by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
F e a r n a F a l l a i n g e .
***************************
.
Fallaing Aonghusa. Saol Amharclainne. ……………………………………..2,000.
le
Tomás Mac Anna……………………………………………………………………….
.
**************************
In alt a scríobh mé tamall ó shoin, agus mé ag cur síos ar sheoladh mo thríú leabhar filíochta “Fataí Rómhair”, scríobh mé mar seo…..
Sea, mh’anam, ba san Abbey a bhí sé uilig ag tarlú, ar an Déardaoin, an 28ú lá de Bhealtaine, 2001, nó ansin, ar uair an mheánlae, tháinig thart ar thrí scór daoine i bhfochair a chéile, le trí leabhar nuafhoilsithe a sheoladh, san áras stairiúil sin. Ceann de na leahair sin ba ea mo thríú bhailiúchán filíochta, ar ar bhaist mé “Fataí Rómhair.”
Bhuel, ceann den dá leabhar eile a seoladh an lá sin in Amharclann na Mainistreach ba ea leabhar spreagúil Thomáis Mhic Anna, “Fallaing Aonghusa”. Leabhar ina gcuireann sé síos ar chúrsaí a shaoil fhéin, agus ag an am gcéanna, déanann sé scéal na hAmharclainne cáiliúla sin a ríomh dúinn ar bhealach atá suimiúil agus meallach, agus a fhágann an léitheoir faoina gheasa, gan mórán achair. Míníonn sé teideal an leabhair dúinn i dosach báire, mar seo…
Cé gurbh é Lugh, an tIldánaí, Apollo na nGael,
Ba é Aonghus an Dionysus a bhí againn –
Dia na taibhseachta a bhain
Le cluicheoirí, geamairí agus drúith ríoga.
Ba é Aonghus, mar sin, a phátrún, ar bhealach eicínt, agus is dócha gur faoina fhallaing siúd, a shaothraigh sé, agus a d’éirigh leis teacht slán ó choraí crua an tsaoil. Ach fillimis ar scéal Thomáis.
Sa “Bhrollach” insíonn an t-údar dúinn faoin chaoi ar snadhmadh ceangal idir e fhéin agus Amharclann a chroí, a chéaduair. Féach mar a chuireann an t-údar fhéin é….
“Bhí clog binn éigin sa chathair ag fógairt naoi nuair a shrois mé doras stáitse na Mainistreach, maidin bhreá ghréine i ndeireadh mhí an Mheithimh sa bhliain 1947. Bhí cnaipe beag ag taobh an dorais agus bhrúigh mé air go béasach.”
Bhí litir ina phóca aige, litir a fuair sé ó bhainisteoir stiúrtha na hAmharclainne, Earnán de Blaghd, á rá leis teacht chun na Mainistreach an mhaidin sin, le bheith ina léiritheoir ar dhrámaí Gaeilge ann. Ar ball, nuair a casadh ar a chéile iad, thug Earnán gnó dó láithreach bonn. Bhí air an dráma “Casadh an tSúgáin” a chur ar an ardán, i gcionn trí sheachain, le foireann óg na Mainistreach, agus ba le haghaidh ócáid speisialta an léiriú céanna sin, Comhdháil Cheilteach, a bheadh ar siúl an t-am sin. B’in mar a cuireadh tús lena shaol mar léiritheoir gairmiúil, i gceann de na hAmharclanna ba cháliúila ar bith, an tráth úd. Nach spéisiúil mar a chuireann sé críoch leis an mBrollach céanna sin…
Blianta ina dhiaidh sin, chuir an bandrámadóir, Mairéad Ní Ghráda, ceist ar Earnán faoi conas mar a tháinig sé ormsa mar léiritheoir i dtosach báire, Is é an freagra a thug Earnán ná ‘léimt sa dorchadas.’
Má ba léim sa dorchadas fhéin é, ba thráthúil agus ba rafar an léimt é, nó ba bheag duine a leag lorg a láimhe ar an Amharclann sin faoi mar a leag an Tomás Mac Anna céanna sin e, agus chomh maith le sin, níor cheart a shaothar i ngort drámaiocht na Gaeilge a ligint i ndearmad, nó rinne sé éacht sa ghort céanna sin, trí dhrámaí a léiriú, agus aisteoirí a oiliúint go speisialta don taobh sin de ghnó na hAmharclainne Náisiúnta.
