by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Halfway Home
by
Ronan Tynan
.
Peadar Bairéad
“Sin iad mo chosa-sa”
Ar na mallaibh, tháinig mé ar Eagrán Bantam, dhe leabhar nach raibh léite agam cheana, leabhar, b’fhéidir, a léigh tú fhéin, nó cuireadh an t-eagrán thuasluaite i gcló sa bhliain 2003, ach leabhar freisin, a chuir siar bóithrín na smaointe mé fhéin, “big time”, mar adeir Gaeilgeoirí an lae inniu, go minic!
“Cén leabhar atá i gceist agam, an ea?”
“Halfway Home” an teideal atá air, agus ba é Ronan Tynan s’againne a scríobh an dírbheathaisnéis chorraitheach, ghreamaitheach, spéisiúil seo.
“Agus ar mhiste a fhiafraí díot, an raibh aithne ar bith agat fhéin ar scríbhneoir an leabhair seo?”
“Níor mhiste, in aon chor, nó níl uaim, ach an lide is lú, le mé a chur ag scríobh faoin bhfear óg iontach seo.”
“Ná habair go raibh sé mar dhalta agat, am eicínt, faoi mar adeir tú faoi roinnt mhaith daoine cáiliúla eile, daoine ar nós Diarmaid Martin, Ardeaspag Átha Cliath, Martin Drennan, Easpag na Gaillimhe, agus fiú ionánaithe cáiliúla ar nós D. J. Carey fhéin?”
“Sin é díreach atá á mhaoimh agam, san alt seo, nó bhí Ronan Tynan mar dhalta agam, am eicínt i lár sheachtóidí na haoise seo caite.”
“Agus an cuimhin leat anois é a bheith i láthair id’ rang, agus má sea, cad iad na cuimhní atá agat anois faoi na laethe úd, fadó!”
“Fadó! adeir tú. Feictear domsa nach bhfuil sé chomh fada sin ó shoin ar fad anois, ach is dócha go gcaithfidh mé a admháil, go bhfuil breis is triocha bliain imithe trí mhuileann an ama san idirlinn! Ach, le filleadh ar na cuimhní úd, bhuel, is maith is cuimhin liom an gasúr beoga, bríomhar, beo-shúileach, sin a bheith ina shuí im rang, agus is cuimhin liom lá amháin, nuair a tháinig mé isteach doras an tseomra sin, go raibh cás, measardha mór, fágtha taobh istigh de dhoras ár Halla Réamhdhéanta.
‘Cé leis an cás seo?’ arsa mise
‘Is liomsa é,’ arsa’n gasúr beo-shúileach.
‘Agus céard tá ann?’ arsa mé fhéin, agus a fhios agam go raibh mé ceaptha i ngaiste an ghasúir bheo-shúiligh.
‘Them’s me legs, Sir,’ ar seisean, agus cineál straoise air, agus ar a chomhdhaltaí chomh maith, nó thuig siad go raibh mé sáinnithe ag mo Rónán, agus go mbeadh orm ansin tamall a chaitheamh ag éisteacht le scéal na gcos bréige breise úd, a bhí stóráilte aige sa chás céanna sin. Caithfidh mé admháil anseo, nárbh é sin an chéad uair ag mo dhaltaí gaiste dá leithéid a fheistiú dom, agus caithfidh mé a admháil freisin, gur mhinic a lig mé dóibh breith orm ina ngaistí neamhurchóideacha! Sin anois agat an chéad chuimhne a ritheann liom nuair a smaoiním ar Ronan Tynan, nó ba ghasúr deas, cineálta, lách, cuideachtúil é, an Ronan céanna sin, chomh fada is a bhain sé liomsa, ar aon nós”
“Ach b’fhéidir gur mhaith leat rud eicínt a rá linn faoi leabhar Rónáin, ó tharla gur air a tharraing tú an scéal.”
“Bhuel, caithfidh mé a rá leat i dtosach, go léifinn fhéin an leabhar seo, ó chlúdach go clúdach, cuma cé acu olc, maith, nó measardha é, ach m’fhocal daoibh, gurbh fhiú go maith an tairbhe an trioblóid, nó sár-leabhar, amach is amuigh, atá curtha le chéile anseo ag an údar neamhghnách seo. Sa ndírbheathaisnéis seo, cuireann an t-údar síos ar na deacrachtaí uilig a sháraigh sé, agus na buanna a bhain sé i ngach ar thug sé faoi a dhéanamh.
Ba leath-chúpla é Ronan, bíodh nár mhair a dheartháir an bhliain fhéin sul ar cailleadh é. Ach bhí ceataí eile sa scéal freisin, nó tugadh faoi deara, go raibh mínormáltacht ag baint le cosa Rónáin, rud a d’fhágfadh, dár leis na saineolaithe, nach mbeadh siúl nó rith aige, faoi mar a bheadh ag an ngnáthghasúr, ach ba é adúirt séiplíneach san ospidéal, agus é ag iarraidh sólás a thabhairt don mháthair, i ndiaidh na beirthe, i mBealtaine na bliana ud 1960…
“That little fellow will make you very proud, and do you know, with lungs like those he will surely sing.”
Agus seo mar a deir Ronan é fhéin, faoin ráiteas sin, ina dhírbheathaisnéis….
“Little did either realise how that prophecy would be borne out”
Níl dabht ar domhan ach gurbh é a mhuintir fhéin a bhroslaigh agus a mhisnigh an gasúr óg seo. Agus ba ghearr gur tuigeadh do chuile dhuine thart air, nach sásódh tada é ach go n-éireodh leis a chonstaicí uilig a shárú. Níl le déanamh agat ach an leabhar seo a léamh, le fáil amach, nár mhaíomh gan údar a bhí ar siúl aige.
