by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
Dáithí Ó hÓgáin
Fuair mé scéala ar na mallaibh go mbeadh Aifreann Cuimhneacháin in omós do Dháithí Ó hÓgáin á cheiliúradh i Mainistir na gCaipisíneach, i Sráid na Mainistreach, anseo i gCill Chainnigh, ar an nDomhnach, an 9ú Nollaig 2012, agus ag an am gcéanna tugadh cuireadh dom fhéin bheith ar an bhfód don ócáid. Anois, caithfidh mé a admháil go raibh fúm bheith i láthair ag an Aifreann céanna sin, nó bhí ardmheas agam ar Dháithí, ach, ar an ndrochuair, níor éirigh liom sin a dhéanamh, a mhilleán sin ar an aimsir agus ar an aois. Ach, ó tharla gur scríobh mé píosa anseo cheana, mar chloch ar charn Dháithí, ba mhaith liom anois tagairt a dhéanamh do phíosa as an alt sin. Seo mar a chuir mé é sa phíosa sin….
Níorbh aon strainséar sna bólaí seo é Dáithí ciúinbhriathrach séimh, Ó hÓgáin., nó ba bhreá leis i gcónaí freastal ar Dhaonscoil Osraí, Ba as Cill Chainnigh dá thuistí, ar gach taobh den teach, agus sílim gur tuigeadh go maith dó, agus é ag tabhairt léachta uaidh anseo, go raibh sé i measc a mhuintire fhéin, Ní gá dhom a rá, go raibh Dáithí ar dhuine de scoláirí móra na Gaeilge Ba dhoimhin a chuaigh a spád i ngort tofa a spéise, le prátaí lonracha eolais agus léinn, idir bheag agus mhór, a nochtach os ár gcomhair, agus é ag tabhairt deis dúinne, toradh a chuid rómhair a phiocadh suas go saoráideach, cruinn.
Mhothaigh mé i gcónaí go mba dhuine uasal, geanúil, cneasta, cúthail é, agus ba shoiléir a ghrá don léann agus don taighde agus é i mbun léachta, nuair a d’fheicfeá an spréach gheal áthais sin ag lonradh trína shúile beoga, agus an chaoi a dtagadh na focail amach as a bhéal ina gcaise chorraitheach, dháiríreach do-stoptha.
Agus ó tharla nár eirigh liom bheith ar an bhfód don ócáid chuimhneacháin sin, mhothaigh mé go mba chóir dom iarracht a dhéanamh ar chloch eile a leagan ar Charn Dháithí, agus seo thíos cupla véarsa a shnaidhm mé le chéile, mar chloch ar a charn, agus le mo mheas ar ár Scoláire Gaelach Osraíoch fhéin a chur in iúl.
.
Laoch eile ar lár
.
Trom anocht croí éigeas Osraí,
Millteach mór ár gcaill,
Fear dána eile sínte, tréith,
Fleasc a cheirde sciobtha ar fán.
.
Tobar eolais, Foinse eagna,
Crann taca Gael go hiomlán.
Laoch sa bhearna in am an ghátair,
Ár gcosaint tréan gach am is tráth.
.
.
Cé sheasfaidh feasta sa bhearna bhaoil dúinn,
Nuair a thiocfaidh géar ar chine Gael?
Cé dhéanfaidh an taighde, lenar gcás a scaoileadh,
Nuair a dhéanfar ionsaí ar ár n-aos léinn.
.
Mothóidh muid uainn thú, anseo in Osraí
In aimsir álainn ár nDaonscoile glé
Nó ghlac tú chugat saorántacht ár Ríochta
Mar dhúthaigh ársa do chine fhéin
Solas na Soilse ag soilsiú na slí dhuit,
Is leaba gan chnaipe id chomhairse gach tráth,
Scoláireacht is taighde dod mhealladh le héifeacht,
Anois agus choíche, go bruinne an bhrátha.
.
Solas na soilse agus leaba i measc Naoimh Éireann go raibh agat inniu, agus i dtólamh. a Dhaithí Uasail Uí Ógáin…….
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
(This week I mBéal an Phobail takes a look at Zero Tolerance)
“Zero Tolerance”
Tá sé éasca go maith dlí a dhréachtadh, agus dlí a achtú, ach scéal eile ar fad é nuair a dhírítear ar an ndlí sin a chur i bhfeidhm. Tá daoine ann adeir, gur chóir dlí a chur i bhfeidhm go huile, agus go hiomlán, gan eisceacht, gan leithscéal. Fuarthas amach i gcathair Nua Eabhrac gur oibrigh an polasaí céanna sin go seoigh dóibhsean. An té a bhris an dlí tugadh blas na dlí sin dó, láithreach bonn, agus gearradh cibé pionós a bhí dlite faoin ndlí sin air, gan aon Aindriú Martins, nó tada dá leithéid. Caithfidh mé a rá, gur thaitin an dearcadh sin liom a chéaduair, ach tar éis dom dul ar mo mharana, caithfidh mé a admháil, nach ró-chinnte a bhí mé faoin leagan amach céanna sin. Agus i rith na seachtaine seo caite, tháinig mé ar alt le Vincent Ryan, ar an Kilkenny People, agus gan dabht ar domhan, thaitin dearcadh agus leagan amach an ailt liom go seoigh.
Cén t-alt atá i gceist agam, an ea?
Tá, alt faoi dhiospóireacht a bhí ar siúl ag baill Comhairle Bhuirg Chill Chainnigh faoi chúrsaí páirceála ar shráideanna agus ar bhóithre na Cathrach seo ‘gainne. Theastaigh ó bhaill áirithe den Chomhairle sin go gcuirfí na dlíthe páirceála i bhfeidhm ar an bpointe, gan eisceacht, gan trua, gan mhoill, ar ghluaisteánaí ar bith a dhéanfadh a charr a pháirceáil in áit a raibh a leithéid sin crosta air. Féach mar a chuir ball amháin den Chomhairle é, an ball a chuir tús leis an ndiospóireacht, a chéaduair, nuair a labhair sé faoi thiománaithe a dhéanann a gcarr a pháirceáil i Lána na Rothaithe. Tar éis do bhall eile a mholadh, gur chóir breathnú ar chúrsaí páirceála thart ar Ospidéal Naomh Lúcáis, agus ó tharla go raibh an baol ann go gcuirfeadh an cineál sin páirceála isteach ar Otharchairr, mhol sé go m’bhféidir go raibh an tam tagtha le “Zero Tolerance” a chur i bhfeidhm.
“Maybe we should adopt the Zero Tolerance approach” adeir se.