Téann an t-údar siar ansin chuig a phréamhacha i nDún daingean Dealgan, áit ar rugadh is ar tógadh é, bíodh nár sa bhaile sin a rugadh a athair, ach i mBaile an Iúir, ach ó tharla go ndeachaigh sé le hiarnródaíocht, d’fhág sin go raibh air cur faoi mar a raibh a phost, agus tar eis dó Béal Feirste a fhágáil, sa bhliain 1921, fuair sé post i nDún Dealgan. Ba sa bhaile sin a d’fhás Tomás suas, agus ba ansin a chuir sé aithne ar an saol mar a bhí i dtír seo na hÉireann, le linn a óige ansin. Féach ar na cuimhní a fhanann fós glas aige, faoi na fuaimeanna a chloiseadh sé le linn a óige…
“Puth-puth agus feadaíl ghéar na n-inneall, clanglam na vaigíní, sin iad na glórtha a bhí le cloisteáil agam agus mé ag éirí aníos i mo pháiste. Fiú amháin i lár na hoíche lean an tsiuntáil, na hinnill ag séideadh astu agus na vaigíní le gach cling-cleaing ag bualadh in aghaidh a chéile.”
Chaitheadh sé roinnt mhaith dá am saor ag cleasaíocht, agus ag spraoi, i measc an troscáin chéanna sin, agus é eolach thar mar ba ghnách, ar chuile shórt a bhain le traenacha agus le stáisiúin. Chuir sé aithne ar na daoine a chaith a laethe ag gabháil don iarnródaíocht chéanna sin, agus bhain sé taitneamah as a óige sa timpeallacht sin. Cuimhní eile, aniar as cistin na gcuimhní, is ea na maisiúcháin uilig, ar na tithe sa timpeall, le linn na Comhdhála Eocaraistí, sa bhliain 1932, agus mórshiúl na Léinte Gorma. Caithfidh mé fhéin a admháil go bhfanann cuimhní dá leithéid agam fhéin fós freisin, faoi na tarlúintí céanna sin!
Tugann sé cuntas dúinn ar a laehte scoile, agus an pháirt a thóg sé in imirt na gcluichí náisiúnta. Labhraíonn sé go ceanúil faoin mBráthair Ó Cinnéide, agus faoin chaoi a ndeachaigh sé i gcionn ar a dhaltaí….
“Tá sé de mhíchlú ar na Bráithre gur le bata agus buillí an leathair a bhrúigh siad an léann isteach i gclaigne na ndaltaí. Níor mar sin don Chinnéadach. Mhúin sé tírghrá dúinn, an tábhacht a bhí leis an gcultúr Gaelach, an Fhiannaíocht agus an Béaloideas. Uaidh sin a chuala mé trácht ar Earnán de Blaghd don chéad uair, ag dearbhú dúinn gurbh é Earnán an t-aon duine amháin i rialtas an tSaor-Stáit a rinne rud ar bith ar son na Gaeilge.”
Ba thrí Ghaeilge a múineadh gach ábhar dóibh, go fiú an Béarla…Ní raibh an oiread sin spéise aige, an t-am sin, sna cailíní, nó b’fhearr leis éaló isteach sa leaharlann, le colún Mhyles na gCapaillín a léamh ar a sháimhín só. Tríd is tríd, d’éirigh leis grá Dé agus grá tíre a phiocadh suas go nádúrtha le linn a óige, ach dár ndóigh, ní haon ionadh sin, nuair a chuireann tú san áireamh, a raibh le fáil aige ina bhaile fhéin, ar scoil, agus sa timpeallacht inar fhás sé suas. Féach mar a labhríonn sé le cairde a óige, ar leathanach 42.
“Áis na ndéithe go raibh oraibh a choíche, a chompanaigh m’óige, pé áit ar domhan a ráinig sibh sa deireadh thiar. Seoladh amach i mbéal an tsaoil sinn le neart Gaeilge, beagáinín beag Laidine, creideamh agus tírghrá gan amhras, agus dearcadh ídéalach soineanta ag gach duine againn, ach gan tuiscint dá laghad againn ar chúrsaí agus ar chora an domhain mhóir.”
Nach é atá ábalta na focail a roghnú agus a fhí ina ngréasán taitneamhach, spreagúil, inchreidte.
