by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
.
S a o l t a a g A t h r ú .
.
***********************
.
Rinne mé tagairt cheana, d’fhógraíocht sna meáin, agus d’fhógraíocht ar an teilifís, ach go háirithe. Labhair mé faoi chomh hamaideach, saonta, is a bhíonn cuid de na fógraí a léirítear ar an scáileán beag, agus rinne mé tagairt freisin, don chlaonadh atá i measc lucht déanta na bhfógraí sin, ar bhealach an ghnéis a thaisteal, am ar bith a bhíonn sé ag teacht crua orthu smaoineamh ar bhealach na samhlaíochta a ghabháil chun an cheann scríbe chéanna a bhaint amach, ach go bhfios dom, níor dhein mé aon ró-thagairt fós, don chlaonadh atá ann, le tamall anuas, úsáid a bhaint as bealach an chreidimh, lena mangaireacht a fhógairt ar an scáileán beag, geal.
.
Anois, bíodh go raibh na smaointe sin ag sníomh trí phóirsí m’aigne, agus ag dó na geirbe agam, le scathamh anuas, níor dhein mé tada faoi, agus b’fhéidir nach ndéanfainn anois fhéin, ach go bhfaca mé litir san eagrán, dár dáta, 2 Bealtaine, den Kilkenny People. Litir a scríobh John Fitzgerald, as Calainn, faoin gceannteideal “Seven Deadly Sins become choc ices !” Chuir an litir sin an lasair sa bharrach dom, nó caithfidh mé a admháil dhuit, go gcuireann an fógra sin le báiní mé, chuile bhabhta a fheicim ar scáileán an teilifíseáin é.
.
Tuige a gcuirfeadh fógra dá leithéid an oiread sin feirge ort? adéarfadh duine liom, b’fhéidir. Ba chóir a lua anseo, gur duine mé a bhfuil meas thar na bearta aige ar chreideamh, ar chreideamh ar bith, dá ndéarfainn é, agus nuair a thagann duine, nó eagraíocht ar an bhfód, agus nuair a dhéanann siad mugadh magadh den chreideamh sin, bhuel, nach bhfuil sé de cheart agamsa sin a chur in iúl go neamhbhalbh dóibh? Sa bhfógra faoi na, “Deadly Sins”. a chuireann lucht déanta “Magnum” ar an scáileán, le daoine a mhealladh chun a gcuid uachtar reoite seacláideach, nó “seacoighrí”, a cheannach, cuireann na fógróirí na seacht gcinnpheacaí marfacha i gcomparáid le huachtar reoite seacláideach, agus deineann siad an scéal a chur in ár lathair, trí bhean a léiriú agus í ag ithe a slí go pléisiúrtha, trí na seacht gcineálacha uachtair reoite seacláideacha sin, a chuireann lucht déanta Magnum ar an margadh. Cheapfadh duine, nár chóir go gcuirfeadh sin fearg ar dhuine ciallmhar ar domhan, ach má fhéachann tú go grinn ar an bhfógra arís, tabharfaidh tú faoi deara, go bhfuil na fógróirí ag iarraidh a chur i dtuiscint dúinn, nach bhfuil difir ar bith idir na seacht gcinnpheacaí mharfacha sin, agus ceann ar bith de na cineálacha uachtair reoite seacláideacha a chuireann siadsan ar an margadh, agus nach bhfuil sé intuigthe uaidh sin, gur chóir dúinn dul tríotha uilig, chomh tapaidh is a ghabhann an bhean úd, go neamhnáireach, trí na peacaí céanna sin.
.
Anois, má thuigtear domsa gur ábhar tromchúiseach é bheith ag cur síos ar na peacaí thuasluaite, fágann sin go dtuigtear dom freisin, gur maslaitheach an beart é mugadh magadh a dhéanamh de na peacaí céanna sin. Nach gceapfadh duine, go bhféadfadh lucht déanta na bhfógraí céanna sin, go bhféadfadh siad teacht ar bhealach eile lena gcuid uachtar reoite seacláideeach, nó “seacoighrí”, a fheistiú i lár an aonaigh, gan bheith ag maslú daoine neamhurchóideacha, nár dhein tada riamh lena bhfaltanas siúd a thuilleadh. Ach is dócha nár chóir dom, scéal chailleach an anró, a dhéanamh de scéal seo na bhfógraí, ach ag an am gcéanna, níor chóir ligint do dhaoine úsáid dá leithéid a bhaint as creideamh ar bith, le hearraí a fhógairt ar mhodh a dhéanann mugadh magadh den chreideamh sin.
.