Ba é an gad ba ghiorra don scornach a theastaigh uaidh a scaoileadh i dtosaach, agus dá bharr sin, rinne sé chuile iarracht ar a dheacrachtaí fisiciúla uilig a shárú, agus tá’s ag an lá fhéin nár shaothar in aisce a bhí ina chuid iarrachtaí sa chuspóir chéanna sin. Cuireadh scolaíocht air faoi mar a cuireadh ar chuile dhuine eile. Cuireadh go Coláiste De La Salle é, ina scoláire cónaithe, go leibhéal na Meánteistiméireachta, agus ansin in aois a chúig bliana déag, tháinig sé isteach chugainne i gColáiste Chiaráin. Ach tá chuile chosúlacht ar an scéal, go raibh ábhair eile, ar nós a spéis sna capaill, ag teacht idir é fhéin agus a chuid staidéir, agus ba é críoch a bhí ar an scéal nó go ndeachaigh sé thar nais go Coláiste De La Salle, le cúrsa na hArdteistiméireachta a chríochnu ansin.
Ba é an chéad rud eile a chuir sé roimhe nó cáilíocht a bhaint amach dó fhéin. Thug sé an Ardchathair, agus an Ollscoil, air fhéin, agus súil aige céim a bhaint amach san Eolaíocht. Bhí go maith, ach i rith na bliana sin, ar chomhairle a lianna agus a dhochtúirí, deineadh a chosa a theascadh, faoina ghlúna, agus tar éis dó tamall fada a chaitheamh ag teacht chuige fhéin arís, chuaigh sé ar ais arís chun na hOllscoile, agus d’éirigh leis sna scrúduithe dheireadh-bliana.
An chéad bhliain eile, d’athraigh sé cúrsa, agus chuaigh sé ar scoláireacht, go dtí “The National College of Physical Education” ar bhruacha na Sionna, i ngar do chathair Luimní. Luigh sé isteach ar na cúrsaí a bhí le déanamh aige sa Choláiste sin, agus bíodh go bhfuil le tuiscint uaidh, nár thaitin an Coláiste, go huile is go hiomlán, leis, ag an am gcéanna, lean sé air go dtí gur éirigh leis a dhintiúirí a bhaint amach ansin. Ba mhór an chabhair dó i ndáiríre, na cúrsaí céanna sin, nó chabhraigh siad leis spórt, agus aclaíocht de chuile shaghas, a chleachtadh le linn dó bheith ansin i Thomond College.
In áit dul i mbun a cheirde mar mhúinteoir sna hábhair a d’fhoghlaim sé, is amhlaidh a thug sé an Ollscoil air fhéin arís, le Céim Leighis a bhaint amach, rud a rinne, agus tar éis dó tamall a chaitheamh ag obair in Ospidéal na Mí, tuigeadh dó go raibh gort eile ag glaoch air, gort a bhí ag glaoch air leis na blianta fada, ach glaoch nach ndeachaigh i gcionn i gceart air, go dtí anois.
“Cén gort atá i gceist agat ansin?”
Gort an cheoil. Cad eile? Bhí fonn ceoil air ó thús, agus ba mhinic é fhéin agus a Dhaid ag canadh, amuigh i dteach na mbó, fiú. Chuir sé isteach ar chomórtaisí áirithe, agus d’éirigh leis an chraobh a sciobadh i roinnt mhaith acu, sa tslí gur ghearr go raibh ainm in airde air, mar chantóir idirnáisiúnta. Mhol na Dochtúirí Comhairleacha, a raibh aithne acu air, a aghaidh a thabhairt ar an ngort nua sin. Ní toisc nach raibh cumas dochtúireachta ann, nó bhí, ach toisc go raibh cumas iontach amhránaíochta ann, agus go raibh bua an cheoil de dhlúth agus d’inneach ann, agus mura n’éireodh leis sa bhfiontar sin, go bhféadfadh sé filleadh ar an ndochtúireacht, amach anseo.
Ghlac Ronan lena gcomhairle, agus le cabhair airgeadais uathu, agus óna gcairde, chuaigh i mbun oibre arís, le máistreacht a fháil ar amhránaíocht, agus ní gá dhom dul níos fuide leis an scéal, nó mar adeir lucht iriseoireachta….The rest is History…..
Faoin am seo, tá Ronan thart ar cheithre bliana is dhá scór agus is dócha go bhféadfá a rá, go bhfuil sé anois ar dhuine de na daoine míchumasacha is cáiliúla ar domhan, nó tá léirithe aige, go bhfuil ar chumas an daonnaí, constaicí nádúrtha dá leithéid a shárú, agus ní hé sin amháin é, ach go bhfuil ar a chumas dul i gcomórtas leis an saol mór amuigh. Agus mar bhuille scoir, ní doigh liom gur chóir dom críoch a chur leis an bpíosa seo, gan tagairt a dhéanamh dá Chreideamh, nó is rud a shoilsíonn tríd a scéal ar fad, ó thús deireadh. Tugann muid faoi deara, gur mhinic a thug sé aghaidh ar an bhFear thuas, tráth raibh sé i gcruachás, agus chomh maith le sin, gur fhill se air le buiochas a ghabhail leis i ndiaidh do an chraobh a bhaint. Is docha nach ga dom tagairt a dheanamh anseo don ocht mbonn oir deag a bhuaigh se sna Paralimpeacha, no don cheithre Chraobh Domhanda deag a ghnothaigh se sna Cluichi ceanna sin. no ni ga ach oiread tagairt a dheanamh do na Coirn no do na Comortaisi a bhuaigh se lena chuid amhranaiochta o cheann ceann an domhain. Sea, mh’anam, ta Ronan molta agus mise i mo thost.
An-leabhar, an-leamh, e corraitheach, comharsanuil, cuideachtuil, carthannach. B’fhiu go maith do dhuine ar bith e a leamh.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Staring at Lakes.... by....Michael Harding
.
