by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
ina loscadh sléibhe, like wildfire; a mhóradh, to extol; cuimhneamh céad, centenary; díogha, the worst; a chéaduair, for the first time; teangmháil, contact; cosnochta, barefooted; fuath, hate; binb, venom; in easnamh, missing; sciomartha, scoured.
I mBéal an Phobail
.
Áilleacht an tSaoil seo 2
Peadar Bairéad
Troubled Times
Nuair a chuir mé romham, caint a thabhairt faoin bPiarsach agus a shaothar, ag seisiún
de Dhaonscoil Osraí, in Óstán an Newpark, i gCill Chainnigh, i nDeireah Fómhair na bhliain úd, 1979, bhí na trioblóidí ag réabadh leo, ina loscadh sléibhe, i dTuaisceart Éireann fós, agus dá bharr sin, bhí cineál eagla orm, ag an am, an Piarsach a mholadh, nó a mhóradh, ar eagla, faoi mar adúirt an Yeatsach fadó, ar eagla go seolfadh mo chuid cainte-se ógánach eicínt chun gleo, i gcoinne Gall. Ach tar éis chuile shórt a chur san áireamh, tuigeadh dom, gur chóir dom tabhairt faoin ngnó sin, ó tharla cuimhne céad an Phiarsaigh a bheith á chomóradh, sa bhliain sin, ’79. Bhí roinnt oibre déanta agam, roimhe sin, ar an ábhar céanna sin, nó bhí sraith altanna uaim foilsithe sa nuachtán Gaeilge úd “Inniu”, faoin teideal, “A Man Called Pearse”. Mar sin, bhí fonn orm cur leis an méid a bhí déanta agam cheana, agus thosaigh orm ag ullmhú don ócáid.
The wise men have not spoken
Nuair a thosaigh mé ag iarraidh teacht ar bhealach oiriúnach le léacht dá leithéid a thosú, smaoinigh mé, i dtosach, ar fhocail an Phiarsaigh fhéin, nuair a scríobh sé….
“Since the wise men have not spoken
I speak who am only a fool…..”
Níor den díogha é, ach oiread, mar thús, dár liomsa.
Ach ansin, céard faoi chuntas gearr a thabhairt ar an chaoi ar chuala mé fhéin faoin bPiarsach, a chéaduair, agus tar éis dom mo mharana a dhéanamh, shocraigh mé ar ghlacadh leis an dara bealach sin mar rogha. Chun oibre, má sea.
A Mediaeval Society
Rugadh agus tógadh mise i bpobal saor, in Iorras ársa, thiar, mar a dtéann an ghrian i bhfarraige, ag deireadh gach lae. Ba phobal é a bhí eagraithe, agus tógtha, díreach mar a bhí, sna meánaoiseanna, agus díreach cosúil leis an bpobal ar dhein an Piarsach teangmháil leis, i dtús an chéid, thiar i gConamara. B’in an tIorras ar thit J.M. Synge i ngrá leis, agus ar úsáid sé mar shuíomh dá dhráma cáiliúil “The Playboy of the Western World”. Ba dhuine mé, de na gasúir shona sin, a rith cosnochta trí óige shásta, ar thránna geala an Iarthair.
The Master had spoken
Bíodh gur mhinic ganntanas earraí saolta ag cur as dúinn, níor chuir ganntanas grá isteach riamh orainn. Níor leag mé fhéin spag taobh istigh de dhoras scoile go raibh mo sheachtú bliain slánaithe agam. Ba sa scoil chéanna sin a chéadchuala mé trácht ar an bPiarsach, ar Mhac Donnchadha, ar an gCléireach, agus ar a gcomhleacaithe uilig, a thug sráideanna naofa Átha Cliath orthu fhéin, um Cháisc 1916, le tabhairt faoi shaoirse na tíre seo a bhaint amach. Las an Máistir solas a nglóire, agus a gcalmacht, sa chroí istigh ionainn an lá sin, ach ansin, nár bheag a thuig muidinne faoi na cúrsaí sin, sinne nár chuala urchar á scaoileadh i bhfeirg riamh, agus bhí ar an máistir a dhícheall a dhéanamh agus é ag iarraidh aithris a dhéanamh dúinn ar na fuaimeanna céanna sin, agus é ag iarraidh an difir a bhí idir shianaíl ghéar na sliogán, fead ghéar agus tuairt, na bpiléar, agus rat-at-at na meaisínghunnaí. Chomh fada is a bhain sé linne, ní raibh iontu sin uilig ach fuaimeanna, fuaimeanna nach ndéanfadh dochar do dhuine ar bith, ach ar ball, rinneamar ceangal eatarthu sin agus bailéid ar nós, “The Bold Fenian Men”, “The Foggy Dew”, “The Three Flowers”, “The Dying Rebel”, agus fiú, “Óró ’sé Do Bheatha Abhaile” an Phiarsaigh fhéin. Agus b’in mar a d’éalaigh an Piarsach isteach i gcroíthe ár n-óige. Sea, agus chuir sé sin an pictiúr de, a bhíodh le fáil go flúirseach sna leabhair scoile, ag an am, pictiúr d’fhear óg, a raibh cuma na soineannantachta, agus na macántachta air, agus tuigfidh tú, mar a chuaigh sé i gcionn orainne gasúir. Chomh fada is a bhain sé linne, ni raibh fuath, binib, nó mailís, ag roinnt leis, agus mhúscail an Máistir s’againne spéis ionain, sa bhfear fhéin agus ina scríbhinní, freisin.
A Different Era
Ní call dom a rá, gur mhór againne an leabhrán sin “Iosagán agus Scéalta eile”, leabhar a bhí lomlán le scéalta agus le hatmosféar an Iarthair.
D’fhéadfá a rá, mar sin, gur tháinig muidinne isteach ag an deireadh, nuair a bhí críoch le heachtraí agus le himeachtaí an Phiarsaigh, ach mar sin fhéin, mhúscail a scéal suim ina shaothar ionamsa, suim a mhair ionam anuas trí chaitheamh na mblianta, go dtí an lá atá inniu fhéin ann. Sea, agus ag caint ar a dhán, bhí earra amháin in easnamh, an t-am sin, nó ní bhfuarthas óráid deiridh an Phiarsaigh, nó a “Speech from the Dock”, mar adéarfá, nó ní raibh fáil air fiú, agus mise ag fás aníos in Iorras na nIontas, i dtriochaidí an ocrais, ach tuigeadh dá lán, go gcaithfeadh a leithéid a bheith ann, nó bhíothas cinnte, go mbeadh óráid ag an bPiarsach don ócáid sin, dá dtabharfaí deis chuige dó, sea, agus bí cinnte freisin, go mbeadh óráid dá leithéid, snasta, sciomartha, snoite, agus é cleachtaithe aige, roimh ré.
Speech from the Dock
Ar deireadh thiar, tar éis dó triocha bliain a chaitheamh ar deoraiocht, ní dócha go
bhféadfadh éinne a rá, go raibh aon rud nua in óráid deiridh úd an Phiarsaigh, nó dhearbhaigh sé arís ann, go sollúnta, gur mhionnaigh sé, in aois a dheich mbliana, go gcaithfeadh sé a shaol ag iarraidh a thír a shaoradh.
Caithfidh muid a thabhairt faoi deara anseo an difir mhór atá idir dhearcadh na laethe úd, agus dearcadh an lae inniu, ach smaoinigh freisin, go bhfuil beagnach céad blian imithe faoi dhroichead an ama, san idirlinn.
Seo mar a chuir sé fhéin é, i ngearrinsint dá óráid deiridh…
“When I was a child of ten I went down on my bare knees by my bedside one night and promised God that I would devote my life to an effort to free my country. I kept that promise. First among all earthly things, as a boy, and as a man, I have worked for Irish freedom. I have helped to organise, to arm, to train, and to discipline my fellow countryman to the same end, that when the
time came, they might fight for Irish freedom.”
An dara lá de Bhealtaine, 1916, an dáta atá ar an láimhscríbhinn sin.
(to be continued)
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
A n t S l e á N i m h e .
.
*********************************
.
T h e J E S T E R………………………………Foilsithe ………….2003.
l e……………………………………………………………………………………………………………..
James Patterson & Andrew Gross……………………………………………£10.99.
.
**********************************
.
