by Peter Barrett | 2017/04/09 | Uncategorized
.
.
Saorántacht agus Saoirse
Sparán Teann
Nuair a bhí mise ag fás aníos, thiar in Iorras na nIontas, i gContae Mhaigh Eo, ba bheag smaoineamh a bhí ag éinne a mhair an tráth úd, go bhfeicfí an lá choíche, nuair a bheadh daoine ina dtuile ag déanamh ar chóstaí ár dtírín, ag iarraidh bheith istigh a fháil inár measc.
Tuige sin, an ea?
Bhuel, an tráth úd, ba sa tslí chontráilte a bhí an tuile daonna ag sní amach uainn, lá i ndiaidh lae, seachtain i ndiaidh seachtaine, agus bliain i ndiaidh bliana. Ní chloisfeá ón gcosmhuintir an tráth sin ach gearán agus casaoid faoi bhochtaineacht na tíre seo ’gainne. Bhí an port céanna ag chuile dhuine, iad uilig ag maíomh go raibh an tír s’againne imithe i mbealach a basctha. Sea, mh’anam! agus smaoinigh freisin, go raibh an deilín céanna ag boic mhóra na meán cumarsáide, i bhfad níos déanaí na sin, iad ag dearbhú, lá i ndiaidh lae, go raibh an tír seo ‘gainne “banjaxed”, agus í imithe le sruth, síos poll an leithris, chun na mara móire.
An Imirce
Bhí ár gcóras oideachais fiú, dírithe ar phostanna a fháil dár ndaoine óga i dtíortha thar sáile, muid ag oiliúint dochtúirí, banaltraí, sagairt, múinteoirí, agus tuilleadh, agus gan seans ag roinnt mhaith acu post d’fháil riamh sa tír seo.
“ Á, Muise! diabhal tada ar domhan le fáil acu sa tírin bocht seo, caithfidh siad aghaidh a thabhairt ar an gcoigríoch, áit a mbeidh siad in ann greim a mbéil a shaothrú, na créatúir. Sea, mh’anam! is maith ann iad na tíortha eachtrannacha céanna sin, mar nuair is crua don chailleach, caithfidh sí rith.”
D’éirigh go maith leo siúd a chuaigh ar an imirce, ach dár ndóigh, níor chóir ligint i ndearmad riamh, an éagóir a deineadh orthu, nuair nach raibh muid, mar phobal, ábalta riar dóibh abhus, ina dtír dhúchais fhéin. B’fhéidir gur éirigh leo slí bheatha maith a bhaint amach dóibh fhéin thall, ach ag an am gcéanna, is cinnte freisin gur mhinic a shil siad deora goirte na deoraíochta.
Litir ó Mheiriceá
Ná déanaimis dearmad ach oiread ar na puint, is ar na dollair, a sheol siad abhaile chugainne, nuair a bhí géarghá abhus lena leithéid. Ba bheag athrú a tháinig ar chúrsaí agus mise ag saothrú mo choda abhus anseo. Muid ag streachailt leis an saol mór, ó bhliain go cheile, agus an saol mór ag streachailt linne. Chuaigh mé amach ar scor in am tráth, agus diaidh ar ndiaidh, thosaigh cúrsaí ag athrú. De réir a chéile, bhí sé ag dul i gcionn orainn, nach raibh Conchubhar Mór sa Chúinne againn a thuilleadh. Bhí daoine óga ag dul ar saoire chuig áiteacha imchiana an domhain. Bhí gluaisteáin ag daoine nár chleacht riamh ach Neidí bocht na gceithre crúb is na gcluas fada. Bhí daoine ag dul amach chuig tithe ósta, agus chuig proinntithe, le béilí a chaitheamh iontu. Agus chomh maith le sin, bhí daoine gléasta go galánta, Domhnach is Dálach. Sea, mh’anam! bhí cuma, blas, agus boladh an airgid, le fáil, thíos agus thuas, abhus agus thall, ó cheann ceann na tíre. Ní chloisfeá daoine ag rá feasta, ar Raidió, nó ar Theilifís go raibh an tírín s’againne “banjaxed”, nó bhí na daoine a bhíodh ag canadh an phoirt sin ina suí go te anois, agus carn airgid á shaothrú acu in aghaidh na bliana, as sparán an Stáitín “bhanjaxed” chéanna sin.
Na Leanaí Gorma
Le scéal gairid a dhéanamh de, ba ghearr go raibh ainm an airgid amuigh orainn, ó cheann ceann na cruinne.
Ní raibh ach toradh amháin ar cháil sin an airgid, agus b’in gur tháinig daoine ag déanamh ar chóstaí na tíre seo, ag súil go roinnfí go fial leo anseo. Tháinig na daoine sin, ina nduine agus ina nduine i dtosach, ansin ina mionghrúpaí, agus ar ball, tháinig siad ina dtuile tréan, do-stoptha. I dtosach báire, níor chaith muid chomh fial, flaithiúil, sin leis na strainséirí úd a tháinig inár measc, nó ní raibh aon chleachtadh againn ar a leithéid, ach le himeacht aimsire, b’éigean dúinn glacadh leis, go raibh dualgas orainn feasta, deighleáil leo, le dínit agus le meas. Nár chaitheamar blianta fada sa tír seo ag tiomsú pingneacha do na “Leanaí Gorma”, ach nuair a d’fhás na Leanaí céanna sin suas, agus nuair a tháinig siad ag iarraidh bheith istigh a fháil uainn, bhuel! ba scéal eile ar fad é, ach diaidh ar ndiaidh, cuireadh ar ár súile dúinn, nach raibh an dara rogha againn ach tearmann a thabhairt, nuair a bhí a leithéid dlite dóibh, agus chomh maith le sin, d’fháiltíomar roimh oibrithe riachtanacha a sheol chugainn ina gcaise thréan, dóchasach, do-stoptha, agus ní haon ionadh gur fháiltíomar rompu, nó chuidíodar linn an Tíogar gortach, Ceilteach, s’againne, a bheathú agus a ramhrú. Chomh fada is a bhaineann sé liomsa, ba chóir duinn fáilte is fiche a fhearadh roimh na daoine dáiríreacha sin a thangann chugainn, ar thóir tearmainn, nó oibre, agus ba chóir go mbeadh muid sásta freisin saorántacht ár dtíre a bhronnadh orthu, dá dtuillfeadh siad a leithéid.
Now, it wasn't just the "Black Babies" who came to our door, since as soon as the word spread that there was excellent work and jobs to be found there, people from different ethnicities started raising their sails, to make their way to this country.
Fáilte roimh Chách……….
Bhí go maith, is ní raibh go holc, ach ar ball, tuigeadh dúinn uilig, go raibh ceataí sa scéal, nó cuid de na daoine seo a sheol isteach chugainn, ag lorg bheith istigh a fháil inár measc, ba choirpigh déanta a bhí iontu, agus ba ghearr go raibh sé soiléir don saol mór, nár le bheith ina manaigh a tháinig siad chugainne! Nílim ag rá anois, nach raibh ár mórdhóthain coirpigh dhúchasacha againn anseo cheana, nó bhí, agus farrasbarr, ach cuid de na coirpigh a sheol isteach chugainn, ba den díogha iad, agus ba ghearr go raibh siad sáite go dtí na cluasa, i ndíol drugaí, i ngoid agus i robáil, i mugáil, i bhfuadach, agus i marú fiú, agus tuilleadh coirpeachta, ar an dtéad céanna sin. Ach céard is féidir linn a dhéanamh le coirpigh dá leithéid a shrianú? Sílim nach bhfuil ach leigheas amháin ar an scéal sin.
Bata agus Bóthar
Agus cén leigheas atá agat, ar an olc sin?
Leigheas amháin, agus sin bata agus bóthar a thabhairt dóibh amach as an tír seo arís.
Ach nach bhfuil sin sách dian ar na créatúir?
Ní dóigh liom go bhfuil, nó tháinig siad chugainn ag iarraidh bheith istigh a fháil, iad ag maoímh go raibh tearmann uathu, sin nó gur theastaigh uathu cónaí agus saothrú inár measc anseo, mar a dhéanfadh saoránaigh dhílse. Bhuel! tá go maith, ach mura bhfuil siad sásta cur lena bhfocal agus sin a dhéanamh, ansin níl saorántacht tuillte acu, nó níl “bheith istigh” dlite dóibh, ach oiread. Agus mar adeireadh an fear fadó, ní saoirse go saorántacht.
Ó, sea! agus rud amháin eile, níor chóir ligint dóibh tiomáint ar ár mbóithre gan teastas tiomána oiriúnach, inghlactha, a bheith ina seilbh acu, díreach cosúil le saoránaigh na tíre seo, sin agus árachas cuí a bheith tógtha amach ar a bhfeithicil acu.
Anois nó Riamh !
Tá “make up your mind time” buailte linn. Caithfear beart cuí a dhéanamh anois, nó mura ndéanfar, bheadh sé chomh maith againn dul ag feadaíl feasta! nó tá an baol ann, go ndéanfadh na himircigh áirithe seo chuile iarracht ar thuilleadh mhodhanna coirpeachta a fhorbairt dóibh fhéin anseo, agus dá dtarlódh a leithéid, téadh saoránaigh na tíre seo tigh an diabhail! Ó, sea, agus bheadh cabhair chuige sin le fáil acu, ó bhuíon liom leat dár saoránaigh fhéin, buíon a bheadh réidh, ullamh, dul amach ag léirsiú leo agus ag éileamh saoirse agus saorántacht dár n-imircigh isteach. Ní gá a rá, nach mbíonn daoine dá leithéid sásta, na laethe seo, cead rialaithe a thabhairt dár Rialtas tofa, daonlathach, fhéin, sé sin, mura n-aontaíonn siad lena dtuairimí fhéin!
Sea, mh’anam, seo uair na cinniúna, nó “make up your mind time” dúinn uilig, gan aon agó.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I m B é a l a n P h o b a i l
.
Áilleacht an tSaoil seo 2
Peadar Bairéad
.