(This week we consider Michael Harding’s ‘Memoir of love, melancholy and Magical thinking’)
An tÚdar seo
Michael Harding a scríobh an leabhar seo faoi chúrsaí a shaoil fhéin agus faoi na deacrachtaí a bhí le sárú aige, le linn dó bheith ag taisteal fan bhealach seo na beatha daonna. Rugadh Micheal sa bhliain 1953, rud a fhágann go bhfuil na trí scóir sáraithe go maith aige faoi’n am seo. Bhí suim aige sa scríbhneoireacht le fada, ach nuair a bhuaigh sé duais san Irish Press, sa bhliain 1980, spreag sin go mór chun pinn é. Chaith sé seal in Annaghmakerrig freisin, ag iarraidh a scileanna scríbhneoireachta a fheabhsú. Is údar aitheanta, iriseoir, agus drámadóir é, a bhfuil cónaí air san Iarmhí agus clú saothraithe aige lena shaothar thar na blianta fada. Ball d’Aosdána é, a bhfuil trí húrscéal, mám drámaí, agus brosna d’altanna iriseoireachta, curtha ar fáil aige. Rinne sé staidéar i gColáiste na hOllscoile, Má Nuat, agus tar éis dó Céim a bhaint amach chuaigh sé le múinteoireacht tamall, ach, ar ball, d’fhill sé ar an gColáiste céanna sin mar ábhar sagairt, agus oirníodh é sa bhliain 1980. Ní ró-shásta a bhí sé áfach, leis an saol sin, agus dár ndóigh bhí air bualadh le ‘chuile ghné den bheatha daonna, ó bhreith go bás, agus chuaigh sé in achrann sna trioblóidí ó Thuaidh freisin, bíodh nár dá dheoin fhéin é. Sea, agus bhí bean dubh an ghleanna sa chúlra freisin, agus ar deireadh, thréig sé an tsagartacht sa bhliain 1985. Scríobh sé chuig a Easpag ag an am, ag míniú a cháis dó, mar seo….
Dear Bishop
“ ‘Dear Bishop, I’m off. The clerical life makes no sense to me. Goodbye’…. or words to that effect.”
Chaith sé blianta fada ansin ag iarraidh ciall eicínt a bhaint as an saol, agus as a shaol fhéin ach go háirithe. Phós sé an bhean dubh, an dealbhóir, Cathy Carman, agus bhí iníon amhain acu, Sophia, agus bíodh go raibh siad i ngrá lena chéile, agus tar éis dó chuile shórt a chur san áireamh, ach ceist an ghlantóir gréithre go háirithe. Theastaigh uaidh fhéin na soithigh a chur isteach go deas néata, ach ba é a theastaigh óna bhean nó iad a líonadh isteach, scun scan, ar mhullach a chéile, agus dá bharr sin, shocraigh an t-údar scaradh lena bhean, tamall. Ar ámharaí an tsaoil, tharla gur theastaigh óna n-iníon dul ar chúrsa go dtí an Muileann Cearr, agus chuaigh an t-údar lei, áit ar thóg sé teach ar chíos, le deis a thabhairt do Sophia freastal ar Scoil Lae ansin, ach mar sin fhéin, thagadh a bhean chuige sna deirí seachtaine.
Chaith an t-údar seacht mbliana déag ina Bhúdaíoch agus é ar thóir na heagna, feadh an ama sin. Thaistil sé an saol mór, ar thóir na heagna céanna sin agus ar thóir na síochána inmheánaí, freisin, is dócha.
Bhris ar a shláinte
Chuaigh sé thar fóir lena iarrachtaí ar shíocháin agus eagna a bhaint amach, agus ba é toradh a bhí ar an obair sin go léir nó gur bhris ar a shláinte, agus gur fágadh ar an mblár folamh é go ceann i bhfad ina dhiaidh sin, agus é tinn, tuirseach dá shaol. Ní bhfuair sé sólás ar bith i gcreideamh nó i ndóchas, agus dá bharr sin, chuaigh sé le sruth, ar feadh tréimhse, agus dár leis, ní raibh sna cúrsaí sin uilig ach lomchlár na haimidí. Ach ansin, chomh luath is a thosaigh sé ag teacht chuige fhéin arís, mhothaigh sé, ina chroí istigh, go raibh a dhúil sna cúrsaí sin ag filleadh air arís, sa chaoi go raibh sé ag lasadh coinnle arís, agus ag líonadh babhlaí uisce freisin. Níl aon chinnteacht ar an saol seo, dár leis an údar, ach leath an ama, tá dóchas aige, agus an leath eile, imíonn an dóchas céanna sin le sruth uaidh arís. Is dócha go bhféadfá a rá, nár éirigh leis an gCríostaiocht ná leis an mBúdachas tart a anama a chlaoi. Ach sásaíonn ‘Machtnamh’ agus ‘Cónaí sa Nóiméad’ é, ach iad sin a chleachtadh go haireach, le ciall a bhaint as an meascán mearaí a chránn aigne agus anam an duine daonna.
Is suimiúil an scéal atá le hinsint ag an údar seo, ag Michael Harding. B’fhéidir gur mhaith leat tabhairt faoi?
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
(This week, I mBéal an Phobail casts a critical eye on certain policies that might be changed, going forward!)
Peadar Bairéad
Bus eile chugainn, ar ball !
Is dócha gur chuala chuile dhuine againn, agus fiú madraí an bhaile fhéin, go bhfuil cead tugtha dóibh fhéin feasta, ag ár nAirí Rialtais, leas a bhaint as na Lánaí Bus, agus iad ag taisteal ina mótair mhóra, ar ár sráideanna, rud a léiríonn don ghnáthshaoránach, nach gnáthshaoránaigh iad na hAirí Rialtais chéanna sin, as seo amach. Táid na hAirí céanna sin den tuairim anois, go bhfuilid céim níos airde ná an gnáthshaoránach. Cé dúirt leo go mbeadh vótóirí na tíre seo sásta an ceart sin a bhronnadh orthu? Is dócha gur tuigeadh dóibh, go raibh siad ag labhairt thar ár gceann, sa chás seo, agus go raibh siad beag beann ar mhogaill an dlí. Chuile sheans anois, nach mbeadh na vótóirí sásta a leithéid de cheart a bhronnadh orthu, nó más uathu rialacha cearta tráchta a dhréachtú agus a rith, bhuel, ansin, nár chóir dóibh úsáid a bhaint as na sráideanna sin, cosúil le chuile ghluasteánaí eile, ionas go bhfeicfeadh siad na fadhbanna atá le scaoileadh, agus na rialacha ar chóir dóibh a rith, leis na deacrachtaí céanna sin a shárú. Níor cheart caoirigh a dhéanamh de dhream amháin, fad is a ghlactar leis nach bhfuil sa chuid eile againn ach gabhair mheigeallacha!
