by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
‘The Inniskeas’
.
Amongst Our Own – I gCeartlár ár nDaoine…..Céadchló….2016
le Tomás Bán O’Raghallaigh.…………………………………………………€30.00
.
Peadar Bairéad
Scéal Inis Cé
Rugadh agus tógadh mé fhéin in aice na farraige in Iorrras Domhnann i gContae Mhaigh Eo, agus is cuimhin liom fós an chéad uair a leag mé súil ar oileáin draíochta Inis Cé agus iad ina luí go socair, sásta, amuigh ansin ar imeall na mara móire faoi mar a bheadh míolta móra mara ag ligint a scithe ar an bhfoscadh in aice an chósta. Ba ghearr áfach, gur chuir m’athair ar an eolas mé nuair a mhínigh sé dhom nár mhíolta móra iad sin ach oileáin áille Inis Cé. Ón lá sin amach, ba chuid dílis de throscán m’aigne iad na hoileáin chéanna sin agus fiú sa lá atá inniu fhéin ann, níl le déanamh agam ach mo shúile a dhúnadh leis an radharc sin a dhathú athuair ar scáileán mo chuimhne, agus feicim go soiléir na hoileáin ghorma úd, feistithe ansin ar imeall na spéire goirme, siar ó dheas uaim. Ach ní chuige sin atá mé an iarraidh seo, nó ba é an rud a chuir ag tochrais ar an gceirtlín sin mé nó an leabhar breá sin le Tomás Bán Ó Raghallaigh faoi na h‘Inniskeas’, na hoileáin draíochta úd Inis Cé. Seo an chéad leabhar ó dhuine de bhunadh Inis Cé, faoi na hOileáin agus faoi shaol is faoi shaothar mhuintir na nOileán sin. Déanann an t-údar tagairt freisin do mhuintir Pharáiste na Cille Móire, nó nár chuid den pharáiste sin iad pobail Inis Cé? Ní call dom a rá go bhfuil dhá oileán idir chamáin againn anseo, Inis Cé Thuaidh agus Inis Cé Theas. Ní hé seo an chéad uair agamsa píosaí a scríobh faoi na hOileáin chéanna sin, faoi ‘Chaor’ Inis Cé’, faoi ‘Naomhóg Inis Cé’, agus faoi Bháthadh mór Inis Cé sa bhliain 1927, faoin chaoi ar tréigeadh na hOileáin sin sna luath triochaidí, agus faoin chaoi ar socraíodh bunús a bpobal sna bailte, Glais, agus Tamhain na hUltaigh, (Surgeveiw), ar ghob theas Leithinis an Mhuirthead.
An tÚdar
Rugadh agus tógadh an t-údar, Seán Bán O’Raghallaigh, i Surgeview, cóngarach don bhFód Dubh, sa bhliain 1952, agus is iaroibrí de chuid Éircom é, a bhfuil cónaí air faoi láthair i mBéal an Átha, é pósta le Anne Keane, ó Surgeview freisin, agus cúigear de mhuirín orthu. Chuir Tomás suim, agus dhá shuim, óna óige i leith, i seanchas a mhuintire, agus chuala sé an-chuid scéalta le linn a óige ó dhaoine ar chuid de phobail na nOileán iad. Sa tslí sin, bhailigh sé an-chuid eolais faoin bpobal ar díobh é, agus cuireann sé an t-eolas sin ar fáil go fial, flaithiúil, dúinn anois, i mBéarla, sa leabhar breá substaintiúil seo faoi na h‘Inniskeas’.
Ach le filleadh ar na hOileáin agus ar an leabhar seo. Deir an t-údar linn go raibh thart ar leathchéad clann i bpobail na nOileán, tráth thréig siad dúiche a sinsir sna luaththriochaidí. Labhraíonn an t-údar i dtosach, faoi Logainmneacha, agus ansin faoi na hOileánaigh, agus faoi “na chéad daoine a d’áitigh Inis Cé”, thart ar 1760, faoi mar a d’inis a mháthair dó agus é ina ghasúr ag fás suas i Surgeview. Fuair sé an-chuid scéalta freisin faoi na seanlaethe, ó dhaoine a rugadh agus a tógadh ar na hOileáin, nuair a bhí pobail na nOileán faoi bhláth. Labhraíonn sé faoi stair na dúiche uilig, agus faoin chaoi ar deineadh forbairt ar bhóithre agus ar bhailte ann. Scríobhann sé faoi stair na dúiche, agus faoi mar a chuir líonadh agus trá chúrsaí náisiúnta isteach ar shaol agus ar shaothar na bpobal sin. Tá cur síos le fáil ón údar freisin, ar logainmneacha na dúiche, agus faoin seanchas a ghabhann lena mbunús, faoi ‘Thobar Dheirbhile’, faoin ‘bhFál Mór’, faoin ‘dTúr a tógadh i nGlais’, faoi ‘Ghlún an Asail’, faoi thithe galánta sna dúiche timpeall, agus faoi thuilleadh dá leithéid.
Pictiúir agus Léirscáileanna
Is breá suimiúil iad na pictiúir atá le feiceáil againn, ar na leathanaigh ó 150 go dti 169, agus na léirscáileanna ar na leathanaigh ó 170 go dti 173, mar a dtugann sé suíomh na dtithe agus na dteaghlach eagsúil ar Inis Cé Thuaidh agus ar Inis Cé Theas. Ar leathanach 173 tugann sé léarscáil eile dúinn ina léiríonn sé dúinn suíomh thithe na dteaghlach ó na hoileáin faoi mar a socraíodh iad i nGlais, agus i dTamhain na hUltaigh, sna luaththriochaidí. Ansin tá píosa breá le fáil faoi shloinnte na ndaoine a d’áitigh na hOileáin agus na dúiche timpeall, thart ar an am sin. I measc na Sloinnte sin tá Bairéadaigh, Breathnaigh, Gáchánaigh, Maoineachánaigh, Muineachánaigh, Croithínigh, Raghallaigh, agus tuilleadh. Ní gá a rá, gur spéisiúil a bhfuil le rá ag an údar faoi na clanna áirithe sin.
Agus le críoch a chur lena scéal, tugann an t-údar cupla ábhar spéisiúil eile dúinn i ndeireadh an leabhair dea-dheartha, dea-thaighdithe, dea-scríofa, seo, agus sin iad Amhráin Inis Cé, agus Tairngireachtaí Bhriain Rua Uí Chearrbháin, agus chomh maith leo sin, tá ainmneacha an deichniúir iascaire a cailleadh oíche an ochtú lá fichead de Mhí Dheireadh Fómhair 1927, agus píosa beag fúthu, le fáil ar na leathanaigh ó 485 go dtí 487. tá an píosa seo mar chloch phréachain ar an scéal ar fad, faoi mar a bheadh inscríbhinn ar leacht na n-iascairí a cailleadh i ’27, ainmneacha atá le fáil againn freisin, ar an leacht a thóg deoraithe Gael, ó Denver Colorado, go gearr ina dhiaidh sin. Cuireann an t-údar críoch lena scéal i gCaibidil a Seacht, le Tairngreacht Bhriain Rua. Ní call dom a rá, go mbíodh eolas ag chuile Iorrasach ar na Tairngreachtaí céanna sin, sea, agus bhíodh siad de ghlan mheabhair ag roinnt áirithe daoine. Nuair a tharlaíodh aon rud neamhghnách, deireadh duine eicínt, “Nach raibh sin ráite i dTairngreacht Bhriain Rua?