Ag an bpointe sin, tháinig an té a thóg an cheist i dtosach, ar an bhfód arís, agus seo mar a chuir seisean é, de réir an ailt a luaigh mé thuas…..
“The carrot hasn’t worked and now the stick needs to be used to wake people up.”
Is trua ar bhealach, gur úsáid sé an nath cainte sin, nó nuair is daoine atá idir chamáin againn, ní dóigh liom go n-oibreodh ceachtar den dá earra sin, an bata nó an meacan, ar thiománaithe macánta, céasta, na cathrach seo. Anois ní féidir a shéanadh ach go raibh cuid mhaith den cheart ag an mbeirt Chomhairleoir sin, nó tá páirceáil agus páirceáil ann, agus bíodh gur féidir deighleáil go foighdeach, ciallmhar, le cineálacha áirithe páirceála, tá cineál eile ann agus is dócha nach n-oirfeadh tada eile dóibh ach an Zero Tolerance.
Ach, bhí tuilleadh san alt sin a luaigh mé thuas, agus b’in a raibh le rá ag Ceannfort na nGardaí i gCill Chainnigh, an Ceannfort Micheál Nevin, nó thug a raibh le rá aigesean misneach agus dóchas dom.
Céard a bhí le rá aige, má sea?
De réir an ailt le Vincent Ryan, dúirt an Ceannfort go bhféadfadh seisean dul síos an baile agus ticéid a dháileadh ar chairr faoi mar ba chonfetti iad, ach níor ró-mhaith an polasaí é sin, dár leis, agus chomh maith le sin, níorbh é sin an “modus operandi” a chleacht Gardaí ciallmhara Chill Chainnigh, le blianta anuas. Chuir na Gardaí sin chun oibre go ciallmhar, foighdeach, agus nuair a chonthas dóibh nach raibh i gceist ach tamall gearr páirceála, nó nuair a bhí cúis faoi leith don pháirceáil sin, faoi mar a tharlódh agus daoine ag freastal ar Aifreann, nó ar Chluichí, agus nárbh é nós na ndaoine sin, páirceáil dá leithéid a chleachtadh, ó lá go lá, agus lena chois sin nár bhaol an pháirceáil chéanna do shábháilteacht ár mbóithre, bhuel, i gcás dá leithéid ní bhacaidís leis an mbata úd a úsáid !
Caithfidh mé a rá go bhfuil dearcadh an Cheannfoirt ciallmhar, nó thuigfeadh duine ar bith láithreach, gur chóir am, agus ionad, na páirceála a chur san aireamh i gcás dá leithéid, agus gur chóir a chur san áireamh freisin, gur dhaoine iad ár dtionánaithe atá géilliúil don dlí, bunús an ama.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
dúshaothrú, exploitation; rogha an dá dhíogha, Hobson’s choice; an lá spriocáilte, the appointed day; le flosc is le fuadar, with eager haste; gan mórán achair, quickly; gaisce, a feat; ina múrtha, in great amounts; paltóg, a blow.
.
I m B é a l a n P h o b a i l
.
A Job at last
.
Peadar Bairéad
Ar deireadh thiar thall, bhí post múinteoireachta faighte agam, agus sin chomh cóngarach don bhaile is a d’fhéadfadh sé a bheith, nó ní raibh Béal an Átha chomh fada sin ar fad ó Iorras na nIontas. Bhí sé sa chontae céanna, agus bheinn ag freastal ar óige mo mhuintire fhéin, sea, agus bheadh £160 punt in aghaidh na bliana mar thuarastal agam!! Ag breathnú siar air anois, feictear dhom nach raibh ann ach dúshaothrú lom á imirt orainn ag an Stát, nó fuair siad obair bliana, saor in aisce uainn, agus fiú an Eaglais fhéin, ní raibh aon ghaisce á dhéanamh acusan dúinn, ach oiread. Ach b’in mar a bhí chúrsaí, an tráth úd, agus gan an dara rogha againne ach glacadh leis, nó diúltú dó, agus b’ionann sin dúinne agus rogha an dá dhíogha a thairscint dúinn, ach amháin gur mheasa rogha amháin acu sin ná an rogha eile, bíodh nach raibh rogha ar bith acu thar mholadh beirte!
Ar aon chuma, rinne mé mé fhéin a ullmhú don phost sin, chomh maith is a d’fhéadfainn, agus nuair a tháinig an lá spriocáilte, thaistil mé ar an mbus, ó bhaile na Druime go Béal an Átha.
Agus nach raibh gluaisteán ar bith agat an tráth úd?
Car? In your dreams!
Bí ag caint ar ghluaisteán! ní raibh fiú rothar nó asal fhéin agam le cur faoi mo thóin Gaelach ag an am, le mé a iompar an dá scór míle sin. Ach, ní haon mhaith bheith ag caoineadh is an anachain déanta. Ghlac mé le mo dhán, agus luigh mé isteach ar an obair a bhí le déanamh agam, le flosc is le fuadar. Ghlac mé seilbh ar mo sheomra, thuas staighre, i gColáiste Mhuireadhaigh, istigh ansin i measc na sagart, agus shocraigh mé mo chip is mo mheanaithe, istigh sa seomra sin. Níor sheomra ró-mhór é, ach oiread, ach ag an am gcéanna, bhí sé mór a dhóthain domsa. Bhí ann, leaba, leabhragán, cófra éadaigh, tinteán, agus báisín níocháin. Agus bíodh go raibh mé cuachta istigh ansin imeasc na sagart im sheoimrín beag, níor chuir sin isteach puinn ormsa, nó chomh fada is a bhain sé liomsa, ba phálás ríoga é, a thug neamhspleáchas agus scoiteacht ón saol mór amuigh dom, agus cuimhnigh freisin, go raibh bunús mo shaoil, mar dhuine fásta, caite agamsa i measc sagart, agus ar an ábhar sin, ba nádúrtha an leagan amach é.