Ar mo Chapall Maide dhom
Agus ó tharla anois mé ag marcaíocht thar na claíocha ar mo chapall maide, táim den tuairim freisin, nár chóir lab mór airgid a thabhairt dár dTeachtaí, nó dár nAirí, ach oiread, mar phá, nó mar phinsean, feasta. Anois, ná ceap nach mbeinn sásta Cothrom na Féinne a thabhairt dóibhsean, chomh maith le duine, ach níor chóir dul thar fóir leis. Ba chóir an teacht isteach a bhíonn ag a leithéidí i dtíortha eile a iniúchadh, agus ansin, ag cur chuile shórt san áireamh, ba chóir teacht ar phá cothrom don phost. Anois, déarfadh duine, b’fhéidir, go bhfuil costaisí troma, neamhghnácha, le glanadh ag na Teachtaí agus ag na hAirí, agus sa chás sin, d’fhéadfaí an cleas céanna sin a imirt athuair, agus breathnú ar na costaisí a íoctar dá gcomhleacaithe i dtíortha eile, agus ansin arís, ag cur chuile shórt san áireamh, d’fhéadfaí teacht ar liúntais réasúnta flaithiúla a bhronnadh orthu dá gcostaisí freisin. Is é tá á rá agam anseo nó gur chóir críoch a chur leis na labanna móra airgid a bhronntar orthu i láthair na huaire seo, bíodh go bhfuil tús curtha ag ár Rialtas reatha, cheana féin, le srian eicínt a chur ar stail fhiáin a gcostaisí agus a bpá, ach tá an oiread sin de na liúntaisí ann, agus roinnt acu ag dul thar fóir, go dtógfaidh sé tamall maith le laincis a chur ar a mbunús, fiú. Agus, ó tharla go bhfuil an píosa seo á chur i dtoll a chéile agam seachtain roimh lá an Bhuiséid, beidh sé spéisiúil a fháil amach ansin, cé chomh díograiseach is a bheidh an Rialtas, agus iad ag dul i mbun na hoibre céanna sin. Beidh sé spéisiúil freisin, féachaint an mbeidh siad ag druidim i dtreo teorainn a chur le leibhéal an teacht isteach a íocfar leo siúd a chaitheann a laethe i mbun seirbhís an Stáit. Sea, agus mo dhearmad! Céard faoi na pinsin fhlaithiúla a íoctar le seirbhisigh seo an Stáit? Sea, agus sin á n-íoc doibh, cuma cén cineál seirbhíse a chuireadar ar fáil dó. Sea, agus céard faoi na labanna airgid a thugtar mar shíntiús láimhe dóibh, ar dhul ar scor dóibh? Ó! lig dom! Caithfear tamall maith a chaitheamh ag iarraidh na giorraithe seo uilig a chur sa phóna! Ach, beidh muid sásta má fheiceann muid iad ag cur tús fhéin, fiú, leis an ngnó riachtanach sin.
Sinne agus an Vatacáin
Agus ó tharla ag clamhsán mé, céard faoi chaidreamh taidhleoireachta eadrainn fhéin is an Vatacáin a athnuachan? Nach bhfuil a fhios ag madraí an bhaile fiú, nár theastaigh ó bhunús phobal na tíre seo, an caidreamh céanna sin a bhriseadh? Scríobh mé anseo cheana faoi bheart úd an Rialtais, nuair a dhún siad ár nAmbasáid ghradamach sa Roimh, agus bhí mé den tuairim ansin, nár luigh an beart céanna sin le réasún, toisc nach raibh cúis sách trom againn in aghaidh iompar na Vatacáine i leith neamhspleáchas nó dlíthe an Stáit seo. Cuireadh ceisteanna orthu. Thugadar freagra ar na ceisteanna céanna sin, agus bíodh gur cheap a lán go mba fhreagraí sásúla iad, ba é céad rud eile a tharla nó gur dúnadh ár nAmbasáid sa tSuí Naofa. B’fhéidir anois go bhfuil an t-am tagtha le hathchuairt a thabhairt ar an gcinneadh sin. Agus le tine a lasadh faoi’n mbeart sin, nár chóir a chur san áireamh go bhfuil Ceiliúradh cheithre scór le déanamh, an bhliain seo chugainn, ar Chomhairle Eochairisteach na bliana 1932, agus nach dtugann sin deis faoi leith ag an Rialtas an claí dioplómaitiúil sin a dheisiú, agus cuireadh speisialta a thabhairt don Phápa fhéin teacht ar chuairt oifigiúil chun an Stáit seo, i rith an Cheiliúrtha sin? Ní gá a thuilleadh a rá faoin ábhar conspóideach sin, nó ní tráth cainte é feasta, ach tráth gnímh.
B’fhéidir go bhfuil mo sháith ráite agam don turas seo!
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
The House of Special Purpose…………2009
By
John Boyne……………………………………£14.99
.