Is iontach go deo an méid eolais faoina bhunadh fhéin, na Raghallaigh, agus
faoi bhunadh a dhúiche, atá bailithe, agus leagtha os ar gcomhair, ag Tomás Bán Ó Raghallaigh sa leabhar seo. Tá mé ag ceapadh, go gcuirfidh daoine fáilte is fiche roimh an leabhar breá seo faoi Oileáin dearmadtha Iorrais, nó díríonn an leabhar seo tóirse an taighde, ar deireadh thiar thall, ar Inis álainn Cé.
Cuimhní a dúisíodh
Ní gá a rá gur chuir mé fhéin spéis faoi leith sa leabhar seo, mar is Iorrasach go smior na gcnámh mé fhéin, agus chomh maith le sin, tá an-eolas le fáil faoi na Bairéadaigh ann, agus taobh amuigh de sin ar fad, tá tagairt do bheirt aintín liom, le fáil ann, agus sin iad Maggie Monaghan a phós Micheál Mac Pháidín, oileanach, agus Judy Monaghan a phós Jack Gaughan ón Tearmann, beirt a thagadh ar chuairt chugainn anois is arís, agus beirt a mbíodh fáilte i gcónaí rómpu sa teach s’againne, agus fad a théann mo chuimhne anois, gaeilgeoirí líofa ba ea an bheirt acu. Sea, agus chomh maith le sin, ba mhinic a thugamarna cuairt ar theach na nGáchánach ar an Tearmann, tráth mbíodh muid ag déanamh Turas Thobar Dheirbhile ar an bhFál Mór fadó. I dtús an Fhómhair a théimis ar an oilithreacht bhliantúil chéanna sin, de ghnáth, agus bhínnse im phíolóta, ag tiomáint an asail do mo Mham, nó nach fearr marcaíocht ar asal nó coisíocht dá fheabhas! Bhuel! sin cuid de na cuimhní a dhúisigh an leabhar seo faoi ‘na hInniskeas’ sa chroí istigh ionnam. Ní gá a rá, go mbeidh tóir agam ar an leabhar céanna sin, go rialta, as seo amach.
Céard fútsa, a léitheoir?
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Urscéalaí den scoth
.
.
The Associate..………………..céadchló…………..2009
le
John Grisham…………………………………………..£18.99
Seo an t-aonú úrscéal fichead ó pheann líofa an údair ildánaigh Mheiriceánaigh seo, agus tá’s ag madraí an bhaile fhéin, nach scríobhann an t-údar seo ach leabhair mhór-ráchairte, leabhair a bhaineann clú agus cáil domhanda amach dá n-údar, ó cheann ceann na cruinne, nó nach mbíonn blas na taighde, agus boladh na scile, ar chuile leabhar a leagann sé os ár gcomhair amach. Ní gá dhom a rá, nach é seo an chéad phíosa a scríobh mé faoi leabhair an údair seo, nó déanta na fírinne, scríobh mé píosa faoi chuile cheann acu, nó caithfidh mé a admháil, gur chuir mé suim, agus dhá shuim, san údar seo, ó thosaigh sé ag scríobh. Údar é, John Grisham, a bhfuil bunús a chuid leabhar bunaithe ar an dlí, agus ní taise don leabhar seo é. Rinne sé cupla iarracht ar ábhair eile a tharraingt chuige fhéin, i leabhair cosúil le, Playing for Pizza; A Painted House; Skipping Christmas; agus Bleachers; agus bíodh go bhfuil na leabhair chéanna sin spéisiúil go maith, ag an am gcéanna, níl an teannas, nó an dúthracht, nó fiú an dáiríreacht chéanna, ag baint leosan, is a bhaineann leis an gcuid eile dá shaothar. Ní gá dhom na leabhair eile a lua anseo, nó nach cuimhin le chuile dhuine agaibh, The Firm; The Pelican Brief; The Appeal; agus na cinn eile, ar liosta le háireamh iad uilig a lua anseo.
Leabhar lán teannais
Ach nach bhfuil sé thar am agam, tagairt a dhéanamh don leabhar atá idir chamáin againn anseo, “The Associate”, an leabhar is déanaí ó pheann an Grishamaigh.
Tosaíonn an scéal seo le príomhcharachtar an leabhair, le hOiliúnóir Pheil Chise ar an taobhlíne, ag breathnú ar a fhoireann ag imirt go holc, agus an bua in áirithe, cheana féin, ag a gcéilí imeartha. Seo Kyle McAvoy, a bhfuil dhá bhliain caite anois aige i mbun an ghnó seo, agus i ndáiríre, ní go ró-mhaith a d’éirigh leis diallait a bhualadh ar scileanna an Oiliúnóra, agus anois, tá socraithe aige éirí as an gceird seo agus a aire iomlán a dhíriú ar an gCúrsa Dlí atá idir chamáin aige i Scoil Dlí Yale, mar a bhfuil sé ina eagarthóir ar Iris ghradamach Dlí na Scoile sin. D’fhan sé go dtí gur cuireadh críoch oifigiúil leis an gcluiche, agus ansin, tar éis dó comhghairdeas a dhéanamh le hOiliúnóir na Foirne eile, agus lena imreoirí fhéin, d’éirigh leis éaló amach as an gCúirt Imeartha trí chúlbhealach, ach má dhein fhéin, nuair a shroich sé a charr, bhí ansin roimhe, fear a raibh cuma lorgaire air.
Bonn an Lorgaire
Bhain an t-é sin bonn as a phóca. Theaspáin do Kyle é, agus b’fhollas uaidh sin, go mba dhuine den FBI é, nó ba é adúirt an bonn nó, “Bob Plant, FBI.” Ba ghearr an mhoill go raibh leathbhádóir an Lorgaire seo ar an bhfód, agus Nelson Ginyard ab ainm dósan, nó b’in a bhí scríofa ar a bhonn seisean. Sin mar a chuirtear tús leis an scéal seo. Agus ní call dom a rá, go ndúisíonn an tús sin giorria na fiosrachta ionainn. Agus ar baillín beag, feictear dúinn, go bhfuil ar chumas an Oifigigh seo cupbard a óige a oscailt do Kyle bocht. Ba é an scéal a bhí le hinsint ag an Oifigeach seo nó go raibh scéal le plé acu le Kyle, scéal faoi eachtra a tharla, blianta roimhe sin, nuair a bhí Kyle agus a chairde ag freastal ar Ollscoil Duquesne. Féach mar a chuir Ginyard é…
“Duquesne University. Five years ago. Drunk frat boys and a
Girl.”
Dúirt Kyle leo go raibh na póilíní sásta, ag an am, nach raibh aon fhianaise acu leis an dlí a chur ar Kyle, nó ar a chairde, agus dá bhrí sin, ní dheachthas chun tosaigh leis an gcúis ina gcoinne.
Cat sa mhála!
B’fhéidir é, arsa na hOifigigh, ach tá an fhianaise ar fáil anois i bhfoirm fístéipe comhaimseartha, ach má sea fhéin, má thagann tú leis an scéal seo a phlé le hOifigeach eile, le Bennie Wright, beidh ar do chumas cos i bpoll a chur leis an gcúis dlí seo, go deo.
Casadh ar a chéile iad uilig, an oíche sin, agus tar éis do Kyle breathnú ar an bhfístéip, tuigeadh dó, nach raibh an dara rogha aige ach déanamh mar a dúradh leis, sé sin, dul isteach mar Chomhpháirtí, nó mar Associate, le Comhlacht ollmhór Dlí, le “Scully and Pershing”, agus ó tharla go raibh an Comhlacht sin ag feidhmiú thar cheann Tionsclóra ollmhóir, bheadh ar chumas Kyle doiciméid leochaileacha a ghoid, agus a thabhairt do Bhennie agus a lucht leanúna. Ghlac Kyle leis an dtairiscint sin, ach nárbh é rogha an dá dhíogha aige é? Ó tharla go mba é Kyle an Mac Léinn Dlí ba chumasaí i Scoil Dlí Yale, ag an am, bhí sé éasca go maith aige post a fháil le “Scully and Pershing”, agus uaidh sin amach, sa scéal, caitheann sé a dhúthracht, agus a chuid ama, ag iarraidh fuascailt na faidhbe sin a fháil.