Níl ann ach achar gearr, ó bhí leabhar eile leis an údar James Patterson, idir chamáin agam, sa cholún seo. The ‘Beach House’ atá i gecist agam anseo, ach ba chóir a lua, go raibh údar eile, Peter de Jonge, i gcomhar leis, sa bhfiontar sin. Ní píobaire an aon phoirt é, an James Patterson céanna seo, nó is údar é, a bhfuil brosna leabhar den scoth againn uaidh, cheana fein. B’fhéidir nárbh aon dochar é, cupla ceann acu a lua anseo. Mar is cuimhin libh, scríobh mé píosa faoi roinnt acu, anseo I mBéal an Phobail, cheana. Is dócha gur cuimhin libh píosa a léamh anseo cheana, faoi ‘Pop goes the Weasel,’ ‘Four Blind Mice,’ maraon le ‘The Beach House,’ ach dár ndóigh, scríobh sé roinnt mhaith eile leabhar freisin, leabhair ar nós ‘Along Came a Spider,’ ‘Roses are Red,’ ‘Jack and Jill,’ agus ‘When the Wind Blows,’ leabhar mór-ráchairte chuile cheann riamh acu, nó tá clú agus cáil idirnáisiúnta bainte amach, cheana féin, ag an údar líofa, ildánach, corraitheach, seo. Ach caithfidh mé a rá leat, ag an bpointe seo, gurb é seo an ceann is fearr uaidh, go nuige seo, dár liomsa, nó beireann an t-údar seo greim scóige ort, i dtús an leabhair seo, agus ní scaoileann sé an greim sin, nó go mbíonn an deoir deiridh den scéal neamhghnách seo diúgtha agat. Sea, tá sé thar a bheith deacair an leabhar corraitheach seo a leagan uait, ó thús deireadh, nó gluaiseann an scéal seo ar luas mire, ón gcéad chaibidil go dtí an chaibidil deiridh, agus tabharfaidh tú faoi deara, go bhfuil céad caoga is ceithre chaibidil ar fad, dingthe isteach aige, idir chlúdaigh ildathacha an leabhair seo, agus caithfidh mé a admháil go raibh cineál cumha orm, nuair a bhí an chaibidil deiridh críochnaithe agam. Ach le filleadh ar an scéal fhéin……
Úrscéal stairiúil atá againn anseo, agus é suite thiar in aimsir na gCrosáidí, agus déanann na húdair a ndícheall, blas, boladh, agus atmosféar, na laethe úd fadó, a shníomh isteach sa scéal, ar bhealach nádúrtha, inchreidte, agus chuige sin, ní foláir nó rinne siad a gcuid taighde go mion, doimhin, cúramach. Éiríonn leo, thar barr, atmosféar na haoise sin a chruthú, trí chruálacht na Ridirí, agus trí éadóchas, agus céim síos na ndaor, a leagan os ár gcomhair amach, faoi mar ba shaol é a caitheadh san Eoraip, arú inné, nó an lá roimhe sin, fiú, agus a bhfuil a chuimhne beo fós i measc na cosmhuintire. Féach mar a éiríonn leis na húdair ár spéis sa scéal a mhúscailt, i dtús na chéad chaibidile…..
Wearing a brown tweed suit, and his customary dark toirtoiseshell sunglasses, Dr Alberto Mazzini pushed through the crowd of loud and agitating reporters blocking the steps of the Musee de l’Histoire in Blois
‘Can you tell us about the artefact? Is it real? Is that why you’re here?’ a woman pressed, shoving a microphone marked CNN in his face. ‘Have tests been performed on the DNA?’
Bhuel, níl dabht ar domhan ach go ndúiseodh an chaint sin fiosracht dhuine ar bith. Ach déarfadh duine b’fhéidir…Ach cheap mé gur faoi aois na gCrosáidí a scríobhadh an scéal seo?
Sea, agus bheadh an ceart ag an nduine céanna sin, ach ba é a tharla nó go bhfuarthas an taise, nó an iarsma seo, i mbaile Blois, sa bhFrainc, nuair a bhíothas ag déanamh tochailte, le hIonad Siopadóireachta a thógail ar láthair áirithe. Dhealródh sé go rabhthas ag tochailt, in áit a raibh daoine curtha san aonú haois déag, agus sa tochailt dóibh, thángthas ar uaigh Dhiúic eicínt, ón ré sin, agus istigh ina sharcófagais siúd, fuarathas iarsma beannaithe ó thús ré na Críostaiochta, i ndáiríre, tuigeadh dóibh siúd a raibh saineolas acu sna cúrsaí sin, tuigeadh dóibh gurbh é a bhí ann nó an tSleá a sháith “Longinus”, nó an Dall fhéin, i gcléibh Chríost, tráthnóna Aoine an Chéasta, fadó. Ach conas a tharla go bhféadfadh taise bheannaithe dá leithéid a bealach a dhéanamh ón dTír Naofa chun na hIodáile, agus níos iontaí fós, isteach i sarcófagas an Diúic ainaithnid úd, ar dáileadh an chré leis, sa bhliain 1099? B’in iad na ceisteanna a chuir na húdair orthu fhéin, agus iad ag dul i gcionn an úrscéil stairiúil seo, agus ní fhéadfadh duine ar bith a shéanamh, gur leag siad toradh a gcuid taighde os ár gcomhair, ar bhealach nádúrtha, corraitheach, inchreidte, sa chaoi gur beag nach gcreidfeadh an léitheoir, gur tharla eachtraí uilig an scéil, díreach mar a leagtar os ár gcomhair amach iad, agus chomh maith le taighde, agus tuiscint, na saineolaithe, bhí freisin, i mbéaloideas na cosmhuintire, an scéal ceannann céanna, go raibh an tSleá Bheannaithe i limistéar Bhlois, um dheireadh an aonú haois déag. Cibé faoi sin, ní raibh sé sa bhéaloideas riamh, go mba leis an Diúc an tSeá fhéin, ba é a bhí sa bhéaloideas céanna sin, nó go mba le fear magaidh, nó le “Jester” é, i ndáiríre. Anois, níl ansin ach cúlra an scéil seo, agus é tugtha dúinn sa Réamhrá, agus ansin, tosaíonn an scéal i ndáiríre, nuair a thosaítear ar scéal, agus ar stair, na Sleá Nimhe sin a chumadh, agus a chruthú, ach ag an am gcéanna, déantar chuile iarracht ar theorainneacha an scéil sin a choinneáil taobh istigh de chlaíocha na staire, agus an bhéaloidis.
Siar isteach i ngort na staire, a dhíríodar a n-aghaidh, i dtosach, le scéal na sleá beannaithe a fhiosrú, a chuartú agus a ríomh, dúinne, léitheoirí. Ré na gCrosáidí a bhí ann, an tráth úd, agus cuireann ár n-údair tús lena scéal, le hatmosféar na gluaiseachta spioradálta úd a chruthú dúinn, agus chuige sin, cuireann siad tús lena scéal, sa bhliain 1096…
Veille du Pere, a village in southern France, 1096.
The church bells were ringing. Loud, quickening peals – echoing through the village in the middle of the day………
What was going on?……….
Then Armaud, who farmed by the river, galloped over the bridge aboard his mule, pointing back towards the road. ‘They’re coming! They’re almost here!’
Cé bhí chucu, an ea?
Bhuel, cé eile ach Arm na Croise fhéin. Sea, mh’anam, bhí Arm na Croise ag máirseáil trína mbaile, trí Veille du Pere. Níor ghnátharm a bhí chucu isteach, má sea, níorbh ea muis, ach arm a bhí níos cosúla le graimisc sráide ná le saighdiúirí gairmiúla, faoi mar a bhíodh in airm na ré sin, agus in ionad Ridire, nó Rí, nó Tiarna, de chineál eicínt, bheith i gceannas orthu, ní raibh á stiúradh ach firín beag feosaí, gléasta in éide manaigh, éide déanta as éadach simplí baile. Bhí an manach seo cosnocht, ceann-nocht, agus maol. Ba é Peadar Díthreabhach, a bhí ann, nó Peter the Hermit, faoi mar a thugtaí air sa mBéarla, agus é ag fógairt Crosáide, faoi mar a d’iarr an Pápa Urban air a dhéanamh, le láithreacha beannaithe na Tíre Naofa a shaoradh ó na sluaite ainchreidmheacha. Nuair a thosaigh an manach seo ag caint, ba ghearr gur chuir sé a lucht éisteachta faoi dhraíocht, lena ghuth, agus lena gheallúintí. Féach mr a chuireann na húdair é…..
‘For those who come,’ the monk named Peter went on, ‘for those who put aside their earthly possessions and join our Crusade, His Holiness Urban promises unimaginable rewards: riches, spoils, and honour in battle, his protection for your families who dutifully remain behind, and eternity in Heaven at the feet of Our grateful Lord. And, most of all, freedom. Freedom from all servitude upon your return. Who will come, brave souls?’ The monk reached out his arms.
Ligeadh béiceanna áthais agus molta, agus ag an am gcéanna, bhog roinnt mhaith earcaigh ón slua isteach in Arm na Croise, arm a raibh cros mhór dhearg deartha ar a n-éide thiar, ar chuile dhuine acu.
