by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
.
A r n a M i s i n . 6 .
************************
.
Stopamar, an tseachtain seo caite, agus muid ar bord an bhus speisialta sin, a bhí le sinn a thabhairt ar thruas timpeall na cathrach áille sin Santa Barbara. Mar sin, le filleadh ar an scéal……..
Bus speisialta a bhí dár n-iompar, bus ar déanamh tram a bhí ann, agus tráchtaireacht á thabhairt dúinn, feadh an aistir, ag an tiománaí groí, lách, scéaltach. Thug an tiománaí céanna sin stair an bhaile dúinn, ach ó tharla go bhfuil roinnt mhaith den stair tugtha cheana agam, ní dhéanfaidh mé athinsint ar an gcuid sin den scéal. Labhair sé linn, faoi na sráideanna, agus faoi na foirgnimh, faoi na maithe agus na móruaisle a dhear agus a thóg an baile álainn seo, ach ní mar seo a bhí an baile seo chuile lá riamh, nó i dtús ama, ní raibh cuma nó dóigh air, ach chuile dhuine ag tógáil leis, de réir mar a bhuail an fonn é.
Ní raibh ann, ar feadh i bhfad, ach baile beag scoite, iargúlta, gan spéis ró-mhór ag éinne ann, ach trí tharlúintí domhínithe na staire, d’fhás agus d’fhorbair Santa Barbara, go dtí go bhféachtar air, sa lá atá inniu ann, mar “Venice” Dheisceart Chalafóirnia. Caithfear a rá, nach raibh aon chóras ar fónamh acu le cuairteoirí, nó lucht gnó a mhealladh chomh fada leo, ach bhí cuan réasúnta maith ansin, taobh leo, agus marach sin, bheadh siad ar an ngannchuid, bunús an ama. Ach déanta na fírinne, ba í a iargúltacht an bua ba mhó a bhí aige, i ndeireadh na dála. Bhí Sléibhte Santa Ynez mar bhalla cosanta, ar an dtaobh thoir de, bhí an fharraige ar an dtaobh thoir, agus ní raibh bóithre ar fónamh, ó thuaidh, nó ó dheas uaithi, agus sa tslí sin, coinníodh lucht na hórthóraiochta, tríd is tríd, amach uaithi. Choinnigh sí na himircigh, a thug a n-aghaidh siar, i ndiaidh Chogadh na Stát, amach uaidh freisin, sa tslí, nuair a bhí bailte móra eile ar chósta thiar Chalafóirnia ag fás as cuimse mór, agus ag bailiú saibhris chucu, faoi mar a bheadh Dia á rá leo, d’fhan Santa Barbara, beag, scoite, iargúlta, agus gan mórán airde ag éinne air.
Mar sin fhéin, bhí a bhuanna fhéin ag Santa Barbara. Bhí suíomh den scoth aige, bhí pobal deas, séimh, sibhialta, aige, agus bhí aeráid neamhaí ag roinnt leis freisin. Fritheadh ola go flúirseach sa dúiche sin freisin, agus roinnt áirithe de, faoin bhfarraige, agus, ar bhealach do-thuigthe anois, ceapadh ag an am, nach bhféadfá aer na háite sin a bhualadh, ar a shláintiúla is a bhí sé, agus tuigeadh go mba í cúis a bhí le sin, nó boladh an ola úd measctha ar aer sláintiúil na háite. Chomh maith leis na buanna sin, bhí flúirse ruibhthoibreacha sa dúiche sin freisin. Sa tslí sin, thosaigh daoine ag teacht chucu, ina nduine is ina nduine, ar dtús, agus ansin ina miondreamanna, agus ar ball, ina gcaise do-stoptha, agus ní ó na Stáit Aontaithe amháin a tháinig siad, ach ó cheithre hairde an domhain mhóir, agus iad uilig ar thóir na sláinte, na háilleachta nó na haeráide, nó ar thóir cibé bua a shanntaigh siad, agus a tuigeadh dóibh a bheith ar fáil go fial, i gcathair Santa Barbara.
Thug Charles Nordhoff cuairt ar Santa Barbara sa bhliain 1872. B’amhlaidh a chuir an “Southern Pacific Railway” timpeall Chalafóirnia é, le cuntas a scríobh faoina raibh le feiceáil, agus le tabhairt faoi deara, le linn a chuairte. Féach mar a chuir seisean é….
“Santa Barbara is on many accounts the pleasantest of all the places I have named……Santa Barbara has the advantage of a pleasant society and an exeellent school. It is in fact a cozy nest of New England and Western New York people, many of whom originally came here for their health, and remain because they are charmed by the climate.”