Fadhb le scaoileadh
Conas a d’fhéadfadh sé éaló as an ngaiste ina raibh sé i sáinn ag Bennie? Ach ní raibh sé éasca an fhadhb chéanna sin a scaoileadh, nó ba ghlice é Vinnie ná mála sionnach, agus chomh maith le sin, tuigeadh do Kyle, faoin am sin, nach raibh baint ar bith ag Vinnie, nó ag a chairde, leis an FBI, nó le haon arm oifigiúil Stáit eile, ach oiread, agus dá bharr sin, tuigeadh dó, go raibh a spiairí iomadúla timpeall air, chuile bhabhta, agus tuigeadh dó freisin, go raibh gléasanna éisteachta, agus gleasanna féachana, feistithe acu i dteach agus i gcarr Kyle, ach níor lig Kyle faic air, sa chaoi go mbeadh ar a chumas dallamullóg a chur ar Vinnie is a chairde.
Ar an gcnámharlach sin a chrochann Grisham a scéal, agus caitheann sé a dhúthracht ansin, ag iarraidh feoil a chur ar an gcnámharlach céanna sin.
Ar éirigh le Kyle an lámh in uachtar a fháil ar Vinnie, agus ar a chairde? nó ar theip air sa bhfiontar sin. Cluiche báis nó beatha a bhí idir chamáin aige, agus ba mhaith a thuig sé sin, nuair a rinneadh duine dá chairde Ollscoile a dhúnmharú.
Faigh agus Léigh
Ach, más spéis leatsa freagra na gceisteanna sin a fháil, tá faitíos orm, go gcaithfidh tú an leabhar seo a fháil, is a léamh, duit fhéin. Níl le rá agamsa faoin scéal, ach go gceapaim nach mbeidh a chathú sin ort. Ní raibh mé fhéin iomlán sásta leis an gcaoi ar chríochnaigh an t-údar an scéal seo, ach ag an am gcéanna, luíonn an críoch le réasún, agus ní théann sé i gcoinne fianaise, nó fírinní, an scéil.
An-leabhar, an-léamh, an-chur chuige. Is deacair an leabhar seo a chur uait, go dti go mbeidh an deoir deiridh den scéal diúgtha agat.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Níor loic siad, they didn’t fail; athlua, quote; caint gháirsiúil, bawdy talk; eiseamláir; model; scagadh, refine; sraith, series; macalla, echo; Lá Philib a’ Chleite, Tibb’s Eve; bolscaireacht, propaganda; tuairteáil, crash.
.
I m B é a l a n P h o b a i l
Áilleacht an tSaoil seo 2A
Peadar Bairead
Ní raibh aiféala ar bith air gur chuir sé cath ar an Impireacht, i ndáiríre bhí áthas air gur dhein, Ní raibh an cluiche caillte fós, ach dár leis, dá ndiúltóidís cath a chur, ansin bheadh an cluiche caillte acu. Ionann troid agus bua, sa chás áirithe seo, dár leis, nó níor loic siad ar na glúnta a d’imigh rompu. “Má bhriseann sibh orainn anois, éireoimid arís leis an gcath a athchur.”
Rinne mé athlua ar fhocail an Phiarsaigh, sa ghála deiridh, lena dháiríreacht iomlán dá chúis a léiriú, agus níl dabht ar bith agam, ach gur dhein sé mar adúirt sé, agus ansin, gur chuir sé roimhe, é fhéin a chur in oiriúint don ród aonarach a bhí le taisteal aige.
The O’Donovan Rossa Oration
Féach mar a dúirt sé ag uaigh Uí Dhonabháin Rosa, agus an óráid cháiliúil sin á thabhairt aige..
Splendid and holy causes are served by men who are themselves splendid and holy.
Sea, chuir an Piarsach roimhe, mar aidhm, bheith ullamh dá ghairm, mar a chonachtas dósan é. Breathnaigh ar an taifead, mar adéarfá. Níor ól sé. Níor chaith sé tobac. Choinnigh sé smacht daingean ar a chuid cainte, agus níor nós leis caint gháirsiúil, nó tada dá leithéid, a chleachtadh riamh, agus i gcás na mban, b’eiseamláir é ar uaisleacht, ar dhílseacht, agus ar dháiríreacht, ina iompar, ina chuid cainte, agus ina dhearcadh.
He Walked with Death
Shiúl an bás cois ar chois leis, fan chasán a bheatha, rud a thug sollúntacht neamhghnách dá laethe, agus a scal trí chuile shórt dár dhein sé. Diaidh ar ndiaidh, d’éirigh leis a smaointe ar réabhlóideachas a scagadh, agus a athscagadh, chun iad a chur in oiriúint d’eitic na Críostaíochta, faoi mar a chonacthas dósan é.
The Complete Revolutionary
Theastaigh uaidh chuile ghné den saol a thabhairt faoi anáil an réabhlóideachais chéanna sin, agus chuige sin, chuir sé roimhe, a smaointe a chur i mbéal an phobail, trí dhrámaí, trí dhánta, agus trí scéalta a scríobh, agus chomh maith le sin, theastaigh uaidh dul i gcionn ar ár gcóras oideachais, trí scoil dá chuid fhéin a bhunú. Sea, agus ar deireadh thiar, chuaigh sé le saighdiúireacht, nó is dócha gur tuigeadh dó go mbeadh gá leis an scil sin, dá dteipfeadh ar chuile shórt eile. D’fhág sé ina dhiaidh, mar oidhreacht, scríbhinní a spreagfadh na glúnta a thiocfadh ina dhiaidh, sa chaoi, dá dteipfeadh air fhéin ina chúis, go dtiocfadh glún eile ina dhiaidh, leis an ngnó sin a chur i gcrích.
Thoughts Reviewed
B’fhéidir gur leor sin, do thuras na huaire seo, agus b’fhéidir nár dhochar ar bith é, breathnú siar ar a raibh le rá agam, sa dara gála, den tsraith seo. Caithfear scríbhinní, agus caint, an Phiarsaigh, a thuiscint, mar mhacalla ar smaointe agus ar dhearcadh roinnt mhaith de cheannairí Éirí Amach, a Sé Déag. Thuig sé, agus thuig na daoine thart air, nach dtiocfadh athrú ar bith ar an leagan amach sin, go La Pilib a’ Chleite, ach bhí breall orthu, nó diaidh ar ndiaidh, chreim luchóga na mblianta, agus leamhain an réadachais, na putóga as teoiric an réabhlóideachais, mar a tuigeadh dóibhsean é, sa chaoi, nach bhfuil an oiread sin daoine suas anois, a chreideann, gurbh fhiú an braon fola é. Tuige ar tharla a leithéid, a d’fhiafródh duine b’fhéidir?
Bhuel, níl dabht ar domhan ach gur éirigh leis an teilifís, agus leis an raidió, sciar maith den románsachas a bhaint as cúrsaí cogaíochta. Bhí toradh na mbuillí, agus rian na bpiléar, le feiceáil go soiléir ag daoine ar scáileán a dteilifíseán, ina dtithe fhéin istigh.