Nuair a chuir mé romham, caint a thabhairt faoin bPiarsach agus a shaothar, ag seisiún
de Dhaonscoil Osraí, in Óstán an Newpark, i gCill Chainnigh, i nDeireah Fómhair na bhliain úd, 1979, bhí na trioblóidí ag réabadh leo, ina loscadh sléibhe, i dTuaisceart Éireann fós, agus dá bharr sin, bhí cineál eagla orm, ag an am, an Piarsach a mholadh, nó a mhóradh, ar eagla, faoi mar adúirt an Yeatsach fadó, ar eagla go seolfadh mo chuid cainte-se ógánach eicínt chun gleo, i gcoinne Gall. Ach tar éis chuile shórt a chur san áireamh, tuigeadh dom, gur chóir dom tabhairt faoin ngnó sin, ó tharla cuimhne céad an Phiarsaigh a bheith á chomóradh, sa bhliain sin, ’79. Bhí roinnt oibre déanta agam, roimhe sin, ar an ábhar céanna sin, nó bhí sraith altanna uaim foilsithe sa nuachtán Gaeilge úd “Inniu”. Mar sin, bhí fonn orm cur leis an méid a bhí déanta agam cheana, agus thosaigh orm ag ullmhú don ócáid.
The wise men have not spoken !
Nuair a thosaigh mé ag iarraidh teacht ar bhealach oiriúnach le léacht dá leithéid a thosú, smaoinigh mé, i dtosach, ar fhocail an Phiarsaigh fhéin, nuair a scríobh sé….
“Since the wise men have not spoken
I speak who am only a fool…..”
Níor den díogha é, ach oiread, mar thús, dar liomsa.
Ach ansin, céard faoi chuntas gearr a thabhairt ar an chaoi ar chuala mé fhéin faoin bPiarsach, a chéaduair, agus tar éis dom mo mharana a dhéanamh, shocraigh mé ar ghlacadh leis an dara bealach sin mar rogha. Chun oibre, má sea.
Rugadh agus tógadh mise i bpobal saor, in Iorras ársa, thiar, mar a dtéann an ghrian i bhfarraige, ag deireadh gach lae. Ba phobal é a bhí eagraithe, agus tógtha, díreach mar a bhí, sna meánaoiseanna, agus díreach cosúil leis an bpobal ar dhein an Piarsach teangmháil leis, i dtús an chéid, thiar i gConamara. B’in an tIorras ar thit J.M. Synge i ngrá leis, agus ar úsáid sé mar shuíomh dá dhráma cáiliúil “The Playboy of the Western World”. Ba dhuine mé, de na gasúir shona sin, a rith cosnochta trí óige shásta,
The Master had spoken!
Bíodh gur mhinic ganntanas earraí saolta ag cur as dúinn, níor chuir ganntanas grá isteach riamh orainn. Níor leag mé fhéin spag taobh istigh de dhoras scoile go raibh mo sheachtú bliain slánaithe agam. Ba sa scoil chéanna sin a chéadchuala mé trácht ar An bPiarsach, ar Mhac Donnchadha, agus ar an gCléireach, agus ar a gcomhleacaithe uilig, a thug sráideanna naofa Átha Cliath orthu fhéin, um Cháisc 1916, le tabhairt faoi shaoirse na tíre seo a bhaint amach. Las an máistir solas a nglóire, agus a gcalmacht, sa chroí istigh ionainn an lá sin, ach ansin, nár bheag a thuig muidinne faoi na cúrsaí sin, sinne nár chuala urchar á scaoileadh i bhfeirg riamh, agus bhí ar an máistir a dhícheall a dhéanamh ag iarraidh aithris a dhéanamh dúinn ar na fuaimeanna céanna sin, agus é ag iarraidh an difir a bhí idir shianaíl na sliogán, fead ghéar, agus tuairt, na bpiléar, agus rat-at-at na meaisínghunnaí. Chomh fada is a bhain sé linne, ní raibh iontu sin uilig ach fuaimeanna, fuaimeanna nach ndéanfadh dochar do dhuine ar bith, ach ar ball, rinneamar ceangal eatarthu sin agus bailéid ar nós, “The bold Fenian Men”, “The Foggy Dew”, “The Three Flowers”, “The Dying Rebel”, agus fiú, “Óró ’sé Do Bheatha Abhaile” an Phiarsaigh fhéin. Agus b’in mar a d’éalaigh an Piarsach isteach i gcroíthe ár n-óige. Sea, agus chuir sé sin an pictiúr de, a bhíodh le fáil go flúirseach sna leabhair scoile, ag an am, pictiúr d’fhear óg, a raibh cuma na soineannantachta, agus na macántachta air, agus tuigfidh tú, mar a chuaigh sé i gcionn orainne gasúir. Chomh fada is a bhain sé linne, ni raibh fuath, nó binib, nó mailís, ag roinnt leis, agus mhúscail an máistir spéis ionainne, sa bhfear fhéin agus ina scríbhinní, freisin.
A Different Era!
Ní call dom a rá, gur mhór againne an leabhrán sin Iosagán agus Scéalta eile, leabhar a bhí lomlán le scéalta agus le hatmosféar an Iarthair.
D’fhéadfá a rá, mar sin, gur tháinig muidinne isteach ag an deireadh, nuair a bhí críoch le heachtraí agus le himeachtaí an Phiarsaigh, ach mar sin fhéin, mhuscail a scéal suim ina shaothar ionamsa, suim a mhair ionam anuas trí chaitheamh na mblianta, go dtí an lá atá inniu fhéin ann. Sea, agus ag caint ar a dhán, bhí earra amháin in easnamh, an t-am sin, nó ní bhfuarthas óráid deiridh an Phiarsaigh, nó a “Speech from the Dock”, mar adéarfá, nó ní raibh fáil air fiú, agus mise ag fás aníos in Iorras na nIontas, i dtriochaidí an ocrais, ach tuigeadh dá lán, go gcaithfeadh a leithéid a bheith ann, nó bhíothas cinnte, go mbeadh óráid ag an bPiarsach don ócáid sin, dá dtabharfaí deis chuige dó, sea, agus bí cinnte freisin, go mbeadh óráid dá leithéid, snasta, sciomartha, snoite, aige, agus é cleachtaithe aige, roimh ré.
Childhood Promises.
Ar deireadh thiar, tar éis dó triocha bliain a chaitheamh ar deoraiocht , ní dócha go bhféadfadh éinne a rá, go raibh aon rud nua in óráid deiridh úd an Phiarsaigh, nó dhearbhaigh sé arís ann, go sollúnta, gur mhionnaigh sé, in aois a dheich mbliana, go gcaithfeadh sé a shaol ag iarraidh a thír a shaoradh.
Caithfidh muid a thabhairt faoi deara anseo an difir mhór atá idir dhearcadh na laethe úd, agus dearcadh an lae inniu, ach smaoinigh freisin, go bhfuil beagnach céad blian imithe faoi dhroichead an ama, san idirlinn.
Seo mar a chuir sé é, i ngearrinsint dá óráid deiridh…
“When I was a child of ten I went down on my bare knees by my bedside one night and promised God that I would devote my life to an effort to free my country. I kept that promise. First among all earthly things, as a boy, and as a man, I have worked for Irish freedom. I have helped to organise, to arm, to train, and to discipline my fellow countryman to the same end, that when the
time came, they might fight for Irish freedom.”
An dara lá de Bhealtaine, 1916, an dáta atá ar an láimhscríbhinn sin.
“The Triumph of Failure”
Ní raibh aiféala ar bith air, go ndearna sé a leithéid, i ndáiríre, bhí áthas air gur dhein, Ní raibh an cluiche caillte fós, ach dár leis, dá ndiúltóidís cath a chur, ansin bheadh an cluiche caillte acu. Ionann troid agus bua, sa chás áirithe seo dár leis, nó níor loic siad ar na glúnta a d’imigh rompu. Má bhriseann sibh orainn anois, éireoimid arís leis an gcath a athchur.
Rinne mé athlua ar fhocail an Phiarsaigh, thuas, lena dháiríreacht iomlán dá chúis a léiriú, agus níl dabht ar bith agam, ach gur dhein sé mar adúirt sé, agus ansin, gur chuir sé roimhe, é fhéin a chur in oiriúint don ród aonarach a bhí le taisteal aige. Féach mar a dúirt sé ag uaigh Uí Dhonabháin Rosa, agus an óráid cháiliúil sin á thabhairt aige..
Splendid and holy causes are served by men who are themselves splendid and holy.
Sea, chuir an Piarsach roimhe, mar aidhm, bheith ullamh dá ghairm, mar a chonachtas dósan é. Breathnaigh ar an taifead, mar adéarfá. Níor ól sé. Níor chaith sé tobac. Choinnigh sé smacht daingean ar a chuid chainte, agus níor nós leis caint gháirsiúil, nó tada dá leithéid, a chleachtadh riamh, agus i gcás na mban, b’eiseamláir é ar uaisleacht, ar dhílseacht, agus ar dháiríreacht, ina iompar, ina chuid cainte, agus ina dhearcadh.
Shiúl an bás cois ar chois leis, fan chasán a bheatha, rud a thug sollúntacht neamhghnách dá laethe, agus a scal sin trí chuile shórt dár dhein sé. Diaidh ar ndiaidh, d’éirigh leis a smaointe ar réabhlóideachas a scagadh, agus a athscagadh, chun iad a chur in oiriúint d’eitic na Críostaíochta, faoi mar a chonacthas dósan é. Theastaigh uaidh chuile ghné den saol a thabhairt faoi anáil an réabhlóideachais chéanna sin, agus chuige sin, chuir sé roimhe, a smaointe a chur i mbéal an phobail, trí dhrámaí, trí dhánta, agus trí scéalta a scríobh, agus chomh maith le sin, theastaigh uaidh dul i gcionn ar ár gcóras oideachais, trí scoil dá chuid fhéin a bhunú. Sea, agus ar deireadh thiar, chuaigh sé le saighdiúireacht, nó is dócha gur tuigeadh dó go mbeadh gá leis an scil sin, dá dteipfeadh ar chuile shórt eile. D’fhág sé ina dhiaidh, mar oidhreacht, scríbhinní a spreagfadh na glúnta a thiocfadh ina dhiaidh, sa chaoi, dá dteipfeadh air fhéin ina chúis, go dtiocfadh glún eile ina dhiaidh, leis an ngnó sin a chur i gcrích.