Bhí príomhcharactar an scéil, Fear an Mhagaidh fhéin, nó Hugh deLuc, ar an bhfód don aitheasc úd, agus bíodh gur chorraigh focail an mhanaigh an croí istigh ann, ag an am gcéanna, bhí a bhean Sophie ansin, taobh leis, agus shocraigh sé ar fanúint mar a raibh sé, go fóill, ar aon nós.
Tamall gearr ina dhiaidh sin, tháinig Ridirí óna dTiarna Feodach, Baldwin Taoiseach Tours, ar chuairt chucu, nó, is dócha gur chuala sé, go raibh cuid dá dhaoir sásta dul le Peadar Díthreabhach, in Arm na Croise, le troid a dhéanamh sa Talamh Naofa, gan a cheadsan, nó tada dá leithéid a fháil, roimh ré. Bhuel, rinne na ridirí céanna sin an diabhal ar an mbaile beag sin, Veille du Pere, agus mhaslaigh, agus chráigh, a mhuintir go neamhthrócaireach. Mharaigh siad gasúirín óg, mac an mhuilleora, trína bhá faoi Roth mór an Mhuilinn, sgus d’éignigh a gcuid saighdiúirí iníon óg an mhuilleora chéanna, ansin i lár an lae ghil. Nuair a bhí a ndóthain dochair déanta acu, agus tar éis dóibh a sagart, agus an Pápa fhéin, a mhaslú go poiblí, d’iompaigh siad ar a sála, agus as go brách leo as an mbaile sin amach. Ba ansin a tuigeadh do Hugh duLuc, den chéad uair, nach raibh cearta, nó tada dá shórt acu, agus nach raibh cosaint ar domhan acu i goinne a dTiarnaí Feodacha. D’athraigh a bhfaca sé, an lá sin, i Veille du Pere a dhearcadh ar an saol seo, go deo ina dhiaidh sin, agus chuir cor nár bheag ina chinniúint, agus i gcinniúint a mhuintire freisin. Go gairid ina dhiaidh sin, tharla gur chuala Hugh go raibh Raymond of Toulouse ag earcú óglaigh le dul chun na Tíre Naofa, mar chrosáidithe, agus shocraigh sé ina aigne dul leis, anois, ní ar mhaithe leis na hIonaid Naofa a shaoradh ó smacht na nIoslamach a liostáil sé in arm na Croise, ach toisc gur gheall Raymond go dtabharfaí a shaoirse do chuile dhuine a raghadh leis, ar an gCrosáid. Féach mar a mhínigh sé an scéal dá bhean, do Sophie……
‘I have to go,’ I said.
She sat up almost dumbfounded. ‘You want to take the Cross?’
Not the Cross. I wouldn’t for that. But Raymond has promised freedom to anyone who joins. Freedom, Sophie…You saw what happened today.’
She straightened . ‘I did see, Hugh. And I saw that Baldwin will never free you from your pledge. Or any of us.
Níor theastaigh ón bhfear bocht ach saoirse, in aois nach raibh saor ach na hUaisle agus na Ríthe. Ní raibh mórán ag teastáil uaidh! Ach, ba gheallúint í, a bhíothas á tabhairt do na hÓglaigh a bhí sásta troid ar na Crosáidí.
B’in mar a tharla go ndeachaigh Hugh ag troid, ar thaobh na Croise, sa choghadh fíochmhar úd, a bhí á fhearadh ag Críostaithe, i gcoinne na Muslamach, thoir sa Tír Naofa, ag an am.
Ar deireadh thiar, tar éis anró agus cruatan a fhulaingt, shroich siad ceann a scríbe, agus ghlac páirt sa chogaíocht a fearadh i gcoinne chathair Antioch, cathair a bhí ina dún daingean, doghabhála, ag an am. Cuirtear síos dúinn ansin, ar bharbarthacht na troda, ar an dá thaobh, agus i ndeireadh na dála, shocraigh Hugh ina aigne fhéin, nach raghadh sé níos fuide leis, mar chogadh, ach go bhfillfeadh sé abhaile, Cuma faoi rud ar bith feasta, ach a bhaile, a bhean is a chlann. Istigh in eaglais dó, chonaic sé beirt Turcach ag marú sagairt, agus gan de chosaint ag an sagart bocht ach bata. D’ionsaigh Hugh iad, agus ar deireadh chuir an ruaig orthu. Thóg sé bata an tsagairt leis, mar chosaint, agus mar chuimhneachán. I ndáiríre, ba istigh sa mhaide sin a bhí an tSleá Bheannaithe folaithe, agus b’in mar a d’éirigh le Fear an Mhagaidh, an Taise luachmhar, bheannaithe sin, a thabhairt abhaile leis ón Talamh Beannaithe go dtí a bhaile fhéin. Anois, níor mhínigh mé cheana dhuit, go mba fhear grinn, nó fear magaidh é Hugh óna óige, agus b’in an chaoi ar éirigh le Fear Magaidh an taise luachmhar sin a bhreith leis abhaile ón Oirthear.
Ní call dom a rá, nach bhfuil sa mhéid sin, ach tús an scéil, nó is ón bpointe sin a tharlaíonn bunús na n-eachtraí atá le fáil go flúirseach sa scéal seo, faoi mar a bheadh rísíní i gcíste, ach fágfaidh mé fút fhéin é, taitneamh agus toit a bhaint as an chuid eile den scéal corraitheach seo. Scéal i insíonn dúinn faoi mar a d’éirigh leis an bhfear magaidh seo, bua a fháil ar na Tiarnaí Feodacha, a mhair sa chuid sin den bhFrainc, ag an am, agus b’eisean freisin, a chuir an tSleá Bheannaithe i bhfolach i sarcófagas Tiarna Feodach Bhlois. Ach arís, caithfidh tú an leabhar a léamh duit fhéin, le fios fátha gach scéil acu sin a fháil. Ach tá chuile shórt le fáil sa leabhar seo. Tá ann, grá agus fuath, grain agus greann, gol agus gáire. Má thagann tú trasna ar an leabhar seo, tá mé cinnte go mbainfidh tú taitneamh agus toit as.
Seo an leabhar is fearr fós, dár liomsa, ó pheann James Patterson, ach b’fhéidir gur chóir dúinn cuid dá bhuíochas sin a thabhairt dAndrew Gross, an té a rinne comhoibriú le Patterson, i saothrú an úrscéil chorraithigh, spéisiúil, seo. Nára fada uainn an chéad saothar eile ó phinn na beirte ildánacha, cumasacha, cliste, seo.
.
******************
Peadar Bairéad.
******************
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
A r n a M i s i n 2 .
.
****************************
.
Ar deireadh thiar thall, bhí na Stáit Aontaithe bainte amach againn. Bhí ár gcodladh ar an oíche Aoine sin corrach go maith, nó bhíomar anois i gcrios ama eile ar fad, agus ocht n-uaire de dhifir idir an gcrios sin agus an crios s’againne, ach ba é críoch na mbeart é, go rabhamar ar ár gcois go breá luath, thart ar a seacht, in am Chalafóirnia, an mhaidin Sathairn sin. D’itheamar ár mbricfeasta, agus d’fhanamar timpeall ansin ag caint is ag comhrá, go ham lóin. I ndiaidh an lóin, tuigeadh dúinn nárbh olc an smaoineamh é, nós na Spáinneach a leanacht, agus “siesta”, nó scíth nóna, a ligint. Rinneamar sin, agus tar éis dúinn cupla uair a chaitheamh i mbun an ghnó sin, d’éiríomar arís, le seal a chaitheamh inár suí. Le fírinne, ní raibh fhios againn cé acu ag teacht, nó ag imeacht, a bhíomar, i rith an lae sin, agus tar éis dúinn seal a chaitheamh ag breathnú ar scannán de chuid Frazier, thugamar an leaba orainn fhéin arís, thart ar a deich. D’éirigh i bhfad níos fearr linn an dara oíche sin, nó cé gur dhúisíomar roinnt mhaith uaireannta i rith na hoíche, ag an am gcéanna, d’éirigh linn codladh go breacadh an lae, an mhaidin Domhnaigh sin.
Bhíomar ar ár gcois, ag a hocht, agus muid ag mothú go raibh muid ag fáil réidh leis an moilliú scairde, nó an “jet lag” diabhalta sin, a fhágann duine ina leath-amadán, ar feadh roinnt laethanta. Sea, b’fhéidir go raibh an lámh in uachtar faighte againn ar an moilliú céanna sin, agus go mbeadh ar ár gcumas luí isteach feasta ar an am áitiúil.