Agus anois, ó tharla gur tharraing mé an scéal ar an gcineál sin fógraíochta, nár chóir dom, tagairt a dhéanamh do chupla sampla eile d’fhógraíocht ar an dtéad céanna sin. Is é an chéad fhógra eile den chineál sin, a ritheann liom, nó an fógra sin a dhéanann iarracht ar dhaoine a mhealladh le cáis bhog, bhlasta, eatrom, áirithe a cheannacht, agus arís, in áit iarracht a dhéanamh ar sin a dhéanamh go deas cliste, is amhlaidh a bhaineann siad úsáid as creideamh arís, mar thaca acu, lena ngnó a dhéanamh. Sa bhfógra seo, cuirtear dhá aingeal bhaineanna, inár láthair ar an scáileán, aingil nach bhfuil ar a n-aire acu ach bia, agus, ar mhodh magúil arís, tugtar le tuiscint go bhfuil gnéas ar an gclár acu freisin, nó labhraíonn duine de na haingil sin, nach mbíonn text i gceist riamh, ar an gcead choinne, aicese, agus ní gá dhom a rá gur sex, in áit text, atá ar aigne an fhógróra, mura bhfuil sé ar aigne an aingil fhéin fiú! Cuirtear críoch leis an bhfógra sin le gáire ard, amaideach, a chuirfeadh an nath i mBéarla i gcuimhne do dhuine…”the loud laugh that spake the vacant mind.” Agus arís anseo, tuigteear dom, gur beag duine a cheapfadh gur masla do chreideamh ar bith é, daoine a bheith ag baint úsáide as, ar bhealach magúil dá leithéid. Ach, chomh fada is a bhaineann sé liomsa, níl cur chuige dá leithéid inghlactha, feasta. Ní dóigh liom, gur chóir cur suas le “carry on” dá leithéid. Tuige a gcuirfeadh muidinne suas leis?
.
Anois, ní gá dhom a rá, nach n-aontaím go ró-mhinic le lucht déanta fógraí, ach ní orthusan amháin atá an locht sa chás seo. Ní hea, mh’anam. Bheadh ar dhuine roinnt mhaith den mhilleán a leagan ar lucht stiúrtha RTE, nó má tá siadsan sásta na fógraí céanna sin a theaspáint ar an teilifís, ansin leanfaidh na comhlachtaí a dhéanann na fógraí, leanfaidh siad leo, ag soláthar fógraí, faoi mar atá á dhéanamh acu faoi láthair. Bheadh duine ag súil go leagfadh lucht stiúrtha an stáisiúin polasaí cinnte amach, a chuirfeadh ar a súile dóibh, nach mbeadh cineálacha áirithe fógraí inghlactha, feasta.
Agus ó tharla ag tochrais ar an gceirtlín sin mé, céard faoi na fógraí uilig sin, a dhéanann buanna iomadúla an tobaca agus an óil a mholadh, d’óg agus d’aosta, d’fhir is do mhná, an náisiúin seo? Ní “Cool” duit, mura gcaitheann tú toitín.
Ach, fan neomat anois, nach bhfuil fógraí tobaca dá leithéid crosta ar na stáisiúin s’againne, ag an am áirithe seo?
Tá, muis! ach má tá fhéin, tá bealaí eile le cat a mharú, seachas é a thachtadh le him! Nach mbíonn caitheamh an tobaca á léiriú go minic ar scannáin, agus ar fhógraí a thagann chugainn isteach ón iasacht? Sea, agus cuir le sin, mar a dheintear an t-earra sin a fhógairt, nuair a bhíonn cluichí áirithe ón iasacht, á léiriú ar ár scáileáin fhéin, anseo in Éirinn. Sea, sa tslí sin, mealltar sinn le tuiscint, go bhfuil soifisticiúlacht eicínt ag baint le húsáid, nó le mí-úsáid fiú, na fiaile mallaithe céanna sin.
.
Agus céard faoi’n ól? An ndéantar an t-earra sin a fhógairt ar bhealach míchuibhiúil freisin?
Bí cinnte go ndéantar, dár liomsa, nó tá’s ag an Rí fhéin, gur dream sinn, nach réitíonn an iomarca den alcól linn, olc, maith, nó dona. Sílim go bhfuil na saineolaithe ar aonfhocal faoi sin fiú, agus ní focal beag nó bídeach é sin, geallaimse dhuit é!
Ach conas a dheintear an t-ól sin a fhógairt ar an scáileán beag, geal, má sea?
Bhuel, déantar chuile iarracht é a chur ar ár súile dúinn, nach féidir spraoi nó toit a bhaint as an saol gruama seo, gan tamall a chaitheamh “ag cur preab san ól”. Féach ar na fógraí, agus feicfidh tú dream de dhaoine óga, agus spórt an domhain acu, iad ag gáire is ag baint sult as an saol, sea, agus ábhar a ndeaghiúmair, i bhfoirm rang pionntaí, ina líne, os a gcomhair amach ar chuntar an tí ósta. Ó sea, agus breathnaigh ar chleas eile a úsáideann lucht déanta na bhfógraí céanna sin, agus sin a chur ar ár súile dúinn, nach bhfuil seans dá laghad ag an mbuachaill óg cailín a mhealladh, mura bhfuil ualach óil faoina chrios aige. Ní “cool” go dtí é! Ceannaigh an deoch chuí di, agus is leatsa í, an mana a bhíonn á chraoibhscaoileadh tríd na fógraí sin. Agus nach tríd na fógraí céanna sin a dhéantar mangaireacht ar na hAlco-pops, agus ar na Red Bulls, agus ar dheochanna eile den chineál céanna sin. Ach, nach bhfuil a fhios ag an saol Fodlach, i láthair na huaire seo, nach grá nó gean, spórt nó spraoi, a shaothraítear trí dhul thar fóir leis an ól céanna sin. Ní hea, mh’anam, ach troid, agus póit, imreas agus tinneas cinn. Ó, sea, agus an Rialtas s’againne ar a míle dhícheall, ag iarraidh srian a chur leis an troid agus ar an mbrúidiúlacht, a dhéanann fuil a dhoirteadh ar ár sráideanna, chuile oíche, geall leis, sea, agus a spreagann an óige le gluaisteáin a ghoid, ar mhaithe lena scileanna tiomána a léiriú don tsaol mór. Agus arís, níl fúm scéal mhadra na n-ocht gcos a dhéanamh den bhfógraíocht chéanna sin, nuair is léir do chuile dhuine, gur chóir deireadh a chur leis, gan aon ró-mhoill.