B’fhéidir gur leor sin, do thuras na huaire seo, agus b’fhéidir nár dhochar ar bith é, breathnú siar ar a raibh le rá agam, sa chéad ghála sin, den tsraith seo. Caithfear scíríbhinní, agus caint, an Phiarsaigh, a thuiscint, mar mhacalla ar smaointe agus ar dhearcadh roinnt mhaith de cheannairí Éirí Amach, a Sé Déag. Thuig sé, agus thuig na daoine thart air, nach dtiocfadh athrú ar bith ar an leagan amach sin, go La Pilib a’ Chleite, ach bhí breall orthu, nó diaidh ar ndiaidh, chreim luchóga na mblianta, agus leamhain an réadachais, na putóga as teoiirc an réabhlóideachais, mar a tuigeadh dóibhsean é, sa chaoi, nach bhfuil an oiread sin daoine suas anois, a chreideann, gurbh fhiú an braon fola é. Tuige ar tharla a leithéid, a d’fhiafródh duine b’fhéidir?
Bhuel, níl dabht ar domhan ach gur éirigh leis an teilifís, agus leis an raidió, sciar maith den románsachas a bhaint as cúrsaí cogaíochta. Bhí toradh na mbuillí, agus rian na bpiléar, le feiceáil go soiléir ag daoine ar scáileán a dteilifíseán, ina dtithe fhéin istigh.
Táid ann freisin, adéarfadh, gur éirigh leis an mBreatain, trí bholscaireacht, dearcadh na nÉireannach, ar chúrsaí dá leithéid, a athrú. Ar aon nós, caithfear glacadh leis, gur tháinig athrú bunúsach ar dhearcadh na cosmhuintire, san idirlinn, agus dá bhri sin, níl an oiread sin daoine sa timpeall, a thiocfadh le fealsúnacht an Éirí Amach, sa lá atá inniu ann. Ní haon ionadh mar sin, go mothaímid, cineál neirbhíseach, fiú, agus smaointe an Phiarsaigh á láimhseail againn. Eagla orainn, faoi mar a bhí ar an Yeatsach mór fhéin, b’féidir, nuair a labhair sé faoin bhfaitíos a bhí air …..
……That some words of his sent out young men the British shot……
Bíodh sin uilig mar atá áfach, caithfear a admháil nár dhrochdhuine é an Piarsach, ach go mba dhea-dhuine é, a thuig ina chroí istigh, go raibh leas a mhuintire á dhéanamh aige, agus go raibh sé réidh le báire na fola a imirt, thar a gceann.
Ar an dtaobh eile den scéal ansin, caithfimid cur san áireamh, an meas atá ag tíortha, cosúil leis na Stáit Aontaithe, agus an Fhrainc, ar na laochra a throid ar mhaithe le saoirse a bhuachan dóibhsean.
Mar bhuille scoir, sa phíosa seo, is dócha nár chóir dearmad a dhéanamh ar naoi a haondhéag, ar “nine eleven”, mar a thugann na Puncáin air, nó d’éirigh le himeachtaí an lae cinniúnaigh úd cúrsaí an tsaoil mhóir a athrú, go bunúsach, chomh fada is a bhain sé le ceannairc agus le héirí amach. Sa lá atá inniu ann, tá sé an-deacair an difir idir sceimhlitheoirí agus saighdiúirí na saoirse, a thabhairt faoi deara. Nach féidir linn uilig an t-athrú a tharla i gcás cás na bPailistíneach. Roimh naoi a haondhéag, ba throdairí ar son na saoirse iad, dár le roinnt mhaith daoine, ach i ndiaidh an lae chinniúnaigh úd, tuigeadh do roinnt mhaith daoine eile go mba sceimhlitheoirí ba ea iad, agus is dócha, gur éirigh le daoine áirithe iad a chur san aon abairt leis na daoine úd a rinne na heitleáin a thuairteáil isteach i dTrádthúir an Domhain, i gcathair ollmhóir Nua Eabhrac.
Tá muidinne inár gcónaí i ré athraithe ó bhun go barr, agus sin cúis eile, gur chóir dúinn breathnú siar, agus breith chóir a thabhairt ar na laochra a d’imigh romhainn, ach sa mbreith sin, caithfear an bhreith a bhunú ar na rialacha agus ar na dlithe a bhí i bhfeidhm, ina lá siúd. Sin a bhfuil ar siúl agam sa tsraith seo, agus sin an fáth freisin, go mbíonn orm, gach re sea, mo smaointe, sa lá atá inniu ann, a chur isteach i gcló iodálach, go háirithe, nuair a fheictear dom, an difir mhór atá idir dhearcadh an lae inniu, agus an dearcadh a bhí sa treis, nuair a scríobhadh an léacht, sa bhliain 1979. Súil agam, go spreagfaidh na haltanna seo thú, agus, cosúil leis an Yeatsach freisin, tá súil agam, nach gcuirfeadh aon fhocal dem chuid aon fhear óg isteach i mbearna an bhaoil.
Go dtí an chéad bhabhta eile………………..Slán…
****************
Peadar Bairéad.
****************
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
A n D a o n l a t h a s i m B a o l
Democracy in Danger?
Dár ndóigh, ní haon rud nua é sin, mar bhí an Daonlathas céanna faoi bhagairt, ó thús, agus ag amannta áirithe, tuigeadh do bhunús na ndaoine, go raibh teipthe ar an gcóras leochaileach sin, agus nach raibh an dara rogha acu, ach iompú ar chóras éifeachtach eicínt eile, a d’fhéadfadh cinneadh cinnte a dhéanamh, agus ansin go bhféadfaí an cinneadh sin a chur i bhfeidhm, gan cur isteach ó éinne. Tharla a leithéid, is dócha, idir an dá Chogadh Domhanda, nuair a thaobhaigh thiortha áirithe le córas deachtóireachta, toisc go bhfacthas go bhfacthas do dhaoine áirithe, agus do ghrúpaí áirithe, sna tíortha sin, go raibh gá lena leithéid, le dul i ngleic le deacrachtaí sóisialta agus polaitíochta a linne.
L’Etat c’est Moi !
Ní gá a rá go raibh córas dá leithéid i bhfeidhm i Ré na Ríthe Lánchumhachta freisin, tráth a d’fhéadfadh Rí na Fraince a dhearbhú, gurbh eisean an Stát ..”l’Etat c’est moi”… I gcás dá leithéid, ní bhíodh de chead ag éinne cur isteach ar chinneadh an Rí, nó bhí a chumhacht seisean bunaithe ar an bprionsabal, gurbh ó Dhia na Glóire fhéin a fuair na Ríthe céanna sin a gcumhacht, agus dá bhrí sin, bhí de dhualgas ar an saoránach glacadh le reacht an Rí, ar an dtuiscint, gurbh ‘in toil Dé.
Changed Times .
D’imigh sin áfach, is tháinig seo, agus sa lá atá inniu ann, dheamhan mórán ríthe lánchumhachtacha fágtha ar an saol seo, agus is é an Daonlathas an córas rialaithe atá i mbéal gach éinne, na laethe seo. Ní fhágann sin go bhfuil an córas céanna sin gan locht, nó thar mholadh beirte, mar, nuair a thagann crua air, bíonn air srianadh a dhéanamh ar shaoirse na saoránach, agus dlithe dragánta (draconian) a reachtú, le smacht iomlán a fháil ar an ndaonra. Laige eile sa daonlathas is ea go dtugann sé chuile dheis do choirpigh, agus d’antoiscigh de chuile chineál, a gceirdeanna frithshóisialta a chleachtadh, faoi shúile an Stáit fhéin, mar adéarfá, agus tagann sé dian go maith ar an gcóras sin deighleáil leo, nó caithfidh siad feidhmiú de réir dlí, fhad is atá chuile chead ag na dreamanna eile úd, feidhmiú gan aird dá laghad a thabhairt ar na dlithe céanna sin, ach ag an am gcéanna, déanann siad chuile iarracht, féachaint chuige, nach mbriseann an Stát na dlithe céanna sin, a bhfuilidsean beag beann orthu. Ach i ndáiríre, ní chuige sin atá mé, an tseachtain seo, in aon chor, ach chuige seo..
The Madrid Bombs .
Chualamar go léir na scéalta a tháinig chugainn ón Spáinn, ar na mallaibh, faoi na haintoiscigh sin, a shuigh buamaí ar na traenacha úd a bhí ar a mbealach isteach go cathair mhór Mhadrid, agus na mílte daoine ar bord chuile thraein acu. Ní gá a rá, gur maríodh dhá chéad, san ionsaí barbartha sin, agus gur gortaíodh líon ollmhór daoine freisin. Caithfidh muid uilig ár gcomhbhrón a chur in iúl don Spáinn, agus do ghaolta na ndaoine úd a maríodh, agus a gortaíodh, san ionsaí céanna sin. Daoine neamhchiontacha ba ea chuile dhuine acu sin, ach deineadh sléacht orthu, toisc gur theastaigh ó dhaoine áirithe, in áit áirithe, le tuiscint áirthe ar an saol, go n-éireodh leosan a gcuspóir a bhaint amach, trí lear mór daoine neamhchiontacha dá leithéid, a mharú, agus a ghortú, sa mbealach sin. Caithfidh muid a dhearbhú ar dtús anseo, nár cheart daoine neamhchiontacha a mharú, le cuspóir ar bith faoin spéir a bhaint amach, Cuma cé chomh huasal, nó cé comh híseal, is atá an chuspóir chéanna sin.
Elected to Rule .