Chuir sé suim, agus dhá shuim, san aisteoireacht, agus san amharclannaíocht, go luath, agus ghlac páirt i ndrámaí ina bhaile dhúchais fhéin, áit a ndeachaigh boladh na gréisclí go smior na gcnámh ann, agus cosúil le galar áirithe eile, nuair a théann an galar céanna sin faoin chroí, “cha scaoiltear as é go brach”. Bhí ag éirí go breá leis freisin mar scríbhneoir agus mar dhrámadóir. Craoladh cuid dá chuid oibre ar an raidió, agus léiríodh roinnt freisin ar stáitsí éagsúla, anseo is ansiúd. Ach ní raibh a Mham ró-thógtha leis an gcaoi a raibh Tomás óg chomh tugtha sin don aisteoireacht agus dár bhain lei, agus is dócha gur éirigh lei é a sheoladh ar bhóthar a leasa, agus ar bhóthar an Chustaim, freisin, nó d’éirigh leis post a fháil leis an eagraíocht gradamúil sin. Chaith sé tréimhse ag gabháil don cheird sin, agus cé go raibh ag éirí réasúnta maith leis i mbun an ghnó sin, is dócha nach raibh a chroí ann, bíodh gur thaitin gnéithe áirithe den obair mar oifigeach custaim go mór leis. Ach féach, mar sin fhéin, nár cheap an dá Oifigeach Cheannais a bhí os a chionn, go raibh mianach an Oifigeach Custaim ann…
“Mar sin fein, bhí an tOifigeach Ceannais nua den tuairim cheanna is a bhí ag an mboc a bhí imithe, nach raibh mianach oifigigh Custaim ionam agus nach mbeadh go deo. Bhí féith éigin grinn ann agus é den tuairim go raibh maitheas éigin ionam chun meanma an stáisiúin a ardú, agus na smuigléirí a mhealladh b’fhéidir. Mar a dúirt sé féin, ‘lulling them into a false sense of security’!”
Níorbh am amú é áfach, an tráth a chaith sé ina oifigeach custaim, nó d’éirigh leis dráma a scríobh faoina thréimhse sa phost sin. Craoladh ar an raidió é faoin teideal Bride of Pandemonium, agus deineadh an dráma céanna sin a léiriú ar stáitse an Abbey, faoin teideal Winter Wedding, nó dár le hEarnán, thiontódh an chéad teideal na céadta ó dhoras na hAmharclainne.
Ba é deireadh an scéil é, gur éirigh leis post a fháil mar léiritheoir san Abbey, faoi mar a chonaic muid i dtús an ailt seo, agus níl ansin ach an tús, nó uaidh sin amach, ar feadh an chuid eile dá shaol oibre, d’éirigh leis buaic a cheirde a bhaint amach mar léiritheoir drámaí, i nGaeilge agus i mBéarla, agus d’éirigh leis drámaí agus geamaireachtaí a léiriú go healaíonta, le scil agus le spleodar, ar ardáin i gcéin agus i gcóngar. D’éirigh leis duaiseanna, boinn, agus aitheantas, a ghnóthú as a chuid scile, agus a chuid Amharclannaíochta, i bhfad agus i ngearr.. Féach mar a chuireann sé fhéin é….
“Ar an matal taobh liom tá meadáille ar sheastán beag, gradam an Tónaí ó Nua-Eabhrac, agus taobh leis mórbhonn eile, Gradam na Mainistreach, agus ar chúl in áit éigin ornáid bheag órga a bronnadh orm ag irisleabhar éigin mar ‘fhear amharclainne na bliana’ i bhfad siar, i 1970. Ach sa lár tá mias de chriostal na Gaillimhe a bhronn an Comhlachas Náisiúnta Drámaíochta orm as ucht an méid a rinne mé don drámaíocht Ghaeilge thar na blianta.”
Má theastaíonn uait a fháil amach cén fáth ar bronnadh na honóraacha sin uilig ar Thomás Mac Anna, tá faitíos orm nach bhfuil bealach ar bith le sin a dhéanamh seachas an leabhar iontach suimiúil seo a fháil agus a léamh. Ní bheidh a chathú ort, nó idir chlúdaigh an leabhair seo gheobhaidh tú stair na Mainistreach fite fuaite le saol agus saothar an léiritheora cháiliúil Éireannaigh sin, Tomás Mac Anna.
Togha leabhair. Curtha le chéile go seoigh. An-chreidiúint ag dul don údar fhéin agus don Chlóchomhar Tta, freisin, as a bpairt siúd, sa saothar ealaíonta seo. Scríofa i stíl éasca, scolártha, inléite, a bhfuil lorg lámh an údair ildánaigh le léamh ar chuile alt, agus ar chuile abairt, ó thús deireadh ann.