Sea, níor chuir a hiargúltacht isteach ar Charles. Ach cosúil le bailte eile, ag an am, ní raibh aige, ach thíos seal agus thuas seal.
Ach, tar éis dó blianta fada a chaitheamh ar thóir an dul chun cinn, agus tar éis dó an lámh in uachtar a fháil ar smugléirí, ar robálaithe, agus ar ghadaithe bóthair, d’éirigh leis teacht slán, agus diaidh ar ndiaidh, shleamhnaigh sé chun tosaigh, dá míle ainneoin. Agus bíodh go raibh baile álainn cultúrtha, seanaimseartha, ansin, ó aimsir na Spáinneach i leith, níor cuireadh aon bhéim ró-mhór ar an dul chun cinn, go dtí gur ghealaigh ré na Stát Aontaithe, fiú amháin i leagan amach na sráideanna, ní raibh bun nó barr leo, go dtí ré sin na Stát. Féach mar a cuireadh é……
Santa Barbara’s first neighbourhood was comprised of adobes scattered haphazardly around the Presidio. By 1850, the number of adobes had increased, but they were still built on sites with no apparent organisation. Americans brought with them a passion for organisation and knew that a logical street system was an essential first step. In 1851 the Common Council authorised Captain Salisbury Haley to survey and plat streets in square, uniform blocks 150 feet wide.
Bhuel, bhí an gnó sin déanta, agus déanta go maith, agus bíodh nár cuireadh an plean sin i gcrích láithreach bonn, ag an am gcéanna, bhí an plean ansin, agus diaidh ar ndiaidh, bhíothas ábalta tarraingt ar an bplean cumasach sin.
Ba bheag tionchar a bhí ag Cogadh na Stát ar Santa Barbara, no bhí an áit ró-iargúlta, agus is dócha freisin, nár breathnaíodh fós, i ndáiríre, ar Chalafóirnia, mar chuid dílis de na Stáit Aontaithe, sea, agus cuir le sin, go raibh Santa Barbara i bhfad amach ó láthair an chogaidh chéanna sin, a bhí ag réabadh leis na mílte míle soir uaidh, agus chomh maith le sin, thógadh sé, idir 20 agus 30 lá, do nuacht faoin gcogadh céanna sin iad a shroichint, nó ba mhinic cathanna an chogaidh sin á dtroid, thart ar thrí mhíle míle ar shiúl uathu.
Níor shroich an bóthar iarainn fhéin Santa Barbara go dtí tús an fichiú haois, ach uaidh sin amach, níor mhothaigh muintir Shanta Barbara scoite amach feasta. Bhí uisce reatha, leictreachas, ospidéil den scoth, ar fáil sa chathair sin feasta, agus nuair a tharla, sa bhliain 1922, gur éirigh leis an nDochtúir William Sansum insulin fad-oibríoch a fhorbairt, bhí tarriangt ag diabaetigh an tsaoil mhóir ar Santa Barbara, feasta.
Ach, i ndeireadh na dála, tuigeadh do na dúchasaigh, gurbh í an turasóireacaht an tionscal ba mhó a d’oirfeadh dóibh, sna blianta a bhí amach rompu, agus chuige sin, chuireadar chun oibre le fonn, le háiseanna oiriúnacha a chur ar fáil, leis an dtionscal sin a chothú agus a fhorbairt. Tuigeadh freisin, go mba bhreá ar fad an láthair é, d’fhilí, do phéintéirí, agus d’ealaíontóirí de chuile shórt.
Faoin am seo, áfach, tuigeadh go raibh sráideanna áirithe gránna go maith fós, ach thug crith talún na bliana 1925 deis dóibh, roinnt mhaith de na seansráideanna sin a chartadh amach, agus a atógáil, de réir Phlean Haley. Bhí daonra na cathrach nua seo ag dul i méad an t-am ar fad áfach, nó d’fhan roinnt mhaith de na turasóirí, agus chuireadar fúthu sa bhaile álainn sin Santa Barbara. Faoin mbliain 1950 tógadh ár seanchara, Saorbhealach 101, a bhí mar cheangal idir San Francisco, ó thuaidh, agus San Diego, ó dheas.