Ní call a rá, gurb é an chéad dualgas atá ar Stát ar bith nó a dhaonra a chosaint ar ionsaí, Cuma cé tá freagrach as, ach más daonlathas atá i gceist, caithfidh Rialtas an Stáit sin feidhmiú de réir rialacha, agus dlithe, áirithe. Ó, sea, agus caithfidh an pobal rialú na tíre a fhágáil faoin Rialtas sin, a thoigh siadsan san olltoghchán deiridh, agus ba cheart dóibh déanamh de réir mar a chinneann an Rialtas sin. Is dócha gur chóir a rá anseo, gurbh í cuspóir na buamála sin nó cur isteach ar dhaonlathas na Spáinne, trína pobal a iompú i gcoinne an Rialtais.
Public Perception .
Ba é an chéad rud a rinne Rialtas na Spáinne nó an milleán a leagan ar ETA, rud a bhí nádúrtha go leor, nó ba mhinic cheana, a rinne an eagraíocht chéanna sin buamaí a scaoileadh ar thalamh na Spáinne, ach sa chás áirithe seo, ba ghearr gur thosaigh rudaí áirithe ag tabhairt le fios, go raibh seans maith ann, nárbh iad ETA ba chúis leis an mbuamáil áirithe seo, ach go raibh seans maith ann, gur Mhuslamaigh antoisceacha ba chúis leis. Níor ghéill an Rialtas, gur mar sin a bhí, ach lean orthu ag dearbhú, gurbh iad ETA a bhí ciontach sa mbeart seo. Anois, d’fhéadfaí a dhearbhú, b’fhéidir, gur d’aon ghnó a rinne an Rialtas amhlaidh, toisc gur theastaigh uathu teacht i ngan fhios ar na Muslamaigh chéanna sin, ach cibé faoi sin, tuigeadh don phobal, frí chéile, gur ar mhaithe leo fhéin a bhí an Rialtas ag feidhmiú, toisc nár theastaigh uathu, go mbuafaí orthu san olltoghchán, agus dá gceapfadh an pobal gurbh iad na Muslamaigh a bhí ciontach, d’iompódh siad i gcoinne an Rialtais, toisc go ndeachaigh siad isteach ar thaobh Mheiriceá, i gcogadh na hIaráice, gan toil na ndaoine a chur san áireamh, agus gur mar dhíoltas ar sin, a rinneadh an bhuamáil ar thraenacha Mhadrid.
Voted Out of Office .
Níor chreid an pobal a Rialtas. Chuir sin fearg an domhain orthu, agus vótáil siad an Rialtas as oifig, sa toghchán sin. Anois, sin laige eile a bhaineann leis an ndaonlathas, sé sin, gur féidir le hantoiscigh, Rialtas, a dteastaíonn uathusan a dhíbirt as oifig, gur féidir leo, Rialtas dá leithéid a bhriseadh, trí bheart dá leithéid a dhéanamh, tamall gearr roimh lá an toghcháin, agus sin díreach mar a tharla sa Spáinn. Dona go leor, adéarfadh duine, b’fhéidir, ach féach mar a tharla, chomh luath is a bhí an Ceannaire nua tofa. Gheall seisean, go ndéanfaí na saighdiúirí Spáinneacha a aistarraingt as an Iaráic, faoi lár na bliana seo, mura gcoimhlíonfaí cúinsí áirithe, faoin am sin. Arís, tá an cuma ar an scéal seo, gur labhair sé ró-luath, agus gur chinn sé ar an bpolasaí sin, gan idirbheartaíocht ar bith lena comhghuallaithe san Iaráic, agus taobh amuigh de sin ar fad, nach ionann a ráiteas ar an ócáid áirithe seo, agus a dhearbhú os comhair an tsaoil mhóir, gur féidir le hantoiscigh laigí an daonlathais a úsáid, le hiachall a chur orthu géilleadh dá gcumhachtsan.
Eternal Vigilance .
Mura bhfuil na pobail daonlathacha sásta a gcóras rialaithe, agus a modh beatha fhéin, a chosaint, bhuel, ansin ní mhairfidh an córas céanna sin ró-fhada san aonú haois fichead seo.
Caithfear a rá anseo, go bhfuil moladh tuillte anseo ag an dTaoiseach s’againne, sa chás áirithe seo, nó ba é an chéad rud a rinne seisean, mar Cheannaire An Aontais Eorpaigh, nó gur chuir sé roimhe, cruinniú d’Airi Dli agus Cirt an Aontais a thionól, ar an dá luathas, le slándáil an Aontais a chosaint ar ionsaithe dá leithéid, sa todhchaí. Tá súil agam, go mbeidh toradh fónta ar a shaothar, sa bhfiontar tráthúil, seo.
.
****************
Peadar Bairéad.
****************
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
A r n a M i s i n .
.
*****************************
.
An Luan, an 18ú Lúnasa, 2003.
Ar deireadh thiar, bhí an lá mór tagtha, an lá a bhí socraithe againn don turas ó thuaidh, le breathnú ar roinnt áirithe de Mhisin Spáinneacha Chalafóirnia, agus ó tharla go raibh fúinn ár seolta a ardú, roimh nóin, ghlacamaar an mhaidin Luain sin go deas réidh. D’ullmhaíomar sinn fhéin chun bóthair, agus rinneamar pé pacáil a bhí le déanamh againn don turas, nó bhí beartaithe againn, thart ar sheachtain a chaitheamh as baile. Ar deireadh thiar, bhíomar réidh, agus bhí sé ag tarraingt ar a haon a chlog, san iarnóin, nuair a bhuaileamar bóthar. Dheamhan a raibh basctha den trácht ag an am sin, agus ghluaiseamar linn i dtreo Santa Barbara, gan trioblóid, gan tranglam ar bith le sárú againn. Agus ó tharla gur luaigh mé Santa Barbara, cuireann sé sin nath cainte a bhíodh ag mo Mham fhéin, fadó….
“Santa Bairbre in aghaidh na toirní.”
adeireadh sí, le sinn a chosaint ar thoirneach is ar thintreach. Ach fillimis ar an scéal.
Turas thart ar dhá chéad míle a bhí romhainn amach, agus dár ndóigh, luíonn Los Angeles fhéin díreach sa mbealach romhainn, sa chaoi go mbeadh orainn coinneáil cóngarach don chósta, le bealach áisiúil a fháil tríd an gcathair ollmhór chéanna sin. Trí Carlsbad agus Oceanside linn, gan stró, agus leanamar fan Shaorbhealaigh a Cúig. Cheapfá nach dtiocfá amach as Los Angeles riamh, nó tá an chathair sin an-leata-amach, mar murab ionann is Nua Eabhrac, ní dheachaigh Los Angeles i muinín na scríobairí spéire, le tithíocht a chur ar fáil dá daonra.
Ar deireadh, ar éis tamaill a chaitheamh ag taisteal ar Saorbhealach 405, agus tar éis dul taobh le Beverly Hills agus Hollywood, tháinig muid ar ár seanchara, Saorbhealach 101. Chasamar ar chlé ansin, agus leanamar ar aghaidh trí thír a raibh seanaithe againn uirthi. Chuamar trí Thousand Oaks, mar ar chaitheamar saoire iontach, thart ar chúig bliana déag ó shoin, agus chun tosaigh linn ansin, trí Oxnard agus Ventura. Stopamar seal, i mbaile beag taobh amuigh de Ventura, lenár scíth a ligean, agus le lón beag a chaitheamh, agus ansin bhuaileamar bóthar arís, ag tarraingt ar Santa Barbara, agus shroicheamar an ceann scríbe sin, roimh titim na hoíche, agus d’éirigh linn ár dTeach Ósta, i mBath Street, a aimsiú, gan aon ró-stró. Thógamar isteach ár málaí taistil, agus tar éis seal a chaitheamh in ár seomraí, agus tar éis dúinn an tuirse bóthair a chur dínn, ghléasamar sinn fhéin, agus thugamar aghaidh ar an mBialann, a bhí mar chuid den Óstan, ina rabhamar ag cur fúinn.
Shuíomar chun boird ansin, ag a hocht, agus dheineadar freastal fial orainn, nó níl dabht a domhan, ach go dtugtar dóthain fathaigh, ar do phláta dhuit, sa tír seo, sa chaoi gur chuireamar cúl ar ár n-ocras, agus ar ár dtart, i ngearraimsir. Ní call dom a rá, gur bhaineamar sult agus sásamh as an mbéile céanna sin, nó0 bheadh sé deacair é a shárú. Ar ball, chuamar ar ais chuig ár seomraí. Rinneamar ár gcomhrá. Rinneamar pleananna don lá dár gcionn, agus ansin, chaitheamar seal ag breathnú ar an teilifís, agus thugamar an sop orainn fhéin, roimh mheánoíche. B’in an chéad lá dár dturas críochnaithe, agus shocraíomar síos tar éis an aistir dhá chéad míle fada sin a bheith curtha dínn againn. Ní gá a rá, gur chodlaíomar go maidin, gona lánsoilse arna mhárach.
Dé Máirt, 19ú Lúnasa, 2003 .
In ár suí le giolc an ghealbhain, bíodh nár chualamar gíog nó míog ón éinín céanna sin, nó ó éan ar bith eile, dá ndéarfainn é, nó bhí an tÓstán, an Encina Lodge & Suites, suite i lár na cathrach, agus tar éis dúinn seal a chaitheamh dár n-ullmhú fhéin, agus tar éis dúinn breicfeasta blasta a chaitheamh, chaitheamar seal ag iarraidh rud eicínt a fhoghlaim faoi stair na cathrach seo, Santa Barbara. Is fada siar a théann scéal an ionaid álainn seo, nó bhí Indiaigh ag cur fúthu sna bólaí seo, i bhfad sular tosaíodh ag coinneáil cuntais ar stair a gciníocha. “Chumash” a thugtaí ar na daoine sin, agus táthar den tuairim, go mbíodh idir 8,000 agus 10,000 den chine sin, ag cur fúthu sa dúiche ina bhfuil Santa Barbara suite anois. Thógadar tithe dóibh fhéin, ach ó tharla gurbh as craobhacha, agus giolcacha, a tógadh iad, ní haon ionadh nach bhfuil a dtásc nó a dtuairisc le fáil ag seandálaithe, sa lá atá inniu ann. Mhair na daoine sin ar thoradh nádúrtha na talún, sa limistéar thart orthu. Bhíodh sméara, caora, préamhacha, síolta, coiníní, ioraithe, agus a leithéid, maraon le héisc agus sligéisc, mar bhia agus mar bheatha acu. Ba dhream iad a sheol fan an chósta freisin, i gcuracha móra fada, curacha a d’iompródh idir dheichniúr agus dháréag.