In St. Muredach’s College
I dtús Mheán Fómhair na bliana sin, 1951, mar sin, chuaigh mé fhéin i mbun mo cheirde mar mheánmhúinteoir. An tráth úd, ní raibh an oiread sin scoláirí ar fad i gColáiste Mhuireadhaigh. Déarfainn nach raibh sa scoil ar fad, an tráth úd, ach thart ar chéad dalta is caoga, sa chaoi go raibh chuile dhuine acusan agamsa mar scoláire im ranganna. Nach mór idir inné agus inniu, nó déarfainn go bhfuil breis is a cheithre oiread sin de dhaltaí acu sa scoil chéanna, sa lá atá inniu ann. Ní raibh ach beirt tuatach ar fhoireann na scoile an tráth úd, nó ba shagairt ar fad an chuid eile díobh. Caithfidh mé a admháil anseo, go raibh mé thar a bheith sásta lem’ chuidse dem’ mhargadh, sa phost céanna sin, agus bheadh sé deacair Ardmháistir níos carthannaí, níos Críostaí, nó níos tuisceanaí, a fháil, ó cheann ceann na tíre, ná an Doc Loftus. Ba dhuine uasal den scoth é, agus fear ar cuireadh léann an tsagairt air sa Róimh fhéin, agus ná tógtar orm é, má deirim go raibh a chuma sin air! Chuir mé aithne ar mo chomhúinteoirí gan mórán achair, nó ní raibh an oiread sin díobh sin ann, ag an am sin. Déarfainn nach raibh thar dheichniúr dínn ar fad, i mbun oibre sa Choláiste sin, ag an am. Is glas a fhanann a gcuimhne siúd i gcistin m’aigne, anuas go dtí an lá atá inniu fhéin ann. Ba bhreá ar fad na comhleacaithe iad, agus gan ina measc ach daoine a raghadh píosa maith den bhóthar leat, le cabhair agus cúnamh a chur ar fáil dhuit. B’in iad na daoine a mhúnlaigh mé mar mhúinteoir, agus má d’éirigh liom aon ghaisce a dhéanamh le linn mo thréimhse i mbun na ceirde sin, bheadh a bhuíochas sin ag dul dóibhsean, cuid mhaith. Ba ghearr freisin, gur chuir mé aithne ar na daltaí a bhí ag freastal ar an gColáiste, an tráth úd, agus arís, ba dhuine faoi leith é chuile dhuine acu sin, agus cosúil leis na múinteoirí a mhúin an oiread sin domsa, caithfear a rá freisin, gur éirigh leis na daltaí sin a rian fhéin a fhágáil orm.
Corporal Punishment
Is cuimhin liom go maith, go mbíodh an tslat a húsáid coitianta ag an am, agus i dtosach báire, tuigeadh dom fhéin gur cheart dom a bheith i lár an aonaigh, leis an gcineál sin smachta, chomh maith le duine. Tharla lá amháin, áfach, gur thug mé leadóg do ghasúr acu, agus tharraing sí fuil, nó b’in mar a tuigeadh domsa, ar aon nós. Ba leor sin dom. Bhí mo cheacht foghlamta agam, agus uaidh sin amach, b’éigean dom modhanna eile múinte a tharraingt orm fhéin, le dul i gcionn ar mo chuid scoláirí.
Is maith í an óige, mar adúirt an bhean fadó, agus í tar éis léim thar sruthán a ghearradh! Ba é an scéal céanna agamsa é, nó níl dabht ar domhan ann, ach go raibh ormsa bheith ag sclábhaíocht liom, ar mo mhíle dhícheall, le mo chuid oibre i gColáiste Mhuireadhaigh a dhéanamh. Bhí ullmhúcháin le déanamh chuile thráthnóna, agus bhí cleachtaí ina múrtha le ceartú, agus chomh maith le sin uilig, bhí an mhúinteoireacht fhéin le déanamh. Níor bheag sin mar ualach ar dhroim ar bith, agus cá bhfaighfeá dream chomh díograiseach le mic léinn le cruacheisteanna a chur ar mhúinteoir, go háirithe má cheapann siad, go bhfuil seans ar domhan ann, go bhféadfaí an múinteoir céanna sin a chur i sáinn le paltóg de cheist a bhualadh air, díreach idir an dá shúil? Cuir le sin uilig, nach raibh ionamsa ach printíseach, agus nár mhaith liom ceist a chur ar mo chomhleacaithe, ar eagla go léireoinn dóibhsean nach raibh mé in ann don ghnó a bhí idir lámha agam! Thuig cuid áirithe de na comhleacaithe céanna an tsáinn ina raibh mé, agus tháinig siadsan chugamsa lena gcúnamh a chur ar fáil dom. Ar aon nós, taobh istigh de théarma amháin, bhí an chuid ba mhó dhe chleasa mo cheirde foglamhtha agam, agus mé ag treabhadh liom i dtreo na foirfeachta.
No great age difference
Bhí rud eile i gceist sa scéal seo freisin, agus b’in nach raibh an oireadh sin difríochta idir aois na ndaltaí ba shine a bhí faoi mo chúram, agus m’aois fhéin, agus dá bharr sin, bhí ar mo chumas, sílim, dul i gcionn orthu, i bhfad níos éasca, nó fuineadh agus fáisceadh sinn araon, as an saol agus as an bpobal céanna, bíodh gur chaith mé fhéin roinnt mhaith blianta scoite amach ó shaol na cosmhuintire, ag an am gcéanna, bhí mé i dteangmháil leis an saol sin, trí litreacha, trí chomhrá, agus trí laethe saoire. Bhí meas agam ar na daltaí sin, agus go bhfios domsa, bhí meas acusan ormsa freisin, sea, agus maireann an meas sin anuas go dtí an lá atá inniu fhéin ann. Agus nach mbínn amuigh ar Pháirc an Bháire ag imirt peile leo, go mion minic, agus sa tslí sin, chuireamar aithne ar a chéile, ar go leor bealaí! Fonn díoltais ar an gcorrdhuine acusan, agus fonn cosanta corruair ormsa, nó bhíodh súil in airde agam i gcónaí le hionsaí dá leithéid a chosaint.
Ní gá a rá go mbínn corrtha, tnáite, suncaithe, sáraithe, ag deireadh gach seachtaine, agus bíodh a fhios agat, go mbíodh sé lá oibre againn, an tráth úd, i ngach uile sheachtain sa bhliain scoile! Ach b’fhéidir gur leor sin don bhabhta seo. Bí liom an chéad bhabhta eile, agus beidh tuilleadh le rá agam faoi na blianta a chaith mé i gColáiste Mhuireadhaigh, ar bhruacha méithe, féarmhara, na Muaidhe, i gcaogaidí na haoise seo caite.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
dámh, faculty; ag súdaireacht, cadging; ar an ngannchuid, having little; scoil dianstaidéir, a grind-school; crá croí, torture; leannán, girlfriend; folúntas sealadach, temporary vacancy; mo chip is mo mheánaithe, all my belongings.
