by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
An Teanga is a Todhchaí
.
(This week we take a look at the findings of another Linguistic Study)
“Oh wise men riddle me this: what if the dream comes true?”.. P. H. Pearse.
.
Cinneadh Thuairisc Teangeolaíochta eile
Bíodh go bhfuil a thuairim fhéin ag ’chuile dhuine faoin Tuairisc chéanna sin, ní dóigh liom go bhféadfá a rá, le fírinne, go mbeadh a mbunús ag cur thar maoil le dóchas go bhféadfá bheith ag súil go ndéanfaí an teanga a athbheochan, mura ndéanfaí ár gcur chuige i leith na teanga céanna sin a athrú, agus a athrú go mór. Féach mar a chuir an Coimisinéir Teanga fhéin, Rónán Ó Domhnaill é, san Irish Independent, dár dáta 30ú Bealtaine, 2015….
“The findings outlined in the linguistic study wont come as much of a surprise to those of us living in the Gaeltacht. Nevertheless, to see the future of the language laid out in such stark terms is paricularly poignant and difficult.”
Caithfidh, mar sin, gur tháinig cinnidh na Tuairisce seo aniar aduaidh ar an gComisinéir Teanga fhéin, bíodh go bhfuiltear ag tuar bás agus buanéaga na Gaeilge s’againne le blianta fada anois. Nárbh é Daniel O Conaill fhéin adúirt, sa bhliain 1833, de réir píosa san Independent…
“Although the Irish language is connected with many recollections that twine arround the hearts of Irishmen, yet the superior utility of the English tongue, as the medium of modern communications, is so great, that I can witness without sigh the gradual disuse of the Irish”
Dhealródh sé nár dhíograiseoir ar bith i leith na teanga é an Fuascailteoir fhéin, ina lá!! Ach caithfear a chur san áireamh gur mhair sé i ré eile ar fad, agus caithfidh gur thug sé faoi deara, gur bheag a d’fhéadfadh sé a dhéanamh le cúis na cosmhuintire a fheabhsú gan ábaltacht i dteanga na nGall a bheith ar a dheis aige.
D’imigh sin, is tháinig seo
Ach d’imigh sin, is tháinig seo, agus sa lá atá inniu ann, bíodh go bhfuil gá fós le scil sa teanga sin, ag an am gcéanna, tá sé soiléir anois, go bhfuil stádas oifigiúil bainte amach ag an nGaeilge a chuirfeadh, go teoiriciúil, ar chumas an tsaoránaigh a ghraithe a dhéanamh trí mheán na chéad teanga náisiúnta. Ach, bíodh gur mar sin atá, ní hionann sin is a rá, go bhfuil na saoránaigh ag baint na sál dá chéile ag iarraidh leas a bhaint as an dteanga chéanna sin, le chuile shórt gnó a dhéanamh leis an Stát nó leis an gcomhluadar frí chéile. Agus bíodh go ngríosaíonn an Stát sinn taisteal fan an bhóithrín chéanna sin, ach ag an am gcéanna, nuair a thagann an crú ar an tairne, feictear go mbeadh driseanna casáin scaipthe go flúirseach fan an chasáin sin, dá dtogródh muid taisteal air.
Níl aon ró-dhóchas ag Michael Wolsey in alt leis ar an Kilkenny Reporter…
“Daily speakers of Irish have fallen below the tipping point of 67% in 134 of the 155 electoral areas in the Gaeltacht. So says a report commissioned by Udaras na Gaeltachta which warns that Irish is unlikely to be the majortity spoken language of Gaeltacht areas in 10 years’ time.”
Níl dabht ar domhan, ach go bhfuil tráth na cinniúna an doras isteach chugainn, nó cé go bhfuiltear ag tuar bás agus buanéaga na Gaeilge le breis is céad bliain anois, ach, go dtí an pointe seo, d’éirigh lei na cosa a thabhairt lei slán, ach faoin am seo, caithfimid ár n-aigne a dhéanamh suas agus bealach amháin, nó bealach eile, a roghnú feasta. Caithfimid cloí, as seo amach, le polasaí an dátheangachais, nó mura bhfuil muid sásta dul síos an bealach sin, caithfimid slán a fhágáil feasta ag an nGaeilge, nó tá tráth ‘an chur i gcéill’ thart. Sea, agus caithfidh ár Rialtas déanamh mar adeir siad, in áit bheith dár ndalladh le “Gríosófar” seo, agus “molfar” siúd. Feicimis dath a gcuid airgid feasta!