Briseadh isteach ar shaol shona na dtreabhanna sin áfach, sa séú haois déag, sa bhliain 1542, caoga bliain i ndiaidh do Cholumbus spág a leagan ar chósta an Domhain Úir a chéaduair, nuair a shroich Juan Rodriguez Cabrillo agus a lucht leanúna, i ndá long, an San Salvador agus an Victoria, nuair a shroich siad cósta Shanta Barbara, agus nuair a d’fhógair siad gur le Rí na Spáinne feasta, an fearann sin. Ba Phortaingéileach é Cabrillo, i seirbhís na Spáinne, agus é ag iarraidh teacht ar an “Northwest Passage”, agus tá’s ag an saol mór inniu, go mba shaothar in aisce dó é, a leithéid de shaothar a chur air fhéin, ach ní raibh a fhios sin aige, nó ag a lucht leanúna, ag an am sin. Chaill na Spáinnigh suim sa dúiche sin, ar feadh trí scór bliain, agus ansin, i Nollaig na bliana 1602, tháinig Vizcaino ar an dúiche sin arís, ar an gceathrú lá, de Mhí na Nollag, féile Santa Barbara, agus b’in mar a baisteadh Santa Barabara ar an ionad álainn sin. Agus arís, níor ró-shuim leis an Spáinn an limistéar sin, nó i ndáiríre, níor chuir siadsan spéis ar bith i gCalafóirnia, go dtí déanach go maith san ochtú haois déag, nuair a chonacthas dóibh, go raibh cumhachtaí móra eile, an Rúis ina measc, ag cur suime nár bheag, i gcósta Chalafóirnia. Ba ansin a thug an Rí an t-ordú dá mhuintir i Ríocht Spáinneach Mheicsiceo, bunáiteanna, nó Presidiónna, a bhunú i San Diego agus i Monterey, le cos i dtaca sa limistéar sin, a thabhairt don Spáinn fhéin. In Aibreán na bliana 1782, thóg an lieutenant Jose Francisco de Ortega, agus a chuid saighdiúirí, Presidió mór, le freastal ar an limistéar sin. Anois, bhí ár seanchara, Junipera Serra, fear ar labhair muid faoi cheana, ar an bhfód freisin, agus é ar intinn aige Misin a thógáil ar na láithreacha sin freisin, ach cuireadh ina choinne, agus dhiúltaigh an Gobharnóir cead tógála dó i Santa Barbara, go dtí go mbeadh an Presidió tógtha, ach bhí Serra aosta, lag, spíonta, ag an am, agus ba é a dhein sé nó filleadh ar Mhonterey, le bás d’fháil. Sa bhliain 1793 d’fhógair Gobharnóir Chalafóirnia, go raibh Presidió Santa Barbara ar an bPresidió ab fhearr i gCalafóirnia uilig, agus nuair a bhí sé críochnaithe ar fad, sa bhliain 1797, chlúdaigh sé bloc cathrach. Ach le filleah ar scéal an Mhisin…
Sa bhliain 1785, dhá bhliain i ndiaidh bhás Junipero Serra, tháinig aiféala ar an nGobharnóir nua, agus thug cead do na Proinsiascánaigh Misean a thógáil i Santa Barbara.
An bhliain dár gcionn, tháinig an Padre Fermin la Lasuén, agus beirt bhráthar ina chomhluadar, agus chuireadar rompu an Misean sin a thógáil. Bhí socraithe acu, an Misean a choisreacan, go hoifigiúil, ar an 6ú lá de Nollaig na bliana sin, 1786, Lá ‘le Santa Barbara fhéin, agus cé nach raibh an Gobharnóir ar an bhfód, le páirt a ghlacadh sa cheiliúradh, leanadar ar aghaidh dá éaghmais. Chuireadar searmanas eile ar siúl, tamall ina dhiaidh sin, nuair a tháinig an Gobharnóir ar chuairt chucu. Chuir Rí na Spáinne fhéin cloig chucu, don Mhisean sin. Tar éis dóibh bheith i mbun oibre misinéireachta sa dúiche sin, bhí de thoradh ar a gcuid oibre, gur baisteadh 70 de threibh an Chumash, agus tháinig siadsan chun cónaithe sa Mhisean. “Neophytes” a tugadh orthusan, agus múineadh an creideamh dóibh, agus chomh maith le sin, múineadh scileanna i bhfeirmeoireacht, i siúinéireacht, i gcócaireacht, i mbuildeáil, agus i bhfíodóireacht dóibh. Taobh istigh de bhliain, bhí 307 Nuachreidmhigh ina gcónaí sa Mhisean, agus bhíodar tar éis Séipéal adóibe a thógáil, maraon le teach na mbráthar, gráinseach, cistin, ceardlann adhmadóireachta, agus seomra súdaireachta. Ní gá a rá, gur éirigh, thar na bearta, leis an Misean sin Shanta Barbara, agus i ngearraimsir, bhí fás thar cuimse tagtha ar chuile ghné den tionscadal céanna sin. Agus, murab ionann is an Presidió, mar a raibh na saighdiúirí beo, bocht, gan léinte, gan airgead, gan pá, gan tada len’ iad a choinneáil sa Phresidió, ach a ndílseacht dá dtír agus dá n-oifigigh. Bhí lucht an Mhisin ag cur fúthu i dtír na flúirse, sa chaoi go raibh an áit féinchothaíoch, taobh istigh d’achar an-ghearr.
D’éirigh go breá le Misean Santa Barbara ó thús, agus faoi dheireadh an ochtú haois déag, bhí taiscumar, trí ghráinseach, siopa leathair, ceárta, agus stórais, tógtha acu timpeall an Mhisin, agus faoin am sin, bhí thart ar 800 clann Chumash ina gcónaí, agus ag saothrú leo, sa Mhisean. Trí na blianta sin go léir níor iompaigh a dtaoiseach,Yanonali ina Chríostaí, ach ar deireadh thiar thall, sa bhliain 1787, baisteadh ina Chríostaí é, agus baisteadh Pedro air. Bhásaigh sé sa bhliain 1805, agus é in aois a hocht mbliana is trí scór.
D’fhás an Misean sin Santa Barbara as cuimse cumhachtach, agus saibhir, agus ní haon ionadh, go raibh lucth an Phresidió in ead leo, agus bíodh gur shealbhaigh na Proinsiascánaigh tailte agus saibhreas an Mhisin ar iontaobhas, agus é d’aidhm acu, an saibhreas uilig a thabhairt ar ais do na hIndiaigh, chomh luath is a bheidís siúd baiste, agus oilte ar thalmhaíocht. Níor tharla sin riamh, nó bhí an Misean ró-shaibhir, ró-chumhachtach, le bronnadh ar na dúchasaigh.
Ní mhaiareann rith maith ag an each i gcónaí áfach, agus ba é an scéal céanna ag Misean Santa Barbara é, nó tharla go raibh an mí-ádh ag rith leo. Sa bhliain 1801, bhuail ráig niúmóine na hIndiaigh, ach go háirithe, agus bíodh gur bhuail an niúmóine idir Mhisean agus Phresidió, ba iad na nuachreidmhigh ba mhó a bhí thíos leis, i ndeireadh na feide. Sea, agus fiú na hIndiaigh a tháinig slán ón niúmóine, bhuail galraí áirithe eile, a d’iompair na Spáinnigh chucu iad, galraí a chriog a lán acu, galraí cosúil le slaghdán, bruitíneach, agus a leithéid, agus mar bharr an an gclampar, thit an ráta beireatais freisin, ina measc. Ba ghearr gur tuigeadh do na Padres, nár chun leasa na nIndiach an Chríostaíocht. Faoin mbliain 1820, bhí Misean Santa Barbara ag titim ar gcúl, agus ar ball, nuair a ghabh na Meicsicigh seilbh ar Chalafóirnia, bhí caiscín an Mhisin chéanna sin, maraon le Misin eile na tíre, meilte. Ba ghearr gur deineadh an Misean a dhieaglaisiu, agus gur bronnadh cuid dá thailte, 26,529 acra, ar chlann cheannaire an Phresidió, agus gur díoladh an chuid eile leis na Rancheros, dream a thosaigh ag tógáil, agus ag beathú, stoic, sa dúiche sin. Sa tslí sin, taobh istigh d’achar réasúnta gearr, cuireadh deireadh le cumhacht an Phresidió agus an Mhisin, agus ina n-ait, d’fhás sochaí nua, ina raibh na Rainséirí, agus lucht gnó, in uachtar. Anois, ba chóir a rá anseo, gur tugadh seans do na hIndiaigh, seilbh a ghlacadh ar roinnt áirithe de thailte an Mhisin, agus dóibh siúd a thoiligh chuige sin, tugadh síolta agus stoc dóibh, sa chaoi go mbeadh ar a gcumas slí bheata a bhaint amach, mar fheirmeoirí, ach, ba é críoch an scéil sin é, nó gur dhíol roinnt mhaith acu a ngabhaltais do na Rainséirí móra, agus gur cuireadh roinnt eile as seilbh, trí chaimiléireacht, agus le scéal gairid a dhéanamh de, níor éirigh, olc maith nó dona, leis an scéim sin, agus na hIndiaigh nár dhíol, agus nár cuireadh as seilbh trí chamailéireacht, b’amhlaidh a chuaigh siad ina spailpíní chuig na Rainséirí móra, ar díoladh cuid de thailte an Mhisin dóibh, a chéaduair. Tharla scaipeadh na mionéan ar Threibh Chumash Shanta Barbara, agus cailleadh an deis a bhí ann, le tír dá gcuid fhéin a bhunú thart ar an Misean sin.