.
Mar sin, le críoch a chur leis an bpíosa seo, nach bhfuil sé thar am againn, mar chine, agus mar Phoblacht, breathnú ar lucht déanta na bhfógraí céanna sin, nó is dream iad nár chóir don Stát cead a gcinn a ligint leo, feasta. Ba chóir gan cead a thabhairt dóibh, dul i mbun na ceirde sin, mura bhfuil ceadúnas chuige, bainte amach acu, agus ansin, mura leanfadh an fógróir sin na rialacha, go bhféadfaí a cheadúnas a bhaint de, rud a fhágfadh, nach mbeadh ar a chumas fógraí a dhéanamh feasta, agus déarfainn go múinfeadh leagan amach dá leithéid fios a bhéas dó, feasta.
Agus anois, tá socraithe agam, gan scríobh faoin ábhar seo arís, go ceann bliana! Sé sin, mura dtagann fógra uafásach, dána, míchuibhiúil, os ár gcomhair, ar scáileáin ar dteilifíseán, san idirlinn!!!
.
****************
Peadar Bairéad.
****************
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Scéal Corraitheach
.
Change of Heart……………………..£16.99
by
Jodi Picoult….……………céad chló… 2008
.
Ní hé seo an chéad uair ag Jodi Picoult peann a leagan ar phár, nó is scríbhneoir aithnidiúil í, a bhfuil thart ar cheithre húrscéal déag leagtha aici os ár gcomhair, cheana féin. Bean í a bhfuil a rian leagtha uirthi ag Princeton agus Harvard, nó ba sna hIonaid cháiliúla Léinn sin, a chuir sí faobhar ar lann a cumas cruthaíochta. Tá cónaí uirthi fhéin, a céile, agus a dtriúr clainne, i New Hampshire, sna Stáit Aontaithe, faoi láthair.
Leabhar den scoth atá anseo againn, agus caithfidh mé a admháil, gur leabhar é, a chuaigh i gcionn go mór orm fhéin. Corruair, tríd an leabhar, cheap mé go raibh sé ag dul chun leadráin, ach, go gairid ina dhiaidh sin, bhainfeadh an t-údar casadh as an scéal a mhusclódh mo shuim agus m’ fhiosracht, athuair, agus ansin, de réir mar a bhí an scéal ag druidim chun chríche, is amhlaidh a méadaíodh ar thionchar, ar theannas, agus ar dhaonnacht amh na hinste, sa chaoi go raibh fonn orm, anois is arís, sa chuid deiridh sin den scéal, an leabhar a leagan ar leataobh, nó bhí corraitheacht agus teannas an scéil ag dul go smior na gcnámh ionnam. Ach, le filleadh ar an teideal…
Teideal Oiriúnach
Change of Heart, a bhaist an t-údar ar an úrscéal seo, agus is é is cúis leis an ainm sin nó go bhfuil Nódú Croí de dhlúth is d’inneach, sa scéal neamhghnách, corraitheach, seo.
Shay Bourne an t-ainm atá ar an bpríomhcharactar sa scéal seo. Dúnmharfóir, a bhfuarthas ciontach e, i marú athair agus a iníon, agus a bhfuil aon bhliain déag caite anois aige i gcillín an bháis, fad is a bhí an lucht Dlí ag baint úsáide as chuile chleas dá gcuid, ag iarraidh é a shaoradh ón ndán cinniúnach a bhi ag smeideadh air, faoin am sin.
Póilí ba ea Kurt Nealon a léirigh a dhaonnacht, agus a charthannacht, trí shúil a choinneáil ar June, tar éis di a céad chéile a chailliúint i dtimpiste bóthair. Ba é deireadh an scéil sin, nó gur phós an bheirt sin. Ar ball, d’fhostaigh siad fear oibre, le graithí beaga a dhéanamh dóibh timpeall an tí. D’éirigh go maith leis an socrú sin, ar feadh tréimhse, ach thit an tóin as domhan June, nuair a mharaigh Shay a fear céile agus a hiníon, d’aon iarracht amháin, agus leis an scéal a dhéanamh níos measa, a gus nios truamhéilí fós, bhí June ag iompar, ag an am.
