireacht éigeantach, dóibh siúd a bhí suas le linn na scannal uilig a chráigh an tír s’againn, le breis is dhá scór bliain anuas, nó scalfaidh an leabhar seo tóirse an scéil ar imeachtaí casta na ré sin. Agus dóibh siúd, nach raibh suas le linn na ré sin, bhuel, más uathu ciall ar bith a bhaint as an ré chéanna sin, níl le déanamh acu ach an leabhar suimiúil, spreagúil seo a léamh.
An-saothar, corraitheach, dea-scríofa, a leagann a mhéar ildánach ar chuisle na Banban, le linn di bheith faoi gheasa ag Ridirí an Choiste Órga.
*******************
Peadar Bairéad.
*******************
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
A r n a M i s i n . 4 .
.
*****************************
.
An Luan, an 18ú Lúnasa, 2003.
Ar deireadh thiar, bhí an lá mór tagtha, an lá a bhí socraithe againn don turas ó thuaidh, le breathnú ar roinnt áirithe de Mhisin Spáinneacha Chalafóirnia, agus ó tharla go raibh fúinn ár seolta a ardú, roimh nóin, ghlacamaar an mhaidin Luain sin go deas réidh. D’ullmhaíomar sinn fhéin chun bóthair, agus rinneamar pé pacáil a bhí le déanamh againn don turas, nó bhí beartaithe againn, thart ar sheachtain a chaitheamh as baile. Ar deireadh thiar, bhíomar réidh, agus bhí sé ag tarraingt ar a haon a chlog, san iarnóin, nuair a bhuaileamar bóthar. Dheamhan a raibh basctha den trácht ag an am sin, agus ghluaiseamar linn i dtreo Santa Barbara, gan trioblóid, gan tranglam tráchta ar bith le sárú againn. Agus ó tharla gur luaigh mé Santa Barbara, cuireann sé sin nath cainte a bhíodh ag mo Mham fhéin, fadó i gcuimhne dhom….
“Santa Bairbre in aghaidh na toirní.”
adeireadh sí, le sinn a chosaint ar thoirneach is ar thintreach. Ach fillimis ar an scéal.
Turas thart ar dhá chéad míle a bhí romhainn amach, agus dár ndóigh, luigh Los Angeles fhéin díreach sa mbealach romhainn, sa chaoi go mbeadh orainn coinneáil cóngarach don chósta, le bealach áisiúil a fháil tríd an gcathair ollmhór chéanna sin. Trí Carlsbad agus Oceanside linn, gan stró, agus leanamar fan Shaorbhealaigh a Cúig. Cheapfá nach dtiocfá amach as Los Angeles riamh, nó tá an chathair sin an-leata-amach, mar murab ionann is Nua Eabhrac, ní dheachaigh muintir Los Angeles i muinín na scríobairí spéire, le tithíocht a chur ar fáil dá dhaonra.
Ar deireadh thiar, ar éis tamaill a chaitheamh ag taisteal ar Saorbhealach 405, agus tar éis dul taobh le Beverly Hills agus Hollywood, tháinig muid ar ár seanchara, Saorbhealach 101 athuair. Chasamar ar chlé ansin, agus leanamar ar aghaidh trí thír a raibh seanaithe againn uirthi. Chuamar trí Thousand Oaks, mar ar chaitheamar saoire iontach, thart ar chúig bliana déag ó shoin, agus chun tosaigh linn ansin, trí Oxnard agus Ventura. Stopamar seal, i mbaile beag taobh amuigh de Ventura, le scíth a ligean, agus le lón beag a chaitheamh, agus ansin bhuaileamar bóthar arís, ag tarraingt ar Santa Barbara, agus shroicheamar an ceann scríbe sin, roimh titim na hoíche, agus d’éirigh linn ár dTeach Ósta, i mBath Street, a aimsiú, gan aon ró-stró. Thógamar isteach ár málaí taistil, agus tar éis seal a chaitheamh in ár seomraí, agus tar éis dúinn an tuirse bóthair a chur dínn, ghléasamar sinn fhéin, agus thugamar aghaidh ar an mBialann, a bhí mar chuid den Óstan, ina rabhamar ag cur fúinn.