Le críoch cheart a chur leis an bpíosa seo, ní fhéadfainn níos fearr a dhéanamh ná críoch an leabhair fhéin a athlua anseo…
Bhí Aonghus buíoch díom ar chúis éigin nár thuigeas riamh.
Chaitheas a fhallaing le beagáinín beag umhlaíochta ach sílim le huaisleacht agus le mórtas chomh maith, agus má bhí sé buíoch díom dá bharr, bhíos níos mó ná buíoch dósan.
Leor sin do thuras na huaire seo, ach beidh an saol Gaelach ag súil le tuilleadh ó phean ildánach an údair foirfe seo.
.
.
********************
Peadar Bairéad.
********************
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
(This week we try to understand the excitement caused by the discovery of the “God Particle”)
Frídín Dé
Is dócha gur chuala chuile dhuine againn, agus fiú madraí an bhaile fhéin, an scéal mór atá i mbéal chuile eolaí, ar na mallaibh, ag maíomh go bhfuiltear tar éis Frídín Dé a fhionnadh.
In ainm Dé, adéarfadh duine, b’fhéidir, céard é fhéin, nuair a tharlaíonn sa bhaile é?
Deir siad gurb é an frídín fo-adamhach é, a bhronnann mais, nó toirt, ar fhrídíní eile, agus a chuireann ar a gcumas cur le chéile le h-adaimh a chruthú, na h-adaimh sin a chuireann le chéile le chuile earra cruthaithe a dhéanamh, bíodh siad beag nó mór. Is í an chiall a bhaineann roinnt áirithe eolaithe agus saineolaithe as sin, nó go bhfuiltear anois tar éis cruthú na cruinne a mhíniú, ar deireadh thiar, nó leis an bhfrídín áirithe seo, tuigtear dóibh, nach bhfuil gá ar bith le Dia feasta, Q.E.D. Is dócha gur chualamar uilig an deilín céanna sin á ríomh ag daoine áirithe cheana, i gcás fionnachtana corraitheacha eolaíochta síos trí na blianta.
Céard faoi éacht Chopernicus? Nó nuair a thángthas ar chúrsaí éabhlóideachais? Nó fiú nuair a maíodh gur mhínigh an Ollphléasc, nó an Big Bang, chuile cheo, agus nár ghá ‘Deus’ ar bith a tharraingt ‘ex machina’ lenár n-aineolas fhéin a mhíniú don saol mór?
Cúis na hOllphléisce
Ach ar mhínigh? Nó arbh amhlaidh a cheil sé an t-aineolas céanna sin orainn?
Níl dabht ar domhan ach gur cuireadh go mór le heolas, agus le tuiscint, an daonnaí ar chúrsai na cruinne a bhí thart air, agus gur leathadh ár n-eolas ar an domhan ábhartha, trí iarrachtaí, agus trí thaighde ár n-eolaithe eolgaiseacha, ach ar mhínigh siad é ar chaoi nach mbeadh orainn riamh arís cúis an chruthaíthe a lorg? Ní cheapfainn gur dhein, nó i ngach cás a luaigh mé thuas, nach bhfuil ceist eile fós le cur fúthu? Cén chúis a bhí leis an Ollphléasc? Cad é a phléasc? Agus cén chúis a bhí leis an mbunábhar sin. Céard ba chúis le seo, nó céard ba chúis le siúd? Sea, agus i gcás na hÉabhlóide fhéin de, nach mbeadh uainn a fháil amach, céard a bhí ansin muair a thosaigh an próiseas iontach seo a chéaduair? Céard a bhí ansin sular thosaigh sé, agus má bhí tada ansin, cé as a dtáinig sé? Céard a chuir ansin é, agus cé a thug a chumas beithe dó?
Tríd an scéal seo uilig, níl muid ag iarraidh teacht trasna ar na fionnachtana iontacha úd, ar tháinig na heolaithe orthu tar éis an oiread sin dua a chaitheamh leo, ach is é atá muid ag maíomh nó go bhfeictear dúinne nach míníonn siad fiú Frídín Dé fhéin, gan trácht in aon chor ar na frídíní fo-adamhacha eile a dtéann sé i gcionn orthu. Agus fiú má thángthas ar an bhFrídín Dé seo, ní hionann sin is a rá nach raibh gá le cruthaitheoir, nó nach féidir an cheist a chur, cé chruthaigh an Frídín Dé fhéin?