Ó tharla gurbh é an Domhnach a bhí ann, shocraíomar ar dhul chun an Aifrinn in Oceanside, i Halla St Margaret, Halla a bhí thart ar thuras leathuaire a’ chloig uainn. Shroicheamar an Halla sin, in am tráth, agus bíodh go bhfuil an Halla céanna sin breá fairsing, ag an am gcéanna, níl aon chóras aer-oiriúnaithe ann, rud a fhágann go n-éiríonn sé diabhalta te, le linn na searmanas. Ar aon chuma, roghnaíomar fhéin suíocháin, thiar ag cúl an Halla sin, rud a d’fhág, go raibh neart spáis againn, agus nár éirigh sé ró-the, ag an am gcéanna. Bhí pobal breá bailithe sa Halla fairsing sin, nó d’fhéadfá a rá, go raibh an áit lán go doras, agus ba é an rud ba mhó a chuir ionadh orm fhéin nó an méid sin daoine óga a bhí sa láthair, agus nílim ag caint faoi pháistí anois, ach daoine sna déaga agus sna fichidí, agus cuid mhaith acusan i mbun dualgas mar fháilteoirí, mar léitheoirí, agus mar mhinistrí eochairisteacha, freisin. Mór idir sin agus an chaoi a bhfuil cúrsaí sna séipéil s’againne! Rud eile a thabharfá faoi deara, nó an chaoi a raibh na ciníocha éagsúla measctha ar a chéile san aon phobal aontaithe amháin sin. Canadh iomann. Buaileadh clog. Agus ansin, tháinig an sagart agus a chuid ministrí suas tríd an Halla, ar a mórshiúl chun na hAltóra.
Fuair mé amach, ar ball, gurbh é an tAthair Cávana Wallace, an “Pastor”, a bhí mar cheiliúraí againn, an Domhnach sin, nó eisean an Sagart Pobail atá acu sa Pharáiste sin Naomh Mhaighréad. Béal Feirsteach is ea é, a bhfuil a mhuintir ag cur fúthu i gCúige Uladh fós. An-sagart go deo isea an tAthair Cávana, agus meas an domhain ag a phobal thall air. Chuaigh cúrsaí chun tosaigh go breá, le linn an Aifrinn, agus ba bheag difir i ndáiríre idir Aifreann thall agus an tAifreann s’againne. Thabharfá faoi deara, b’fhéidir, go bhfuil difir bheag idir Chomhartha na Síochána thall agus an chomhartha a mhalartaítear abhus, nó is minic a bhíonn barróga agus póga i gceist acu thall, áit nach mbíonn sa treis againne ach an craitheadh láimhe. Arís, le linn an “Ár nAthair” beireann gach duine den phobal greim láimhe ar na daoine taobh leis, agus ardaítear na lámha ansin, faoi mar a ardaíonn an sagart a lámha-san, ag guí na Paidre diaga sin. Taobh amuigh de sin, canann an pobal iomainn, rud nach dtarlaíonn anseo go ró-mhinic, agus ní fhéadfá, dár liomsa, a mhilleán sin a leagan ar an bpobal! Tá difir mhór amháin eile idir na hAifrinntí anseo, agus na hAifrinntí thall, agus sin go mbíonn na hAifrinntí s’againne críochnaithe, taobh istigh de leathuair a chloig, fad is a mhaireann na hAifrinntí thall, thart ar uair a’ chloig, ar a laghad.
Cad is cúis le sin? a d’fhiafródh duine, b’fhéidir.
Bhuel, ceart go leor, cuireann na hiomainn le fad na hócáide, ach, sé an rud is mó a chuireann leis an am sin, nó fad na seanmóra. Maireann an tseanmóir thall, thart ar leathuair a’chloig, áit a mhaireann bunús na seanmóirí abhus, thart ar chúig nóiméad, nó mar sin. Bhuel, b’in mar a tharla an chéad Domhnach a chaitheamar thall, ar aon nós, agus anois, ar eagla go gceapfá, go raibh mé ag lochtú an Athar Cávana, caithfidh mé a rá anseo, gur thug sé seanmóir ar dóigh uaidh. Labhair sé go díreach leis an bpobal, agus thuig sé láithreach, go raibh ag éirí leis dul i gcionn orthu. Sea, mh’anam, agus níorbh éasca in aon chor an t-ábhar a roghnaigh sé don ócáid, an Domhnach céanna sin. Mistéir na hEochairiste a bhí idir chamáin aige, agus an chaoi ar cheangail an Tiarna ithe agus ól, bia agus deoch, arán agus fíon, lena láithreacht fhéin in ár measc, agus díreach mar a thugann bia agus deoch beatha don chorp, don tsaol seo, sa tslí chéanna, tugann fuil agus feoil an Tiarna beatha d’anam an duine, don tsaol atá le teacht.
“Amen, Amen, adeirim libh,
mura n-ithe sibh feoil Mhac an Duine,
agus a chuid fola a ól,
ní bheidh beatha agaibh ionaibh.”
Agus leis an meid sin a neartú, cuireann sé an t-aguisín seo leis…
“Is bia go fíor mo chuid feola
Agus is deoch go fíor mo chuid fola.
An té a itheann m’fheoil agus a ólann m’fhuil,
Cónaíonn sé ionamsa agus cónaímse ann.
Sea, mh’anam, níor fhág an Tiarna aon amhras ar bith ar a lucht éisteachta, níor chuir sé fiacail ann, mar adéarfá, ach é á rá amach go neamhbhalbh, suas chun a mbéal é! Níl aon éaló ón méid adúirt sé lena lucht éisteachta ansin. Bia agus deoch, fuil agus feoil, lón beatha curtha ar fáil dúinn, sea, bia don aistir, bia don saol nua spioradálta a bhí á gheallúint aige dá lucht éisteachta. Fanfaidh cuimhne na seanmóra sin liom go ceann i bhfad, geallaimse dhuit é, agus sin, cé go raibh mé ag cur allais go tiubh, i dteas neamhghnách an Halla úd Naomh Maighréad.
Caithfidh mé a admháil, go ndeachaigh a sheanmóir i gcionn go mór orm fhéin, ach go háirithe, nó b’fhada an lá ó chuala mé a chomh-mhaith de sheanmóir.
Agus ag leanúint ón tseanmóir, ní gá a rá, go raibh an Chomaoin Naofa le fáil ag an bpobal faoi ghné aráin, agus faoi ghné fíona, freisin. D’fhéadfadh duine an dá cheann a ghlacadh, nó d’fhéadfadh sé ceachtar den dá cheann sin a ghlacadh, faoi mar ba rogha leis fhéin. Tharlaíonn a leithéid anseo, ach ní go ró-mhinic. Níl fhios agam fhéin cén fáth a dtarlaíonn sé chomh hannamh sin, nó i bpaidreacha an Aifrinn, tá sé le tuiscint, gur béile é an Eochairist, agus go bhfuil bia agus deoch i gceist sa mbeile céanna sin. Ach sin scéal eile, do lá eicínt eile.
Rinne an tAthair naofa tagairt freisin do na pleananna a bhí acu le séipéal nua a thógáil, agus gheall sé dá phobal go mbeadh cóip de na pleananna céanna aige dóibh, ag Aifreann an Domhnaigh ina dhiaidh sin. Smaoinigh mé fhéin gur chuala mé an scéal céanna, trí bliana roimhe sin, nó bhí Paráiste Naomh Maighréad meáite ar shéipéal nua a thógáil, an uair dheiridh a bhí mé fhéin ina measc, bliain na mílaoise. Bhuel, an Domhnach dár gcionn, bhí a phleananna i Nuachtlitir an Pharáiste acu, agus caithfidh mé a rá leat, go mba phleananna ar dóigh a bhí iontu. Bhí an sagart ag maíomh, go mbeadh orthu bac a chur ar strainséirí, nó ní bheadh duine sna paráistí ina n-aice, nach mbeadh ag iarraidh Aifreann a éisteacht sa Séipéal breá, fairsing nua-aoiseach, aer-chóirithe, a bhí le tógáil acu ansin, i bParáiste Naomh Maighréad. Agus ceart go leor, bhí na pleananna ansin le feiceáil ag chuile dhuine. Séipéal breá, fairsing, croschruthach, spreagúil a bheadh ann. Ní raibh aon “Mair a chapaill, is gheobhair féar” ag baint leis an sagart Béalfeirsteach seo, ach é lán-dáiríre, agus féith an ghrinn go smior na gcnámh ann, ach ag an am gcéanna, ba shagart é a raibh doimhneas, spioradáltacht, agus cráifeacht ag baint leis, sagart ar bhreá leat do chomhrá a dhéanamh leis. Rinneamar fhéin ár gcomhrá leis, chuile Dhomhnach, fad is a bhíomar ar saoire thall.