Sea! agus céard faoi Fhís Laochra na Cásca anois, agus muid ar bhruach chomóradh céad bliain an Éirí Amach?
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
An t-Iontas.
Peadar Bairéad
(This week we reveiw, ‘The Wonder’, by Emma Donoghue)
.
‘The Wonder’………….Céadchló……….2016
by ………….Emma Donoghue…………€14.99
.
Scéinséir Corraitheach,
Seo leabhar eile ó pheann líofa an údair sciliúil, Emma Donoghue, údar an leabhar cháiliúil eile sin ‘The Room’, leabhar a ndeachaigh a cháil ó cheann ceann na cruinne in achar gearr, agus tá’s ag madraí an bhaile fhéin, go bhfuil an cháil chéanna sin tuillte, agus tuillte go maith, ag an leabhar céanna sin, agus ag a údar aithnidiúil freisin. Rugadh údar an leabhair seo i mBaile Átha Cliath, sa bhliain 1969. Chaith sí seal i gCambridge Shasana, ag déanamh léinn san Ionad Léinn cáiliúil sin, áit ar bhain sí Ph.D. amach lena staidéar ar litríocht an ochtú haois déag.
.
Suítear an scéal i mBaile Átha Luain
Ach, le filleadh ar an leabhar seo atá idir chamáin agam an tseachtain seo. Suíonn an t-údar a scéal i mbaile iargúlta tuaithe, cóngarach do Bhaile Átha Luain, in Éirinn, i ndiaidh an Ghorta Mhóir, i seascaidí na haoise seo caite. Bhunaigh an t-údar an scéal seo ar eachtraí a tharla in áiteacha éagsúla, san Eoraip, agus i Meiriceá, an tráth úd, agus níos déanaí freisin, nuair a tharla gur ceapadh gur mhair daoine áirithe, go háirithe cailini óga, ar feadh tréimhsí fada gan aon bhia, agus tuigeadh ag an am, go mba chomhartha osnádúrtha a leitheid de tharlúint. Bunaíonn an t-údar seo a scéal ar chailin óg, Anna O’Donnell, a bhí aon bhliain déag d’aois ag an am, agus cailín a raibh tréimhse cheithre mhí caite aice gan bhia, rud a tharraing aird an tsaoil mhóir uirthi fhéin is ar a tuismitheoirí, Rosaleen agus Malachy O’Donnell. Tuigeadh do dhaoine áirithe, nach raibh ann ach cleas le hairgead a bhailiú, agus ag an am gcéanna, tuigeadh do bhunús na cosmhuintire, go mba naomh ar thalamh í an cailín óg sin, Anna.
.
Troscadh nó Cur i gcéill
Leis an scéal sin a shocrú ar thaobh amháin, nó ar an dtaobh eile, tháinig maithe na háite le chéile agus bhunaíodar coiste leis an scéal ar fad a fhiosrú, féachaint an raibh Anna ag ithe bia, nó nach raibh. Bhí ar an gCoiste sin, an sagart paróiste, Mr Thaddeus, an dochtúir áitiúil, Dr. McBrearty, agus an R.M. áitiúil, Sir Otway Blackett. Shocraigh an coiste sin ar bheirt bhan faoi leith a fhostú, ‘Lib Wright’, ar Shasanach í, agus ar deineadh traenáil uirthi sa Chrimé, faoi Florence Nightingale fhéin, agus Bean Rialta Éireannach, ‘Sister Michael’, agus bhí de dhualgas ar an mbeirt sin súil seabhaic a choinneáil ar Anna, féachaint an raibh caimiléireacht ar bith ar súil sa troscadh fada seo. I gcás ‘Lib’, ba bhean í nach mbeadh sé éasca dallamullóg a chur uirthi, nó léiríonn sí ó thús, gur bheag a meas ar an tír seo, ar Chaitlicigh frí chéile, nó arbh antoiscigh ach go hairithe iad. Ach diaidh ar ndiaidh, éiríonn caradas eicínt idir í fhéin agus Anna, nó tuigtear di, i ndáiríre, nach raibh sa scéal ar fad ach cur i gcéill, agus chuir sí roimpi Anna a mhealladh chun bia a chaitheamh. Ní hionann sin is a rá, go raibh aon mheas ró–mhór aice ar thuismitheoirí Anna, nó ar mhaithe móra an bhaile, ach oiread.