I mBéal an Phobail
Ea c h t r a i g h D ú i n n 3 2
Peadar Bairéad
Money talks
Bhí mé ag cur síos daoibh, an tseachtain seo caite, ar an mbliain bhreá thaitneamhach úd, a chaith mé fhéin is mo sheanchara Albanach, Jimmy, in ár mic léinn in Ollscoil na Gaillimhe, ó Dheireadh Fómhair na bliana 1950, go dtí Meitheamh na bliana dár gcionn, agus bíodh nár den dámh céanna sinn, ba dhlúthchairde sinn, dá ainneoin sin. Ceann de na rudaí ba mó a chuireadh isteach ar mhic léinn Ollscoile, an tráth úd, nó ganntanas airgid. Bhíodh mic léinn áirithe ag súdaireacht leo ó thús go deireadh na bliana. Cúrsaí óil, nó cúrsaí cearrbhachais, ba chúis le sin, bunús an ama, ach i gcás roinnt áirithe eile daltlaí, ba é ba chúis leis na tsúdaireacht chéanna sin nó go raibh orthu teacht i dtír ar an mbeagán. Nílim ag maíomh anseo go mbíodh sparán teann agam fhéin, i gcónaí, i rith na bliana céanna sin, ach i gcomparáid le hógánaigh eile, bhí dóthain mhór agamsa, chuile lá den bhliain sin.
I Earned It !
Cá bhfuair mé an t-airgead sin uilig, nó ní raibh mórán fáltais, nó gustail, ag mo mhuintir, sa bhaile, i mbaile na Druime in Iorras?
Bhuel, ba é ba chúis leis an bhflúirse sin uilig nó go mbíodh deiseanna agamsa le hairgead a shaothrú, agus níor scaoil mé na deiseanna céanna sin tharam, geallaimse dhuit é! Ach rug mé orthu go daingean docht, agus b’in a d’fhág go mbíodh na pingneacha agamsa, nuair a bhíodh mic léinn eile ar an ngannchuid, agus iad ag iarraidh iasacht a fháil ó mo leithéidse!
Grealy’s College
Ach, conas a tharla go mbíodh na deiseanna sin agamsa, an ea?
Bhuel, bhí Scoil Dianstaidéir á reachtáil ag Mr Grealy sa chathair ag an am, scoil ina ndéantaí daltaí a ullmhú do Scrúduithe Teistiméireachta, trí dhianstaidéar a chur ar fáil dóibh, le cúrsaí áirithe a phulcadh isteach iontu, roimh na scrúduithe. Bhuel, tharla go raibh múinteoir Laidine ag teastáil ón nduine uasal céanna sin, agus chuir sé fógra sna páipéir, ag iarraidh ar mhúinteoirí cur isteach ar an bpost sin, ag maíomh go raibh oiread áirithe uaireannta an chloig sa tseachtain i gceist, agus b’fhéidir go n-oirfeadh sé do mhac léinn Ollscoile. Bhuel, chuir mé fhéin isteach ar an bpost sin, agus iarradh orm teacht isteach go Coláiste Uí Ghriallaigh, le go gcuirfí faoi agallamh mé. Rinne mé sin, agus ó tharla go raibh bliain san Ollscoil caite agam i mbun na Laidine, dúirt Mr Grealy go raibh sé lán-tsásta an post a thabhairt dom. Chraitheamar lámh air, agus b’in sin. Bhí post agam. Bheadh teacht isteach rialta agam feasta, agus bhí mé fhéin lán-tsásta leis an dtaobh sin dem’ mhargadh.
Conas a d’éirigh liom leis na “Grinds” sin, an ea?
D’éirigh go maith liom, tríd is tríd, agus ní hamháin go mbíodh ranganna den chineál sin á dtabhairt agam sa Laidin, ach bhí Mr Grealy sásta obair eile a thabhairt dom, ó am go chéile, sa tslí go mbíodh mo dhóthain oibre le fáil agam i gColáiste úd Uí Ghriallaigh, i nGaillimh, i rith na bliana áirithe sin 1950 – ’51. D’éirigh go maith liom i gcás daltaí áirithe, ach bhí dalta amháin agam, agus a leithéid de chrá croí níor fhulaing mé riamh roimhe, nó ó shoin i leith, ach oiread, agus mé ag iarraidh díochlaontaí agus réimnithe Laidine a mhúineadh don dalta céanna sin! Ní raibh spéis dá laghad aigesean sa Laidin, ach is amhlaidh a thugadh a athair a ghluaisteán dó, chuile lá, le freastal ar na ranganna sin, le go n-éireodh leis pas d’fháil sa Mhaithreánach. Rinne mé chuile iarracht é a spreagadh le roinnt áirithe Laidine a fhoghlaim, ach dúirt sé liom, go neamhbhalbh, gur chuma sa diabhal leis mé fhéin is mo chuid Laidine, agus nár theastaigh uaidh ach leithscéal a bheith aige teacht go Gaillimh, chuile lá, le bualadh lena leannán! Bhuel, nach féidir le duine ar bith capall a thabhairt chun an uisce, ach ní fhéadfadh fir uilig an rí iachall a chur air an t-uisce sin a ól!
Temporary Full Time Teacher
Tharla an bhliain áirithe sin freisin, gur tharla folúntas sealadach i gColáiste na bProinsiascánach, sa Chlocán, agus tháinig lucht na scoile sin chun cainte le Pat Larkin, ár nOllamhna, agus d’fhiafraigh siad de, an mbeadh aon mhac léinn aige, an bhliain sin, a mholfadh sé don phost áirithe sin, ar feadh míosa, nó mar sin. Bhuail an Lorcánach bleid orm fhéin, agus mhínigh an scéal dom, ó thús deireadh, agus dúirt, go mbeadh seisean sásta mé a ligint go dtí an Clochán, ar feadh míosa, nó bhí sé sásta go mbainfinnse tairbhe as an gcleachtadh, agus go mbeadh ar mo chumas staidéar a dhéanamh ar cibé léachtaí a chaillfinn, i rith na míosa sin, ach na nótaí a fháil ó mhac léinn eicínt im’ rang.
Bhí go maith, is ní raibh go holc, mar adeireadh lucht scéalaíochta fadó. Bhuel, bhailigh mé mo chip is mo mheánaithe, agus bhuail mé an bóthar go dtí an Clochán. Ar veain an Phosta a fuair mé síob, le moiche na maidine, ó Chathair na dTreabh go dtí baile mór an Chlocháin. Thug mé aghaidh ar an dTeach Ósta, in a raibh seomra curtha in áirithe dhom ar feadh na míosa, agus ansin, casadh orm an fear a bheadh ag feidhmiú mar ardmháistir, le linn dom bheith im mhúinteoir ansin. Nach orm a bhí an t-ádh gur chaith mé seal ag múineadh i Scoil Náisiúnta na Cille Móire, in Iorras, roimhe sin, nó i rith an ama sin, d’fhoghlaim mé roinnt mhaith faoi cheird na múinteoireachta. Chaith mé an chuid eile den lá sin dom ullmhú fhéin don obair a bhí romham amach, an mhaidin dár gcionn, bhí mé i láthair sa scoil sin go breá luath agus mé réidh le dul i mbun oibre, ar bhuille a naoi.