Ó! sea, agus sin rud eile, a bhí difriúil acu thall, thar mar a bhíonn againne abhus. I ndiaidh an Aifrinn, chuile Dhomhnach is Lá Saoire, bailíonn an pobal taobh amuigh de Theach an Phobail, agus déanann a gcomhrá, agus fiú nach bhfuil boird agus cathaoireacha ansin, agus scátha breátha fairsinge gréine os a gcionn, le deis a thabhairt do dhaoine a gcupáin caifé a ól ar a sáimhín só, ansin, folaithe ó theas creathnach na gréine gile. Agus chomh fada is a bhíonn na daoine fásta ar a sáimhín só mar sin, bíonn deis ag na daoine beaga, borróga, nó milseoga, de chineál eicínt, a fháil dóibh fhéin, sa chaoi go ndéantar ócáid bhreá, thaitneamhach, shóisialta, de, agus fágann sin, go mbíonn fonn ar dhaoine teacht ar ais arís, an Domhnach dár gcionn, le bualadh lena gcairde, i ndiaidh an Aifrinn, agus i ndáiríre, nárbh é sin díreach a dhéanadh an seandream s’againne, i ndiaidh an Aifrinn, na blianta fada ó shoin, bíodh nach mbíodh na “buns” nó na “Parasols”, úd acu, nó ag teastáil uathu, ach oiread, an tráth sin.
Labhair mé thuas, faoi fhad an Aifrinn, thall, i gcomparáid leis an bhfad a mhaireann sé anseo, agus dúirt mé, gur mhair an Seanmóir thart ar leathuair a chloig thall, bhuel, tharla Domhnach eile go raibh ábhar níos casta fós idir chamáin ag an Athair naofa, agus gur chaith sé trí cheathrú uaire a chloig i mbun na seanmóra, an Domhnach áirithe sin. Sea, agus ní raibh a chuma air, gur chuir sin isteach puinn ar an bpobal. Agus b’in rud a thug mé faoi deara, an uair dheiridh a bhí mé thall, freisin. I ndáiríre, déarfainn go mbíonn siad ag súil go mairfeadh na searmanais thart ar uair a’ chloig, ar a laghad!
I ndiaidh an Aifrinn sin i St. Margarets, chuamar ag siopadóireacht seal, in Ionad Siopadóireachta, in aice láimhe, mar a raibh stórais mhóra ag Robinson Maye, agus ag Muintir Sears, agus bíodh go raibh an lá te brothallach, taobh amuigh, bhí sé deas fionnuar istigh, nó bhí an córas aer-oiriúnaithe ag obair leis, ar a mhíle dhícheall. Ar ball, chaitheamar lón deas blasta i mBialann thíos staighre, san Ionad Siopadóireachta sin.
****************
Peadar Bairéad.
*****************
.
.
.
.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
A r n a M i s i n
R é a m h r á …… 3
Ach, le filleadh ar scéal na Misean Calafóirneach, nuair a chríochnaigh mé gála na seachtaine seo caite, bhí dhá Mhisean bunaithe ag an Athair Junipero Serra agus ag a chomhleacaithe, an chéad cheann i San Diego, agus an dara ceann taobh le Carmel, agus cóngarach go maith do Chuan Mhonterey, faoi mar a bhí ordaithe ag Rí Fernando a Trí, na Spáinne.
Bhuel, bhí tús maith curtha acu leis an obair, agus iad ag iarraidh polasaí a Rí a chur i gcrích. Bhí Misin á dtógáil acu, agus Indiaigh á dteagasc, agus á n-oiliúint acu, faoi mar a bheadh Dia á rá leo, agus ní raibh sa mhéid sin uilig ach an tús, nó lean siad leo ar a míle dhícheall, agus iad ag obair gan sos gan staonadh. Sa bhliain 1771, chuaigh siad i mbun oibre arís, le Misean eile a thógáil, i ngiorracht trí mhíle is fiche do King City. San Antonio de Padua a baisteadh mar ainm ar an dtríú Misean seo, agus ba é Junipero Serra, arís, a bhí i mbun an ghnó, san ionad nua seo. Ar ball, d’imigh Serra, ach má dhein, d’fhág sé beirt shagart ina dhiaidh, le haire a thabhairt do chraoibhscaoileadh an chreidimh sa dúiche sin.
An bhliain chéanna sin, tógadh Misean nua eile, i San Gabriel, deich míle soir ó Downtown Los Angeles. B’as Cordoba na Spáinne an sagart a thóg an Misean seo, agus fear a raibh a chroí sáite in Ardeaglais Chordoba, ar Mhosc Múrach é ó thús, agus ní shásódh aon rud é, ach aithris ar ailtireacht na hArdeaglaise sin a shníomh isteach i dtaipéis Mhisin San Gabriel Arcángel. An bhliain dár gcionn, bhí fiontar nua idir chamáin acu, i San Luis Obispo, nuair a chuaigh siad i mbun oibre leis an gcúigiú Misean a thógáil. Díon tuí a bhí acu ar an Misean sin, a chéaduair, ach nuair a tháinig buíon namhadach Indiach aniar aduaidh orthu, tuigeadh dóibh, nárbh fhál go haer é laige na tuí mar dhíon, nó chuireadar rompu láithreach ar thíleanna rua, tinedhíonacha, na Spáinne a oibriú ar an toirt, agus nuiar a chuireadar díon nua tíleanna ar an Misean sin i SLO, mar a thugtar go minic ar San Luis Obispo, níor bhaol dóibh feasta saigheada lasánta na nIndiach.
Nuair a thángthas, i ndáiríre, ar chuan Shan Francisco, socraíoch ar dhá Mhisean agus Presidió, a bhunú sa dúiche sin. Cé gur ainmníodh an chéad Mhisean ansin in onóir do Phroinsiais fhéin, ach toisc gur thángthas ar ionad an Mhisin sin, ar Lá Fhéile Mhuire na nDólás, baisteadh, Dolores, de ghnáth, mar ainm ar an Misean sin. Sa bhliain 1776, a tógadh an Misean sin. Tógadh Misean ollmhór eile an bhliain chéanna sin, agus b’in é Misean San Juan Capistrano. Ach ó tharla gur scríobh mé alt anseo, i mBéal an Phobail, faoin Misean sin, roinnt blianta ó shoin, ní bhacfaidh mé le tuilleadh a rá faoi anseo, ach amháin a rá, gur glé, glas, a fhanann cuimhne an lae úd a chaith mé sa Mhisean sin liom, go dtí an lá atá inniu fhéin ann, agus faoin spéis sna Misin a mhúscail mo sheanchara ó Vista, Gearóid Mac Amhlaoibh, ionam, an lá céanna sin, nó b’eisean a bhí mar threoraí againn an lá álainn úd, i Meán Fómhair na bliana sin, 1988.. Ach, fillimis ar an scéal…..
Leanadh leis an obair tógála, agus teagaisc, agus traenála, uaireannta, go mall réidh, agus amannta eile, faoi mar a bheadh Dia á rá leo. Tógadh Misin ar baisteadh na hainmneacha áille Spáinneacha sin uilig orthu, fan chósta thiar Chalafóirnia, ó San Diego go San Francisco, fan an 650 míle sin, a shíneann idir an dá chathair áille sin, agus fan an Bhealaigh Mhóir úd, an Camino Real, nó an Bealach Ríoga, a cheanglann an dá chathair sin dá chéile, ó aimsir na Spáinneach fhéin. Ach breathnaigh ar na hainmneacha áille Spáinneacha sin, ar dhein mé tagairt dóibh, anois beag…Santa Clara de Asis; San Jose; San Buenaventura; Santa Barbara; La Purissima Concepcion; Santa Cruz; Nuestra Senora de la Soledad; San Juan Bautista; San Miguel Arcángel; San Fernando Rey de Espana; San Luis Rey de Francia; Santa Inez; San Rafael Arcangel; agus San Francisco de Solano. Conas a tharla gurbh iad na hainmneacha áirithe sin a baistadh ar na Misin thuasluaite? Bhuel, ba é an nós a bhí ag na Proinsiascánaigh Spáinneacha, an dream a thóg na Misin, ba é a nós siúd nó an Misean a ainmniú as an bhFéile Eaglasta a thit ar lá a bhunaithe. B’in an nós a bhí acu, agus b’in an nós a leanadar.
Ar deireadh thiar, sa bhliain 1823, tar éis dóibh breis is leathchéad bliain a chaitheamh i mbun an ghnó sin, bhí Misean is fiche tógtha acu, fan chósta Chalafóirnia, agus gach Misean acu i ngiorracht turas lae don Mhisean ba neasa dó, sea, agus an Camino Real, nó an Bealach Ríoga, ag freastal orthu uilig, geall leis.