Gabháil agus Triail
Gabhadh Shay, agus cuireadh ar a thriail é, agus ba deireadh an scéil sin, nó go bhfuarthas ciontach i ndúnmharú na beirte é, agus daoradh chun bháis é. Tharla sin thart ar aon bhliain déag roimh am an scéil, agus anois, bhí an té a bhí á iompar aice, nuair a maraíodh a céile fir, bhí sí anois ag fás aníos, ach, ar an ndrochuair, bhí galar croí ag cur as di, agus gan slánú i ndán di, mura bhfaigheadh sí croí nua.
Nuair a chuala Shay an scéal sin faoi Claire, iníon June, agus an chaoi a raibh nódú croí ag teastáil go géar uaithi, shocraigh sé ina intinn, go mbronnfadh seisean a chroí fhéin uirthi, tar éis don Stát é a chur chun bháis, nó ní bheadh gá aige fhéin leis feasta. Bhí go maith is ní raibh go holc, ach chuige sin, bhí lán a’ mhála d’fhadhbanna le sárú ag a chairde. Ní gá dhom a rá, gur éirigh leo na fadhbanna céanna sin a shárú, ach níor gan dua é, agus san idirlinn, d’inis Shay do chomhairleoir dá chuid, gurbh é an fáth ar mharaigh sé Kurt, nó gur tháinig sé air, agus é ag baint mí-úsáid as a leasiníon. Ní inseodh sé sin do na húdaráis áfach, nó chuirfeadh sin isteach an iomarca ar June agus ar Claire.
Críoch gan rath
Brónach go leor atá críoch an scéil, agus is beag nach mbainfeadh sé deoir as croí cloiche fhéin, ach gan dabht ar domhan, is suimiúil an scéal é, tógtha ar chreatlach lom, míthrócaireach, na dlí. Thaitin an bealach a roghnaigh an t-údar, leis an scéal a leagan os ár gcomhair. Is amhlaidh a bhaineann sí úsáid as na carachtair éagsúla, a bhfuil baint faoi leith acu leis an ndúnmharfóir, agus cuireann siadsan a mbreith fhéin air, inár láthair, éiríonn leosan freisin Shay a cheistiú, agus sa tslí sin, is féidir leis an údar carachtar Shay a líonadh, a leathnú, agus a fhorbairt, ó chaibidil go caibidil.
Carachtair an scéil
Is iad na carachtair a dtugtar an deis sin dóibh, nó June, an bhaintreach, agus máthair Claire; Michael, an sagart caitliceach, a dhéanann iarracht ar chomhairle a leasa a chur ar Shay, bíodh go bhfásann driseacha áirithe ar an gcasán céanna sin, lena ghnó a dhéanamh níos deacra; Lucius, príosúnach a bhí ag cur faoi, ag an am sin, i gcillín bhéal dorais Shay; Maggie, an dlíodóir, nár dhein aon dá leath dá dícheall, agus í ag iarraidh chuile chabhair a chur ar fáil do Shay, le linn dó bheith ina phríosúnach, i gcillín an bháis; Agus leis an scéal a chríochnú, tagann Claire fhéin isteach le Epilogue an scéil a leagan os ár gcomhair.
Tríd is tríd, mar sin, is scéal den scoth é an scéal seo. B’fhéidir go bhfuil a clár fhéin ag Jodi Picault, lena dearcadh ar phionós an bháis a leagan os comhair an phobail, ach má tá fhéin, éiríonn lei é a dhéanamh go formhothaithe, d’fhéadfá a rá.
An-scéal, an-chur-chuige, an-stíl, agus bealach taitneamhach, réidh, éasca, inste scéil, á chleachtadh agus á fhorbairt ag an údar ildánach, clúiteach, cáiliúil, seo.
B’fhéidir gur mhaith leat fhéin triail a bhaint as!
.
.
.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Séimí agus na Meáin
Peadar Bairéad
(This week we sketch a meeting with our old friend, Séimí a’ Droichid)
Ar ais arís
Cnag rúnda ar an ndoras tosaigh, agus fead chaol, éilitheach, trí pholl na litreach, an dá chomhartha a thug le fios dom go raibh mo sheanchara, Séimí a’ Droichid, ar ais abhaile arís. D’inis mé dhaoibh, tamall ó shoin, go raibh ár seanchara, Séimí, go dona tinn, go raibh sé tar éis dul faoi scian an mhainlia agus go raibh seans ann nach bhfillfeadh sé ar a bhaile go deo arís, an fear bocht, ach caithfidh mé a rá, gur tuigeadh dom fhéin, chuile lá riamh, nach ngéillfeadh mo Shéimí breá do ghalar ar bith go ró-éasca, agus bhí mé ag ceapadh gur ghearr go mbeadh sé ar ais ar a sheanléim arís.
Ba ghearr an mhoill orm mo sheanchara a ligint isteach agus fáilte fial a chur roimhe.
“Aon scéal nua agat, tar éis do chuid taistil agus do chuid eachtraí, dá bhféadfainn a leithéid a bhaisteadh orthu?” arsa mé fhéin leis, chomh luath is a bhí sé suite cois tine agus gloine ina lámh aige.
“Óra fuist! a chara, inseoidh mé dhuit faoi m’eachtraí, am eicínt eile, ach ag caint ar scéal nua! Diabhal scéal no scuan atá agam ach an seanscéal ar bhuail mé diallait air sa cholún seo go minic cheana.”