Scéal Corraitheach
Mar bhronntanas a fuair mé an leabhar seo, ar na mallaibh, agus déanta na fírinne, is fada an lá ó léigh mé leabhar chomh corraitheach leis. John Boyne a chuir an leabhar breá seo i dtoll a chéile. In Éirinn a rugadh is a tógadh an t-údar seo, a bhfuil sé húrsceal curtha dhe aige, cheana féin, agus an leabhar mór-ráchairte, The Boy in the Striped Pyjamas, ina measc. Tá fáil ar a úrscéalta i gcúig theanga is triocha, faoin am seo. Tá cónaí ar an údar ildánach seo i mBaile Átha Cliath. Ach le filleadh ar an leabhar corraitheach seo…..
Tosaíonn an scéal seo sa bhliain 1981, agus príomhcharachtar an scéil, agus fear inste an scéil freisin, Georgy Daniilovich Jachmenev, ag dul siar ar bhóithrín na smaointe. Nach ait mar a chuireann sé chun bóthair siar…
“My mother and father did not have a happy marriage. Years have passed since I last endured their company, decades, but they pass through my thoughts almost every day for a few moments, no longer than that..”
Bóithrín na Smaointe
Tá sé ina sheanfhear anois, é dhá bhliain is ceithre scór d’aois. Insíonn sé dúinn faoina thuismitheoirí, faoina óige, faoina shaol i seirbhís an Sáir, mar chaomhnóir ar Alexei, an Sárevich, agus faoi thréimhse na réabhlóide, nuair a scriosadh an tsean-ré, agus nuair a d’éalaigh Georgy ó thír a dhúchais. Níor fhill sé ar an dtír sin riamh ina dhiaidh sin. Ní hionann sin is a rá nach smaoiníonn sé orthu, corruair…
“It has been more than sixty years since I last laid eyes on any member of my blood family. It’s almost impossible to believe that I have lived to this age, eighty-two, and spent such a small proportion of my given time among them……….”
D’fhág sé na seanlaethe ina dhiaidh, agus thug aghaidh ar an saol mór amuigh. Tréimhse i bPáras na Fraince, agus an chuid eile dá laethe i Londain Shasana. Phós sé Zoya i bPáras, agus mhaireadar ar scáth a chéile ón lá sin anall. Ach, tháinig ailse ar Zoya, agus faoin am áirithe seo, tá sí do-leigheasta, agus í ag fanacht go foighdeach ar Ridire an Chorráin. Cuireann sé críoch lena thuras sin siar bóithrín na smaointe…
“Of course, I was not always this old and weak. My strength was what led me away from Kashin. (a bhaile dhuchais) It is what brought me to Zoya in the first place.”
Seolann an smaoineamh sin siar go laethe a óige é, siar go háirithe, go dtí an bhliain, 1915.
Ré na Sár
Is é cúlra stairiúil an scéil seo, nó Rúis na Sár, ón mbliain 1915 i leith. Ba é an Dara Nioclás, Sár na Rúiseanna uilig, a bhí i gcumhacht, ag an am, agus an tír ollmhór sin sáite go dtí na cluasa i gcogaíocht, thart ar an mbliain chinniúnach úd, 1915. Tharla ag an am sin, go raibh príomhcharachtar an scéil seo, Georgy Daniilovich Jachmenev sé bliana déag d’aois, agus é ag cur faoi in áit a dtugtaí Kashin air. Tharla ag an am sin díreach, go raibh colceathair an tSáir, An Diúc Nioclás Nicolaievich, ar a bhealach go dtí Palás an Gheimhridh, i St. Petersburg, príomhchathair Ríocht na Rúise, ag an am. Ar a bhealach trí Kashin, rinne cara Georgy iarracht ar an Diúc a lámhach, ach d’éirigh le Georgy an Diúc a shábháil trí theacht sa mbealach, d’aon ghnó, idir an Diúc agus an piléar, agus ba é toradh a bhí ar an ngníomh misniúil sin, nó gur crochadh a chara, agus gur tógadh Georgy fhéin go St. Petersburg, le bheith ina chosantóir pearsanta, nó ina chaomhnóir, ag an Sárevich Alexei, nach raibh ach ina ghasúr, d’aon bhliain déag, ag an am.
Níl dabht ar domhan, ach gur chuir a ghníomh cróga i Kashin, an lá úd, cor ina chinniúint, nó ón lá sin amach, níor leag sé spág leis ar thalamh Kashin go deo arís, nó níor chas éinne dá mhuintir leis, tiomanta dá dheirfiúr, Asya, a thaistil chomh fada le St. Petersburg, ag súil go mbeadh a deartháir ábalta post eicínt a fháil di san Ardchathair. Ach ní raibh. D’éirigh go maith le Georgy sa Winter Palace, agus bhí saol i bhfad níos fearr aige ann, ná mar a bhí ag a mhuintir, thiar ag an mbaile. Ní mhaireann an rith maith ag an each i gcónaí áfach, agus ba é an dála céanna ag Georgy s’againne é, nó i ndeireadh na dála, chuir na Bolsheviks cos i bpoll leis an Sár agus lena chlann, taobh amuigh d’Anastasia, an iníon ab óige den ál. D’éirigh le Georgy cúnamh a thabhairt di éaló óna naimhde, agus an choigríoch a thabhairt uirthi fhéin, agus i gcás Georgy fhéin, d’éirigh leis-sean Páras na Fraince a bhaint amach, áit ar chaith sé blianta, ag obair i siopa leabhar, agus áit ar phós sé a chailín bán, Zoya.
I Londain Shasana
Ar ball, thréigeadar beirt Páras, agus thugadar Londain Shasana orthu fhéin, áit ar shocraigh siad síos, agus áit ar chaith siad an chuid eile dá saol. Fuair Georgy post mar leabharlannaí, i Leabharlann Iarsmalann na Breataine. Bhí iníon amháin orthu, ach fuair sise bás, ach d’fhág mac ina diaidh. I ndeireadh a laethe thiar, tráth a raibh na ceithre scór bailithe ag Georgy, bhuail an ailse Zoya, ach shocraigh sí ar dhul ar thuras, sár a bhfaigheadh sí bás, turas siar ar thír….