Faoin mbliain 1847, ba leis na Stáit Aontaithe Santa Barbara, ach d’fhan lucht an phresidió, agus roinnt áirithe de na Meicsicigh, maraon le roinnt áirithe Indiach, ar an bhfód, le cathair nua Meiriceánach a thógáil ar fhothracha a staire. Deineadh cathair Mheiriceánach, den mbaile IndSpáinneach sin, ar an 9 Aibreán, 1850, cúig mhí sular fógraíodh Calafóirnia ina Stát. Ach ní gá domsa a thuilleadh a rá faoi stair na cathrach áille céanna sin, nó bhí laethe an Mhisin thart, faoin am sin, ach amháin, gur chóir a rá anseo, gur leanadh ag baint úsáide as Séipéal an Mhisin, mar Theach Pobail, ó tógadh i dtosach é, go dtí an lá atá inniu fhéin ann, agus deirtear, nár ligeadh don lampa sa Sanctóir dul as, ó lasadh a chéaduair é, sa bhliain 1786, agus ní focal beag nó suarach é sin, nuair a chuirtear san áireamh, a ndeachaigh an dúiche sin tríd, thar na blianta fada uilig sin.
Nuair a bhí an méid sin socraithe, pléite, againn, thugamar aghaidh ar an Misean Santa Barbara céanna sin, ag bun Shráid Laguna. Ní haon ionadh, gur tugadh “Banríon na Misean” ar an Misean céanna seo, nó ba bheag nár bhain sé radharc na súl dínn, ar a mhéad, ar a áilleacht, ar a dhearadh. Cuma clasaiceach atá le tabhairt faoi deara ar thosach an fhoirgnimh álainn sin, agus ní haon ionadh é sin, ach oiread, nó bíodh go bhfuil na Túir, agus an leagan amach, frí chéile, cosúil leis na Misin eile, ag an am gcéanna, tá gnéithe áirithe d’aghaidh an fhoirgnimh, maraon le gnéithe áirithe den taobh istigh, nach bhfuil a leithéid le fáil in aon cheann eile den Mhisean is fiche, a tógadh, fan chósta Chalafóirnia, idir na blianta 1769 agus 1823. Mar a mhínigh mé thuas, cuireadh moill nár bheag ar thógáil an Mhisin chéanna seo, ach i ndeireadh na dála tógadh é. Anois, tá an taobh sin tíre an tugtha do chreathanna talún, agus tharla gur deineadh dochar doleigheasta don Mhisean, cupla babhta, le linn a óige, agus ar deireadh, ba iad na fir a bhí i mbun tógáil an Mhisin álainn atá le feiceáil againn sa lá atá inniu ann, ná na Padres Antonio Ripoll, agus Francisco Suner. Anois, bhí spéis thar na bearta ag an bPadre Ripoll in ailtireacht na Rómhánach, agus tharla go raibh ailtire Rómhánach, Vitruvius Polion ann, a d’fhoilsigh saothar, sa bhliain 27 BC. “Sé Leabhar na hAiltireachta” a bhaist sé ar an saothar céanna sin. Tháinig Ripoll ar an saothar sin, agus ní shásódh tada é, ach dearadh le Polion do Theampall Páganach, a réaladh ansin i Misean Santa Barbara, agus rinne, agus gan dabht ar domhan, tá a shliocht sin ar an Misean sin, go dtí an lá atá inniu ann, nó tá dearadh GréigRómhánach le léamh air, ó bhun go barr. Chuir méad an fhoirgnimh ionadh orainn freisin. Os a chomhair amach, tá scairdeán álainn Múraach le feiceáil fós, agus taobh thiar den Mhisean, éiríonn sléibhte áille bánghorma Santa Barbara, agus iad ag ceapadh áilleacht an fhoirgnimh, i bhfráma ollmhór na timpeallachta.
Isteach linn. Ba chosúil le hIarsmalann é. Bhí seomraí ansin agus iad leagtha amach díreach mar a bhídís, i laethe an Mhisin. Anseo, d’fheicfeá seomra leagtha amach faoi mar a bheadh seomra sagairt. In áit eile, tá saotharlann le tabhairt faoi deara, agus uirlisí agus saothar na gceardaithe Indiacha le feiceáil ansin ag an turasóir. Tá seomra eile ansin, agus ba le, Garcia Diego, céad easpag Chalafóirnia é, agus sa seomra sin, tá le feiceáil againn, earraí agus feisteas a bhain leis an bhfear céanna sin. Tá le feiceáil ansin freisin, i seomra eile, samplaí de na feistis a chaith na sagairt agus iad i mbun searmanas eaglasta, maraon le samplaí de na leabhair Aifrinn, agus de na leabhair cheoil, nó mhúintí canadh iomann, agus amhránaíocht, do na hIndiaigh, freisin, agus de réir na scéalta, ba mhaith chuige iad. B’iontach an lámh a bhí acu freisin, i mbun péintéireachta agsu ornáidíochta. Samplaí dá bhfíodóireacht chasta, chliste, le feiceáil ansin freisin. Thóg sé cupla uair a chloig orainne, turas an Mhisin a thabhairt, agus dár ndóigh, ba é ba mhó a chuaigh i gcionn orainn, nó an séipéal. Ní séipéal beag nó suarach atá i gceist anseo againn, ach séipéal mór, atá céad seasca is aon troigh, ar fad, fiche seacht troigh, ar leithead, agus dhá throigh is daichead, ar airde. Seasann an dá Thúr ochtó seacht troigh os cionn leibhéal na talún. Chuir maisiú agus ornáidíocht an tséipéil chéanna sin ionadh nár bheag orainne, nó bhí idir dhealbha agus phictiúir ansin, le croí agus anam an adhraitheora agus an chuairteora a ardú, agus a spreagadh.
Ar deireadh, bhíomar amuigh faoin aer arís, agus ualach asail de chuimhní bailithe, stóráilte againn, cuimhní a ghealfadh cibé laethe gruama, dorcha, a bhí os ár gcomhair amach. Stadamar taobh amuigh den bhfoirgneamh stairiúil seo, agus bhaineamar lán ár súl, as a háilleacht agus a healaíontacht, sea, agus sléibhte Santa Ynez taoabh thiar de, mar chúlra álainn, a raibh an t-iarraichtín ba lú den bhánghoirme ag baint leo, agus ba ansin, a thugamar fógra mór, ar thaobh na sráide, faoi deara, fógra a chuir in iúl dúinn, go bhféadfaimis turas an bhaile a thabhairt, ar chostas an-íseal. Ag an bpointe sin, bhí ceann de na busanna speisialta sin ag teacht i ndeas dúinn, agus shocraíomar láithreach, ó tharla go raibh roinnt ama le meilt againn, nárbh fhearr rud a d’fhéadfaimis a dhéanamh, ná dul ar bord, agus taitneamh a bhaint as áilleachtaí áille na cathrach áille seo, Santa Barbara, a thabhairt faoi deara. Níor thúisce socraithe ná déanta, agus ba ghearr go raibh muid, maraon le lán bhus de thurasóirí eile, ar ár slí timpeall na cathrach stairiúla sin
Bus speisialta a bhí dár n-iompar, bus ar déanamh tram a bhí ann, agus tráchtaireacht á thabhairt dúinn, feadh an aistir, ag an tiománaí groí, lách, scéaltach. Thug an tiománaí céanna sin stair an bhaile dúinn, ach ó tharla go bhfuil roinnt mhaith den stair tugtha cheana agam, ní dhéanfaidh mé athinsint ar an gcuid sin den scéal. Labhair sé linn, faoi na sráideanna, agus faoi na foirgnimh, faoi na maithe agus na móruaisle a dhear agus a thóg an baile álainn seo, ach ní mar seo a bhí an baile seo chuile lá riamh, nó i dtús ama, ní raibh cuma nó dóigh air, ach chuile dhuine ag tógáil leis, de réir mar a bhuail an fonn é. Ní raibh ann, ar feadh i bhfad, ach baile beag scoite, iargúlta, gan spéis ró-mhór ag éinne ann, ach trí tharlúintí domhínithe na staire, d’fhás agus d’fhorbair Santa Barbara, go dtí go bhféachtar air, sa lá atá inniu ann, mar “Venice” Dheisceart Chalafóirnia. Caithfear a rá, nach raibh aon chóras ar fónamh acu le cuairteoirí, nó lucht gnó a mhealladh chomh fada leo, ach bhí cuan réasúnta maith ansin, taobh leo, agus marach sin, bheadh siad ar an ngannchuid, bunús an ama. Ach déanta na fírinne, ba í a iargúltacht an bua ba mhó a bhí aige, i ndeireadh na dála. Bhí Sléibhte Santa Ynez mar bhalla cosanta, ar an dtaobh thoir de, bhí an fharraige ar an dtaobh thoir, agus ní raibh bóithre ar fónamh, ó thuaidh, nó ó dheas uaithi, agus sa tslí sin, coinníodh lucht na hórthóraiochta, tríd is tríd, amach uaithi. Choinnigh sí na himircigh, a thug a n-aghaidh siar, i ndiaidh Chogadh na Stát, amach uaidh freisin, sa tslí, nuair a bhí bailte móra eile ar chósta thiar Chalafóirnia ag fás as cuimse mór, agus ag bailiú saibhris chucu, faoi mar a bheadh Dia á rá leo, d’fhan Santa Barbara beag, scoite, iargúlta, gan mórán airde ag éinne air. Mar sin fhéin, bhí a bhuanna fhéin ag Santa Barbara. Bhí suíomh den scoth aige, bhí pobal deas, séimh, sibhialta, aige, agus bhí aeráid neamhaí ag roinnt leis freisin. Fritheadh ola go flúirseach sa dúiche sin freisin, agus roinnt áirithe de, faoin bhfarraige, agus, ar bhealach do-thuigthe anois, ceapadh ag an am, nach bhféadfá aer na háite sin a bhualadh, ar a shláintiúla is a bhí sé, agus tuigeadh go mba í cúis a bhí le sin, nó boladh an ola sin measctha ar aer sláintiúil na háite. Chomh maith leis na buanna sin, bhí flúirse ruibhthoibreacha sa dúiche sin freisin. Sa tslí sin, thosaigh daoine ag teacht chucu, ina nduine is ina nduine, ar dtús, agus ansin ina miondreamanna, agus ar ball, ina gcaise do-stoptha, agus ní ó na Stáit Aontaithe amháin a tháinig siad, ach ó cheithre hairde an domhain mhóir, agus iad uilig ar thóir na sláinte, na háilleachta nó na haeráide, nó ar thóir cibé bua a shanntaigh siad, agus a tuigeadh dóibh a bheith ar fáil go fial, i gcathair Santa Barbara.