Bhí a sheal freisin ag Santa Barbara ar na scannáin, nó sa bhliain 1910, bhí an Saotharlann Scannán ba mhó ar domhan, suite sa chathair sin, agus faoin mbliain 1911, bhí trí chomhlucht scannán lonnaithe ann. Ar feadh scathaimh, mar sin, baineadh úsáid as sléibhte Santa Ynez, agus as tránna Santa Barbara, mar chúlra do na céadta scannán. Ní bhíonn in aon rud ach seal, áfach, agus faoin mbliain 1918, ocht mbliana gairide i ndiaidh bhunú an tionscail sa chathair álainn sin, faoi mar a bheadh sneachta na bliana anuraidh ann, bhí na comhluchtaí móra sin uilig scuabtha leo ó dheas, ar thóir na bhfoirgneamh ard, faoi mar a bhí le fáil acu i Los Angeles, nó theastaigh foirgnimh mhóra arda uathu, leis an saol uirbeach, a bhí mar chúlra anois do bhunús na scannán a bheadh á ndéanamh feasta, a léiriú.
D’éirigh lenár dtreoraí an t-eolas sin uilig faoi Santa Barbara a roinnt linn, agus muid ar ár mbealach timpeall na cathrach sin, ar ár sáimhín só. Thuirlingíomar fhéin den tram sin, seal, thíos ag an gcéibh, agus d’éirigh linn teacht ar bhialann oiriúnach, le lón a chaitheamh ansin, agus muid ag breathnú ar dhealbh cháiliúil úd na muc mara, atá suite taobh leis an gcéibh. I ndiaidh an lóin sin, chaitheamar seal ag breathnú thart ar an gcuid sin den chathair. Bhí áilleacht de chuile shórt leata amach ansin, os ár gcomhair amach, agus baill de chiníocha an tsaoil mhóir ag baint taitnimh as. Ar ball, d’éirigh linn suíochán a fháil ar ar dtram, a raibh cúrsa na cathraach tugtha aige, agus é ar a bhealach ar ais chuig Misean Santa Barbara arís. Chuamar ar bord. D’fháiltigh an tiománaí romhainn, agus lean air ag ríomh stair agus scéal na cathrach áille sin Santa Barbara. Thóg sé sinn suas chun dáta le scéal na cathrach, agus mhínigh an fhadhb ba mhó a bhí ag an gcathair, sa lá atá inniu ann.
Cén fhadhb, an ea?
Fadhb na tithíochta, d’eile!
Tá an fharraige ar thaobh amháin den chathair, agus na sléibhte timpeall uirthi, agus sa tslí sin, níl mórán áite acu le tuilleadh tithe a thógáil, agus dár ndóigh, is ar thaobh na sléibhte atá na boic mhóra ag lonnú, agus is beag deis atá ag oibrithe, cosúil leis an tiománaí fhéin, teacht ar theach, rud a chuirfeadh Baile Átha Cliath, agus cathracha eile na tíre seo, i gcuimhne do dhuine. Ach nach comhartha saibhris é sin? Sea, agus tiocfar ar a leigheas, amach anseo.
Bhuel, faoin am sin, bhíomar tagtha ar ais arís go dtí Misean Santa Barbara. Thuirlingíomar den bhus. Chaitheaamar seal ag guairdeall timpeall, agus ag tabhairt chuile shórt faoi deara, agus nuair a bhí lán ár súl bainte againn as an Misean, agus as a thimpeallacht, thugamar aghaidh ar ár dTeach Ósta, i Sráid Bath. Ní call dom a rá, go raibh an lá sin i ngar do bheith caite, agus d’ullmhaíomar sinn fhéin do dhinnéar na hoíche sin sa Teach Ósta, san Encina Lodge and Suites, agus ní call dom, ach oiread, a rá, gur dhein siadsan freastal fial, flaithiúil orainn, agus gur roinn siad nua gach bia agus sean gacha dí orainn, gan dochma gan gorta.
Ar ball, chaitheamar seal ag breathnú ar an teilifís, agus seal eile ag comhrá agus ag ullmhú don lá dár gcionn, nuair a bheadh muid ag tabhairt ár n-aghaidh ar Phismo Beach, cathair eile cois cuain, a bhí tamall ó thuaidh ó Santa Barbara, agus é cóngarach do San Luis Obispo
Ach b’fhéidir gur leor sin de chuntas ar Mhisean Santa Barbara, agus ar an gCathair a d’fhás aníos as dúshraith an Mhisin Spáinnigh chéanna sin.
Go dtí an chéad bhabhta eile, mar sin….
Slán………..
.
***************
Peadar Bairéad.
***************
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
.
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
.