‘Higgs Boson’
Mar sin, ná caithimis ár ndúthracht ag iarraidh a chruthú go raibh dul amú ar na heolaithe, agus ar na saineolaithe cliste, a fuair spléachadh ar an bhfrídín draíochta seo, i mion-mheandar ama, tar éis dóibh blianta a chaitheamh ag cruthú an innill, a chuir ar a gcumas an spléachadh sin a fháil air, tríd an ‘Hadron Collider’ úd, atá thart ar ocht míle dhéag ar fad, a thógáil ag Cern san Eilbhéis, áit a n-éiríonn leo frídíní áirithe a chur ag gluaiseacht thart ar luas an tsolais fhéin, féachaint arbh fhéidir leo teacht ar an ‘Higgs Boson’, Frídín draíochta Dé fhéin a tharlaíonn mar thoradh ar imbhualadh na bhfrídíní úd. Ba chóir dúinn comhghairdeas a dhéanamh leo, as a ndúthracht, agus as a dtaighde, agus tá súil againn go n-éireoidh leo tuilleadh fionnachtana a fháil, tríd a dtaighde, san ionad sin. Ní chuireann a leithéid as dúinne, ach is amhlaidh a thógann sé ár gcroí le háthas, nó léiríonn sé dúinn an chumhacht gan teorainn atá ag Dia, le cruinne chomh casta, achrannach, do-thuigthe sin a chruthú, ach thar aon rud eile, toisc gur fholaigh sé an cumas ionainne roinnt áirithe dá chumhacht, agus dá aimhréiteacht, a thuiscint. Sea, léiríonn an chruinne dúinne, ollchumhacht an chruthaitheora, a chruthaigh a bhfuil ann. Ba chóir dom a admháil anseo, gurbh é a spreag an píosa seo faoin bhfrídín Dé úd, nó alt a bhí ag Mark Dooley san Irish Daily Mail, dár teideal…”I’m a Catholic, but I marvel at the finding of the God Particle.”
Leor sin domsa, le cruthú nach dtagann creideamh sa Chruthaitheoir, agus na fionnachtana iontacha eolaíochta, trasna ar a chéile, ach is amhlaidh a mhórann na fionnachtana céanna sin cumhacht, agus glóir an Dé Uilechumhachtaigh úd a chruthaigh a bhfuil ann.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Suil siar
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Hi Chloe!
Sorry for not giving you a full translation in my last effort but I thought you only wanted the amount marked …down as far as …family…. But, not to mind, as we will continue……
How about the following….They really picked a beauty of a piece to translate!!!! If you have a problem with any of it give me an email…..
Happy Easter to all the folk,
from
Mummy and Dada.
PS…Do you wish to continue translating the full piece? Just let me know, and I’ll get at it right away…..
Dada.
.
Aistriúchán
When he arrived, his parents (his father has since died) lived nearby in a modest California ranch house, as did his brother Lowell (in a large one).
Nuair a shroich sé a theach, bhí a thuismitheoirí (fuair an t-athair bás ó shoin) bhí siad ag cur fúthu i rainstheach leathmhór Calafóirneach. Ba é an scéal céanna é lena dheartháir, Lowell, a mhair i gceann mór.
His cousin Stanley Zak had just become chairman and president of the Zenith National Insurance Company, and the large Zenith building (with a Drexel retail branch on the first floor) was a half block from Milken’s parent’s home.
Bhí a cholhceathrair, Stanley Zak, díreach tar éis a cheaptha mar chathaoirleach agus mar uachtarán ar Chomhlacht Náisiúnta Árachais Zenith, agus tharla go raibh foirgneamh mór Zenith ( a bhfuil brainse miondíola le Drexel ar a chéad urlár) i ngiorracht leathbhloic do theach thuismitheoirí Mhilken.
The nucleus of Encino is Gelson’s the superfancy supermarket where Milken would often go on a Saurday morning, accomnpanied bya flock of his children and their friends from the neighborhood.
Is é Gelson’s croílár Encino, an t-ollmhargadh sármhaisiúil úd, mar a dtéadh Milken go minic maidin Sathairn agus scata dá pháistí, maraon lena gcairde ón gcomharanacht, a thionlacan.
These were not stolen, unproductive moments.
Níor dheiseanna goidte, neamhthorthúil, iad sin.
Milken enjoyed doing this because he was interested in the business of Gelson’s and liked to see how things were priced and displayed.
Thaitin a leithéid le Milken, nó ba spéis leis gnó Ghilson, agus ba bhreá leis an chaoi ar deineadh a n-earraí a luacháil, agus a chur ar taispeáint, a thabhairt faoi deara.