Thug Charles Nordhoff cuairt ar Santa Barbara sa bhliain 1872. B’amhlaidh a chuir an “Southern Pacific Railway” timpeall Chalafóirnia é, le cuntas a scríobh faoina raibh le feiceáil, agus le tabhairt faoi deara, le linn a chuairte…..
“Santa Barbara is on many accounts the pleasantest of all the places I have named……Santa Barbara has the advantage of a pleasant society and an exeellent school. It is in fact a cozy nest of New England and Western New York people, many of whom originally came here for their health, and remain because they are charmed by the climate.”
Sea, níor chuir a hiargúltacht isteach ar Charles. Ach cosúil le bailte eile, ag an am, ní raibh aige, ach thíos seal agus thuas seal.
Ach, tar éis dó blianta fada a chaitheamh ar thóir an dul chun cinn, agus tar éis dó an lámh in uachtar a fháil ar smugléirí, ar robálaithe, agus ar ghadaithe bóthair, d’éirigh leis teacht slán, agus diaidh ar ndiaidh, shleamhnaigh sé chun tosaigh, dá míle ainneoin. Agus bíodh go raibh baile álainn cultúrtha, seanaimseartha, ansin, ó aimsir na Spáinneach i leith, níor cuireadh aon bhéim ró-mhór ar an dul chun cinn, go dtí gur ghealaigh ré na Stát Aontaithe, fiú amháin i leagan amach na sráideanna, ní raibh bun nó barr leo, go dtí ré sin na Stát. Féach mar a cuireadh é……
Santa Barbara’s first neighbourhood was comprised of adobes scattered haphazardly around the Presidio. By 1850, the number of adobes had increased, but they were still built on sites with no apparent organisation. Americans brought with them a passion for organisation and knew that a logical street system was an essential first step. In 1851 the Common Council authorised Captain Salisbury Haley to survey and plat streets in square, uniform blocks 150 feet wide.
Bhuel, bhí an gnó sin déanta, agus déanta go maith, agus bíodh nár cuireadh an plean sin i gcrích láithreach bonn, ag an am gcéanna, bhí an plean ansin, agus diaidh ar ndiaidh, bhíothas ábalta tarraingt ar an bplean cumasach sin.
Ba bheag tionchar a bhí ag Cogadh na Stát ar Santa Barbara, nó bhí an áit ró-iargúlta, agus is dócha freisin, nár breathnaíodh fós, i ndáiríre, ar Chalafóirnia, mar chuid dílis de na Stáit Aontaithe, sea, agus cuir le sin, go raibh Santa Barbara i bhfad amach ó láthair an chogaidh chéanna sin, a bhí ag réabadh leis na mílte míle soir uaidh, agus chomh maith le sin, thógadh sé, idir 20 agus 30 lá, do nuacht faoin gcogadh céanna sin iad a shroichint, nó ba mhinic cathanna an chogaidh sin á dtroid, thart ar thrí mhíle míle ar shiúl uathu.
Níor shroich an Bóthar Iarainn fhéin Santa Barbara go dtí tús an fichiú haois, ach uaidh sin amach, níor mhothaigh muintir Shanta Barbara scoite amach feasta. Bhí uisce reatha, leictreachas, ospidéil den scoth, ar fáil sa chathair sin feasta, agus nuair a tharla, sa bhliain 1922, gur éirigh leis an nDochtúir William Sansum insulin fad-oibríoch a fhorbairt, bhí tarriangt ag diabaetigh an tsaoil mhóir ar Santa Barbara, feasta.
Ach, i ndeireadh na dála, tuigeadh do na dúchasaigh, gurbh í an turasóireacaht an tionscal ba mhó a d’oirfeadh dóibh, sna blianta a bhí amach rompu, agus chuige sin, chuireadar chun oibre le fonn, le háiseanna oiriúnacha a chur ar fáil, leis an dtionscal sin a chothú agus a fhorbairt. Tuigeadh freisin, go mba bhreá ar fad an láthair é, d’fhilí, do phéintéirí, agus d’ealaíontóirí de chuile shórt.
Faoin am seo, áfach, tuigeadh go raibh sráideanna áirithe gránna go maith fós, ach thug crith talún na bliana 1925 deis dóibh, roinnt mhaith de na seansráideanna sin a chartadh amach, agus a atógáil, de réir Phlean Haley. Bhí daonra na cathrach nua seo ag dul i méad an t-am ar fad áfach, nó d’fhan roinnt mhaith de na turasóirí, agus chuireadar fúthu sa bhaile álainn sin Santa Barbara. Faoin mbliain 1950 tógadh ár seanchara, an Saorbhealach 101, a bhí mar cheangal idir San Francisco, ó thuaidh, agus San Diego, ó dheas.
Bhí a seal freisin ag Santa Barbara ar na scannáin, nó sa bhliain 1910, bhí an saotharlann scannán ba mhó ar domhan, suite sa chathair sin, agus faoin mbliain 1911, bhí trí chomhlucht scannán lonnaithe ann. Ar feadh scathaimh, mar sin, baineadh úsáid as sléibhte Santa Ynez, agus as tránna Santa Barbara, mar chúlra do na céadta scannán. Ní bhíonn in aon rud ach seal, áfach, agus faoin mbliain 1918, ocht mbliana gairide i ndiaidh bhunú an tionscail sa chathair álainn sin, faoi mar a bheadh sneachta na bliana anuraidh ann, bhí na comhluchtaí móra sin uilig scuabtha leo ó dheas, ar thóir na bhfoirgneamh ard, faoi mar a bhí le fáil acu i Los Angeles, nó theastaigh foirgnimh mhóra arda uathu, leis an saol uirbeach, a bhí mar chúlra anois do bhunús na scannán a bheadh á ndéanamh feasta, a léiriú.
D’éirigh lenár dtreoraí an t-eolas sin uilig faoi Santa Barbara a roinnt linn, agus muid ar ár mbealach timpeall na cathrach sin, ar ár sáimhín só. Thuirlingíomar fhéin den tram sin, seal, thíos ag an gcéibh, agus d’éirigh linn teacht ar bhialann oiriúnach, le lón a chaitheamh ansin, agus muid ag breathnú ar dhealbh cháiliúil úd na muc mara, atá suite taobh leis an gcéibh. I ndiaidh an lóin sin, chaitheamar seal ag breathnú thart ar an gcuid sin den chathair. Bhí áilleacht de chuile shórt leata amach ansin, os ár gcomhair amach, agus baill de chiníocha an tsaoil mhóir ag baint taitnimh as. Ar ball, d’éirigh linn suíochán a fháil ar ar dtram, a raibh cúrsa na cathraach tugtha aige, agus é ar a bhealach ar ais chuig Misean Santa Barbara arís. Chuamar ar bord. D’fháiltigh an tiománaí romhainn, agus lean air ag ríomh stair agus scéal na cathrach áille sin Santa Barbara. Thóg sé sinn suas chun dáta le scéal na cathrach, agus mhínigh an fhadhb ba mhó a bhí ag an gcathair, sa lá atá inniu ann.
Cén fhadhb, an ea?
Fadhb na tithíochta, d’eile!
Tá an fharraige ar thaobh amháin den chathair, agus na sléibhte timpeall uirthi, agus sa tslí sin, níl mórán áite acu le tuilleadh tithe a thógáil, agus dár ndóigh, is ar thaobh na sléibhte atá na boic mhóra ag lonnú, agus is beag deis atá ag oibrithe, cosúil leis an tiománaí fhéin, teacht ar theach, rud a chuirfeadh Baile Átha Cliath, agus cathracha eile na tíre seo, i gcuimhne do dhuine. Ach nach comhartha saibhris é sin? Sea, agus tiocfar ar a leigheas, amach anseo.
Bhuel, faoin am sin, bhíomar tagtha ar ais arís go dtí Misean Santa Barbara. Thuirlingíomar den bhus. Chaitheaamar seal ag guairdeall timpeall, ag breathnú timpeall, agus ag tabhairt chuile shórt faoi deara, agus nuair a bhí lán ár súl bainte againn as an Misean, agus as a thimpeallacht, thugamar aghaidh ar ár dTeach Ósta, i Sráid Bath. Ní call dom a rá, go raibh an lá sin i ngar do bheith caite, agus d’ullmhaíomar sinn fhéin do dhinnéar na hoíche sin sa Teach Ósta, san Encina Lodge and Suites, agus ní call dom a rá, gur dhein siadsan freastal fial, flaithiúil orainn, agus gur roinn siad nua gach bia agus sean gacha dí orainn, gan dochma gan gorta.
Ar ball, chaitheamar seal ag breathnú ar an teilifís, agus seal eile ag comhrá agus ag ullmhú don lá dár gcionn, nuair a bheadh muid ag tabhairt ár n-aghaidh ar Phismo Beach, cathair eile cois cuain, a bhí tamall ó thuaidh ó Santa Barbara, agus é cóngarach do San Luis Obispo, nó SLO, mar a thugtar go minic air thall.
Ach b’fhéidir gur leor sin de chuntas ar Mhisean Santa Barbara, agus ar an gCathair a d’fhás aníos as dúshraith an Mhisin Spáinnigh chéanna sin.