Wearing the Palm and the Shamrock
Seo thíos píosa a scríobh mé, sa cholún seo, tamall ó shoin, faoin mbliain 1940, nuair a thit Domhnach na Pailme ar Lá ‘le Pádraig agus gur caitheadh an phailm agus an tseamróg i bhfochair a chéile an lá sin. Anois, ó tharla gur bheag nár tharla an rud céanna arís i mbliana, tuigeadh dom, nárbh olc an tseift í, an píosa sin a leagan os bhur gcomhair arís an tseachtain seo.
.
Nach minic a chualamar go léir na nathanna éagsúla, a chuireann ar ár súile dúinn, nach bhfuil de nós ag an gCáisc titim ar aon lá eile den tseachtain, taobh amuigh den Domhnach, nathanna ar nós, “Níorbh iontaí liom an Cháisc ar an Aoine” ná a leithéid a fheiceáil, nó arís, “Chomh siúráilte is atá an Cháisc ar an nDomhnach”, agus a leithéid. N’fheadar anois ar mar sin a bhí, ó thús? Ach fillfidh mé ar an scéal sin ar ball, ach le tús a chur leis an bpíosa seo, ba mhaith liom sibh a thabhairt siar liom, thar dhroichead na mblianta, go dtí an bhliain 1940, nó tharla rud ait go leor an bhliain chinniúnach chéanna sin.
Palm and Shamrock worn on same day!
Céard a tharla an bhliain áirithe sin, in ainm an Áidh?
Bhuel, an bhliain áirithe sin, chaitheamar an tseamróg agus an phailm, i bhfochair a chéile, nó thit Domhnach Pailme ar Lá ‘le Pádraig, an bhliain sin. Bhí mé fhéin óg ag an am, agus ní dhearna mé aon nath den tarlúint chéanna sin, ag an am. Anois, is cuimhin liom go raibh an scéal i mbéal gach éinne, ag an am, agus é ina scéal eatarthu, go mbeadh Éire saor, an chéad uair eile a tharlódh a leithéid arís.
When would it happen again?
Agus an raibh a fhios acu cathain a tharlódh a leithéid arís?
Tuigeadh domsa, ag an am, go raibh an t-eolas sin le fáil sna nuachtáin, ach ó tharla nach raibh mé fhéin ró-thugtha do léamh na nuachtán céanna sin, ag an am, ní fhaca mé fhéin tada faoi iontu, ach bhí sé ina scéal mór i measc daoine, go dtarlódh sé arís sa bhliain 2000! Is cuimhin liom freisin, go raibh duine de na comharsana, Micheál Shéamais Mhóir, istigh ar chuairt againn, oíche an lae úd, agus go raibh sé fhéin is m’athair ag cur na gcúrsaí sin trí chéile, agus ba é a fhaid ar a leithead go raibh siad beirt den tuairim nach mbeidís sa timpeall, um an dtaca sin, ach bhíodar beirt den tuairim, go raibh chuile sheans ann, go mbeinnse ar an bhfód fós faoin mbliain 2000, agus d’iarradar ormsa dul síos go dtí Séipéal na Cille Móire, an tráthnóna sin, agus paidir a chur lena n-anam. Is dócha gur thoiligh mé fhéin chuige sin. Anois, san idirlinn, ba mhinic mé ag iarraidh fios fátha an scéil sin a fháil amach, ach i gcónaí, gcónaí, theip glan orm aon eolas a fháil faoi na cúrsaí céanna sin.
Bhuel, tháinig an bhliain 2000, agus mar is eol do chách anois, níor thit Lá ‘le Pádraig ar Dhomhnach Pailme, an bhliain áirithe sin, nó nior thit sé ar an nDomhnach sin bliain ar bith ó shoin i leith, ach oiread. Sea, agus fágadh mé fhéin im bhambairne, agus mé ag súil chuile bhliain, go mbeadh deis agam an tseamróg agus an phailm, a chaitheamh i bhfochair a chéile, uair amháin eile im shaolsa, agus go mbeadh deis agam cuairt a thabhairt ar Shéipéal na Cille Móire, le paidir a chur le hanamnacha na marbh, ach go háirithe le hanamnacha na beirte úd, a d’iarr orm a leithéid a dhéanamh, nuair a chaithfí an tseamróg agus an phailm ar an lá céanna, arís.