He likes children, generally feeling more comfortable with them than with adults, but their presence too had purpose: they would pick out their favorite products, and then Milken knew what ws hot.
Taitníonn páisti leis, agus de ghnáth, mothaíonn sé níos compordaí leosan ná le daoine fásta, ach bhí cúis eile freisin lena láithreacht: phiocfaidís-sean amach a rogha earraí, agus ansin bheadh a fhios ag Milken céard a bhí lasta.
For Michael, there are no chores. Everything is a learning experience,” said Harry Horowitz, his friend since boyhood.
“Do Mhicheál, níl aon phoistíneacht ann. Eachtra foghlama isea chuile bheart.” arsa Harry Horowitz, a chara ó mhacnacht.
.
Hi! again, Chloe,
Well, just in case you should need the full piece, I had a go at it. Hope it is of some use, and that it did not come too late!!!! I took it a sentence at a time. That gives one a chance of understanding what is meant in this rather abstruse style of writing!!!
Happy Easter!
from all at St. Jude’s…………….
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Leabhar Spéisiúil
Peadar Bairéad
(This week we review “Between Shades of Gray” by Ruta Sepetys)
Between Shades of Gray…..by….. Ruta Sepetys
Céadchló le Penguin…..………….…………….2011
.
Díbeartha thar Tír amach
Seo an chéad úrscéal ó pheann an údair seo. Rugadh an t-údar, Ruta, ar de bhunadh Liotuánach í, i Michigan Mheiriceá, agus tá cónaí uirthi fhéin agus a clann anois i dTennessee. Scéal gruama go leor atá le léamh againn i gcéadsaothar seo Ruta, ach tugann sé léargus dúinn ar chumas an daonnaí breathnú ar na réalta, bíodh go bhfuil sé fhéin sáite go feirc sa phuiteach. Díríonn an t-údar tóirse a taighde ar ghné den mhídhaonnacht a cleachtaíodh le linn an dara cogadh domhanda. Chuala chuile dhuine faoi léirscrios Hitler ar Giúdaigh, agus ar léirscrios Stalin ar Rúisigh agus ar Ghearmánaigh frí chéile, ach ní chucu sin a sheolann Ruta Sepetys aird an léitheora, ach díríonn sí a n-aire ar an slad a deineadh ar phobail na Stát Bailteach, nuair a ghabh fórsaí Stalin seilbh ar na Stáit chéanna sin.
Sa bhliain 1939, i dtús an Dara Cogadh Domhanda, ghlac an Rúis, faoi Josef Stalin, seilbh ar na Stáit Bhailteacha, agus go gairid ina dhiaidh sin, chuir an Kremlin liosta de mhuintir frithRúiseach na dtíortha sin le chéile, agus é ar intinn acu, iad a dhíothú, nó iad a chur i bpriosún, nó a dhíbirt mar sclábhaithe go Campaí Saothair sa tSibéir. Ghabh siad ceannairí agus smaointeoirí na tíre agus sa chaoi sin, bheadh sé i bhfad níos éasca smacht a chur i bhfeidhm ar a raibh fágtha, agus lena chois sin, bheadh áit ansin le Rúisigh dílse a ligint isteach leis na bearnaí úd sna pobail sin a líonadh. Tá sé ráite, gur díothaíodh thart ar fiche milliún duine, le linn don Stalin céanna sin bheith i gcumhacht san Aontas Sóivéideach!
Bhailigh an t-údar chuile eolas faoin chaoi ar éirigh le dream amháin ón liosta Liotuánach sin, a roghnaíodh le díbirt, na mílte míle ó bhaile, go Campa Saothair taobh istigh den Chiorcal Artach fhéin. Díríonn an t-údar fócas a scéil ansin ar dhream amháin, ach go háirithe ar chlann amháin sa dream sin, ar mhuintir Vilkas, ar an iníon óg, Lina, ar a máthair, Elena, ar a hathair, Kostas, agus ar a deartháir óg, Jonas. Is í Lina príomhcharactar an scéil. I dtús an scéil, tugann an t-údar le fios, go raibh an chlann sin ag smaoineamh ar éaló leo as an tír ar fad, ach, ní bhfuair siad an deis chuige sin, nó tháinig na Rúisigh aniar aduaidh orthu, sula raibh na hullmhúcháin críochnaithe acu. Gabhadh an t-athair, agus ansin tháinig baill an NKVD de rúid orthu agus tugadh fiche neomat dóibh le fáil réidh don díbirt.