Táid ann freisin, adéarfadh, gur éirigh leis an mBreatain, trí bholscaireacht, dearcadh na nÉireannach, ar chúrsaí dá leithéid, a athrú. Ar aon nós, caithfear glacadh leis, gur tháinig athrú ar dhearcadh na cosmhuintire, san idirlinn, agus dá bhri sin, níl an oiread sin daoine sa timpeall, a thiocfadh le fealsúnacht an Éirí Amach, sa lá atá inniu ann, agus don lá atá inniu ann. Ní haon ionadh mar sin, go mothaímid, cineál neirbhíseach, fiú, agus smaointe an Phiarsaigh á láimhseáil againn. Eagla orainn, faoi mar a bhí ar an Yeatsach mór fhéin, b’féidir, nuair a labhair sé faoin bhfaitíos a bhí air …..
……That some words of his sent out young men the British shot……
A Good Man
Bíodh sin uilig mar atá áfach, caithfear a admháil nár dhrochdhuine é an Piarsach, ach go mba dhea-dhuine é, a thuig ina chroí istigh, go raibh leas a mhuintire á dhéanamh aige, agus go raibh sé réidh le báire na fola a imirt, thar a gceann.
Ar an dtaobh eile den scéal ansin, caithfimid cur san áireamh, an meas atá ag tíortha, cosúil leis na Stáit Aontaithe, agus an Fhrainc, ar na laochra a throid ar mhaithe le saoirse a bhuachan dóibhsean.
Mar bhuille scoir, sa phíosa seo, is dócha nár chóir dearmad a dhéanamh ar naoi a haondhéag, ar “nine eleven”, mar a thugann na Puncáin air, nó d’éirigh le himeachtaí an lae cinniúnaigh úd, cúrsaí an tsaoil mhóir a athrú, go bunúsach, chomh fada is a bhain sé le ceannairc agus le héirí amach. Sa lá atá inniu ann, tá sé an-deacair an difir idir sceimhlitheoirí agus saighdiúirí na saoirse, a thabhairt faoi deara. Nach féidir linn uilig an t-athrú a tharla i gcás Eirí Amach na bPailistíneach a thabhairt faoi deara. Roimh naoi a haondhéag, ba throdairí ar son na saoirse iad, dár le roinnt mhaith daoine, ach i ndiaidh an lae chinniúnaigh úd, tuigeadh do roinnt mhaith daoine eile go mba sceimhlitheoirí ba ea iad, agus is dócha, gur éirigh le daoine áirithe iad a chur san aon abairt leis na daoine úd a rinne na heitleáin a thuairteáil isteach i dTrádthúir an Domhain, i gcathair ollmhór Nua Eabhrac.
Tá muidinne inár gcónaí i ré athraithe ó bhun go barr, agus sin cúis eile, gur chóir dúinn breathnú siar, agus breith chóir a thabhairt ar na laochra a d’imigh romhainn, ach sa mbreith sin, caithfear an bhreith a bhunú ar na rialacha, ar na dlithe, agus ar an dearcadh, a bhí i bhfeidhm, ina lá siúd.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
A n t S l e á N i m h e .
.
*********************************
.
T h e J E S T E R………………………………Foilsithe ………….2003.
l e……………………………………………………………………………………………………………..
James Patterson & Andrew Gross……………………………………………£10.99.
.
**********************************
.
Níl ann ach achar gearr, ó bhí leabhar eile leis an údar James Patterson, idir chamáin agam, sa cholún seo. The ‘Beach House’ atá i gecist agam anseo, ach ba chóir a lua, go raibh údar eile, Peter de Jonge, i gcomhar leis, sa bhfiontar sin. Ní píobaire an aon phoirt é, an James Patterson céanna seo, nó is údar é, a bhfuil brosna leabhar den scoth againn uaidh, cheana fein. B’fhéidir nárbh aon dochar é, cupla ceann acu a lua anseo. Mar is cuimhin libh, scríobh mé píosa faoi roinnt acu, anseo I mBéal an Phobail, cheana. Is dócha gur cuimhin libh píosa a léamh anseo cheana, faoi ‘Pop goes the Weasel,’ ‘Four Blind Mice,’ maraon le ‘The Beach House,’ ach dár ndóigh, scríobh sé roinnt mhaith eile leabhar freisin, leabhair ar nós ‘Along Came a Spider,’ ‘Roses are Red,’ ‘Jack and Jill,’ agus ‘When the Wind Blows,’ leabhar mór-ráchairte chuile cheann riamh acu, nó tá clú agus cáil idirnáisiúnta bainte amach, cheana féin, ag an údar líofa, ildánach, corraitheach, seo. Ach caithfidh mé a rá leat, ag an bpointe seo, gurb é seo an ceann is fearr uaidh, go nuige seo, dár liomsa, nó beireann an t-údar seo greim scóige ort, i dtús an leabhair seo, agus ní scaoileann sé an greim sin, nó go mbíonn an deoir deiridh den scéal neamhghnách seo diúgtha agat. Sea, tá sé thar a bheith deacair an leabhar corraitheach seo a leagan uait, ó thús deireadh, nó gluaiseann an scéal seo ar luas mire, ón gcéad chaibidil go dtí an chaibidil deiridh, agus tabharfaidh tú faoi deara, go bhfuil céad caoga is ceithre chaibidil ar fad, dingthe isteach aige, idir chlúdaigh ildathacha an leabhair seo, agus caithfidh mé a admháil go raibh cineál cumha orm, nuair a bhí an chaibidil deiridh críochnaithe agam. Ach le filleadh ar an scéal fhéin……
Úrscéal stairiúil atá againn anseo, agus é suite thiar in aimsir na gCrosáidí, agus déanann na húdair a ndícheall, blas, boladh, agus atmosféar, na laethe úd fadó, a shníomh isteach sa scéal, ar bhealach nádúrtha, inchreidte, agus chuige sin, ní foláir nó rinne siad a gcuid taighde go mion, doimhin, cúramach. Éiríonn leo, thar barr, atmosféar na haoise sin a chruthú, trí chruálacht na Ridirí, agus trí éadóchas, agus céim síos na ndaor, a leagan os ár gcomhair amach, faoi mar ba shaol é a caitheadh san Eoraip, arú inné, nó an lá roimhe sin, fiú, agus a bhfuil a chuimhne beo fós i measc na cosmhuintire. Féach mar a éiríonn leis na húdair ár spéis sa scéal a mhúscailt, i dtús na chéad chaibidile…..
Wearing a brown tweed suit, and his customary dark toirtoiseshell sunglasses, Dr Alberto Mazzini pushed through the crowd of loud and agitating reporters blocking the steps of the Musee de l’Histoire in Blois
‘Can you tell us about the artefact? Is it real? Is that why you’re here?’ a woman pressed, shoving a microphone marked CNN in his face. ‘Have tests been performed on the DNA?’
Bhuel, níl dabht ar domhan ach go ndúiseodh an chaint sin fiosracht dhuine ar bith. Ach déarfadh duine b’fhéidir…Ach cheap mé gur faoi aois na gCrosáidí a scríobhadh an scéal seo?