B’iontach go deo mar a d’éirigh leis na Misin chéanna sin aidhmeanna an Rí, Fernando a Trí, a chur i gcrích, agus taobh istigh de leathchéad bliain, d’fhéadfá a rá go raibh Iarthar Chalafóirnia uilig tagtha faoi anáil agus faoi chumhacht na Spáinne. Ní hamháin go raibh na Proinsiascánaigh tar éis na Misin uilig sin a thógáil, agus go raibh na mílte agus na mílte Indiach á dteagasc, agus á mbaisteadh acu, ach ag an am gcéanna, bhí na Misin chéanna sin ag éirí saibhir, ó bhliain go chéile, nó bhí olltréada bó agus caorach, maraon le hainmhithe agus le heallach eile feirme, á dtógáil as éadan acu, ar na rainsí móra talún a bronnadh orthu, agus chomh maith le sin arís, bhí an talamh mhéith á saothrú go sciliúil ealaíonta, acu, sa tslí go raibh barraí de chuile chineál á gcur, agus á mbaint, acu, bliain i ndiaidh bliana. Ní gá a rá, gur thóg na Spáinnigh scileanna nua-aoiseacha feirmeoireachta isteach sa limistéar sin leo, agus gur múineadh na scileanna sin do na hIndiaigh, ach thar aon rud eile, thógadar isteach leo na bealaí ab éifeachtaí, le talamh a uisciú, agus b’in an rud ba mhó a bhí ag teastáil ó thailte Chalafóirnia, le fásaigh na dúiche sin a chur faoi bhláth. Agus sin, gan tagairt a dhéanamh, in aon chor, don méid a bhí á dhéanamh, agus á tháirgeadh, ag na hoibrithe Indiacha sna saotharlanna, agus sna ceardlanna, a bhí ag obair faoi lán tseol, i ngach Misean acu!
Ach céard faoin saibhreas uilig sin?
Anois, bhí móid bochtaineachta ag na Proinsiascánaigh, agus dá bhrí sin, ní fhéadfaidís-sean aon úsáid phearsanta a bhaint as an saibhreas uilig sin, a bhí a chnuasach ach sna Misin, ach, mar ab’ eol do chách, ba é a gcuspóir, nó únéireacht na Misean a bhronnadh ar na hIndiaigh, nuair a bheidís-sean oilte i gceart acu chuige sin. Bhuel, bhí pobal Indiach lonnaithe thart ar chuile Mhisean, iad baiste agus ag cleachtadh na Críostaíochta, ar an modh Spáinneach. Bhíodar breá síochánta, tríd is tríd, ach caitheadh leo, faoi mar ba pháistí, nó nóibhísigh! iad. Níor tugadh deis dóibh bheith freagrach ina ngníomhartha fhéin, nó tuigeadh do na Padres, nach raibh an t-am chuige sin tagtha fós. B’in an laige ba mhó a bhí i gcóras na Misean Spáinneach úd áfach, agus b’in é ba chúis lena dtreascairt, i ndeireadh na dála. Shroich na Misin buaic a réime, thart ar an mbliain 1810, agus faoin mbliain 1820, bhí siad tosaithe, cheana féin, ar bheith ag dul i léig. Ach b’in é díreach an tráth ar thosaigh na Meicsicigh ag troid i gcoinne na Spáinne, iad ag iarraidh neamhspleáchas a bhaint amach dóibh fhéin, agus an ruaig a chur ar na Spáinnigh. Bhain na Meicsicigh a neamhspleáchas amach, sa bhliain 1821, agus ón bpointe sin amach, fágadh Calafóirnia Spáinneach ar an mblár folamh, gan súil ar bith acu feasta leis na longa Spáinneacha, a thagadh chucu go rialta, roimhe sin, ó San Blas, i Ríocht Mheicsiceo, agus nuair a chuireann tú le sin, nach raibh aon réamhullmhúchán déanta ag na Spáinnigh, le Ríocht, nó Cumhacht, Indiach, a bhunú fan chósta Chalafóirnia, ní thógfadh sé Aireasteatal fhéin, le tuairim a chaitheamh, nach fada go dtiocfadh na Meicsicigh isteach sa mhullach orthu.
Dá dtabharfaí ceannas, de réir a chéile, fiú, do na hIndiaigh, ó thús an naoú haois déag, chuile sheans, go n-éireodh leo teacht saor, ach ba é a tharla, nó go ndearna Meicsiceo na Misin uilig a dhíeaglaisiú, sa bhliain 1833. Cuireadh an ruaig ar na Proinsiascánaigh ina dhiaidh sin, agus cuireadh sagairt pobail isteach ina n-áit, agus fágadh na hIndiaigh bhochta gan cheannairí, nó ní raibh siad ullmhaithe chuige sin, ag na Padres, ní raibh scileanna an neamhspleáchais foghlamtha acu, agus cuireadh scaipeadh na mionéan orthu, sa chaoi gur bheag toradh a bhí ar shaothar ollmhór na bProinsiascánach, i measc na nIndiach Calafóirneach úd, idir na blianta 1769 agus 1833. Ach ag an am gcéanna, fanann a bhfís, agus a bhfoirgnimh, linn, go dtí an lá atá inniu fhéin ann, agus tá na Misin áille sin, deisithe, athnuaite, agus athchóirithe, ag Caitlicigh, agus ag údaráis sibhialta, an fichiú haois, agus ní beag nó suarach an toradh agus an oidhreacht iad sin, ó ré órga na Misean, i dtír úd na gréine gile.
B’fhéidir gurb é sin an ceacht a mhúineann oidhe na Misean Calafóirneach dEaglais an lae inniu.
Cén ceacht, an ea?
Go gcaithfear freagracht i bhfás agus i bhforbairt na hEaglaise sin a thabhairt do na tuataí, chomh luath géar is a chuirtear faoi láimh an Easpaig iad. Níor chóir fanacht riamh go mbeadh siad chomh hoilte le Diagairí. Má dhéanann, beidh an cluiche caillte, sul má thosaíonn sé.
Is dócha nár chóir dom aon chosúlacht a fheiceáil idir scéal na Misean Calafóirneach úd, agus scéal na hEaglaise Caitlicí, anseo i dtír seo na Naomh is na nOllamh, ach b’fhéidir go bhféadfadh duine a rá, gur coinníodh an liathróid ró-fhada sa chlibirt, anseo san Eaglais s’againne, agus nár tosaíodh ar roinnt na cumhachta sách luath, inár measc, agus b’fhéidir go bhfuil muid ag íoc go daor as an bhfaillí sin, i láthair na huaire seo. Agus más uainn ceacht ar bith a fhoghlaim as scéal na Misean úd, b’fhéidir gur chóir dúinn díriú anois fhéin, ag an nóimead deiridh seo, ar thuilleadh, agus tuilleadh fós, freagrachta, a thabhairt dár dtuataí.
Le críoch a chur le scéal na Misean, is dócha gur chóir a lua, gur ghabh na Stáit Aontaithe Calafóirnia, sa bhliain 1848, agus le himeacht na mblianta, thoiligh na Stáit sin, na Misin a thabhairt ar ais dá bpobail, agus diaidh ar ndiaidh, deineadh iad a atógáil, agus a athchóiriú, sa chaoi go bhfuil siad inniu, chomh hálainn is a bhí siad ó thús, geall leis, agus ní hé sin amháin é, ach úsáideann na pobail chéanna sin iad, mar thithe pobail, anuas go dtí an lá atá inniu fhéin ann. Gura fada a leanfaidh cúrsaí amhlaidh.
Bhuel, is dócha gur leor sin mar Réamhrá don tsraith aistí seo, faoin tréimhse sin a chaith mé, ar na mallaibh, ar fán i measc Mhisean Chalafóirnia, agus mé ag iarraidh scil eicínt a bhaint as a stair, agus as a scéal, i bhfás agus i bhforbairt na tíre saibhre sin. Ach níor chóir an milleán uilig a leagan ar na Spáinnigh, nó is dócha go rabhthas ag súil leis an iomarca ó Indiaigh Chósta Thiar Mheiriceá, ag an am sin. Bhíothas ag súil go bhféadfadh siad a gcultúr, a n-oidhreacht, a gcreideamh, agus a stíl bheatha, a athrú, ó bhonn, taobh istigh d’achar gearr, agus go bhféadfaidís iompú ina Spáinnigh oilte, sciliúla, san achar gearr, inar tháinig siad faoi anáil na Spáinneach céanna sin, agus b’fhéidir nár deineadh aon ró-iarracht, ar an gcreideamh nua Críostaí a nódú ar spioradáltacht dúchasach a muintire. An chéad bhabhta eile, tá mé ag ceapadh, go mbeadh sé spéisiúil, a fháil amach, cé mhéad den tionchar Spáinneach, agus de thionchar na Críostaíochta, a fuair siad mar oidhreacht ó na glúnta a d’imigh rompu, a mhaireann fós i measc na gciníocha Indiacha céanna sin? San idirlinn, caithfidh muid bheith sásta leis an méid sin.