Conas a d’éirigh liom, i rith na míosa sin, an ea? ís dócha gur féidir liom a rá anois, gur éirigh liom go seoigh sa phost sin. Tús Mhí na Nollag a bhí ann, agus ba ghearr go raibh muid ag ullmhú do scrúduithe na Nollag. Rinne mé mo dhícheall mór dul i gcionn ar na daltaí a bhí faoi mo chúram, agus mé á n-ullmhú don scrudú céanna sin. Bhí orm roinnt mhaith ábhar a mhúineadh sa scoil sin, nó, chomh fada is a théann mo chuimhne anois, ní raibh i mbun oibre sa scoil sin, ag an am, ach triúr againn, Bráthair den Ord Proinsiascánach, tuatach eile, agus mé fhéin, rud a d’fhág nach raibh mórán am saor ag éinne againn, ach muid ag treabhadh linn, ar ár míle dhícheall ó thús deireadh chuile lá. Ní call a rá, nach raibh aon chleachtadh agam fhéin ar obair den tsórt sin i Meánscoil, agus sí an chuimhne a éiríonn chugam anois, as loch na gcuimhní, nó go mbínn tuirseach, traochta, ag deireadh gach lae, agus sin ó cheann ceann na seachtaine. Ní raibh aon chleachtadh agam, ach oiread, ar scrúduithe a ullmhú, a chóipeáil, nó a cheartú, ach mar adeireadh an tseandream, cleachtadh a thugann máistreacht, agus ag deireadh mo thréimhse sa Chlochán, bhí an-chleachtadh faighte agam ar bhuntáistí, agus ar mhí-bhuntáistí na múinteoireachta.
Back again
An chéad lá ar ais san Ollscoil dom, d’iarr an tOllamh orm cuntas ar m’imeachtaí, mar mhúinteoir sealadach sa Chlochán a thabhairt don rang. Ag breathnú siar anois ar na cúrsaí sin, tá mé cinnte, gur chabhraigh an cleachtadh céanna sin go mór liom, agus mé ag ullmhú don “H Dip. in Ed”, nó ní dóigh liom, go raibh aon bhealach níos fearr leis an gceird a fhoghlaim, ná seal a chaitheamh á cleachtadh, agus chomh maith le sin, d’fhág sé pingneacha im sparán, earraí nach raibh sé éasca teacht orthu ag an am!
Tá mé buíoch fós don Ollamh Pat Larkin, as an deis sin a thabhairt dom. Sea, ba dhuine faoi leith é Pat s’againne, gan aon agó.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
dámh, faculty; ag súdaireacht, cadging; ar an ngannchuid, having little; scoil dianstaidéir, a grind-school; crá croí, torture; leannán, girlfriend; folúntas sealadach, temporary vacancy; mo chip is mo mheánaithe, all my belongings.
I mBéal an Phobail
Ea c h t r a i g h D ú i n n 3 2
Peadar Bairéad
Money talks
Bhí mé ag cur síos daoibh, an tseachtain seo caite, ar an mbliain bhreá thaitneamhach úd, a chaith mé fhéin is mo sheanchara Albanach, Jimmy, in ár mic léinn in Ollscoil na Gaillimhe, ó Dheireadh Fómhair na bliana 1950, go dtí Meitheamh na bliana dár gcionn, agus bíodh nár den dámh céanna sinn, ba dhlúthchairde sinn, dá ainneoin sin. Ceann de na rudaí ba mó a chuireadh isteach ar mhic léinn Ollscoile, an tráth úd, nó ganntanas airgid. Bhíodh mic léinn áirithe ag súdaireacht leo ó thús go deireadh na bliana. Cúrsaí óil, nó cúrsaí cearrbhachais, ba chúis le sin, bunús an ama, ach i gcás roinnt áirithe eile daltlaí, ba é ba chúis leis na tsúdaireacht chéanna sin nó go raibh orthu teacht i dtír ar an mbeagán. Nílim ag maíomh anseo go mbíodh sparán teann agam fhéin, i gcónaí, i rith na bliana céanna sin, ach i gcomparáid le hógánaigh eile, bhí dóthain mhór agamsa, chuile lá den bhliain sin.
I Earned It !
Cá bhfuair mé an t-airgead sin uilig, nó ní raibh mórán fáltais, nó gustail, ag mo mhuintir, sa bhaile, i mbaile na Druime in Iorras?
Bhuel, ba é ba chúis leis an bhflúirse sin uilig nó go mbíodh deiseanna agamsa le hairgead a shaothrú, agus níor scaoil mé na deiseanna céanna sin tharam, geallaimse dhuit é! Ach rug mé orthu go daingean docht, agus b’in a d’fhág go mbíodh na pingneacha agamsa, nuair a bhíodh mic léinn eile ar an ngannchuid, agus iad ag iarraidh iasacht a fháil ó mo leithéidse!
Grealy’s College
Ach, conas a tharla go mbíodh na deiseanna sin agamsa, an ea?
Bhuel, bhí Scoil Dianstaidéir á reachtáil ag Mr Grealy sa chathair ag an am, scoil ina ndéantaí daltaí a ullmhú do Scrúduithe Teistiméireachta, trí dhianstaidéar a chur ar fáil dóibh, le cúrsaí áirithe a phulcadh isteach iontu, roimh na scrúduithe. Bhuel, tharla go raibh múinteoir Laidine ag teastáil ón nduine uasal céanna sin, agus chuir sé fógra sna páipéir, ag iarraidh ar mhúinteoirí cur isteach ar an bpost sin, ag maíomh go raibh oiread áirithe uaireannta an chloig sa tseachtain i gceist, agus b’fhéidir go n-oirfeadh sé do mhac léinn Ollscoile. Bhuel, chuir mé fhéin isteach ar an bpost sin, agus iarradh orm teacht isteach go Coláiste Uí Ghriallaigh, le go gcuirfí faoi agallamh mé. Rinne mé sin, agus ó tharla go raibh bliain san Ollscoil caite agam i mbun na Laidine, dúirt Mr Grealy go raibh sé lán-tsásta an post a thabhairt dom. Chraitheamar lámh air, agus b’in sin. Bhí post agam. Bheadh teacht isteach rialta agam feasta, agus bhí mé fhéin lán-tsásta leis an dtaobh sin dem’ mhargadh.
Conas a d’éirigh liom leis na “Grinds” sin, an ea?