Shuíomar chun boird ansin, ag a hocht, agus dheineadar freastal fial orainn, nó níl dabht a domhan, ach go dtugtar dóthain fathaigh, ar do phláta dhuit, sa tír seo, sa chaoi gur chuireamar cúl ar ár n-ocras, agus ar ár dtart, i ngearraimsir. Ní call dom a rá, gur bhaineamar sult agus sásamh as an mbéile céanna sin, nó bheadh sé deacair é a shárú. Ar ball, chuamar ar ais chuig ár seomraí. Rinneamar ár gcomhrá. Rinneamar pleananna don lá dár gcionn, agus ansin, chaitheamar seal ag breathnú ar an teilifís, agus thugamar an sop orainn fhéin, roimh mheánoíche. B’in an chéad lá dár dturas críochnaithe, agus shocraíomar síos tar éis an aistir dhá chéad míle fada sin a bheith curtha dínn againn. Ní gá a rá, gur chodlaíomar go maidin, gona lánsoilse arna mhárach.
Dé Máirt, 19ú Lúnasa, 2003 .
In ár suí le giolc an ghealbhain, bíodh nár chualamar gíog nó míog ón éinín céanna sin, nó ó éan ar bith eile, dá ndéarfainn é, nó bhí an tÓstán, an Encina Lodge & Suites, suite i lár na cathrach, agus tar éis dúinn seal a chaitheamh dár n-ullmhú fhéin, agus tar éis dúinn breicfeasta blasta a chaitheamh, chaitheamar seal ag iarraidh rud eicínt a fhoghlaim faoi stair na cathrach seo, Santa Barbara. Is fada siar a théann scéal an ionaid álainn seo, nó bhí Indiaigh ag cur fúthu sna bólaí seo, i bhfad sular tosaíodh ag coinneáil cuntais ar stair a gciníocha. “Chumash” a thugtaí ar na daoine sin, agus táthar den tuairim, go mbíodh idir 8,000 agus 10,000 den chine sin, ag cur fúthu, an tráth úd, sa dúiche ina bhfuil Santa Barbara suite anois. Thógadar tithe dóibh fhéin, ach ó tharla gurbh as craobhacha, agus giolcacha, a tógadh iad, ní haon ionadh nach bhfuil a dtásc nó a dtuairisc le fáil ag seandálaithe, sa lá atá inniu ann. Mhair na daoine sin ar thoradh nádúrtha na talún, sa limistéar thart orthu. Bhíodh sméara, caora, préamhacha, síolta, coiníní, ioraithe, agus a leithéid, maraon le héisc agus sligéisc, mar bhia agus mar bheatha acu. Ba dhream iad a sheol fan an chósta freisin, i gcuracha móra fada, curacha a d’iompródh idir dheichniúr agus dháréag!
Briseadh isteach ar shaol sona na dtreabhanna sin áfach, sa séú haois déag, sa bhliain 1542, caoga bliain i ndiaidh do Cholumbus spág a leagan ar chósta an Domhain Úir, a chéaduair, nuair a shroich Juan Rodriguez Cabrillo agus a lucht leanúna, i ndá long, an San Salvador agus an Victoria, nuair a shroich siad cósta Shanta Barbara, agus nuair a d’fhógair siad gur le Rí na Spáinne feasta, an fearann sin. Ba Phortaingéileach é Cabrillo, i seirbhís na Spáinne, agus é ag iarraidh teacht ar an “Northwest Passage”, agus tá’s ag an saol mór inniu, go mba shaothar in aisce dó é, a leithéid de shaothar a chur air fhéin, ach ní raibh a fhios sin aige, nó ag a lucht leanúna, ag an am sin. Chaill na Spáinnigh suim sa dúiche sin, ar feadh trí scór bliain, agus ansin, i Nollaig na bliana 1602, tháinig Vizcaino ar an dúiche sin arís, ar an gceathrú lá, de Mhí na Nollag, féile Santa Barbara, agus b’in mar a baisteadh Santa Barbara ar an ionad álainn sin. Agus arís, níor ró-shuim leis an Spáinn an limistéar