Sea, agus bheadh an ceart ag an nduine céanna sin, ach ba é a tharla nó go bhfuarthas an taise, nó an iarsma seo, i mbaile Blois, sa bhFrainc, nuair a bhíothas ag déanamh tochailte, le hIonad Siopadóireachta a thógail ar láthair áirithe. Dhealródh sé go rabhthas ag tochailt, in áit a raibh daoine curtha san aonú haois déag, agus sa tochailt dóibh, thángthas ar uaigh Dhiúic eicínt, ón ré sin, agus istigh ina sharcófagais siúd, fuarathas iarsma beannaithe ó thús ré na Críostaiochta, i ndáiríre, tuigeadh dóibh siúd a raibh saineolas acu sna cúrsaí sin, tuigeadh dóibh gurbh é a bhí ann nó an tSleá a sháith “Longinus”, nó an Dall fhéin, i gcléibh Chríost, tráthnóna Aoine an Chéasta, fadó. Ach conas a tharla go bhféadfadh taise bheannaithe dá leithéid a bealach a dhéanamh ón dTír Naofa chun na hIodáile, agus níos iontaí fós, isteach i sarcófagas an Diúic ainaithnid úd, ar dáileadh an chré leis, sa bhliain 1099? B’in iad na ceisteanna a chuir na húdair orthu fhéin, agus iad ag dul i gcionn an úrscéil stairiúil seo, agus ní fhéadfadh duine ar bith a shéanamh, gur leag siad toradh a gcuid taighde os ár gcomhair, ar bhealach nádúrtha, corraitheach, inchreidte, sa chaoi gur beag nach gcreidfeadh an léitheoir, gur tharla eachtraí uilig an scéil, díreach mar a leagtar os ár gcomhair amach iad, agus chomh maith le taighde, agus tuiscint, na saineolaithe, bhí freisin, i mbéaloideas na cosmhuintire, an scéal ceannann céanna, go raibh an tSleá Bheannaithe i limistéar Bhlois, um dheireadh an aonú haois déag. Cibé faoi sin, ní raibh sé sa bhéaloideas riamh, go mba leis an Diúc an tSeá fhéin, ba é a bhí sa bhéaloideas céanna sin, nó go mba le fear magaidh, nó le “Jester” é, i ndáiríre. Anois, níl ansin ach cúlra an scéil seo, agus é tugtha dúinn sa Réamhrá, agus ansin, tosaíonn an scéal i ndáiríre, nuair a thosaítear ar scéal, agus ar stair, na Sleá Nimhe sin a chumadh, agus a chruthú, ach ag an am gcéanna, déantar chuile iarracht ar theorainneacha an scéil sin a choinneáil taobh istigh de chlaíocha na staire, agus an bhéaloidis.
Siar isteach i ngort na staire, a dhíríodar a n-aghaidh, i dtosach, le scéal na sleá beannaithe a fhiosrú, a chuartú agus a ríomh, dúinne, léitheoirí. Ré na gCrosáidí a bhí ann, an tráth úd, agus cuireann ár n-údair tús lena scéal, le hatmosféar na gluaiseachta spioradálta úd a chruthú dúinn, agus chuige sin, cuireann siad tús lena scéal, sa bhliain 1096…
Veille du Pere, a village in southern France, 1096.
The church bells were ringing. Loud, quickening peals – echoing through the village in the middle of the day………
What was going on?……….
Then Armaud, who farmed by the river, galloped over the bridge aboard his mule, pointing back towards the road. ‘They’re coming! They’re almost here!’
Cé bhí chucu, an ea?
Bhuel, cé eile ach Arm na Croise fhéin. Sea, mh’anam, bhí Arm na Croise ag máirseáil trína mbaile, trí Veille du Pere. Níor ghnátharm a bhí chucu isteach, má sea, níorbh ea muis, ach arm a bhí níos cosúla le graimisc sráide ná le saighdiúirí gairmiúla, faoi mar a bhíodh in airm na ré sin, agus in ionad Ridire, nó Rí, nó Tiarna, de chineál eicínt, bheith i gceannas orthu, ní raibh á stiúradh ach firín beag feosaí, gléasta in éide manaigh, éide déanta as éadach simplí baile. Bhí an manach seo cosnocht, ceann-nocht, agus maol. Ba é Peadar Díthreabhach, a bhí ann, nó Peter the Hermit, faoi mar a thugtaí air sa mBéarla, agus é ag fógairt Crosáide, faoi mar a d’iarr an Pápa Urban air a dhéanamh, le láithreacha beannaithe na Tíre Naofa a shaoradh ó na sluaite ainchreidmheacha. Nuair a thosaigh an manach seo ag caint, ba ghearr gur chuir sé a lucht éisteachta faoi dhraíocht, lena ghuth, agus lena gheallúintí. Féach mr a chuireann na húdair é…..
‘For those who come,’ the monk named Peter went on, ‘for those who put aside their earthly possessions and join our Crusade, His Holiness Urban promises unimaginable rewards: riches, spoils, and honour in battle, his protection for your families who dutifully remain behind, and eternity in Heaven at the feet of Our grateful Lord. And, most of all, freedom. Freedom from all servitude upon your return. Who will come, brave souls?’ The monk reached out his arms.
Ligeadh béiceanna áthais agus molta, agus ag an am gcéanna, bhog roinnt mhaith earcaigh ón slua isteach in Arm na Croise, arm a raibh cros mhór dhearg deartha ar a n-éide thiar, ar chuile dhuine acu.
Bhí príomhcharactar an scéil, Fear an Mhagaidh fhéin, nó Hugh deLuc, ar an bhfód don aitheasc úd, agus bíodh gur chorraigh focail an mhanaigh an croí istigh ann, ag an am gcéanna, bhí a bhean Sophie ansin, taobh leis, agus shocraigh sé ar fanúint mar a raibh sé, go fóill, ar aon nós.
Tamall gearr ina dhiaidh sin, tháinig Ridirí óna dTiarna Feodach, Baldwin Taoiseach Tours, ar chuairt chucu, nó, is dócha gur chuala sé, go raibh cuid dá dhaoir sásta dul le Peadar Díthreabhach, in Arm na Croise, le troid a dhéanamh sa Talamh Naofa, gan a cheadsan, nó tada dá leithéid a fháil, roimh ré. Bhuel, rinne na ridirí céanna sin an diabhal ar an mbaile beag sin, Veille du Pere, agus mhaslaigh, agus chráigh, a mhuintir go neamhthrócaireach. Mharaigh siad gasúirín óg, mac an mhuilleora, trína bhá faoi Roth mór an Mhuilinn, sgus d’éignigh a gcuid saighdiúirí iníon óg an mhuilleora chéanna, ansin i lár an lae ghil. Nuair a bhí a ndóthain dochair déanta acu, agus tar éis dóibh a sagart, agus an Pápa fhéin, a mhaslú go poiblí, d’iompaigh siad ar a sála, agus as go brách leo as an mbaile sin amach. Ba ansin a tuigeadh do Hugh duLuc, den chéad uair, nach raibh cearta, nó tada dá shórt acu, agus nach raibh cosaint ar domhan acu i goinne a dTiarnaí Feodacha. D’athraigh a bhfaca sé, an lá sin, i Veille du Pere a dhearcadh ar an saol seo, go deo ina dhiaidh sin, agus chuir cor nár bheag ina chinniúint, agus i gcinniúint a mhuintire freisin. Go gairid ina dhiaidh sin, tharla gur chuala Hugh go raibh Raymond of Toulouse ag earcú óglaigh le dul chun na Tíre Naofa, mar chrosáidithe, agus shocraigh sé ina aigne dul leis, anois, ní ar mhaithe leis na hIonaid Naofa a shaoradh ó smacht na nIoslamach a liostáil sé in arm na Croise, ach toisc gur gheall Raymond go dtabharfaí a shaoirse do chuile dhuine a raghadh leis, ar an gCrosáid. Féach mar a mhínigh sé an scéal dá bhean, do Sophie……
‘I have to go,’ I said.
She sat up almost dumbfounded. ‘You want to take the Cross?’
Not the Cross. I wouldn’t for that. But Raymond has promised freedom to anyone who joins. Freedom, Sophie…You saw what happened today.’
She straightened . ‘I did see, Hugh. And I saw that Baldwin will never free you from your pledge. Or any of us.