D’éirigh go maith liom, tríd is tríd, agus ní hamháin go mbíodh ranganna den chineál sin á dtabhairt agam sa Laidin, ach bhí Mr Grealy sásta obair eile a thabhairt dom, ó am go chéile, sa tslí go mbíodh mo dhóthain oibre le fáil agam i gColáiste úd Uí Ghriallaigh, i nGaillimh, i rith na bliana áirithe sin 1950 – ’51. D’éirigh go maith liom i gcás daltaí áirithe, ach bhí dalta amháin agam, agus a leithéid de chrá croí níor fhulaing mé riamh roimhe, nó ó shoin i leith, ach oiread, agus mé ag iarraidh díochlaontaí agus réimnithe Laidine a mhúineadh don dalta céanna sin! Ní raibh spéis dá laghad aigesean sa Laidin, ach is amhlaidh a thugadh a athair a ghluaisteán dó, chuile lá, le freastal ar na ranganna sin, le go n-éireodh leis pas d’fháil sa Mhaithreánach. Rinne mé chuile iarracht é a spreagadh le roinnt áirithe Laidine a fhoghlaim, ach dúirt sé liom, go neamhbhalbh, gur chuma sa diabhal leis mé fhéin is mo chuid Laidine, agus nár theastaigh uaidh ach leithscéal a bheith aige teacht go Gaillimh, chuile lá, le bualadh lena leannán! Bhuel, nach féidir le duine ar bith capall a thabhairt chun an uisce, ach ní fhéadfadh fir uilig an rí iachall a chur air an t-uisce sin a ól!
Temporary Full Time Teacher
Tharla an bhliain áirithe sin freisin, gur tharla folúntas sealadach i gColáiste na bProinsiascánach, sa Chlocán, agus tháinig lucht na scoile sin chun cainte le Pat Larkin, ár nOllamhna, agus d’fhiafraigh siad de, an mbeadh aon mhac léinn aige, an bhliain sin, a mholfadh sé don phost áirithe sin, ar feadh míosa, nó mar sin. Bhuail an Lorcánach bleid orm fhéin, agus mhínigh an scéal dom, ó thús deireadh, agus dúirt, go mbeadh seisean sásta mé a ligint go dtí an Clochán, ar feadh míosa, nó bhí sé sásta go mbainfinnse tairbhe as an gcleachtadh, agus go mbeadh ar mo chumas staidéar a dhéanamh ar cibé léachtaí a chaillfinn, i rith na míosa sin, ach na nótaí a fháil ó mhac léinn eicínt im’ rang.
Bhí go maith, is ní raibh go holc, mar adeireadh lucht scéalaíochta fadó. Bhuel, bhailigh mé mo chip is mo mheánaithe, agus bhuail mé an bóthar go dtí an Clochán. Ar veain an Phosta a fuair mé síob, le moiche na maidine, ó Chathair na dTreabh go dtí baile mór an Chlocháin. Thug mé aghaidh ar an dTeach Ósta, in a raibh seomra curtha in áirithe dhom ar feadh na míosa, agus ansin, casadh orm an fear a bheadh ag feidhmiú mar ardmháistir, le linn dom bheith im mhúinteoir ansin. Nach orm a bhí an t-ádh gur chaith mé seal ag múineadh i Scoil Náisiúnta na Cille Móire, in Iorras, roimhe sin, nó i rith an ama sin, d’fhoghlaim mé roinnt mhaith faoi cheird na múinteoireachta. Chaith mé an chuid eile den lá sin dom ullmhú fhéin don obair a bhí romham amach, an mhaidin dár gcionn, bhí mé i láthair sa scoil sin go breá luath agus mé réidh le dul i mbun oibre, ar bhuille a naoi.
Conas a d’éirigh liom, i rith na míosa sin, an ea? ís dócha gur féidir liom a rá anois, gur éirigh liom go seoigh sa phost sin. Tús Mhí na Nollag a bhí ann, agus ba ghearr go raibh muid ag ullmhú do scrúduithe na Nollag. Rinne mé mo dhícheall mór dul i gcionn ar na daltaí a bhí faoi mo chúram, agus mé á n-ullmhú don scrudú céanna sin. Bhí orm roinnt mhaith ábhar a mhúineadh sa scoil sin, nó, chomh fada is a théann mo chuimhne anois, ní raibh i mbun oibre sa scoil sin, ag an am, ach triúr againn, Bráthair den Ord Proinsiascánach, tuatach eile, agus mé fhéin, rud a d’fhág nach raibh mórán am saor ag éinne againn, ach muid ag treabhadh linn, ar ár míle dhícheall ó thús deireadh chuile lá. Ní call a rá, nach raibh aon chleachtadh agam fhéin ar obair den tsórt sin i Meánscoil, agus sí an chuimhne a éiríonn chugam anois, as loch na gcuimhní, nó go mbínn tuirseach, traochta, ag deireadh gach lae, agus sin ó cheann ceann na seachtaine. Ní raibh aon chleachtadh agam, ach oiread, ar scrúduithe a ullmhú, a chóipeáil, nó a cheartú, ach mar adeireadh an tseandream, cleachtadh a thugann máistreacht, agus ag deireadh mo thréimhse sa Chlochán, bhí an-chleachtadh faighte agam ar bhuntáistí, agus ar mhí-bhuntáistí na múinteoireachta.
Back again
An chéad lá ar ais san Ollscoil dom, d’iarr an tOllamh orm cuntas ar m’imeachtaí, mar mhúinteoir sealadach sa Chlochán a thabhairt don rang. Ag breathnú siar anois ar na cúrsaí sin, tá mé cinnte, gur chabhraigh an cleachtadh céanna sin go mór liom, agus mé ag ullmhú don “H Dip. in Ed”, nó ní dóigh liom, go raibh aon bhealach níos fearr leis an gceird a fhoghlaim, ná seal a chaitheamh á cleachtadh, agus chomh maith le sin, d’fhág sé pingneacha im sparán, earraí nach raibh sé éasca teacht orthu ag an am!
Tá mé buíoch fós don Ollamh Pat Larkin, as an deis sin a thabhairt dom. Sea, ba dhuine faoi leith é Pat s’againne, gan aon agó.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
F e a r n a F a l l a i n g e .
***************************
.
Fallaing Aonghusa. Saol Amharclainne. ……………………………………..2,000.
le
Tomás Mac Anna……………………………………………………………………….
.
**************************
In alt a scríobh mé tamall ó shoin, agus mé ag cur síos ar sheoladh mo thríú leabhar filíochta “Fataí Rómhair”, scríobh mé mar seo…..
Sea, mh’anam, ba san Abbey a bhí sé uilig ag tarlú, ar an Déardaoin, an 28ú lá de Bhealtaine, 2001, nó ansin, ar uair an mheánlae, tháinig thart ar thrí scór daoine i bhfochair a chéile, le trí leabhar nuafhoilsithe a sheoladh, san áras stairiúil sin. Ceann de na leahair sin ba ea mo thríú bhailiúchán filíochta, ar ar bhaist mé “Fataí Rómhair.”