Ach, le tuilleadh eolais a fháil faoi dturas, agus faoi chúrsaí saoil na beirte sin, sea, agus faoi rún diamhair an scéil fhéin, tá faitíos orm go gcaithfidh tú an leabhar a fháil agus a léamh, ach geallaimse dhuit é, nach mbeidh a chathú sin ort, nó tá an leabhar seo ar cheann de na leabhair is fearr, agus is spéisiúla dár léigh mé fhéin, le fada an lá.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail.
****************
Write an Essay on…. “Timpiste a bhain dom !”
Nár mhinic a tugadh an teideal céanna sin mar ábhar aiste dúinn, agus muid ag ullmhú do na Scrúduithe Teistiméireachta, fadó? Sea, agus nach mbíodh sé deacair go maith aiste a scríobh faoi thimpiste nár bhain riamh dúinn, ach muid ag ligint orainn, agus ag cur i gcéill. Bhuel, b’in iad na smaointe a rith liom fhéin, ar an seachtú lá de Shamhain, anuraidh, nuair a tharla timpiste dhom fhéin ar Sheachród Challainn, thart ar a leathuair tar éis a dó, san iarnóin.
On our way to Clonmel.
Ar ár mbealach go Cluain Meala sea bhíomar, sé sin, mé fhéin is mo bhean, le tamall a chaitheamh ag siopadóireacht sa mbaile taitneamhach sin. Bhí an lá mar a d’iarrfadh do bhéal fhéin é a bheith. Bhí an ghrian ag scaladh anuas orainn, as spéir gan scamall, agus ní raibh fuacht ar bith, nó goimh dá laghad, san aimsir, bíodh to raibh muid ag druidim le lár na Samhna. Cé nach raibh aon ró-thrácht ar na bóithre, ag an am gcéanna, bhí roinnt áirithe caranna os ár gcomhair amach, agus iad ag dul ar aghaidh go deas réidh. Ní raibh aon ró-luas fúinn. Bhíomar ag druidim thar scuaine cailíní scoile, a bhí ag siúl leo go spleodrach, i lána na práinne agus muid ag druidim le Gabhal Westcourt, theastaigh ó ghluaisteánaí os ár gcomhair amach, casadh ar dheis, ach ó tharla go raibh gluaisteán ag teacht chuige, bhí air stopadh, go ngabhfhadh an gluaisteán sin thar bráid. Tharla sin de phlimp, agus b’éigean do na gluaisteáin taobh thiar den ghluaisteán a stop, b’éigean dóibhsean stopadh freisin. Anois, ó tharla nach raibh Lána na Práinne folamh, ní raibh ar ár gcumas ealó isteach ansin, agus dá bhrí sin, b’éigean dúinn stopadh láithreach, sa lána ina rabhamar. Cheap mé fhéin go raibh dóthain spáis agam le stopadh, agus imbhualadh a sheachaint, ach bhí breall orm, agus an chéad rud eile a tharla, agus mé ag coscadh liom ar mo dheargdhícheall, nó thuairteáil mé i gcoinne an ghluaisteáin a bhí os mo chomhair amach. Bhuel, a leithéid de thorann! Cheapfá go raibh an spéir tar éis titim anuas orainn!
We were alive and safe.
Ach bhíomar inár stad, agus bhíomar beo, agus b’in an rud ba thábhachtaí ar domhan, ag an am. Bhreathnaigh mé timpeall orm. Bhí an gluaisteán os ár gcomhair amach ina stad freisin. Gluaisteán mór láidir a bhí ann de dhéantús Mercedes, agus déanta na fírinne, ní raibh marc ar an ngluaisteán céanna sin, nó bhí sé chomh daingean, dobhogtha, le tanc, sea, agus rud eile a chruthaigh nach raibh aon luas, gurbh fhiú trácht air, fúinn, nó nár phléasc na málaí aeir in aon chor. Ghortaigh an crios sábhála mo bhean, ach taobh amuigh de sin, ní raibh aon chailleadh ar cheachtar againn. Nuair a thug mé an méid sin faoi deara, d’oscail mé doras an ghluaisteáin, agus amach liom, go bhfeicfinn cén bhail a bhí ar na daoine a bhí sna gluaisteáin os ár gcomhair amach. Cosúil linn fhéin, ní raibh cailleadh ar cheachtar acu, nó bhi dhá ghluaisteán stoptha os ár gcomhair amach. Tar éis dom roinnt ceisteanna a chur ar na tiománaithe, fuair mé amach go raibh an gluaisteán tosaigh, ar theastaigh uaidh iompú ar dheis, imithe leis, agus gan a thásc nó a thuairisc ag éinne!
Emergency Services.
Tharla go raibh fóinín póca ag tiománaí an Mhercedes, agus chuir seisean fios ar na Gardaí, agus “fair play” dóibhsean, ba ghearr go raibh siad ar an láthair, agus iad imithe i mbun oibre, go deas, réidh, cuirtéiseach. Ach, sular tháinig na gardaí ar an bhfód chugainn in aon chor, tharla go raibh banaltra ar an bhfód, agus tháinig sise chugainn, agus cheistigh sí sinn, agus tar éis di sinn a scrúdú, féachaint an raibh muid gortaithe go dona, agus arís, ní fhéadfadh duine ach an bhanaltra sin a mholadh as a gairmiúlacht, as a daonnacht, agus as a cúnamh, in am an ghátair. Ansin, fad is a bhí sin ar siúl, chualamar cloigín an Bhriogáid Dóiteáin ag déanamh orainn, agus go gearr ina dhiaidh sin, chualamar sianaíl ghéar, uaigneach, cluasphléascadh an otharchairr ag teacht inár dtreo. Go bhfóire Dia na Glóire orainn uilig, arsa mise liom fhéin, ach nach tapaidh a bhailigh na seirbhísí práinne sin uilig thart orainn, agus iad ag súil, is dócha, go raibh sléacht déanta orainne, san imbhualadh sin, ach nár mhaith ann iad? nó dá mbeadh duine gorthaithe go dona, bheadh gá leis na seirbhísí céanna sin, agus sin gan aon ró-mhoill. Ach, buíochas mór le Dia, ní raibh aon duine gortaithe go dona, sa timpiste sin, ar Sheachbhóthar Challainn an Chlampair, faoi mar a thugadh an dialannaí, Amhlaoibh Ó Súilleabháin, ar an mbaile álainn sin cois Abhainn an Rí.