Níor theastaigh ón bhfear bocht ach saoirse, in aois nach raibh saor ach na hUaisle agus na Ríthe. Ní raibh mórán ag teastáil uaidh! Ach, ba gheallúint í, a bhíothas á tabhairt do na hÓglaigh a bhí sásta troid ar na Crosáidí.
B’in mar a tharla go ndeachaigh Hugh ag troid, ar thaobh na Croise, sa choghadh fíochmhar úd, a bhí á fhearadh ag Críostaithe, i gcoinne na Muslamach, thoir sa Tír Naofa, ag an am.
Ar deireadh thiar, tar éis anró agus cruatan a fhulaingt, shroich siad ceann a scríbe, agus ghlac páirt sa chogaíocht a fearadh i gcoinne chathair Antioch, cathair a bhí ina dún daingean, doghabhála, ag an am. Cuirtear síos dúinn ansin, ar bharbarthacht na troda, ar an dá thaobh, agus i ndeireadh na dála, shocraigh Hugh ina aigne fhéin, nach raghadh sé níos fuide leis, mar chogadh, ach go bhfillfeadh sé abhaile, Cuma faoi rud ar bith feasta, ach a bhaile, a bhean is a chlann. Istigh in eaglais dó, chonaic sé beirt Turcach ag marú sagairt, agus gan de chosaint ag an sagart bocht ach bata. D’ionsaigh Hugh iad, agus ar deireadh chuir an ruaig orthu. Thóg sé bata an tsagairt leis, mar chosaint, agus mar chuimhneachán. I ndáiríre, ba istigh sa mhaide sin a bhí an tSleá Bheannaithe folaithe, agus b’in mar a d’éirigh le Fear an Mhagaidh, an Taise luachmhar, bheannaithe sin, a thabhairt abhaile leis ón Talamh Beannaithe go dtí a bhaile fhéin. Anois, níor mhínigh mé cheana dhuit, go mba fhear grinn, nó fear magaidh é Hugh óna óige, agus b’in an chaoi ar éirigh le Fear Magaidh an taise luachmhar sin a bhreith leis abhaile ón Oirthear.
Ní call dom a rá, nach bhfuil sa mhéid sin, ach tús an scéil, nó is ón bpointe sin a tharlaíonn bunús na n-eachtraí atá le fáil go flúirseach sa scéal seo, faoi mar a bheadh rísíní i gcíste, ach fágfaidh mé fút fhéin é, taitneamh agus toit a bhaint as an chuid eile den scéal corraitheach seo. Scéal i insíonn dúinn faoi mar a d’éirigh leis an bhfear magaidh seo, bua a fháil ar na Tiarnaí Feodacha, a mhair sa chuid sin den bhFrainc, ag an am, agus b’eisean freisin, a chuir an tSleá Bheannaithe i bhfolach i sarcófagas Tiarna Feodach Bhlois. Ach arís, caithfidh tú an leabhar a léamh duit fhéin, le fios fátha gach scéil acu sin a fháil. Ach tá chuile shórt le fáil sa leabhar seo. Tá ann, grá agus fuath, grain agus greann, gol agus gáire. Má thagann tú trasna ar an leabhar seo, tá mé cinnte go mbainfidh tú taitneamh agus toit as.
Seo an leabhar is fearr fós, dár liomsa, ó pheann James Patterson, ach b’fhéidir gur chóir dúinn cuid dá bhuíochas sin a thabhairt dAndrew Gross, an té a rinne comhoibriú le Patterson, i saothrú an úrscéil chorraithigh, spéisiúil, seo. Nára fada uainn an chéad saothar eile ó phinn na beirte ildánacha, cumasacha, cliste, seo.
.
******************
Peadar Bairéad.
******************
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I m B é a l a n P h o b a i l .
.
(Ar na Misin…..20 .) ……..Final instalment…….
Bhuel, déarfainn go bhfuil an t-am tagtha anois, le críoch a chur leis an tsraith aistí seo faoi na laethe saoire a chaitheamar i gCalafóirnia, i Lúnasa na bliana seo caite, 2003. Go háirithe, ó tharla nach raibh fágtha againn, ag an bpointe sin, ach cupla lá eile, le toit a bhaint as aeráid álainn na dúiche beannaithe sin.
Ar an gCéadaoin, an 27ú Lúnasa, 2003
Shhocraíomar ar seal a chaitheamh amuigh ar ghalfchúrsa, le taitneamh a bhaint as an gcluiche sin a imirt in aimsir bhrothallach an Stáit seo, agus go háirithe, ó tharla go raibh coinne déanta dúinn ar an “Oceanside Municipal Golf Course”, tuigeadh dúinn, nach raibh an dara rogha againn, ach bheith i láthair ansin, ag an am spriocáilte (at the appointed time). Bhíomar ar an bhfód in am, agus ó tharla go raibh chuile shórt in ord is in eagar againne, níor cuireadh moill ar bith orainn, agus ba ghearr go raibh muid amuigh ar an gcúrsa, agus muid ag pleancadh liathróidí amuigh ansin, faoi mar a bheadh Dia á rá linn! Ceathrar againn a bhí i bhfochair a chéile, mé fhéin is mo mhac, agus beirt eile, Haváíoch (Hawiian) is a mhac siúd, a bhí ag imirt linn, agus ní call dom a rá, gur bhaineamar taitneamh agus craic as an ócáid. B’álainn an lá é, agus bhí an Cúrsa mar a d’iarrfhadh do bhéal fhéin é a bheith.
……..Strict Control……..
Bhí “Maor an Chúrsa” (The Ambassador) ag tiomáint timpeall, feadh an ama go léir, agus súil ghéar á choinneáil aige ar na himreoirí, agus ba é an chloch ba mhó ar a phaidrín siúd, nó nach gcuirfeadh imreoir ar bith moill ar imreoirí eile. Dá ndéanfadh, chuirfeadh seisean iachall airsean, nó ar a fhoireann, chuirfeadh sé iachall orthu, dul chun tosaigh, agus teacht suas leis na himreoirí a bhí rompu amach. Mura gceartódh sin an scéal, bhuel, ansin thabharfadh sé bata agus bóthar do na himreoirí malla sin! Ba é an mana (motto) a bhí acu nó ….
“Slow Play Affects Everyone.
Please Cooperate for the Enjoyment of All.”
Bheadh sé deacair locht a fháil ar an gCúrsa fhéin, nó ba shoiléir go dtugaidís togha na haire dó, lá i ndiaidh lae, agus ó cheann ceann na bliana.
I ndiaidh an chluiche sin, thugamar an baile orainn fhéin, agus bhíomar sa bhaile roimh a seacht, nó titeann an dorchadas luath go leor sa tír seo, ach shocraíomar go n-imreoimis cluiche eile ansin, dá mbeadh an deis againn, roimh dheireadh na seachtaine sin.
……..A Visit to SEAWORLD…….