******************
Peadar Bairéad
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
.
Leabhar neamhghnách
“The five people you meet in Heaven”
by
Mitch Albom
Ar na mallaibh a tháinig mé ar an leabhar neamhghnách seo, a cuireadh i gcló a chéaduair, sa bhliain 2003, ach leabhar a bhfuil an-ráchairt air, san idirlinn. Is é Mitch Albom a chuir i dtoll a chéile é, agus cónaíonn Mitch agus a bhean, Janine, i Michigan, sna Stáit Aontaithe. Iriseoir agus craoltóir is ea é, agus dár ndóigh, is úrscéalaí den scoth é freisin, a bhfuil roinnt mhaith leabhar curtha dhe aige, cheana féin. Ach le filleadh ar an leabhar seo, “The Five People you meet in Heaven”, dúirt mé thuas, go mba leabhar neamhghnách é.
Tuige ar dhúirt mé a leithéid, an ea?
An Saol Eile
Bhail! is é atá idir chamáin ag an údar sa scéal seo, nó go bhfuil iarracht á dhéanamh aige, tuiscint eicínt a fháil ar an saol thall. Anois, ní ghlacann sé leis an dearcadh atá ag an ngnáthChríostaí ar an saol thall, is é sin, go gcónaíonn sé feasta i nglóir agus i síocháin Dé, agus nach mbaineann brón nó cumha; pian nó cruatan; bás nó bascadh, leis feasta, ach go mbíonn áit bhuan aige ag bord an Tiarna, agus bheith istigh aige i gceann de sheomraí iomadúla na bhFlaitheas.
Tosaíonn sé ag deireadh an scéil
Cén leagan amach atá ag an údar seo ar na cúrsaí céanna sin, adeir tú?
Bhail! b’fhéidir gur chóir dom, i dtosach báire, rud eicínt a rá faoin scéal fhéin.
Tosaíonn an t-údar a scéal ag a chríoch, mar adeir sé fhéin. Féach mar a chuireann seisean é, i dtús an leabhair.
“This is a story about a man named Eddie and it begins at the end, with Eddie dying in the sun. It might seem strange to start a story with an ending. But all endings are also beginnings. We just don’t know it at the time.”
Sea, luíonn a ndeir an t-údar linn anseo le réasún, ceart go leor, ach bíodh go bhfuil sé ag fáil bháis i dtús an scéil, ní den aois é, bíodh go bhfuil na trí bliana agus ceithre scór bailithe aige ag an am. Timpiste a chuirfeadh lánstad lena ré i nGleann seo na nDeor. Sa bhliain 1920, a rugadh Eddie, agus ba dhuine é a athair a bhí i gceannas ar Ionad Siamsa. De réir mar a d’fhás Eddie suas, d’fhoghlaim sé chuile cheo faoin Ionad Siamsa céanna sin, agus ar ball, nuair a fuair a athair bás, tuigeadh don iarshaighdiúir Eddie go mba cheart dó fhéin luí isteach ar an ngnó céanna sin. Rinne sé amhlaidh, agus rinne go maith é, sa chaoi go raibh meas ag an bpobal air, go háirithe na daoine óga, bíodh nach mó ná sásta a bhí seisean fhéin, lena shlí bheatha i mbun na bhfearas siamsa, áit ar choinnigh sé súil seabhaic ar a sábháilteacht, agus ar a n-inniúlacht don ghnó a bhí le déanamh acu. Phós Eddie Marguerite, ach bhásaigh sise roimhe, agus fágadh Eddie s’againne leis fhéin.
Tionóisc mharfach
An lá áirithe seo, ar thagair muid dó i dtús an ailt seo, bhí Eddie i mbun a ghnó, faoi mar ba ghnách leis, ach tuigeadh dó go raibh fearas siamsa amháin éirithe contúirteach, agus ba é deireadh an scéil é, nó gur thit an fearas céanna sin anuas, ach mar bharr ar an ndonas, tharla gur shiúl cailín beag isteach san áit ar a dtitfeadh an fearas sin. Thug Eddie sin uilig faoi deara, agus le luas lasrach, d’fhear chomh haosta leis, léim sé isteach sa bhearna baoil, le teacht i gcabhair ar an gcailín óg sin. Tuigeadh dó gur rug sí greim láimhe air, agus ag an bpointe sin, bhuail an fearas siamsa anuas sa mhullach air, agus rinneadh pleist de ar an láthair sin. Ní raibh fhios ag Eddie ar shábháil sé an cailín, nó nár dhein.
Músclaíonn sé ar an saol eile, agus feictear dó, nach mar a shíltear a bhítear, go minic, nó ní raibh cuma neamhaí in aon chor ar an áit thall, mar a raibh sé, nó i ndáiríre dhúisigh se in Ionad Siamsa eile, ach Ionad a bhí i bhfad níos sine ná an ceann a bhíodh a reachtáil aige fhéin “Ruby Pier”
“Eddie blinked hard. This was the Ruby Pier of his childhood, some 75 years ago, only everything was new, freshly scrubbed. Over there was a Loop-the-Loop ride – which had been torn down decades ago- and over there the bathhouses and the saltwater swimming pools that had been razed in the 1950s.
Feabhas tagtha air
Anois, bíodh go raibh coiscéim bhacaí in Eddie, agus é céasta ag pianta, ar an saol seo, mhothaigh sé anois nach raibh na rudaí sin ag cur as dó, a bheag nó a mhór. Rith sé timpeall ag breathnú anseo agus ansiúd, ach ar deireadh thiar, tháinig sé chuig puball ina raibh duine de lucht na “Side Shows” ina shuí
There sitting on a chair, alone on the stage, was a middle-aged man with narrow, stooped shoulders, naked from the waist up. His belly sagged over his belt. His hair was closely cropped. His lips were thin and his face was long and drawn. Eddie would have long since forgotten him, were it not for one distinctive feature;
His skin was blue.
“Hello, Edward”, he said. “I have been waiting for you.”
Thosaigh an bheirt ag comhrá, agus sa chaint dóibh, cuireadh ina luí ar Eddie nach mar a shíltear a bhítear, go minic, agus bíodh nach raibh cuma ró-neamhaí ar an áit ina raibh sé, d’fhéadfadh dul amú a bheith air, dár leis, ag an am gcéanna.
Míníodh chuile cheo dó
Ach tuige ar cuireadh an bheirt seo ar an ardán céanna sin, i bhfochair a chéile, má sea?
Bhail! Dár leis an bhfear gorm, ba é a bhí i gceist nó go dtabharfaí deis do Eddie imeachtaí a shaoil a bhfus a thuiscint, trí chomhrá a dhéanamh le daoine a raibh baint eicínt aige leo, le linn a laethe ar an saol seo.
“There are five people you meet in heaven” the Blue Man suddenly said. “Each of us was in your life for a reason. You may not have known the reason at the time, and that is what heaven is for. For understanding your life on earth.”
Dár leis an bhfear gorm, is é seo an bua is mó a bhronnann Dia ar an ndaonnaí, nó go dtugann sé deis dó, chuile rud a tharla dó ar an saol seo a thuiscint. Agus is é atá le tuiscint ón méid sin, nó go mbeidh tuiscint iomlán ar a shaol a bhfus ag an ndaonnaí tar éis dó buaileadh leis an gcúigear sin, agus tar éis dó a chomhrá a dhéanamh leo. Anois, fágfaidh mé fút fhéin an chuid sin den scéal a léamh, agus a thuiscint, nó níor mhaith liom an scéal corraitheach sin uilig a mhilleadh ortsa.
.
Sa Bhaile, ar deireadh thiar
Bhail! tar éis do Eddie dul trí na céimeanna sin uilig, leis an gcúigear a bhí leagtha amach dósan, tháinig sé chomh fada le “Ferris Wheel” ollmhór, agus suite i gcairt ar bharr an Rotha sin, cé d’fheicfeadh sé ach a bhean, Marguerite, agus í ag fanacht air, agus chuala sé an t-aon fhocal amháin “Home” ó Dhia.
Suimiúil, ach………
Scéal spéisiúil, faoi mar adúirt mé thuas, ach don Chríostaí, b’fhéidir nach dtiocfadh sé leis an údar ina thuiscint ar “Neamh”, nó san áit ina bhfuil Eddie, tá pian, fulaingt, agus cuartú na fírinne, i gceist, agus b’fhéidir go n-oirfeadh leagan amach sin an údair níos fearr, dá mba ar an bPurgadóir a bheadh sé ag cur síos, ach sin scéal eile ar fad.