“Agus cén scéal é fhéin” arsa mise, agus mé ar mo dhícheall ag iarraidh scéal eicínt a mhealladh uaidh.
“Bheul! Tharla go raibh mo dhóthain ama agam, le tamall anuas anois, le bheith ag breathnú ar an teilifís, agus ag éisteacht leis an raidió, agus dá bharr sin, bhí deis agam tionchar na meán úd a thabhairt faoi deara.”
“ Agus, a Shéimí, an é do mheas anois, go bhfuil na meáin Éireannacha díreach chomh maith, nó níos fear b’fhéidir, ná meáin thíortha eile?”
“Cinnte, bhí am agam leis an gcomparáid sin a dhéanamh, agus dár liomsa, ní bhainfeadh na meáin Éireannacha craobh i gcomórtas ar bith dá leithéid.”
“Agus tuige sin, a Shéimí? Nár cheap mé fhéin go mbeadh sé deacair na meáin s’againne a bhualadh.”
“An as do mheabhair atá tú? nó d’fheicfeadh duine ar bith nach bhfuil i roinnt de na cláracha a chraolann siad ach dearg aimidí agus nach bhfuil bun nó barr ar roinnt eile acu, agus i dtaobh roinnt eile fós, táid ann adéarfadh, nár chraith siad lámh riamh le moráltacht, nó le ciall.”
“Ach, níor cheap mé fhéin riamh go raibh cláracha dá leithéid á gcraoladh ag na stáisiúin s’againne.”
Pluid thar a cheann!
“Bhí fear tuaithe sa leaba taobh liom fhéin, san ospidéal, agus dá gcloisfeá seisean ag cur síos ar na cláracha céanna sin, thuigfeá céard tá i gceist agam.”
“Ach cén cineál cláracha atá idir chamáin agat, a Shéimí?”
“Ar bhreathnaigh tú riamh ar chláracha ar nós Tallafornia, Love/Hate. nó na cláracha úd a thugann leideanna faoi chúrsaí gnéis don aos óg? Agus is dócha gur chuala tú an fógra úd a mhaíonn go mbeidh buíon fear ag teacht chugainn, gan mhoill, dream a thiocfadh os comhair an tslua gan snáithe orthu! Go bhfóire Dia fhéin orainn! Arbh fhiú an trioblóid go léir le go mbeadh na deiseanna sin curtha ar fáil dúinn? Bhuel, tharraingíodh mo dhuine an phluid thar a cheann nuair a bhíodh a leithéid ar an scáileán, nó le clos ar an raidió, fiú! Anois, bhreathnaigh mé fhéin ar chupla ceann de na cláracha sin, ach ní d’dhonn pléisiúr a bhaint astu, an dtuigeann tú? ach le go mbeadh deis agam mo chairde a chur ar an eolas, agus ar a n-aire, i dtaobh na gcláracha baolacha céanna sin.”
“Ach, a Shéimí, ní do dhaoine aosta, cosúil linne, a cumadh na cláracha céanna sin, ach do dhaoine óga, fuinniúla, folaíocta, a mbíonn goile dhoshásta acu do chláracha dá leithéid.”
“Is dócha go bhfuil cuid den cheart agat sa mhéid sin, ach minic go leor d’fhéadfá roinnt daoine aosta a tharraingt chuig cláracha dá leithéid ar shúgán sneachta! Ach breathnaigh ar an gclog úd thall! Tá sé thar am agamsa bheith ag bogadh liom abhaile, nó beidh Naipí s’againne ar chipíní ag fanacht liom. Slán go fóill.”
agus le sin ghlan sé an doras amach uaim, faoi mar ba chat scólta é. Bhuel, beidh tuilleadh agam daoibh an chéad bhabhta eile. Bígí liom ansin…….
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
(This week I mBeal an Phobail bids farewell to 2011, and looks forward to the incoming year, 2012.)
Slán go deo!
“Ring out wild bells to the wild sky,
The flying cloud, the frosty lights;
The year is dying in the night,
Ring out, wild bells, and let him die.”
Sin mar a chuirim tús le píosa seo na hathbhliana, bliain i ndiaidh bliana, agus tuigeadh dom anois, nár chóir dom an nós sin a bhriseadh i mbliana, ach oiread. Sea, agus mar sin, molaim do na cloig chéanna sin, cloig Tennyson, bás na bliana 2011 a chaoineadh, agus a chomóradh, agus súil againn nach bhfillfidh a leithéid de bhliain orainn go brách arís. Anois, níorbh í an bhliain ba mheasa riamh í, ach ag an am gcéanna, níorbh í an bhliain ab fhearr í, ach oiread, nó ba í an bhliain í a thug cruatan, anró, agus céasadh dár muintir í, an bhliain a d’fheistigh úim lucht an airgid, agus na cumhachta, go daingean thart ar ár nguaille. An bhliain inar chailleamar ár neamhspleáchas eacnamaíochta trí na hiasachtaí a ghlacamar ón ECB, ón IMF, agus ón AE, ach, nach bhfuil a fhios ag madraí an bhaile fhéin nach gan choinníollacha a tugadh na hiasachtaí sin dúinn. Ach sin uilig ráite, agus admhaithe, caithfear a rá freisin, gurbh í an bhliain í a d’fhorbair, agus a neartaigh, spiorad an chomhaontaithe, agus na comharsanúlachta, i bpobal na tíre seo, bliain a d’aontaigh, agus a dhlúthaigh spiorad an phobail inár measc, an bhliain a thug Rialtas nua dúinn, agus bliain inar deineadh roinnt iarrachtaí ar shrian a chur ar theacht isteach scannallach na mboc mór, agus a chuir críoch le caranna stáit a chur ar fáil do dhaoine áirithe, daoine a bhí ag déanamh go maith as sparán an stáit, cheana féin. Ba í an bhliain freisin í, a thug Uachtarán nua dúinn, agus an bhliain inar thug Banríon Shasana, agus Uachtarán Mheiriceá, cuairt orainn agus a chuir ainm na tíre seo i mbéal phobail an domhain.