Ar an lá dár gcionn, ar an Déardaoin an 28ú Lúnasa, shocraíomar ar chuairt a thabhairt ar “Seaworld”. Rud a dheineamar. Thíos i San Diego atá an t-ionad céanna sin suite, agus bí ag caint ar “mór”! Nó ní mór atá sé, ach ollmhór, agus ní call dom a rá, go dtógfadh sé lá iomlán ort, leis an áit uilig a fheiceáil. Ní raibh beartaithe againne an oiread sin ama a chaitheamh i mbun an ghnó sin, nó i ndáiríre, ní raibh uainn, ach an áit a fheiceáil, agus blas an ionaid a fháil, sa chaoi go dtuigfeadh muid feasta, céard a bhí le feiceáil, agus le clos, thíos ansin. Níor fhágamar an baile go dtí thart ar a dó san iarnóin, agus shroicheamar “Seaworld”, taobh istigh d’uair a chloig, déarfainn. Tar éis dúinn an carr a pháirceáil, agus ticéid a fháil, isteach linn. Ba é an chéad rud a dheineamar nó greim lóin a fháil dúinn fhéin, agus bhaineamar sásamh an an ngreim céanna sin, agus muid ag breathnú ar na sluaite ag brostú tharainn, chuile dhuine agus fuadar dá chuid fhéin faoi. Chaith muid seal ansin ag guairdeall timpeall, agus muid ag tabhairt chuile shórt faoi deara, agus ansin, de thaisme, tháinig muid ar scuaine daoine (queue) agus iad ag fanacht ar dhul isteach chuig seó, a bhí le láithriú ansin, i gcionn cupla nóiméad.
……..Sea-Lions and Otters …….
Mór-Rónta (sea-lions) agus Madraí Uisce (otters) a bheadh ag aisteoireacht dúinn sa seó seo. Ní gá a rá go raibh roinnt daoine freisin ar an bhfód, le horduithe a thabhairt do na hainmhithe céanna sin. Bhí roinnt suíochán chun tosaigh, agus thugamar faoi deara nach raibh aon ró-fhonn ar dhaoine fásta suí iontusan, ach bhí na daoine óga ag baint na sál dá chéile, ag iarraidh suíochán a fháil sa steallchrios, nó sa “splash zone” sin. Ar ball, cuireadh tús leis an seó sin, agus caithfidh mé a rá, gur bhaineamar sásamh agus taitneamh as na beithigh chéanna sin i mbun a gcuid cleas, agus i ndáiríre, bhí sé deacair a chreidiúint, go bhféadfaí cleasa chomh casta sin a mhúineadh dóibh.
…….Jet Copter Simulator ……
Ar ball, chuamar isteach i mboth, a bhí leagtha amach mar chábán héalacaptair, agus nuair a bhí chuile dhuine suite, agus na soilse múchta, thosaigh an seó seo. Chuaigh an héalacaptar “ar eite”, mar dhea, agus thabharfá do leabhar breac fhéin, go raibh tú istigh san héalacaptar sin, agus tú ag eitilt leat os cionn an Artaigh fhiáin, agus cheapfá, go bhféadfá do mhéar a leagan ar na rónta, agus na béir bhána, a bhí le feiceáil go flúirseach, sa taobh sin tíre. Ar ball, “thuirlingíomar”, agus ina dhiaidh sin, bhí deis againn siúl trí hallaí agus trí phóirsí oighreata, mar a raibh deis againn, saol fiáin aisteach an Artaigh, a thabhairt faoi deara, ar ár sáimhín só.
Ina dhiaidh sin, chuaigh mo mhac, is mo gharmhac, ar thuras báid, síos na “Shipwreck Rapids” mar a thugtar orthu, agus an bád ag casadh, agus ag lúbaireacht, le sruth, agus uisce á stealladh isteach orthu ó chuile thaobh. D’fhanamarna slán sábháilte ar an mbruach, agus muid ag éisteacht le béicíl na ndaoine óga agus screadaíl na ndaoine fásta, de réir mar a scuabadh, ar luas, le sruth iad, síos, síos le fána an tsrutha, agus iad ag síorchasadh, feadh an aistir.
………”Shamu” the Great !……..
Chuamar timpeall ansin le radharc a fháil ar an Míol Mór Mara (whale) cáiliúil sin, Shamu fhéin agus a chairde, mar a raibh siad ag snámh agus ag déanamh a gcuid cleas, amuigh ansin i linn speisialta dá gcuid fhéin. Ní call dom a rá, go gcuirfeadh na beithigh allta sin áthas agus alltacht, in eineacht, ort, nó bíodh go bhfuil siad chomh trom ollmhór sin, ag an am gcéanna, nach gasta mar a sciúrdann siad timpeall na linne sin, agus thabharfá an leabhar, gur thuig siad go rí-mhaith, go raibh muidinne á dtabhairt faoi deara, nó anois is arís, tar éis doibh seal a chaiteamh ag snámh timpeall go réidh, ciúin, chuirfeadh siad an croí trasna ionat, nuair a léimidís go tobann as an linn, agus nuair a chasaidís timpeall, le lán a dhá súil a bhaint asainne. Sea, gan dabht ar domhan, is álainn, sciobtha, slíoctha, sleamhain, na beithigh iad na míolta móra mara céanna sin. Féach mar a chuirtear síos ar Shamu sa bhilleog phoiblíochta…….
And no trip to SeaWorld is complete without meeting Shamu, the most powerful and graceful underwater wonder. Sit in the Splash Zone for an even better (and wetter) view.
Ina dhiaidh sin, chuamar timpeall, agus muid ag iarraidh an oiread agus ab fhéidir linn d’iontaisí Seaworld a fheiceáil, le linn ár gcuairte ar an ionad sár-iontach sin, a mbíonn na sluaite ina mílte ag plódú isteach ann, chuile lá den bhliain.
Faoin am sin áfach, bhí an déanaí ag teacht, agus tuirse ag teacht orainne, agus tar éis dúinn cupán caifé agus borróg a chaitheamh ansin, i gceann de na bialanna, thugamar an bóthar abhaile orainn fhéin.
Agus le sin, cuirfidh muid críoch leis an tsraith seo aistí faoi Mhisin Chalafóirnia.
Súil agam, gur bhain sibh taitneamh as an oilithreacht a dhéanamh in éineacht linn.
*****************
Peadar Bairéad
*****************
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
A r n a M i s i n . 14 .
Tough Employer!
An babhta deiridh, bhíomar ag caint ar an gcaoi a dtugadh William Randolph fhéin cuairt ar San Simeon, uaireannta nuair ba lú súil ag éinne leis, agus sa chaoi sin, tharla ar chuairt amháin díobh sin go ndeachaigh an aimsir chun donais ar fad, ar fad, agus ba bheag nár préachach é fhéin agus pé cuairteoirí a bhí in éindigh leis, ar aon chuma, léiríonn a mhíshástacht le cúrsaí, an tráth sin, an chaoi ar theastaigh uaidh go mbeadh a chaisleán, ní hamháin álainn, ach compórdach, sláintiúil, ag an am gcéanna. Féach mar a chuir sé a mhíshástacht in iúl dá ailtire…….
We are leaving the hill. We are drowned, blown and frozen out. Before we build anything more let’s make what we have built practical, comfortable and beautiful. If we can’t do that we might just as well change the names of the houses to Pneumonia House, Diphtheria House and Influenza Bungalow. The main house we can call the Clinic.
Sea, mh’anam! Níorbh aon ribín réidh é an tUasal William, nó d’fhéadfá a rá ago raibh faobhar ar a theanga a bhearrfadh (shave) duine! Ach má sea fhéin, bhí bua na foighde ag a ailtire, nó is cosúil go raibh an scil céanna sin foghlamtha, agus foghlamtha go maith ag Miss Julia. Breathnaigh freisin ar “Linn Neptune”, Thóg sé dhá bhliain déag orthu an tionscnamh sin a chríochnú. Thosaigh siad air sa bhliian 1924, ní raibh ón Máistir ach Linn bheag, agus gairdín deas pictiúrtha (landscaped) timpeall uirthi, ach dhá bhliain ina dhiaidh sin, nuair a bhí an gnó sin curtha i gcrích, geall leis, dúirt William Randolph gur theastaigh Linn i bhfad níos mó uaidh, Linn a bhféadfadh daoine snámh inti. Chuaigh Miss Morgan chun oibre arís, agus bhí an gnó sin curtha i gcrích aice, sa mbliain 1927. Bhí go maith, ach sa mbliain 1934, tháinig Hearst chuice arís, agus an babhta seo, theastaigh uaidh go ndéanfaí an Linn a leathnú tuilleadh, le slí a dhéanamh do Theampall Gréagach, agus ionas go bhféadfaí tuilleadh dealbha a shuíomh timpeall na Linne. Caithfidh gur chuir na hathruithe céanna sin as go mór don ailtire (architect), ag an am, ach, nuair a bhreathnaíonn muidinne ar an earra críochnaithe anois, feictear dúinn, gurbh fhiú an tairbhe an trioblóid uilig sin, nó bheadh sé deacair an “Nepture Pool” a shamhlú ar bhealach ar bith eile, ach sa chaoi ina bhfuil sí anois.