.
Lib agus William
Ba mhór an chabhair chuige sin uilig a fuair sí ón iriseoir aithnidiúil, William Byrne, a bhí sa dúthaigh mar thuairisceoir, thar cheann an ‘Irish Times’ agus fear a casadh uirthi, de thimpiste, mar a cheap sí. Tuigeadh don bheirt sin, Lib agus William, go raibh Anna idir bás agus beatha, agus shocraigh siad ar í a shábháil on mbás sin, agus chuige sin, shocraigh siad ar sheift…. Anois, níl fúmsa an scéal ar fad a mhilleadh oraibh, nó an cat a ligean as an mála, agus fágfaidh mé fúibh fhéin é, a fháil amach, céard a tharla ina dhiaidh sin. Ar éirigh leo an plean sin a chur i gcrích, agus cén toradh a bhí ar an bhfeachtas sin.. Níl dabht ar domhan, ach gur sheift nach mbeifeá ag súil leis atá i gceist agam, agus tríd is tríd, is sár-leabhar é seo gur fiú go maith é a fháil is a léamh. Bainfidh tú taitneamh agus tairbhe as, tá mé ag ceapadh…
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
Go Maire ár nDaonlathas slán
B’in nath a chloistí, blianta ó shoin, ach tá faitíos orm, gurb annamh a chloisfeá a leithéid sa lá atá inniu ann. Tá an meas a bhíodh ag daoine ar an nDaonlathas s’againne dulta go mór i léig, san idirlinn. Nuair a bunaíodh ár Stát, i dtús na bhFichidí, caithfear a thabhairt faoi deara, gur bheag ní i bhfolirm Meáin a bhí sa timpeall ag an am. Ní raibh raidió nó teilifís gurbh fhiú trácht orthu, nó fiú nár bheag ní i bhfoirm nuachtáin a bhí le fáil coitianta i measc na cosmhuintire, ag an am. Ach, bíodh gur mar sin a bhí, caithfear a rá gur thuig an chosmhuintir fís an daonlathais go cruinn, soiléir. Tuigeadh go raibh ceart ag an bpobal Teachta a thoghadh, ina dtoghlach fhéin, lena gcás a chur i láthair na Dála Náisiúnta, ach bíodh gur thuigeadar sin go hálainn, ag an am gcéanna, tuigeadh dóibh uilig, gurb é leas an phobail frí chéile an chloch ba mhó ar phaidrín Dáil Éireann.
Léiríonn sin uilig an cineál Daonlathais a bhí bunaithe againn sa tír seo. Ar an gcéad dul síos, deineadh an tír uilig a roinnt ina Toghlaigh, agus ag brath ar dhaonra chuile thoghlaigh acu sin, bhí cead acu uiimhir áirithe Teachtaí Dála, óna trí go dtí a cúig, a thoghadh, le freastal ar dhaonra an Toghlaigh sin, agus lena gcás a chur, go ciallmhar, cneasta, cruinn, os comhair na Dála ar fad. Bhí cead ag na Teachtaí, ar choinníollacha áirithe, na hAirí Rialtais a cheistiú, le fios fátha gach scéil a fháil uathu agus sa tslí sin, dheintí modh oibre an Rialtais a léiriú do vótóirí uilig na tíre. Sa cheistiúchán sin, thugtaí cead don Teachta ceist a chur, agus mura mbeadh sé sásta leis an bhfreagra, bheadh cead aige an dara ceist a chur, le soiléiriú a fháil ar an gcéad fhreagra, agus b’in sin.