Go dtí an Ciorcal Artach
Bailiodh iad ag deireadh an ama sin, agus thosaigh siad, maraon le roinnt mhaith daoine eile, ar an aistear fada go dtí oirthear na Sibéire, mar a raibh Campaí Saothair. Bh lucht an NKVD i mbun na gcampaí sin, agus gan meas madra acu ar na Liotuánaigh bhocha, nó ní raibh iontu, dár leis na Rúisigh sin, ach ciaróga lofa, agus ba é a bhí scríofa ar na carráistí traenach inar deineadh iad a dhíbirt as a dtír fhéin nó.. “Gadaithe agus Striapacha”... Fuair roinnt áirithe de na Liotuánaigh sin bás fan na slí agus sna Campaí Saothair freisin, ach lean siad orthu ag misniú a chéile tríd an uafás sin uilig, agus bí ag caint ar chéasadh! Ach ó tharla go mba ealaíontóir agus údar í Lina, lean sise uirthi ag scríobh agus ag péinteáil, nó bhí talann iontach aice chuige sin, agus is dócha gur thug sin an misneach di leanacht lei, agus í ag misniú na ndaoine thart uirthi.
Ar deireadh thiar, tar éis dóibh blianta fada a chaitheamh ar deoraíocht mar sin, agus tar éis dóibh chruatan ifreanda a fhulaingt, tháinig cuid acu slán abhaile, ach ar feadh tréimhse ansin, níor ceadaíodh dóibh labhairt, nó scríobh, faoinar fhulaigh siad faoi bhois na Rúiseach.
Ach, féach! níl fúmsa an scéal iontach seo a mhilleadh ort, ach má theastaíonn uait an scéal a léamh duit fhéin, geallaimse dhuit é, go mbainfidh tú taitneamh agus tairbhe as, nó is leabhar é, ar deacair é a chur uait go dtí go mbeidh chuile dheoir den scéal slogtha siar agat. Anois an t-am le do dheis chuige sin a thapú!
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Scéal Corraitheach
.
Change of Heart……………………..£16.99
by
Jodi Picoult….……………céad chló… 2008
.
Ní hé seo an chéad uair ag Jodi Picoult peann a leagan ar phár, nó is scríbhneoir aithnidiúil í, a bhfuil thart ar cheithre húrscéal déag leagtha aici os ár gcomhair, cheana féin. Bean í a bhfuil a rian leagtha uirthi ag Princeton agus Harvard, nó ba sna hIonaid cháiliúla Léinn sin, a chuir sí faobhar ar lann a cumas cruthaíochta. Tá cónaí uirthi fhéin, a céile, agus a dtriúr clainne, i New Hampshire, sna Stáit Aontaithe, faoi láthair.
Leabhar den scoth atá anseo againn, agus caithfidh mé a admháil, gur leabhar é, a chuaigh i gcionn go mór orm fhéin. Corruair, tríd an leabhar, cheap mé go raibh sé ag dul chun leadráin, ach, go gairid ina dhiaidh sin, bhainfeadh an t-údar casadh as an scéal a mhusclódh mo shuim agus m’ fhiosracht, athuair, agus ansin, de réir mar a bhí an scéal ag druidim chun chríche, is amhlaidh a méadaíodh ar thionchar, ar theannas, agus ar dhaonnacht amh na hinste, sa chaoi go raibh fonn orm, anois is arís, sa chuid deiridh sin den scéal, an leabhar a leagan ar leataobh, nó bhí corraitheacht agus teannas an scéil ag dul go smior na gcnámh ionnam. Ach, le filleadh ar an teideal…
Teideal Oiriúnach
Change of Heart, a bhaist an t-údar ar an úrscéal seo, agus is é is cúis leis an ainm sin nó go bhfuil Nódú Croí de dhlúth is d’inneach, sa scéal neamhghnách, corraitheach, seo.
Shay Bourne an t-ainm atá ar an bpríomhcharactar sa scéal seo. Dúnmharfóir, a bhfuarthas ciontach e, i marú athair agus a iníon, agus a bhfuil aon bhliain déag caite anois aige i gcillín an bháis, fad is a bhí an lucht Dlí ag baint úsáide as chuile chleas dá gcuid, ag iarraidh é a shaoradh ón ndán cinniúnach a bhi ag smeideadh air, faoin am sin.