Bás Bliana
Sea, clingigí libh, a chloga caointe, nó tá an bhliain seo, 2011, ar leaba a báis, tá sí ag séathlú lei i lár na hoíche, clingigí os ard, a chloga, agus ligigí di imeacht. Sea, ligigí di séathlú, agus ná bímis ró-dhian uirthi, nó ní bhíonn saoi gan locht, agus breathnaigh mar a chuir an tseandream é, fadó, ‘Ná mol, is ná dí-mhol daoi, nó ní bhíonn saoi gan locht’. Sea, agus féach mar a chuireadh na Rómhánaigh fadó é:-
De mortuis nil nisi bonum…
Mar sin, ná bímis ag sciolladóireacht uirthi feasta, ach chun bóthair linn arís le misneach agus le croí maith mór…..
“Ring out a slowly dying cause,
And ancient forms of party strife,
Ring in the nobler modes of life,
With sweeter manners, purer laws.”
Nach breá mar a chuireann an file é? Tá deis againn anois slán a fhágáil lenár lochta, agus leis an saol lochtach a chruthaigh muid, agus tá seans againn sibhialtacht úr, útóipeach, a thógáil ina háit. Seans agaibh anois, a chloga, fáiltiú roimh an saol béasach, uasal, nua, seo. Sea, clingigí libh a chloga, agus comóraigí an t-athrú iontach sin.
“Ring out old shapes of foul disease,
Ring out the narrowing lust of gold,
Ring out the thousand wars of old,
Ring in the thousand years of peace.”
Síocháin Feasta agus go deo
A chloga, déanaigí bhur ndícheall críoch a chur leis na galraí uafásacha úd a chránn agus a chéasann an daonnaí, agus glanaigí as a chroí amach, an t-ampla agus an dúil mhallaithe atá aige in ór agus i saibhreas an tsaoil seo. Sea, agus molaigí dó críoch a chur le cogaí agus le troid, agus ina n-áit, clingigí chugainn ré uasal, beannaithe, na síochána, an ré úd a chonaic Ísáia, fáidh, i bhfís fadó. Féach mar a chuir seisean síos ar an ré neamhaí chéanna sin :-
Agus buailfidh siad a gclaimhthe amach ina soic chéachta,
Agus a sleánna ina gcorráin.
Ní thógfaidh na ciníocha an claíomh in aghaidh a chéile feasta,
Nó ní chleachtóidh siad cogadh níos mó.
Nach álainn go deo an fhís í sin, fís a scalann anuas chugainn trí dhorchadas oíche chéasta na staire daonna. Sin í mian chroí an duine daonna, agus an tráth seo bliana, guímis arís an tseanghuí….
Glóir do Dhia sna hArda,
agus ar talamh síocháin do lucht a pháirte…..
.
Athbhliain faoi mhaise dár léitheoirí go léir.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Straitéis Fiche Bliain don Ghaeilge 1
.
Peadar Bairéad
.
(This week we take a look at “Straitéis Fiche Bliain don Ghaeilge 2010 – 2030” – a seoladh in eireaball na bliana 2010, le beannacht traspháirtíoch, agus le gártha buabhaill. – as we recall what was written then, in this column, concerning same.)
Dea-scéal ó Dhia chugainn!
“Dea-scéal ó Dhia chugainn, faoi mar adeireadh an tseandream fadó. B’in iad na focail a rith liom, tráth chuala mé faoi Straitéis nua seo an Rialtais s’againne. Is fearr go deireanach ná go deo, adéarfadh duine b’fhéidir, nó bíodh go bhfuil na Rialtais s’againne ag útamáil le cúrsaí na hathbheochana le tarraingt ar cheithre scór bliain anois, ní fhéadfadh duine ar bith a mhaíomh, gur éirigh le hiarracht ar bith acu deireadh a chur le cúlú na teanga i rith an achair chéanna sin. Is fíor freisin, gur tuigeadh, blianta fada roimhe sin, go raibh an Ghaeilge i mbaol a báis, agus go raibh gá le holliarracht ón náisiún seo leis an mbaol sin a mhaolú. Nach iomaí iarracht a deineadh, nach iomaí coimisiún a cuireadh i mbun taighde, agus nach iomaí páipéar bán agus páipéar glas a foilsíodh, d’fhonn an gnó sin a chur i gcrích, ach bheadh sé deacair ag duine ar bith a mhaíomh, gur éirigh le hiarracht ar bith dár deineadh, talamh slán a dhéanamh de shlánú na teanga s’againne, go nuige seo.