I gcás na nGardaí, anois, dúirt mé go ndeachaigh siadsan i mbun a gcuid oibre go gairmiúil, sciliúil, díscréideach. Thóg siad na tomhaiseanna riachtanacha, tharraing siad sceitseanna, agus scríobhadar toradh a saothair ina leabhair nótaí, ar an láthair, faoi mar is dual dóibh a dhéanamh, i gcás dá leithéid. Tháinig bangharda chugainne le mám ceisteanna a chur orainn, agus arís, ní fhéadfadh sí a bheith níos sibhialta, níos cairdiúla, nó níos tuisceanaí. Chuaigh lucht na Briogáide i mbun a ngnósan freisin, agus lucht an Othairchairr mar a gcéanna. Rinne na gardaí chuile shocrú dúinn faoinár ngluaisteán, agus fúinn fhéin, agus ansin shocriagh lucht an Otharchairr sinn a thabhairt isteach chun an Ospidéil, le sinn a chur faoi scrúdú, ar eagla na heagla. Sin an modh oibre a chleachtaíonn siadsan, chuile bhabhta, adúradh linn.
To Accident and Emergency.
Chuamar ar bord, agus as go brách linn i dtreo Ospidéal Lúcáis i gCill Chainnigh. Anois, ní fhéadfadh foireann an otharchairr a bheith níos cabhraí, nó níos sibhialta, ach caithfear a rá, nach raibh an t-otharcharr fhéin thar mholadh beirte, nó mura mbeadh tinneas ort roimh dhul ar bord an otharchairr chéanna sin, geallaimse dhuit é gur ghearr go gcuirfí meadhrán nó lagar fiú, ort, le síorchraitheadh agus síorluascadh na feithicle cúnta sin. Aois na feithicle céanna ba chúis leis an mí-ádh uilig sin. Shroicheamar an tOspidéal, agus tugadh isteach ar chathaoireacha rothacha sinn, agus coinníodh ansin sinn, thart ar thrí huaire a chloig, sular deineadh aon scrúdú orainn, nó bhí scuaine daoine istigh ansin romhainn i Roinn na Práinne is na dTimpistí, agus tar éis na scrúduithe sin, fuarthas amach nach raibh clóic ar dhuine ar bith againn agus scaoileadh chun bóthair sin.
Home at last.
Shroicheamar an teach s’againne thart ar a leathuair i ndiaidh a seacht, agus sinn tuirseach, traochta, sáraithe, tar éis na tionóisce a bhain dúinn, ar Sheachbhóthar Challainn, thart ar a leathuair tar éis a dó! B’éigean dúinn Tacsaí a fhostú don ghnó sin.
Tamall ina dhiaidh sin, fuair mé bille ón mBriogáid Dóiteáin, ag cur in iúl dom, go raibh €162.34 acu orm. Tar éis dom a chur in iúl dóibh nár chuir mé fhéin fios ar an mBriogáid, agus nár mhúch siad tine nó tada dá leithéid dom, tugadh le fios dom, gur chuma faoi sin, ach go mbeadh orm mo bhille a íoc, ar an dá luathas. Bhuel, d’íoc mé faoi mar adúirt siad liom, agus i ndáiríre, is dócha go mbeadh sé deacair, seirbhís dá leithéid a fháil ar luach níos ísle ná sin, áit ar bith. Molaim an Bhriogáid chéanna sin, agus gura seacht fearr a bheas siad bliain ó anocht, agus an bhail chéanna ar na Gardaí, agus ar lucht an Otharchairr freisin, a tháinig i gcabhair orainne an lá sin. Is mór atá muid faoi chomaoin ag ár Seirbhísí Éigeandála uilig.
****************
Peadar Bairéad.
****************
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Úrscéal Corraitheach
.
ROOM…………………..by………………… Emma Donoghue
.
Peadar Bairéad
.
Ní bréag ar bith é a rá, gur úrscéal neamhghnách é seo, nó ní chuile lá a gheofá úrscéal bunaithe ar an ábhar is dúshraith don scéal seo. Corruair, léann muid sna nuachtáin, faoi fhear buile eicínt, a ghabh bean bhocht mar phríosúnach, agus a choinnigh i ngéibheann í, ar an gcúlráid, ar mhaithe le saol leithleach, gnéasach, a chur ar fáil dó fhéin, ar bhonn seasta. Tharla scéal scannrúil dá leithéid sin san Ostáir, cupla bliain ó shoin. Léann muid scéal dá leithéid, ó am go ham. Scannraíonn sé sinn, ach ar ball, deineann muid dearmad de, agus gabhtar sinn i ngréasán na beatha laethúla, go dtí go dtarlaíonn a leithéid, nó níos measa, arís, ach seo scéal bunaithe ar iompar, nó ar mhí-iompar, dá leithéid, agus bíodh go dtéann sé i bhfeidhm orainn, agus go bhfuil sé deacair an leabhar seo a fhágáil uait, go dtí go mbíonn an deoir deiridh dá scéal diúgtha agat, ag an am gcéanna, nuair a dhéanann tú do mharana ar an ábhar seo, thuigfeá láithreach, go dtéann an t-ábhar seo thar theorainn na daonachta amach, ach ó tharla go gcuirtear an scéal inár láthair trí ghasúr, a bhfuil na cúig bliana díreach sáraithe aige, cailltear roinnt áirithe den mhasmas, den samhnas, agus den déistean, a chuirfeadh an scéal céanna orainn, dá mba í an bhean fhéin a chuirfeadh an scéal inár láthair. Ach, b’fhéidir gur chóir dom tagairt a dhéanamh don scéal neamhghnách, scannrúil, lán-teannais seo.