Ionradh na Meán
Le himeacht aimsire, deineadh na meáin chumarsáide a fhorbairt, a fhairsingiú, agus a leathnú, sa tslí go bhfuil anois againn, córas forleathan curarsáide, le pobal a chur ar an eolas faoi chúrsaí iomadúla na tíre seo. Bhí sin uilig go breá, ach ag pointe áirithe, ar chúis amháin nó ar chúis eile, thoiligh na Teachtaí Dála agus Airí an Rialtais fiú, teacht os comhair lucht na meán, lena gceisteanna siúd a fhreagairt, agus murab ionann is an chaoi a raibh cúrsaí leagtha amach sa Dáil, bhí cead anois ag lucht na meán iad a cheistiú, agus a chroscheistiú, faoi mar ba choirpigh os comhair cúirte iad, agus sa tslí sin, ghlac siad chucu fhéin na cearta a bhronn an pobal vótála ar a dTeachtaí Dála, sé sin, tuigeadh dóibh go raibh chuile cheart acu ár n-ionadaithe tofa a cheistiú, agus níorbh é sin amháin é, ach d’éilíodar freagraí uathu, frreagraí a réiteodh lena ndearcadh polaitíochta fhéin, go minic.
An raibh aon bhealach eile le deighleáil leis an scéal seo? Déarfainn fhéin go raibh. Ar an gcéad dul síos, céard faoi ghraithí uilig na Dála a theilifísiú? Agus ar an dara dul síos, nár chóir glacadh leis, mar phrionsabal, nach raibh dulagas ar ár n-ionadaithe a n-iompar a mhíniú, i bhfóram ar bith, taobh amuigh de Dháil Éireann. Ach nach mbeadh socrú dá leithéid i gcoinne saoirse cainte? Táid ann adéarfadh nach mbeadh, toisc go raibh an scéal ar aon chéim leis an mbac a bhíonn ar na meáin breithiúna a cheistiú, faoi ghraithí a gcúirteanna.
Tuige sin? adéarfadh duine, b’fhéidir.
Toisc gurb iad ár dTeachtaí Dála a dhéanann, agus a leasaíonn ár ndlíthe, agus mar sin, chrosfaí ar lucht na meán a ladar a chur isteach i ngnó na Dála trí na Teachtaí a cheistiú nó a chroscheistiú, taobh amuigh de Dháil Éireann. Bheadh chuile chead acu, dár ndóigh, cúrsai polaitíochta a phlé, chomh fada is a d’fhan siad glan amach ónár n-ionadaithe polaitíochta, nó má leantar leis an scéal, faoi mar atá anois, nach mbeadh gnó na Dála forghafa ag iriseoirí gan aon ro-mhoill.
Nár chóir don ngréasaí fanacht i mbun a chip fhéin!
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Bean an Ghréasaí
Peadar Bairéad
The Shoemakers Wife…..…..Céadchló……..2012.
le
Adriana Trigiani………………………..………£12.99.
Banúdar cáiliúil
An teideal, agus ainm an údair, a dhúisigh mo spéis sa leabhar seo a chéaduair, nó cheap mé go mba ait an t-ainm é le baisteadh ar úrscéal. Ar ball áfach, tuigeadh dom, go mba nádúrtha go leor an rud é ag an mbanúdar seo, de phór Iodáileach, teideal dá leithéid a bhaisteadh ar an leabhar áirithe seo. Ní hé seo an chéad leabhar a bhain clú agus cáil amach don údar seo, a bhfuil cónaí uirthi in éineacht lena céile fir agus a n-iníon, i Nua Eabhrac. Nó tá cáil domhanda bainte amach aice, agus leabhair lei foilsithe i sé thír is triocha, ó cheann ceann na cruinne cheana féin, agus seo a deichiú húrscéal mór-ráchairte!