sin, nó i ndáiríre, níor chuir siadsan spéis ar bith i gCalafóirnia, go dtí déanach go maith san ochtú haois déag, nuair a chonacthas dóibh, go raibh cumhachtaí móra eile, an Rúis ina measc, ag cur suime nár bheag, i gcósta Chalafóirnia. Ba ansin a thug an Rí an t-ordú dá mhuintir i Ríocht Spáinneach Mheicsiceo, bunáiteanna, nó Presidiónna, a bhunú i San Diego agus i Monterey, le cos i dtaca sa limistéar sin, a thabhairt don Spáinn fhéin. In Aibreán na bliana 1782, thóg an lieutenant Jose Francisco de Ortega, agus a chuid saighdiúirí, Presidió mór, le freastal ar an limistéar sin. Anois, bhí ár seanchara, Junipera Serra, fear ar labhair muid faoi cheana, ar an bhfód freisin, agus é ar intinn aige Misin a thógáil ar na láithreacha sin freisin, ach cuireadh ina choinne, agus dhiúltaigh an Gobharnóir cead tógála dó i Santa Barbara, go dtí go mbeadh an Presidió tógtha, ach bhí Serra aosta, lag, spíonta, ag an am, agus ba é a dhein sé nó filleadh ar Mhonterey, le bás d’fháil. Sa bhliain 1793 d’fhógair Gobharnóir Chalafóirnia, go raibh Presidió Santa Barbara ar an bPresidió ab fhearr i gCalafóirnia uilig, agus nuair a bhí sé críochnaithe ar fad, sa bhliain 1797, chlúdaigh sé bloc cathrach. Ach le filleah ar scéal an Mhisin…
Sa bhliain 1785, dhá bhliain i ndiaidh bhás Junipero Serra, tháinig aiféala ar an nGobharnóir nua, agus thug cead do na Proinsiascánaigh Misean a thógáil i Santa Barbara.
An bhliain dár gcionn, tháinig an Padre Fermin la Lasuén, agus beirt bhráthar ina chomhluadar, agus chuireadar rompu an Misean sin a thógáil. Bhí socraithe acu, an Misean a choisreacan, go hoifigiúil, ar an 6ú lá de Nollaig na bliana sin, 1786, Lá ‘le Santa Barbara fhéin, agus cé nach raibh an Gobharnóir ar an bhfód, le páirt a ghlacadh sa cheiliúradh, leanadar ar aghaidh dá éaghmais. Chuireadar searmanas eile ar siúl, tamall ina dhiaidh sin, nuair a tháinig an Gobharnóir ar chuairt chucu. Chuir Rí na Spáinne fhéin cloig chucu, don Mhisean sin. Tar éis dóibh bheith tamall i mbun oibre misinéireachta sa dúiche sin, bhí de thoradh ar a gcuid oibre, gur baisteadh 70 de threibh an Chumash, agus tháinig siadsan chun cónaithe sa Mhisean. “Neophytes” a tugadh orthusan, agus múineadh an creideamh dóibh, agus chomh maith le sin, múineadh scileanna i bhfeirmeoireacht, i siúinéireacht, i gcócaireacht, i mbuildeáil, agus i bhfíodóireacht dóibh. Taobh istigh de bhliain, bhí 307 Nuachreidmhigh ina gcónaí sa Mhisean, agus bhíodar tar éis Séipéal adóibe a thógáil, maraon le teach na mbráthar, gráinseach, cistin, ceardlann adhmadóireachta, agus seomra súdaireachta. Ní gá a rá, gur éirigh, thar na bearta, leis an Misean sin Shanta Barbara, agus i ngearraimsir, bhí fás thar cuimse tagtha ar chuile ghné den tionscadal céanna sin. Agus, murab ionann is an Presidió, mar a raibh na saighdiúirí beo, bocht, gan léinte, gan airgead, gan pá, gan tada len iad a choinneáil sa Presidió, ach a ndílseacht dá dtír agus dá n-oifigigh. Bhí lucht an Mhisin ag cur fúthu i dtír na flúirse, sa chaoi go raibh an áit féinchothaíoch, taobh istigh d’achar an-ghearr.