.
Nach mithid?
Tuigeadh dúinn áfach, go raibh an Rialtas meáite, le tamall anuas, ar iarracht amháin eile a dhéanamh leis an dteanga a shlánú, agus uimhir na gcainteoirí Gaeilge a mhéadú ó thart ar 83,000, faoi mar atá i láthair na huaire seo,( i 2010) go 250,000, ag deireadh thréimhse fiche bliain (i 2030). Is fearr déanach ná go deo, adéarfadh duine b’fhéidir, agus más maith fhéin, nach míle mithid? Ba chóir a thabhairt faoi deara freisin, an bláthú as cuimse a tháinig, ar litríocht na Gaeilge, agus ar chineálacha eile ealaíon trí mheán na Gaeilge, le tamall de bhlianta anuas.”
.
Aon dul chun cinn déanta san idirlinn?
Bhuel! tá geall le cúig bliana caite anois ó seoladh an “Straitéis Fiche Bliain” úd, agus nach bhfuil sé tar am againn anois, breathnú ar chúrsaí, féachaint an bhfuil aon dul chun cinn déanta againn i réalú pholasaí na Straitéise céanna sin. Bheadh duine ag súil anois go mbeadh fonn ar an Rialtas a ndul chun cinn sna cúrsaí céanna sin a fhógairt os ard, le gártha buabhaill, fiú, dá mbeadh aon cheo suntasach curtha i gcrích acu san idirlinn. Bheadh duine ag súil freisin, go mbeadh fonn ar na hEagraíochtaí Gaeilge, maraon leis na hIrisí Gaeilge, aon dul chun cinn, nó a mhalairt, a deineadh, a chur i mbéal an phobail, leis an bpobal a mhisniú le dul i gcionn mhisin na Straitéise le fonn agus le flosc sna blianta atá fágtha fós den bhfiche bliain úd a luaitear sa Straitéis Fiche Bliain.
.
Ar an Méar Fhada?
“B’fhéidir go bhfuil corrdhuine inár measc adéarfadh gur trua nár shocraigh siad (sé sin an Rialtas a bhí i gcumhacht sa bhliain úd 2010) ar an Straitéis chéanna sin blianta ó shoin, nuair a bheadh deis eicínt acu an Straitéis sin a chur i gcrích go hoifigiúil, in ionad é a dhéanamh anois, nuair nach bhfuil fágtha acu sa diallait ach thart ar mhí amháin? Agus leis an scéal a dhéanamh níos measa fós, nuair atá príomhailtirí an Rialtais nua meáite ar ábhar deonach a dhéanamh den Ghaeilge san Ard Teistiméireacht, feasta! Cuir le sin ar fad, an scéal a chuala mé, ar na mallaibh, go raibh socruithe déanta ag an Rialtas gearradh siar ar an méid airgid a chuirfí ar fáil d’obair na Gaeilge feasta, agus tuigfidh tú an fáth a bhfuil lagmhisneach orm i dtaobh na Straitéise Fiche Bliain seo.”
.
…..Tuilleadh le teacht, an tseachtain seo chugainn…..
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Teacher Man
le
Frank McCourt
————————————
Peadar Bairéad
.
Méaróg ar a charn
Tá a fhios ag an Saol Gaelach, faoi seo, gur bhásaigh an t-údar cáiliúil, Frank McCourt, ar na mallaibh, agus mar mhéaróg ar a charn, ba mhaith liom píosa beag a scríobh sa cholún seo, faoin leabhar deiridh a shil óna pheann líofa. Níl mé ag tagairt anseo do, Angela’s Ashes, nó do, ’Tis, an dá leabhar ba cháiliúla uaidh, ach tá mé ag tagairt don leabhar deiridh dá chuid, sé sin, do Teacher Man, leabhar a scríobh sé, le cur síos a dhéanamh ar ar bhain dó, agus é i mbun a cheird mar mhúinteoir, i Scoileanna éagsúla i gCathair mhór Nua Eabhrac. Tá sé soiléir ó thús, go bhfuil muid ag plé le duine umhal, carthannach, fiosrach, agus le duine a raibh tine ina bholg, de shíor á thiomáint i dtreo na foirfeachta i gceird na múinteoireachta.