Bhuel, ceann den dá leabhar eile a seoladh an lá sin in Amharclann na Mainistreach ba ea leabhar spreagúil Thomáis Mhic Anna, “Fallaing Aonghusa”. Leabhar ina gcuireann sé síos ar chúrsaí a shaoil fhéin, agus ag an am gcéanna, déanann sé scéal na hAmharclainne cáiliúla sin a ríomh dúinn ar bhealach atá suimiúil agus meallach, agus a fhágann an léitheoir faoina gheasa, gan mórán achair. Míníonn sé teideal an leabhair dúinn i dosach báire, mar seo…
Cé gurbh é Lugh, an tIldánaí, Apollo na nGael,
Ba é Aonghus an Dionysus a bhí againn –
Dia na taibhseachta a bhain
Le cluicheoirí, geamairí agus drúith ríoga.
Ba é Aonghus, mar sin, a phátrún, ar bhealach eicínt, agus is dócha gur faoina fhallaing siúd, a shaothraigh sé, agus a d’éirigh leis teacht slán ó choraí crua an tsaoil. Ach fillimis ar scéal Thomáis.
Sa “Bhrollach” insíonn an t-údar dúinn faoin chaoi ar snadhmadh ceangal idir e fhéin agus Amharclann a chroí, a chéaduair. Féach mar a chuireann an t-údar fhéin é….
“Bhí clog binn éigin sa chathair ag fógairt naoi nuair a shrois mé doras stáitse na Mainistreach, maidin bhreá ghréine i ndeireadh mhí an Mheithimh sa bhliain 1947. Bhí cnaipe beag ag taobh an dorais agus bhrúigh mé air go béasach.”
Bhí litir ina phóca aige, litir a fuair sé ó bhainisteoir stiúrtha na hAmharclainne, Earnán de Blaghd, á rá leis teacht chun na Mainistreach an mhaidin sin, le bheith ina léiritheoir ar dhrámaí Gaeilge ann. Ar ball, nuair a casadh ar a chéile iad, thug Earnán gnó dó láithreach bonn. Bhí air an dráma “Casadh an tSúgáin” a chur ar an ardán, i gcionn trí sheachain, le foireann óg na Mainistreach, agus ba le haghaidh ócáid speisialta an léiriú céanna sin, Comhdháil Cheilteach, a bheadh ar siúl an t-am sin. B’in mar a cuireadh tús lena shaol mar léiritheoir gairmiúil, i gceann de na hAmharclanna ba cháliúila ar bith, an tráth úd. Nach spéisiúil mar a chuireann sé críoch leis an mBrollach céanna sin…
Blianta ina dhiaidh sin, chuir an bandrámadóir, Mairéad Ní Ghráda, ceist ar Earnán faoi conas mar a tháinig sé ormsa mar léiritheoir i dtosach báire, Is é an freagra a thug Earnán ná ‘léimt sa dorchadas.’
Má ba léim sa dorchadas fhéin é, ba thráthúil agus ba rafar an léimt é, nó ba bheag duine a leag lorg a láimhe ar an Amharclann sin faoi mar a leag an Tomás Mac Anna céanna sin e, agus chomh maith le sin, níor cheart a shaothar i ngort drámaiocht na Gaeilge a ligint i ndearmad, nó rinne sé éacht sa ghort céanna sin, trí dhrámaí a léiriú, agus aisteoirí a oiliúint go speisialta don taobh sin de ghnó na hAmharclainne Náisiúnta.
Téann an t-údar siar ansin chuig a phréamhacha i nDún daingean Dealgan, áit ar rugadh is ar tógadh é, bíodh nár sa bhaile sin a rugadh a athair, ach i mBaile an Iúir, ach ó tharla go ndeachaigh sé le hiarnródaíocht, d’fhág sin go raibh air cur faoi mar a raibh a phost, agus tar eis dó Béal Feirste a fhágáil, sa bhliain 1921, fuair sé post i nDún Dealgan. Ba sa bhaile sin a d’fhás Tomás suas, agus ba ansin a chuir sé aithne ar an saol mar a bhí i dtír seo na hÉireann, le linn a óige ansin. Féach ar na cuimhní a fhanann fós glas aige, faoi na fuaimeanna a chloiseadh sé le linn a óige…
“Puth-puth agus feadaíl ghéar na n-inneall, clanglam na vaigíní, sin iad na glórtha a bhí le cloisteáil agam agus mé ag éirí aníos i mo pháiste. Fiú amháin i lár na hoíche lean an tsiuntáil, na hinnill ag séideadh astu agus na vaigíní le gach cling-cleaing ag bualadh in aghaidh a chéile.”
Chaitheadh sé roinnt mhaith dá am saor ag cleasaíocht, agus ag spraoi, i measc an troscáin chéanna sin, agus é eolach thar mar ba ghnách, ar chuile shórt a bhain le traenacha agus le stáisiúin. Chuir sé aithne ar na daoine a chaith a laethe ag gabháil don iarnródaíocht chéanna sin, agus bhain sé taitneamah as a óige sa timpeallacht sin. Cuimhní eile, aniar as cistin na gcuimhní, is ea na maisiúcháin uilig, ar na tithe sa timpeall, le linn na Comhdhála Eocaraistí, sa bhliain 1932, agus mórshiúl na Léinte Gorma. Caithfidh mé fhéin a admháil go bhfanann cuimhní dá leithéid agam fhéin fós freisin, faoi na tarlúintí céanna sin!
Tugann sé cuntas dúinn ar a laehte scoile, agus an pháirt a thóg sé in imirt na gcluichí náisiúnta. Labhraíonn sé go ceanúil faoin mBráthair Ó Cinnéide, agus faoin chaoi a ndeachaigh sé i gcionn ar a dhaltaí….
“Tá sé de mhíchlú ar na Bráithre gur le bata agus buillí an leathair a bhrúigh siad an léann isteach i gclaigne na ndaltaí. Níor mar sin don Chinnéadach. Mhúin sé tírghrá dúinn, an tábhacht a bhí leis an gcultúr Gaelach, an Fhiannaíocht agus an Béaloideas. Uaidh sin a chuala mé trácht ar Earnán de Blaghd don chéad uair, ag dearbhú dúinn gurbh é Earnán an t-aon duine amháin i rialtas an tSaor-Stáit a rinne rud ar bith ar son na Gaeilge.”