Ach b’fhéidir nárbh olc an tseift í críoch a chur le gála na seachtaine, ag an bpointe seo, ach bí liom an chéad bhabhta eile, nuair a leanfaidh mé liom, ag cur síos ar scéal Shanta Barbara.
******************
Peadar Bairéad.
******************
.
.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Leabhar spreagúil
.
American Youth……………………..Céadchló….2007
By
Phil Lamarche………………………………………..£12.99
.
.
De thimpiste a tháinig mé ar an leabhar seo, a chéaduair. Thíos i Leabharlann an Locha Bhuí a bhí mé, agus mé ag ransú liom trí na seilpeanna leabhar, féachaint an bhféadfainn teacht ar leabhar eicínt, a dhúiseodh aithinne na fiosrachta sa chroí istigh ionnam. D’oscail mé an leabhar seo, agus bhreathnaigh mé ar an leabhar úd, agus léigh mé brollach an leabhair úd eile, ach faic ní fhaca mé, a chorródh an croí istigh ionnam, ach ansin, de phlimp, chonaic mé an leabhar seo, a raibh clúdach spreagúil air, pictiúr láimhe a bhí deartha air, agus an chorr mhéar, agus an mhéar fhada, sínte amach, agus scríofa orthu siúd bhí…American Youth….Sea, agus os cionn na láimhe sin, ar an gclúdach, bhí, idir chomarthaí athluaite…
‘Gripping and memorable’
Colm Tóibín
Ba é a cheap mé i dtosach, nó go mba é Colm s’againne a scríobh an leabhar seo, agus ba mhó mo spéis ann dá bharr sin, ach ba ghearr gur thuig mé gurbh e a bhí i gceist, nó go raibh Colm tar éis an leabhar a léirmheas, agus tar éis an iomláin, bheartaigh mé triall a bhaint as an leabhar seo. Rinne mé a raibh le déanamh agam leis an leabhar a thabhairt abhaile liom, agus ar ball, nuair a fuair mé an deis chuige, thug mé faoin scéal a léamh.
I mbun Diabhlaíochta!
Osclaíonn an scéal le Teddy leClare, an príomhcharachtar, nó Theodore, mar a thugann daoine áirithe air, agus cara leis, Terry Duvall, agus iad amuigh leo fhéin, i mbun diabhlaíochta, nó chaitheadar buamaí peitril, féachaint céard a tharlódh. D’éirigh leo teacht saor ón ngábhadh sin, ach tugann an méid sin blas eicínt dúinn, ar a bhfuil idir chamáin ag an údar sa scéal seo. Ar ball, tagann comrádaithe eile le Teddy leClare isteach ar chuairt chuige, nó tá Teddy leis fhéin sa teach, agus ó tharla go raibh an-spéis ag athair Teddy i ngunnaí, bhí roinnt mhaith gunnaí timpeall an tí acu, agus theaspáin Teddy na gunnaí sin dá chairde, Bobby agus Kevin Dennison. Bhíodar ag útamáil leis na gunnaí céanna, agus cuir Teddy piléar isteach i gcraos ghunna acu. D’fhág sé na gasúir eile ag súgradh leis an ngunna, agus ba é toradh a bhí ar an eachtra sin nó gur scaoileadh an t-urchar sin, agus gur maraíodh duine de na deartháireacha. Bhí Bobby bocht sínte ar fhleasc a dhroma ar an urlár agus é gan aithne gan urlabhra. Ní gá a rá go raibh Teddy sáite go dtí na cluasa i dtrioblóid.
Strainséirí le díbirt
Ar ball, d’éirigh sé mór le buíon gasúr ina scoil, buíon antoisceach, a bhí eagraithe, le chuile iarracht a dhéanamh ar strainséirí a dhíbirt as an gcomharsanacht sin. George, ab ainm dá gceannaire. D’fhéadfadh sé tarlú go raibh tuistí na ngasúr sin páirteach i ngrúpaí antoisceacha, arbh fhuath leo, duine ar bith nach raibh sásta rómhar faoi mar a dhéanaidís fhéin é. Thit Teddy i ngrá le Colleen, an cailín, a raibh George ag siúl amach lei. Ar aon nós, bhí na gasúir seo sásta dul amach, faoi choim na hoíche, agus dochar a dhéanamh do shealús strainséirí ar bith, a raibh cónaí orthu ina measc. Anois, bíodh go raibh Teddy sásta taobhú leis an mbuíon seo, ar feadh scathaimh, ar deireadh thiar áfach, tuigeadh dó nárbh é an bealach ab fhearr é, nó ní bheadh de thoradh air, i ndeireadh thiar, ach fuath, trioblóid, agus foréigean. Sea, agus scar sé le Colleen, freisin.