Leabhar sainiúil isea an leabhar seo, nó cé gur leabhar finscéalaíochta é, tá cos aige i ndomhan na réaltachta freisin, mar bíodh go bhfuil scéal á chumadh faoi charachtair, agus faoi shaol samhalta, ag an am gcéanna, tá súil á conneáil ag an údar ar an saol, agus ar an gcine, ónar shíolraigh sí. Sea, tá súil an tseabhaic siar aice, tríd an scéal ar fad, ar áilleacht na tíre, agus ar mhacántacht na muintire ar díobh í, daoine a chuir fúthu faoi scáth Shliabh Alpa, le sinsearacht.
Comóradh an Chéid
Sea, agus scríobh an t-údar an leabhar seo, mar leacht, le cuimhne theacht a seanathair go Meiriceá, sa bhlain 1912 a chomóradh. Chaith an t-údar thart ar scór bliain ag iompar an scéil seo, agus tá a chuma sin air, gan aon agó. Féach mar a chuireann sí é, mar iarscríbhinn, lena leabhar…
“This novel is being published during the 100th anniversary year of Carlo Bonicelli’s immigration. He arrived in New York City from Le Havre, France on the S.S. Chicago on February 19 1912. Imagine my elation when I first visited their villages on the mountain where they were born.”
Tá sí ag caint faoina seanathair sa phíosa sin agus faoina theacht go Meiriceá, sa bhliain 1912. Ba sna Stáit a casadh seanmháthair agus seanathair an údair ar a chéile, a chéaduair, agus chuir Adriana an-suim go deo ina scéalsan agus ba é an scéal céanna sin a spreag í leis an úrscéal seo a chur i dtoll a chéile. Tá cúrsaí grá, agus cúrsaí imirce ón Iodáil, fite fuaite le brón agus briseadh croí, tríd an scéal seo, ó thús deireadh.
Eduardo agus Ciro fágtha sa Chlochar
Tosaíonn an scéal seo le Caterina Lazzari ag fágáil a beirt mhac faoi churam na mban rialta, i gclochar, toisc nach raibh ar a cumas fhéin aire a thabhairt dóibh tar éis bhás a céile fir. Féach mar a chuireann an t-údar é, agus í ag labhairt leis an mbean rialta…
“I’m Signora Lazzari,” Caterina said. “These are my sons. Eduardo and Ciro.” …..
”Follow me,” the nun said.
B’in an margadh déanta, agus thógfadh na mná rialta na gasúir sa chlochar mar a thuillfeadh siad a mbeatha, trí chúramaí áirithe a dhéanamh timpeall an chlochair, agus ansin, d’imigh an mháthair lei, le slí bheatha eicínt a thuilleadh di fhéin.
Tamall roimhe sin, casadh cailín óg, álainn, Enza Ravanelli, ar Ciro, agus bíodh go raibh siad óg, tharla splanc eicínt eatarthu, splanc a lasfadh tine an ghrá eatarthu, ar ball, nuair a chasfadh an bheirt acu ar a chéile in ospidéal, thall i Meiriceá. Níorbh aon ribín réidh é, a saol thall, ach tar éis dóibh iliomad deacrachtaí a shárú, agus tar éis do Ciro ceird na gréasaíochta a fhoghlaim, chaith sé a laethe i mbun na ceirde sin, thall, agus tar éis do Enza ceird na fuála a fhoghlaim is a chleachtadh, go dtí an leibhéal ab airde, thit an bheirt i ngrá lena chéile agus pósadh ar ball iad, thall. Is iontach an scéal grá é a scéalsan, agus tá mé cinnte, go mbainfidh tú taitneamh nach beag as. Tá mé cinnte freisin, go mbainfidh an scéal céanna deoir asat, corruair, nó is annamh a gheofá úrscéal chomh rómánsach, chomh corraitheach, nó chomh greamaitheach, leis an scéal tarraingteach seo. Is deacair an leabhar seo a chur uait, tar éis don údar thú a chur faoi gheasa le draíocht a sainchumas scéalaíochta.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
.
English 
Gaeilge