An t-údar fhéin
Emma Donoghue a scríobh an scéal seo. Rugadh í sa bhliain 1969, agus scríbhneoir gairmiúil Éireannach is ea í, a bhfuil cónaí uirthi i gCeanada, ón mbliain 1998, áit a mhaireann sí, i London, Ontario, lena páirtí, agus tá beirt clainne acu.
Ach le filleadh ar an scéal. Féach mar a chuir an t-údar tús lena scéal agus í ag cur a príomhcharachtar, Jack, in aithne don léitheoir :-
“Today I’m five. I was four last night going to sleep in Wardrobe, but when I wake up in Bed in the dark I’m changed to five, abracadabra. Before that I was three, then two then one, then zero. “Was I minus numbers?
“ Hmm?” ‘Ma’ does a big stretch.”
Sea, mh’anam! Níorbh aon dóichín é an maicín é Jack s’againne. Nárbh iontach go deo an múinteoir í. ‘Ma’, nó b’in an t-ainm a bhaist an t-údar ar mháthair Jack.
Níl dabht ar bith ann, ach gurb é Jack an príomhcharachtar sa scéal seo, agus é i gcomhar lena Mham sa bhfiontar sin. “Ma” a thugann sé ar a Mham, tríd an scéal seo síos. Anois, caithfear a chur san áireamh, nach bhfuil Jack ach cúig bliana d’aois, agus nár chuir sé cos taobh amuigh den “Room” riamh. Éiríonn leis an údar seo, an saol a chur in iúl dúinn trí shúile an ghasúir óig seo.
Fios gach fátha
Conas a tharla, nár leag sé cos taobh amuigh den ‘Room’ riamh, an ea?
Bhuel! Le fios fátha an scéil sin a fháil, caithfear carachtar eile a tharraingt isteach sa scéal, ag an bpointe seo. Fear ba ea é, agus ba é ainm a bhaist ‘Ma’ agus Jack air, nó “Old Nick”. Tharla gur éirigh le “Old Nick” dallamullóg a chur ar ‘Ma’, nuair nach raibh inti ach cailín óg naoi mbliana déag d’aois. Mheall sé í. Rinne príosúnach di, agus tharlaigh abhaile leis í ina leoraí beag, gur shac sé isteach i ‘seid’ nach raibh ach aon troigh déag ar leithead faoi aon troigh déag ar fad. Ní raibh fuinneog ar bith ar an seid, nó ar an ‘Room’ seo, agus bhí an doras glasáilte an t-am ar fad, agus gan cód oscailte an ghlais sin ag éinne ach ag “Old Nick” fhéin. Thagadh sé ar chuairt chuile oíche, geall leis, agus thugadh bia agus riachtanais eile chucu, ar na hócáidí céanna sin. Dár ndóigh, bhí praghas le híoc ag ‘Ma’ as na sóláistí sin, nó dhéanadh Old Nick í a éigniú, go rialta, agus gan deis éalaithe ar bith ag ‘Ma’ bhocht. Chuile Oíche Dhomhnaigh, thagadh sé ar chuairt freisin, agus ar na hócáidí sin, thógadh sé féirín eicínt leis.
Treats ó “Old Nick”
Ar ball, dár ndóigh, rugadh Jack, agus ba bheag spéis a chuir Old Nick sa mhac céanna sin, thar an corrbhréagán a thabhairt chuige mar “Sundaytreats”. Thit an obair ar fad sin ar ‘Ma’ agus cloiseann muid an scéal ar fad trí bhéal Jack, agus óna bhfuil le rá aige sa scéal sin, tuigtear dúinn, go mba iontach, amach is amuigh, an Mam í ‘Ma’, nó do bhuachaill nach raibh ach na cúig bliana sáraithe aige, nach iontach go deo an méid atá foghlamtha aige, faoin am sin. Tá rannta, tomhaiseanna, scéalta, seanchas, agus tuilleadh, ar bharr a ghoib aige. Sea, mh’anam, agus nach líofa atá ar a chumas freisin, srian a ligint lena thaghd feirge, nuair a thuigtear dó, nach bhfuil ‘Ma’ sásta cead a chinn a thabhairt dó. Ach nach cúng go deo an domhan a bhí thart air! ‘An Room’, 11’ X 11’! nár bheag an ríocht a bhí faoina chúram aige?
Fonn Éalaithe
Ach anois, ó tharla go raibh sé cúig bliana d’aois, bhí na ceisteanna ag teacht go tiubh faoi theorainneacha an tsaoil bhig a bhí faoina aire aige, agus tuigeadh do ‘Ma’ go mbeadh uirthi tuilleadh eolais a chur ar fáil dó, feasta. Diaidh ar ndiaidh, d’éirigh lei sin a dhéanamh, agus ba é toradh a bhí ar sin nó gur bhuail fonn éalaithe í. Nach raibh blianta fada caite anois aici ina príosúnach gnéis, faoi smacht ag an bhfear uafásach, cruálach, mídhaonna, seo. Thosaigh sí láithreach ag pleanáil don eachtra iontach, saortha, fuascailteach, seo, a shaorfadh í ó thíoránacht, agus ó chuing na daoirse, faoina raibh sí sáinnithe.
Scéal Corraitheach, Tochtmhar
Ar éirigh lei éaló ón ‘Room’? Agus cad é an toradh a bhí ar an mian éalaithe seo? Sea, agus ar éirigh le Old Nick na cosa a thabhairt leis?
Le freagra na gceisteanna sin a fháil, caithfidh tú an leabhar corraitheach, neamhghnách, lán-teannais, seo, a fháil is a léamh. Ní bheidh a chathú ort, nó bheadh sé deacair leabhar níos corraithí ná an leabhar seo, ‘Room’, a fháil.
.
.
.
.
English 
Gaeilge