Póilí ba ea Kurt Nealon a léirigh a dhaonnacht, agus a charthannacht, trí shúil a choinneáil ar June, tar éis di a céad chéile a chailliúint i dtimpiste bóthair. Ba é deireadh an scéil sin, nó gur phós an bheirt sin. Ar ball, d’fhostaigh siad fear oibre, le graithí beaga a dhéanamh dóibh timpeall an tí. D’éirigh go maith leis an socrú sin, ar feadh tréimhse, ach thit an tóin as domhan June, nuair a mharaigh Shay a fear céile agus a hiníon, d’aon iarracht amháin, agus leis an scéal a dhéanamh níos measa, a gus nios truamhéilí fós, bhí June ag iompar, ag an am.
Gabháil agus Triail
Gabhadh Shay, agus cuireadh ar a thriail é, agus ba deireadh an scéil sin, nó go bhfuarthas ciontach i ndúnmharú na beirte é, agus daoradh chun bháis é. Tharla sin thart ar aon bhliain déag roimh am an scéil, agus anois, bhí an té a bhí á iompar aice, nuair a maraíodh a céile fir, bhí sí anois ag fás aníos, ach, ar an ndrochuair, bhí galar croí ag cur as di, agus gan slánú i ndán di, mura bhfaigheadh sí croí nua.
Nuair a chuala Shay an scéal sin faoi Claire, iníon June, agus an chaoi a raibh nódú croí ag teastáil go géar uaithi, shocraigh sé ina intinn, go mbronnfadh seisean a chroí fhéin uirthi, tar éis don Stát é a chur chun bháis, nó ní bheadh gá aige fhéin leis feasta. Bhí go maith is ní raibh go holc, ach chuige sin, bhí lán a’ mhála d’fhadhbanna le sárú ag a chairde. Ní gá dhom a rá, gur éirigh leo na fadhbanna céanna sin a shárú, ach níor gan dua é, agus san idirlinn, d’inis Shay do chomhairleoir dá chuid, gurbh é an fáth ar mharaigh sé Kurt, nó gur tháinig sé air, agus é ag baint mí-úsáid as a leasiníon. Ní inseodh sé sin do na húdaráis áfach, nó chuirfeadh sin isteach an iomarca ar June agus ar Claire.
Críoch gan rath
Brónach go leor atá críoch an scéil, agus is beag nach mbainfeadh sé deoir as croí cloiche fhéin, ach gan dabht ar domhan, is suimiúil an scéal é, tógtha ar chreatlach lom, míthrócaireach, na dlí. Thaitin an bealach a roghnaigh an t-údar, leis an scéal a leagan os ár gcomhair. Is amhlaidh a bhaineann sí úsáid as na carachtair éagsúla, a bhfuil baint faoi leith acu leis an ndúnmharfóir, agus cuireann siadsan a mbreith fhéin air, inár láthair, éiríonn leosan freisin Shay a cheistiú, agus sa tslí sin, is féidir leis an údar carachtar Shay a líonadh, a leathnú, agus a fhorbairt, ó chaibidil go caibidil.
Carachtair an scéil
Is iad na carachtair a dtugtar an deis sin dóibh, nó June, an bhaintreach, agus máthair Claire; Michael, an sagart caitliceach, a dhéanann iarracht ar chomhairle a leasa a chur ar Shay, bíodh go bhfásann driseacha áirithe ar an gcasán céanna sin, lena ghnó a dhéanamh níos deacra; Lucius, príosúnach a bhí ag cur faoi, ag an am sin, i gcillín bhéal dorais Shay; Maggie, an dlíodóir, nár dhein aon dá leath dá dícheall, agus í ag iarraidh chuile chabhair a chur ar fáil do Shay, le linn dó bheith ina phríosúnach, i gcillín an bháis; Agus leis an scéal a chríochnú, tagann Claire fhéin isteach le Epilogue an scéil a leagan os ár gcomhair.
Tríd is tríd, mar sin, is scéal den scoth é an scéal seo. B’fhéidir go bhfuil a clár fhéin ag Jodi Picault, lena dearcadh ar phionós an bháis a leagan os comhair an phobail, ach má tá fhéin, éiríonn lei é a dhéanamh go formhothaithe, d’fhéadfá a rá.
An-scéal, an-chur-chuige, an-stíl, agus bealach taitneamhach, réidh, éasca, inste scéil, á chleachtadh agus á fhorbairt ag an údar ildánach, clúiteach, cáiliúil, seo.
B’fhéidir gur mhaith leat fhéin triail a bhaint as!
.
.
.
.
.
.
.
English 
Gaeilge