Ba thrí Ghaeilge a múineadh gach ábhar dóibh, go fiú an Béarla…Ní raibh an oiread sin spéise aige, an t-am sin, sna cailíní, nó b’fhearr leis éaló isteach sa leaharlann, le colún Mhyles na gCapaillín a léamh ar a sháimhín só. Tríd is tríd, d’éirigh leis grá Dé agus grá tíre a phiocadh suas go nádúrtha le linn a óige, ach dár ndóigh, ní haon ionadh sin, nuair a chuireann tú san áireamh, a raibh le fáil aige ina bhaile fhéin, ar scoil, agus sa timpeallacht inar fhás sé suas. Féach mar a labhríonn sé le cairde a óige, ar leathanach 42.
“Áis na ndéithe go raibh oraibh a choíche, a chompanaigh m’óige, pé áit ar domhan a ráinig sibh sa deireadh thiar. Seoladh amach i mbéal an tsaoil sinn le neart Gaeilge, beagáinín beag Laidine, creideamh agus tírghrá gan amhras, agus dearcadh ídéalach soineanta ag gach duine againn, ach gan tuiscint dá laghad againn ar chúrsaí agus ar chora an domhain mhóir.”
Nach é atá ábalta na focail a roghnú agus a fhí ina ngréasán taitneamhach, spreagúil, inchreidte.
Chuir sé suim, agus dhá shuim, san aisteoireacht, agus san amharclannaíocht, go luath, agus ghlac páirt i ndrámaí ina bhaile dhúchais fhéin, áit a ndeachaigh boladh na gréisclí go smior na gcnámh ann, agus cosúil le galar áirithe eile, nuair a théann an galar céanna sin faoin chroí, “cha scaoiltear as é go brach”. Bhí ag éirí go breá leis freisin mar scríbhneoir agus mar dhrámadóir. Craoladh cuid dá chuid oibre ar an raidió, agus léiríodh roinnt freisin ar stáitsí éagsúla, anseo is ansiúd. Ach ní raibh a Mham ró-thógtha leis an gcaoi a raibh Tomás óg chomh tugtha sin don aisteoireacht agus dár bhain lei, agus is dócha gur éirigh lei é a sheoladh ar bhóthar a leasa, agus ar bhóthar an Chustaim, freisin, nó d’éirigh leis post a fháil leis an eagraíocht gradamúil sin. Chaith sé tréimhse ag gabháil don cheird sin, agus cé go raibh ag éirí réasúnta maith leis i mbun an ghnó sin, is dócha nach raibh a chroí ann, bíodh gur thaitin gnéithe áirithe den obair mar oifigeach custaim go mór leis. Ach féach, mar sin fhéin, nár cheap an dá Oifigeach Cheannais a bhí os a chionn, go raibh mianach an Oifigeach Custaim ann…
“Mar sin fein, bhí an tOifigeach Ceannais nua den tuairim cheanna is a bhí ag an mboc a bhí imithe, nach raibh mianach oifigigh Custaim ionam agus nach mbeadh go deo. Bhí féith éigin grinn ann agus é den tuairim go raibh maitheas éigin ionam chun meanma an stáisiúin a ardú, agus na smuigléirí a mhealladh b’fhéidir. Mar a dúirt sé féin, ‘lulling them into a false sense of security’!”
Níorbh am amú é áfach, an tráth a chaith sé ina oifigeach custaim, nó d’éirigh leis dráma a scríobh faoina thréimhse sa phost sin. Craoladh ar an raidió é faoin teideal Bride of Pandemonium, agus deineadh an dráma céanna sin a léiriú ar stáitse an Abbey, faoin teideal Winter Wedding, nó dár le hEarnán, thiontódh an chéad teideal na céadta ó dhoras na hAmharclainne.
Ba é deireadh an scéil é, gur éirigh leis post a fháil mar léiritheoir san Abbey, faoi mar a chonaic muid i dtús an ailt seo, agus níl ansin ach an tús, nó uaidh sin amach, ar feadh an chuid eile dá shaol oibre, d’éirigh leis buaic a cheirde a bhaint amach mar léiritheoir drámaí, i nGaeilge agus i mBéarla, agus d’éirigh leis drámaí agus geamaireachtaí a léiriú go healaíonta, le scil agus le spleodar, ar ardáin i gcéin agus i gcóngar. D’éirigh leis duaiseanna, boinn, agus aitheantas, a ghnóthú as a chuid scile, agus a chuid Amharclannaíochta, i bhfad agus i ngearr.. Féach mar a chuireann sé fhéin é….
“Ar an matal taobh liom tá meadáille ar sheastán beag, gradam an Tónaí ó Nua-Eabhrac, agus taobh leis mórbhonn eile, Gradam na Mainistreach, agus ar chúl in áit éigin ornáid bheag órga a bronnadh orm ag irisleabhar éigin mar ‘fhear amharclainne na bliana’ i bhfad siar, i 1970. Ach sa lár tá mias de chriostal na Gaillimhe a bhronn an Comhlachas Náisiúnta Drámaíochta orm as ucht an méid a rinne mé don drámaíocht Ghaeilge thar na blianta.”
Má theastaíonn uait a fháil amach cén fáth ar bronnadh na honóraacha sin uilig ar Thomás Mac Anna, tá faitíos orm nach bhfuil bealach ar bith le sin a dhéanamh seachas an leabhar iontach suimiúil seo a fháil agus a léamh. Ní bheidh a chathú ort, nó idir chlúdaigh an leabhair seo gheobhaidh tú stair na Mainistreach fite fuaite le saol agus saothar an léiritheora cháiliúil Éireannaigh sin, Tomás Mac Anna.
Togha leabhair. Curtha le chéile go seoigh. An-chreidiúint ag dul don údar fhéin agus don Chlóchomhar Tta, freisin, as a bpairt siúd, sa saothar ealaíonta seo. Scríofa i stíl éasca, scolártha, inléite, a bhfuil lorg lámh an údair ildánaigh le léamh ar chuile alt, agus ar chuile abairt, ó thús deireadh ann.
Le críoch cheart a chur leis an bpíosa seo, ní fhéadfainn níos fearr a dhéanamh ná críoch an leabhair fhéin a athlua anseo…
Bhí Aonghus buíoch díom ar chúis éigin nár thuigeas riamh.
Chaitheas a fhallaing le beagáinín beag umhlaíochta ach sílim le huaisleacht agus le mórtas chomh maith, agus má bhí sé buíoch díom dá bharr, bhíos níos mó ná buíoch dósan.
Leor sin do thuras na huaire seo, ach beidh an saol Gaelach ag súil le tuilleadh ó phean ildánach an údair foirfe seo.
.
.
********************
Peadar Bairéad.
********************
.
.
.
.
English 
Gaeilge