Clú agus Cáil
Tá’s ag madraí an bhaile anois, faoi mar a d’éirigh leis dul i gcionn ar an saol mór, lena dháiríreacht, agus lena mhacántacht in Angela’s Ashes. Táid ann adeir, nach bhfuil sa leabhar sin ach cumadóireacht agus fiannaíocht, agus gur scríobhadh é le freastal ar bhrionglóidí Ghael Mheiriceá, ach ní mar sin atá, in aon chor, nó sa leabhar sin, déanann an t-údar cur síos ar an saol, faoi mar a bhí i measc a mhuintire, le linn a óige-sean i gcathair Luimní. Ní hamháin go raibh siad bocht, ach bhí siad an-bhocht. Thug sé faoi deara, faoi mar a diúltaiodh dó fhéin is dá mhuintir, nuair a rinne a athair iarracht ar áit a fháil dó mar chléireach Aifrinn. Agus arís, thug sé faoi deara, an chaoi a raibh ar a mháthair déirc a lorg ó shagairt, le goblach a choinneáil lena hál. Ach taobh ar taobh leis an mbochtaineacht uilíoch sin, feicimid mar a chabhraigh daoine lena chéile, agus an chaoi ar theastaigh ón údar fhéin a bhealach a dhéanamh chun tosaigh. Tuigtear dó fhéin gur mhill an bhochtaineacht chéanna sin a mhisneach agus a spiorad, agus gur leag sí é i mbogach an easpa muiníne, agus d’fhéadfadh cuidín eicínt den cheart a bheith aige sa mheid sin, ach le filleadh ar Teacher Man… caithfidh mé a rá, go ndeachaigh an leabhar céanna sin i bhfeidhm go mór orm fhéin, nó tá dáiríreacht, macántacht, agus neamhurchóid, le feiceáil go soiléir tríd na scéilíní uilig, ó thús deireadh. An Máistir ag plé lena ranganna, a chéaduair, agus ansin, lena dhaltaí mar dhaoine daonna, atá á chur os ár gcomhair ag an údar, sa leabhar seo.
That Irish Childhood !
Breathnaigh ar an gcaoi a chuireann sé tús leis an scéal, sa chéad chaibidil…
“If I knew anything about psychology, I’d be able to blame all my troubles on my miserable childhood in Ireland. That terrible childhood took away my confidence and filled me with self-pity; it made me afraid of my emotions, jealous of other people, unable to obey orders, and frightened of the opposite sex…..So, it’s surprising that I ever managed to become a teacher.
Sea, mh’anam! Ach ní dóigh liom go gcreidfeadh mórán daoine go raibh an t-údar lom dáiríre sa ráiteas sin, go háirithe, nuair a chuireann tú san áireamh, gur chaith an fear céanna sin triocha bliain dá shaol i mbun na múinteoireachta céanna sin, i gcathair mhór Nua Eabhrac, áit a chuirfeadh sceon i gcroí múinteora ar bith! Sea, agus i rith na mblianta sin freisin, bhí de mhisneach aige, tuilleadh staidéir Ollscoile a dhéanamh, staidéar a chuirfeadh ar a chumas dul chun cinn a dhéanamh sa chóras scolaíochta, agus sa tslí sin, go n-éireodh leis dul i gcionn níos fearr ar a dhaltaí.
Ach ag tagairt dá ráiteas thuas, go ndeachaigh a thabhairt suas agus a scolaíocht fhéin go mór ina choinne, nuair a chuaigh sé i gcionn oibre thall, nach luífeadh sé le réasún, gurb é a mhalairt ar fad a bheadh fíor, nó nár chuir a thabhairt suas fhéin ar a chumas, na daltaí bochta ó chúlshráideanna Nua Eabhrac a thuiscint níos fearr ná mar a dhéanfadh a chomhmhúinteoirí thall?
“Angela’s Ashes”
Tugann muid faoi deara freisin, an t-ionad gradamach a thuill a chéad-leabhar, Angela’s Ashes dó, agus an chaoi ar tugadh aird domhanda air, as ucht an leabhar sin amháin sin a scríobh, agus ar an dtaobh eile den scéal, níor thug éinne aird ar bith air as an triocha bliain a chaith sé mar mhúinteoir i gcathair mhór Nua Eabhrac!
B’iontach mar a bhain Frank McCourt úsáid as an scéalaíocht mar uirlis oideachais i measc na ndaltaí sin. Agus níos iontaí ná sin fhéin, gur chuir na daltaí stóinsithe sin suim ina scéalta, ó thús. Ní raibh siad cinnte riamh céard a dhéanfadh an tÉireannach buile sin a bhí acusan mar mhúinteoir, agus dá bhrí sin, bhídís ag faire amach i gcónaí, féachaint cén toradh a bheadh ar a mbligeardaíocht fhéin i rang Mhic Cuarta.
Tá mé cinnte go mbainfidh tú taitneamh agus toit as an leabhar seo, nó tá slua iontach carachtar ann, carachtair a bhainfidh gáire as anois, agus a bhainfidh deoir asat ar ball, nó bíodh go bhfuil siad stóinsithe, seanaimseartha, ag an am gcéanna, tá siad macánta, neamhurchóideach, dáiríreach.
Críoch Chuí ?
Breathnaith mar a chuireann an t-údar críoch leis an leabhar seo. Tá sé ag éirí as an múinteoireacht, agus seo a rang deiridh críochnaithe aige. Buaileann an clog, agus……………
“The bell rang, and they all said goodbye to me. I was told to have a good life. I wished them, the same. As I left the classroom for the last time, a voice called out to me.
‘Hey, Mr. McCourt, you should write a book.’
I’ll try.”
Críoch chuí, oiriúnach, le triocha bliain múinteoireachta, agus comhairle chuí ó dhuine anaithnid dá dhaltaí. Níor bronnadh fiú uaireadóir óir air, tar éis a shaothair go léir!
Ach, nach ’in an saol agat, a mhiceo?
.
English 
Gaeilge