Im thuairimse, is scéal spéisiúil, spreagúil, spioradálta é, agus iarracht dáiríreach ar adhmad eicínt a bhaint as neamhbhásmhaireacht anam an duine daonna.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
A n M a c t í r e M ó r A l l t a !
*********************************
Another Bestseller .
The Big Bad Wolf…………………………..céadchló…………..2003.
Le
James Patterson…………………………………………………….€17 .99.
.
The No. 1 International Bestseller.
Bhuel, sin mar a deirtear faoin leabhar seo ar an gclúdach dea-dheartha, atá mar scrín thart ar an scéal seo le James Patterson. Anois, faoi mar is eol dúinn uilig, ní hé seo an chéad scéal a shil ó pheann líofa an údair ildánaigh seo, nó is liosta le háireamh iad na teidil atá curtha ar fáil aige dúinn, cheana féin. Caithfidh mé a admháil daoibh, gur scríobh mé fhéin píosaí sa cholún seo faoi roinnt áirithe acu. B’fhéidir gur chuimhin libh ar scríobh mé faoi “Pop goes the Weasel”, The Beach House, Four Blind Mice, agus tuilleadh. Dár ndóigh, tá teidil eile dá chuid, a bhfuil cáil idirnáisiúnta bainte amach acu freisin, leabhair ar nós…Jack and Jill, Along came a Spider, agus The Jester. Leabhair mhór-ráchairte (bestsellers) iad sin freisin.
I bhFlorida, sna Stáit Aontaithe, a chuireann an t-údar faoi, san am i láthair.
Special Style .
Eachtraí coiriúla an choirpigh chliste, chruálaigh, chiapaigh, “The Wolf”, atá idir chamáin ag Patterson, sa leabhar seo. Is féidir a rá, go bhfuil stíl taitneamhach, tarraingteach, mealltach, aige. Ní bhíonn aon leadrán ag baint lena stíl, ach é ag treabhadh leis go rábach trí eachtraí corraitheacha a scéil, é ar a bhealach i gcónaí go croí an ábhair. Leagann sé an leabhar seo amach i gcéad is naoi chaibidil déag, leata thar 314 leathanach, agus sa chaoi sin, tugann sé le fios duit, an t-am go léir, go bhfuil deifir do-stoptha air, agus sa tslí sin, éiríonn leis an léitheoir a chur faoi gheasa le draíocht a stíle, sa chaoi go réabann tú leat tríd an scéal, i bhfad níos tapúla, ná mar a dhéanfá, dá mbeadh caibidlí móra, fada, leadránacha, le léamh agat, mar i gcás na gcaibidlí gearra seo, cuireann siad cíocras ort dul tríotha sna cosa in airde, agus déanann siad thú a iompar leo, le luas lasrach, ar thaoide an scéil. Sea, agus caithfidh mé admháil dhuit anseo, gur éirigh leis, mé fhéin a chur faoi gheasa, sa chaoi nach raibh fonn orm an leabhar seo a fhágáil uaim, go dtí go raibh an deoir deiridh den scéal diúgtha siar agam, nó chuir sé rothaí faoi eachtraíocht a scéil le cleasa iomadúla a cheirde.
All not going well .
Is é an príomhcharactar sa scéal seo nó an lorgaire clúiteach, (famous detective) Alex Cross. Fear gorm is ea Cross, a chaith na blianta fada ag obair mar lorgaire le Roinn Phóilíní Washington. Bhí a leannán Jamilla Hughes, cailin inar chuir sé suim amháin, ar a laghad, agus b’fheidir gur chuir se an dara suim freisin inti, dá mbeadh sé sásta an fhírinne ghlan a insint dúinn! Banlorgaire ba ea ise, amuigh i gCalafóirnia, agus gan dabht ar domhan bhí Alex bocht splanctha ina diaidh (madly in love with her), bíodh nach ró-réidh a ritheann cúrsaí a ngrá sa scéal seo, scaití (at times). Agus ó tharla ag caint ar chúrsaí grá muid, tharla sa scéal seo freisin, gur fhill máthair a chlainne, a iarbhean Christine, a thréig an nead, thart ar dhá bhliain roimhe sin, tháinig sí ar ais, agus é de chuspoir aice Alex óg, a mac, a fháil ar ais di fhéin amháin, bíodh gur thréig sí é, tráth thréig sí an nead.
.
Career Change.
Nuair a d’éirigh le Alex coirpigh mhóra, fhíochmhara, dainséaracha a dhúiche a bhriseadh, a cheansú, agus a chur faoi ghlas, shocraigh sé ar dhul isteach san FBI, nó tugadh le fios dó, minic go leor, go mbeadh an-áthas ar an FBI glacadh leis, mar bhall dá bhfórsa-san, tharla go raibh an oireadh sin cáile bainte amach aige le linn a thréimhse ag obair le Póilínteacht DC. Sin mar atá cúrsaí i dtús an scéil seo.
Tá Alex Cross, Lorgaire, á thraenáil anois, le bheith ina bhall éifeachtach den bhfórsa cáiliúil sin, an FBI. Féach mar a chuireann sé é, i dtús an scéil….
New agent training at the FBI Academy in Quantico, sometimes called ‘Club Fed’, was turning our to be a challenging, arduous, and tense program, if a little repetitive. For the most part, I liked it, and I was making an effort to keep any skepticism down. But I had entered the Bureau with a reputation for catching pattern killers, and already I had the nickname ‘Dragonslayer’. So irony and skepticism might soon be a problem.
Retraining.
Fad is a bhí an cúrsa ath-traenála sin ar siúl, ó tharla go raibh clú agus cáil bainte amach ag Cross cheana féin, ba ghearr gur thug sé faoi deara, go raibh roinnt áirithe dá uachtaráin in éad leis, agus chomh maith le sin, agus le cur leis freisin, chuirtí Alex amach chuig bailte, i bhfad ó bhaile, lena chúnamh a thabhairt do Roinn Phóilíní eicínt, a raibh ag teip orthu, coirpeach sleamhain, sliioctha eicínt, a ghabháil, tharla go raibh ainm na scile neamhghnáthaí sin amuigh ar Alex Cross.
Enter the Wolf !
Anois, tharla ag an am áirithe seo, go raibh an coirpeach ba chruálaí, b’fhíochmhaire, agus ba dhainséirí, dá bhfacthas sna Stáit riamh roimhe sin, ag tosú ar ghairm na coiriúlachta a chleachtadh sa tír fhairsing sin. An Mactíre, nó “The Wolf” a baisteadh ar an gcoirpeach dána, cruálach fíochmhar sin. Rúiseach ba ea é, agus is cosúil go raibh meitheal coirpeach, mar amhais (mercenaries). ag cuidiú leis, ina ghníomhartha danartha, do-mhaite. Bhí scéal ag dul timpeall faoina fhíochmhaireacht, a mhaígh gur thug sé cuairt ar ‘gangster’ i bpríosún daingean, do-ghabhála, i gColorado, tar éis dó breab ollmhór a thabhairt do dhuine de na gardaí, agus fad is a bhí sé istigh ag caint leis an ngangster sin, is amhlaidh a mharaigh sé é, trína mhuinéal a bhriseadh, agus a bhlaosc a fháiscadh ina smidiríní.
Trafficking in Humans.
Ansin, chuaigh sé i mbun oibre mar choirpeach. Is amhlaidh a thosaigh sé ag fuadach, agus ansin, ag díol daoine, ar luach an-ard go deo, agus ansin, d’fhéadfadh an té a cheannaigh an duine sin uaidh, a rogha rud a dhéanamh leis, nó lei. Cúrsaí gnéis ba mhó a bhí i gceist sna margaí sin, agus ní gá a rá go mba choirpeach glic, sleamhain, é an Mactíre, nár fhág méarlorg (fingerprint), nó tada dá leithéid ina dhiaidh, mar chabhair do lucht a leanta. Bhí lámh ag Alex sa lorgaireacht seo, agus níor ghnó éasca ar bith é teacht suas leis an Mactíre, ach níl fúmsa an scéal a mhilleadh ortsa, trí leide ar bith a thabhairt dhuit, ag an bpointe seo. Fágfaidh mé fút fhéin é, ach amháin a admháil, go gcaithfidh mé a rá, gur bhain sé mealladh asamsa, leis an gcríoch a chuir sé ar an scéal seo.
Ba dheacair é a bhualadh, ar a chorraíthí, is ar a scannrúla is atá sé. Scéal ag cur thar maoil le teannas (tension), le cruáltacht, agus le mídhaonnacht (inhumanity). Bainfidh tú taitneamh as.
*******************
Peadar Bairéad.
*******************
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
English 
Gaeilge