Go dtí an chéad bhabhta eile, mar sin….
Slán………..
.
***************
Peadar Bairéad.
***************
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
A r n a M i s i n . 1 3 .
**********************
Hearst Castle——continued.
Ar deireadh thiar thall, bhíomar ar ais san Ionad Fáiltithe thíos ag bun an tsléibhe, agus caithfidh mé a admháil dhuit, go raibh an-áthas orm fhéin, gur éirigh liom an turas sin a dhéanamh gan aon ró-stró (difficulty). Is dacha gur chóir a lua anseo freisin, nach raibh déanta againne ach an chéad thuras, de cheithre thuras ar fad, a thógann sé, le radharc réasúnta iomlán a fháil ar an gCaisleán ar fad, ach bhíomarna lán tsásta leis an turas a rinneamar, agus lena raibh feicthe againn, nó níor bheag nó suarach an méid é. Ach anois, ó tharla go raibh muid ar ais san Ionad Fáiltithe, bhí dhá rud eile a d’fhéadfadh muid a dhéanamh, sára nglanfadh muid, scun scan, as an áit. Bhí socraithe againne, seal a chaitheamh ag breathnú ar scannán, a bhí á léiriú acu san Ionad sin, scannán a léirigh stair an tionscadail draíochta, iontaigh, sin, Hearst Castle, ó thús deireadh.
….A Special Film….
Ar an scannán a thugamarna aghaidh. Ní raibh deacracht ar bith fáil isteach sa Phictiúrlann bhreá a bhí acu ansin san Ionad. Isteach linn. Fuaireamar suíocháin in ionad sásúil, agus shuíomar fúinn, le taitneamh a bhaint as an seó. Thóg sé tamall orainn éirí cleachtach ar an bpictiúr ollmhór a bhí á theilgeadh ar an scáileán fairsing os ár gcomhair amach, ach diaidh ar ndiaidh, tháinig muid isteach air, agus ní raibh tada le déanamh againn ansin ach luí siar, agus scéal an chaisleáin a leanúint, ar an scáileán draíochta sin.
Thosaigh scéal an Chaisleáin thiar ag an tús. Léiríodh dúinn faoi mar a d’éirigh le George Hearst, athair William Randolph, a chuid airgid a dhéanamh as mianadóireacht (mining), agus ansin as ceannacht talaimh agus tithe, anseo agus ansiúd, ar fúd na Stát Aontaithe. Ní raibh ach an t-aon pháiste amháin aige fhéin agus ag a bhean, Phoebe Apperson Hearst.
….The Grand Tour ….
Ba pháiste seanchríonna (precocious) é Willie, dár le Phoebe ach go háirithe, agus thug sí chuile dheis dó suim sna healíona a mhúscailt agus a chothú, nuair a thug sí ar “Thuras Mór na hEorpa” (The grand Tour) é, ar feadh bliain go leith. I rith an ama sin, chonaic Willie Caisleáin draíochta, agus ArdEaglaisí ollmhóra, Ollscoileanna agus Foirgintí Poiblí, ó cheann ceann na hEorpa, agus chomh maith le sin, chonaic sé na pictiúir, agus na dealbha, a bhí ar teaspáint, i nDánlanna agus in Iarsmalanna, ó cheann ceann na Mór-roinne sin. Níl dabht ar domhan, ach gur mhúscail an turas sin an dúil do-mhúchta a bhí aige i mbailiú seandachtaí, agus i dtógáil a Chaisleáin draíochta fhéin ar bharr binne, bailiúchan agus Caisleán a tharraingeodh aird an domhain mhóir air, mar shaineolaí sna cúrsaí céanna sin.
….Harvard Days….
Chuaigh sé go Coláiste Harvard, sa bhliain 1882. D’fheidhmigh sé mar eaagarthóir ar Iris ghreannmhar an Choláiste, agus in éineacht le sin, chuir sé suim i ndrámaíocht agus i siamsa. Faraoir! ni raibh an iomarca spéise aige i gcúrsaí léinn, agus ar ball, iarradh air bailiú leis as Harvard. Ba ghearr gur thosaigh sé ar shlí bheatha eile, a ghaibhniú dó fháin, san Iriseoireacht. Agus ó tharla go raibh sparán teann ag a athair, George, tar éis roinnt teipeanna, d’éirigh leis dul i gcionn go mór ar lucht nuachtán a fhoilsiú sna Stáit. Nuair a bhí rún na gairme beatha sin tuigthe aige, leathnaigh sé a impireacht ó cheann ceann Mheiriceá, agus lean air ag ceannacht nuachtáin i ndiaidh nuachtáin, go dtí go raibh a ainm in airde ar fud an domhain ar fad.
….Phoebe continues….
Tar éis do George Hearst bás d’fháil, lean a bhean, Phoebe, ag obair ar a dícheall, ag tógáil foirgintí áille, anseo is ansiúd, agus duine de na hAiltirí ba cháiliúla, a bhí ag obair i gomhar lei, ab ea Julia Morgan. Anois, i rith an ama seo go léir, bíodh go raibh fortún déanta ag William Randolph as a stuaim fhéin, níor bhuail spadhar na tógála é go dtí go bhfuair a mháthair bás, sa bhliain 1919, den bhfliú a lean an chéad chogadh domhanda, agus gur fhág sí saibhreas ollmhór ag a mac, Willie. D’fhág sí Rainse San Simeon, maraon le bailiúchán leabhar agus pictiúr, agus má chuireann tú le sin, gur fhág sí thart ar aon mhilliún déag Dollar, in airgead tirim, le huacht aige, tuigfidh tú ansin méid a shaibhris, an t-am sin, nó bhí sparán teann aige fhéin freisin, sular fágadh pingin le huacht aige. Anois, agus an t-airgead sin uilig faoina láimh aige, d’fhostaigh sé Julia Morgan, ailtire a bhíodh fostaithe go minic ag a mháthair, le pleananna a chaisleáin, agus na dtithe cuairteoirí, a dhréachtadh, agus ba sa tslí sin, a thosaigh an comhoibriú idir an bheirt fhathach sin, Julia Morgan agus William Randolph Hearst, a d’fhágfadh an oidhreacht ollmhór ealaíne, seandachtaí sár-luachmhara, agus Caisleán draíochta as Tír na nÓg fhéin, mar uacht ag an gcine daonna ar fad. Ní call a rá, go raibh an bheirt acu tiomnaithe ar fad dá ngnó agus dá ndualgas, fad is a bhí siad ag obair i gcomhar le chéile, ar an gCuesta Encantada sin, ar shléibhte Santa Lucia, ar Rainse San Simeon, i Stát Chalafóirnia. Bhí na físeanna uilig sin ag William, agus bhí na scileanna riachtanacha uilig ag Julia, leis na físeanna (visions) sin a réaladh, i ndomhan seo na fola is na feola.
Tógadh an Caisleán, gona 115 sheomra, ar cheithre hurlár, agus trí cinn de thithe do chuairteoirí, a tógadh thart ar an gCasa Grande fhéin. D’éirigh lei, dhá Linn Snámha a thógáil, ceann faoi dhíon, agus ceann amuigh faoin aer, maraon le cúirteanna leadóige, teach gloine, scáthláin do na hainmhithe fiáine, taiscumar, beairicí do na hoibrithe tógála, agus chomh maith leo sin ar fad, thóg sí cúig stóras, agus baile beag don slua daoine a bhí ar fhoireann San Simeon, ar bhonn seasta.
….Difficult Project….
Ní raibh sé éasca, in aon chor, an t-ábhar riachtanach tógála, agus na seandachtaí, maraon leis na hoibreacha ealaíne, a iompar ó San Simeon suas, i gcoinne an aird, go barr la Cuesta Encantada (Magic Hill), agus gan aice, ag an am sin, ach trucailí slabhracha, agus seisreacha (teams) capall, agus nuair a chuirann tú le sin guagacht na haimsire, agus cuairteanna iomadúla William Randolph fhéin, tuigfidh tú cé chomh deacair is a bhí an gnó, a bhí tógtha idir lámha ag Julia s’againne, agus de réir deallraimh, níorbh aon ribín réidh é an tUasal William Randolph fhéin, nó babhta amháin, ní bheadh sé sásta le seo, agus an chéad bhabhta eile, ní bheadh sé sásta le siúd, agus ní chuirfeadh sé aon stró in aon chor air, a iarraidh ar Julia bhocht píosa áirithe den hfoirgneamh a leagan arís, agus é a atógáil (rebuild), ar bealach eile ar fad. B’in an cineál duine a bhí ann, é ag iarraidh a fhís a fhíoradh an t-am ar fad, agus é go minic míshásta lena n-iarrachtaí é sin a dhéanamh.
Leor sin don bhabhta seo, ach beidh tuilleadh le rá agam faoin ábhar seo, an tseachtain seo chugainn.
Go dtí sin……..Slán………
****************
Peadar Bairead.
****************
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
.
.Dáileadh na cré.
.
Bairéadach eile sciobtha uainne,
Is muidinne fágtha faoi chiach,
ár gcaoindeirfiúr Julia againn caillte,
Is muid á cur anois in Iorras thiar.
.
Smaoinímse ar phréamha ár gcairdis,
Iad folaithe i nduifear na mblian,
Ach meallann a cuimhne fós deora,
Is músclaíonn a spiorad fós cian.
.
Is glé, glinn, a fhanann do chuimhne,
Ar bhóthar, sa tsráid, is cois cuain,
Mar ba dhuine dínn fhéin thú, a Shiubháin,
A thuill meas agus ómós gan dua.
.
Ach chuir Dia deireadh led phianta,
Is thriomaigh do dheora go brách,
Níl romhatsa feasta ach sonas,
Is grá Dé abhus agus thall.
.
Ár slán leat go fóilleach, a chailín,
Go críocha Dhún Rí na mBua,
Go raibh Leaba led’ mhuintir sna Flaithis,
Is áit ag bord Dé, ‘gat, go buan.
.
****************
.
Meitheamh 2004.
.
.
English 
Gaeilge