Cora Crua an tSaoil
Mhol a mháthair do Teddy ráiteas bréagach a thabhairt do na póilíní, agus ghlac sé leis an gcomhairle sin ar feadh tamaill, ach i ndeireadh na dála, fuair sé a bhealach fhéin as an mbogach morálta ina raibh sé sáinnithe. D’inis sé an fhírinne do na póilíní, thréig sé an bhuíon antoisceach, agus tugann sé le fios dúinn, go raibh sé ag fáil an láimh in uachtar ar an gclaonadh do-bhuailte chun dochar a dhéanamh dó fhéin, a bhí a chrá le blianta. Sea, tá Teddy ag fás agus ag forbairt leis, agus bheadh dóchas ag duine, go n-éireodh leis teacht i dtír, mar dhuine maith meáite, morálta. Ar bhealach, is gnáth-ghasúr é Teddy, a dtagann cora crua an tsaoil sa mbealach air, agus an baol ann go dtreascródh siad é, ach ar bhealach amháin, nó ar bhealach eile, nó b’fhéidir gur de thimpiste é, ach dhealródh sé, go n-éiríonn leis na deacrachtaí sin uilig a shárú, agus teacht slán. Téann an t-údar ar oilithreacht trí aigne do-thuigthe, do-mhúnlaithe, do-fhorbartha, na hóige, agus é ag iarraidh ciall a bhaint as an earra céanna sin.
B’fhéidir go mbainfeá fhéin taitneamh as an scéal seo? Nó is leabhar é a théann i bhfeidhm ar an léitheoir, agus a fhanann mar iarsma spreagúil ar théip na cuimhne.
.
Peadar Bairéad
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
An Fear ó Bheijing
Peadar Bairéad
.
The Man from Beijing
le
Henning Mankell
.
Leabhar le Mankell
Anuraidh a foilsíodh an leabhar seo, a chéaduair. Ach ní hé seo an chéad leabhar ó pheann líofa an údair Sualannaigh seo, Henning Mankell, nó tá sraith leabhar againn uaidh cheana féin, leabhair lorgaireachta, ina bhfeidhmíonn Kurt Wallander mar laoch iontu, isea a mbunús. Ach, mór eatarthu sin agus seo, nó sa leabhar seo, bíodh go bhfuil páirt ghairmiúil ag póilíní na háite ann, ní hiad, i ndáiríre, a scaoileann fadhbanna iomadula an scéil, ach breitheamh meánaosta ó Dheisceart na Sualainne.
An Breitheamh Birgitta
Ach b’fhéidir gur chóir dom an breitheamh céanna sin a chur in aithne dhaoibh, i dtosach. Birgitta Roslin a bhí uirthi, agus ba bhreitheamh í i gcóras dlí agus cirt na Sualainne. Bhí cónaí uirthi i Helsingborg, sa tír sin, agus tharla gur chuir sí suim, agus dhá shuim, i gcoir uafásch a tharla i mbaile beag iargúlta Hesjovallen, um mheán oíche, ar an 12ú Eanair na bliana 2006. I lár na hoíche sin, rinne an Síneach, Liu Xan, sléacht ar mhuintir an bhaile bhig tuaithe sin, nuair a mharaigh sé, gan trua gan taise, muintir an bhaile sin uilig, cé is moite de thriúr seanduine, a tháinig slán ón mbúistéireacht dothuigthe sin. Níor fágadh fiú fear, nó bean, inste scéil, taobh amuigh den triúr thuasluaite, i ndiaidh an áir a deineadh orthu le Liu Xan, agus níorbh é sin amháin é, nó maraíodh chuile ainmhí, idir chait agus mhadraí, freisin.