Sampla eile den chaoi a ndéanadh Hearst a intinn a athrú faoi phleananna an Chaisleáin, isea an chaoi ar chuir sé iachall ar Julia, na Túir a athrú, agus a mhéadú, nuair nár thaitin a gcuma leis, agus sin tar éis dóibh a bheith tógtha de réir an chéad phlean. Dá mba ailtire eile a bheadh i mbun oibre ag Hearst, déarfadh sé leis dul ag feadaíl, agus an caisleán a thógáil é fhéin, ach, de réir dealraimh, bhí Julia Morgan lán tsásta glacadh le treoracha a fostóra, agus pleananna nua a dhréachtadh dó, agus dár ndóigh, chuir sí sin uilig ar an mbille! Bean ghnó den scoth ab’ ea Julia s’againne! Agus nuair a chuireann tú san áireamh gur chuir Julia suas leis na céapair sin, ar feadh seacht mbliana is fiche, tuigtear dúinn, go mba charraig ar fhoighid í freisin.
….Compulsive Collector….
Labhair mé cheana faoi Hearst an bailitheoir. Bhí sé tugtha don bhailiú, faoi mar a bheadh meisceoir tugtha don ól. Ní raibh leigheas aige air, agus tráth amháin, bhí na cúig stórais, a bhí aige i San Simeon, ag cur thar maoil le seandachtaí, agus le hoibreacha ealaíne, de chuile chineál. Ní call a rá, gur bhain sé úsáid astu sin, lena Chaisleán a mhaisiú, nó b’fhéidir go mbeadh sé níos giorra don bhfírinne, dá ndéarfainn gur bhain sé úsáid as an gCaisleán, leis na seandachtaí, agus leis na hoibreacha ealaíne, a chur ar teaspáint ann. Agus nuair a bhí an Caisleán lom lán leo, bhain sé úsáid as na caisleáin eile, agus as na hárais eile, a bhí aige, leis an bhfarrasbarr (surplus) a chur ar teaspáint iontu siúd, agus chomh maith le sin, thug sé roinnt áirithe díobh do Hollywood, le húsáid a bhaint astu, mar áiseanna sna scannáin, agus tugadh tuilleadh fós ar iasacht chuig dánlanna áirithe, ar iasacht. Bhí a dhúil sa mbailiú chomh mór sin, nach bhféadfadh sé stopadh, agus sa tslí sin, ní raibh áit aige don méid a bhailigh sé a chrochadh nó a úsáid.
….Important Visitors….
Labhair mé cheana, faoin méid cuairteiori a bhíodh ag triall ar Hearst Castle, seachtain i ndiaidh seachtaine, nó dhealródh sé (it would appear), go mba dhuine an-chuideachtúil é Hearst, amach is amuigh, agus ní call dom a rá, go mbíodh “creme de la creme” d’uaisle na ré sin, ar chuairt ann, bíodh nár aithníodh uaisleacht, nó gradam, dá laghad, nó dá mhéad, i measc na gcuairteoirí céanna sin. B’ionann íseal agus uasal ag bord Hearst, ina Chaisleán. Ach breathnaigh ar chuid de na hainmneacha atá le fáil fós ar liostaí na gccuairteoirí sin, agus tuigfidh tú cad chuige a bhfuilim. Ar na liostaí sin léitear ainmneacha ar nós……
Charles Lindberg, the Duke and Duchess of Windsor, Calvin and Grace Coolidge, Winston Churchill, Charles Chaplin, James Stewart,
agus tuilleadh dá leithéid. Mura raibh cuireadh ó Hearst agat, an tráth úd, ní raibh seans dá laghad agat spléachadh a fháil ar Chaisleán Hearst, nó ar a thimpeallacht, nó bhíodar i bhfad ón mBealach Mór, agus dár ndóigh, ba le Hearst an ceathrú milliún acra sin, a bhí thart ar an gCaisleán céanna sin, agus choinníodh sé sin píosa maith amach ó San Simeon, agus ón gCnoc Draíochta, thú.
Sa bhliain 1937, agus an domhan mór frí chéile, agus ag sleamhnú leis i dtreo a bhasctha, tharla go raibh Hearst fhéin i dtrioblóid, nó dá shaibhre é, tamall roimhe sin, bhí a chorporáid $126 mhilliún i bhfiacha. B’éigean don bhfear mór gearradh siar go mor, ar a chuid tionscadal, ar an gCnoc Draíochta, ach faoim mbliain 1945, nuair a bhí an Dara Cogadh Domhanda thart, thosaigh sé arís, ar roinnt áirithe a dhéanamh ag San Simeon. Sa bhliain 1947, d’fhág William Randolph Hearst a Chaisleán don uair dheiridh, nó bhí ag teip ar a shláinte. Bhásaigh sé, sa bhliain 1951, agus ansin, tar éis a bháis, cuireadh lán stad le an tógáil ar an gCuesta Encantada, agus bíodh go raibh an oiread sin curtha i gcrích ag Hearst agus ag Morgan, faoin am sin, bhí tuilleadh maith fós, a fágadh gan chríochnú, ag an bpointe sin.
….Gifted to the State….
Faoin mbliain 1957, bhronn Corporáid Hearst an Caisleán, agus tailte iomadúla timpeall an Chaisleáin, ar Stát Chalafóirnia, ionas go ndéanfadh siadsan cúram díobh feasta. Níor fágadh clann Hearst ar an mblár folaimh áfach, nó fágadh cuid den Eastát, arbh fhiú thart ar $220 milliún, acusan, i bhfoirm iontaobhais (in the form of a trust). Fágadh an rainse ollmhór sin acusan, agus oibrítear na tailte sin, mar rainse, anuas go dtí an lá atá inniu ann. D’oscail an Stát Caisleán San Simeon don phobal, sa bhlain 1958, agus ar ball, tógadh Ionad Fáiltithe, agus Iarsmalann, ar an talamh réidh ag bun na gcnoc, cúig mhíle ón gCaisleán, le freastal ar na mílte, agus na mílte, ar theastaigbh uathu cuairt a thabhairt ar an gCaisleán is cáiliúla ar domhan, agus sa lá atá inniu ann, déanann siad freastal ar thart ar mhilliún cuairteoir in aghaidh na bliana a thagann ar oilithreacht chun an Chaisleáin. Ní call a rá, gur fhostaigh siad na céadta saineolaithe le cúram a dhéanamh don bhfoirgneamh agus dá bhfuil de sheoda luachmhara carnaithe istigh ann.
Ní dhéanfaidh muid dearmad go luath, ar an lá iontach sin, a chaith muid ar chuairt i gCaisleán San Simeon, ar shléibhte Santa Lucia. Ba lá dár saol é. Tá súil agam, gur bhain tú taitneamh as bheith in éindigh liom, fan an bhealaigh.
*************
Peadar Bairéad.
*************
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
English 
Gaeilge