Sléacht gan áireamh !
Roinnt laethe ina dhiaidh sin, tharla go raibh Karsten Hoglin ag taisteal tríd an dúthaigh iargúlta sin, agus ó tharla go mba dhuine é a chuir an-spéis i ngrianghrafanna, tuigeadh dó, go bhfeilfeadh sé dá ghnó, pictiúr nó dhó a thógáil de thithe an bhaile chéanna sin, Hesjovallen. Agus é i mbun an ghnó sin, tháinig sé ar radharc a bhain dá chosa é, beagnach, nó ba ghearr gur tuigeadh dó, go raibh muintir an bhaile sin uilig, chomh fada is a chonaic seisean é, sínte i gcosair cró, tar éis do dhuine éigin búistéireacht a dhéanamh orthu.
Amach leis as an mbaile sin le luas lasrach, agus tharla píosa ar shiúl ó Hesjovallen é, nuair a chuaigh a charr ó smacht, agus ba é deireadh an scéil é, nó gur tharla imbhualadh idir a charr agus feithicil eile a bhí ag teacht ina threo, ag an am. Ach sula bhfuair sé bás de thaom croí, d’éirigh leis cupla focal a rá, agus bhí, Hesjovallen, ar cheann de na focail sin.
Cé dhein é?
Bhí go maith. Ba ghearr go raibh na póilíní i mbun oibre sa bhaile iargúlta sin, agus ba ghearr freisin, go ndeachaigh sé i gcionn orthu, nach mbeadh sé éasca in an chor, bonn an dúnmharfóra seo a chur. Ach, má sea fhéin, tuigeadh dóibh, go raibh an cás scaoilte acu nuair a d’admhaigh fear buile eicínt, go mba eisean a rinne an sléacht uilig ar áitreoirí an bhaile sin, Hesjovallen, Ba ghearr freisin gur chuir an Breitheamh Birgitta Roslin spéis sa scéal, nó ba ghaolta dá cuid fhéin iad, cuid de na daoine a maraíodh. Fuair sí Dialann i measc na marbh, dialann a scríobh Jan Andren, gaol dá cuid fhéin, a chuaigh ar imirce go Meiriceá, tarraingt ar chéad go leith bliain roimhe sin, agus a chaith blianta fada i mbun oibre ag tógáil bhóithre iarainn tras-mhór-Roinneacha, sa tír ollmhór sin. Ba leor sin leis an mBreitheamh Birgitta a chur i mbun oibre, agus í ag iarraidh teacht ar fhuascailt na faidhbe ollmhóire a d’fhág ‘fadhb Hesjovallen’ le scaoileadh ag póilíní na Sualainne.
An Fear ó Bheijing
Tá scéal eile le léamh againn sa leabhar seo, faoi thriúr Síneach, a gabhadh, agus a seoladh, ina sclábhaithe, geall leis, go Meiriceá, thart ar an am gcéanna sin, agus níl léamh ná insint scéil ar an gcruatan, nó ar an anró, a d’fhulaing na créatúir sin agus iad i mbun an ghnó sin. Tháinig deartháir amháin acu sin slán, agus chuaigh ar ais chun na Síne, agus a chuntas, nó a Dhialainn fhéin, aigesean, faoin éagóir a rinne saoiste Sualannach orthu, le linn dóibh bheith faoina smacht thall. Ní call a rá, gur theastaigh díoltas ón Síneach cráite céanna sin. Bhuel, ar na táirní sin, éiríonn leis an údar ildánach Sualannach seo úrscéal ar dóigh a chrochadh. Tá mé ag ceapadh, go mbainfeá taitneamh agus toit as an úrscéal neamhghnách seo, nó le linn don údar bheith ag tabhairt an léitheoir leis ar thurasanna iomadúla ar fud an domhain mhóir, tugann sé léargus leathan-intinneach dúinn faoi pholaitíocht agus faoi shocheolaíocht domhanda an lae inniu.
An-scéal, an-láimhseáil. An-aistriúchán le Laurie Thompson.
English 
Gaeilge