The Council of Nicea
Ar na mallaibh áfach, thosaigh mé ag iarraidh scil eicínt a bhaint as cúrsaí na Cásca, agus mar a shocraítear dáta na Féile úd, sea, agus chomh fada is a d’fhéadfainn a dhéanamh amach, d’fhéadfadh an Cháisc titim ar lá ar bith den tseachtain, ar feadh cupla céad bliain, le linn óige na hEaglaise, mar, anuas go dtí an bhliain 325, dheintí an Cháisc a cheiliúradh ar an gcéad lá de Cháisc na nGiúdach, nó ar an lá díreach ina dhiaidh sin, cuma cén lá den tseachtain a bhí i gceist, ach, in áiteacha eile, dheintí í a cheiliúradh ar Dhomhnach, gar do Cháisc na nGiúdach. Ag chéad Chomhdháil Nicea, áfach, tar éis roinnt mhaith cur trí chéile, socraíodh ar an gCáisc a cheiliúradh feasta ar Dhomhnach, agus uaidh sin amach, ba scéal cinnte é, go dtitfeadh an Cháisc ar an nDomhnach, agus uaidh sin a d’fhás an nath cainte úd sa Ghaeilge…Chomh siúráilte is atá an Cháisc ar an nDomhnach…
Gregorian Calendar changes
Tharla athruithe áirithe eile sa bhFéilire le linn do Ghreagóir a Trí Déag a bheith i gCathaoir Pheadair sa Róimh, agus deineadh na socruithe a chinntiú tuilleadh, nuair a leagadh síos an riail, go dtitfeadh an Cháisc feasta, ar an gcéad Domhnach, i ndiaidh na gealaí úire, a leanann eacaineacht an Earraigh. Agus ní gá a rá, gur socraíodh, go nglacfaí leis an 21ú Márta mar dháta na heacaineachta sin. Glacadh leis na socruithe sin, nó tuigeadh gur mar sin a tharla, sa bhliain 30 AD, nuair a d’aiséirigh ár dTiarna ón mbás.
Ach, le filleadh ar oíche úd an 17ú Márta na bliana sin 1940, nuair a tharla go raibh Micheál Shéamais Mhóir, ceoltóir, ag bothántaíocht sa teach s’againne, agus an tseamróg agus an phailm á gcaitheamh fós againn inár ngeansaithe, agus nuair a hiarradh ormsa, paidir a chur lena n-anamnacha, thíos i Séipéal na Cille Móire, sa bhliain 2000, tuigeadh dúinn uilig, an oíche sin, go dtarlódh sin arís sa bhliain 2000, ach, mar is eol do chách anois, níor tharla aon rud dá leithéid an bhliain sin, nó aon bhliain eile ó shoin i leith, ach oiread. B’in an fáth mar sin, a ndeachaigh mé fhéin ag tóraíocht fios fátha an scéil sin, i mbliana.
Agus bhfuil fhios agat toradh mo chuid taighde?
Níl!
1799, and 2391
Bhuel, tar éis roinnt mhaith ama a chaitheamh i mbun an tionscnaimh sin, ba é a fuair mé fhéin amach, nó gur tharla a leithéid cheana ag deireadh an ochtú haois déag, sa bhliain 1799. Mar sin, ní gnáth tarlúint in aon chor é caitheamh na seamróige agus na pailme ar an lá céanna, sé sin le rá, nach dtiteann Domhnach na Pailme ar Lá ‘le Pádraig ach go fíor annamh, amach is amuigh.
Agus cathain a tharlóidh a leithéid arís, adeir tú?
Bhuel, sin scéal eile ar fad anois, nó chomh fada is a d’fhéadfainn fhéin a dhéanamh amach, ní tharlóidh sé go luath, ar aon chaoi, nó ní raibh ar mo chumas-sa teacht ar dháta ar bith roimh an bhliain 2391, nuair a thitfeadh Domhnach na Pailme ar Lá ‘le Pádraig arís, agus sin tarraingt ar cheithre chéad bliain eile. Bhuel, tá mé ag ceapadh, nach mbeidh mé fhéin ar an bhfód, teacht na bliana sin, agus má tá orainn fanacht le saoirse na tíre seo a bhaint amach, go dtí an bhliain áirithe sin, bhuel, nach mbeadh sé chomh maith dúinn dul ag feadaíl!
Say that prayer now!
Ach céard faoin mbeirt úd a bhí ag súil le paidir uaimse, faoin mbliain 2000, nuair a chaifí,- mar a thuig siad ag an am,- an tseamróg agus an phailm i bhfochair a chéile arís? Bhuel, féach, nach mbeadh sé chomh maith dom dul síos go dtí an Seipéal amárach, agus an dualgas úd a chomhlíonadh, fad is atá ar mo chumas sin a dhéanamh! Agus b’fhéidir go ndéanfása Solas na Soilse, agus Leaba i measc na Naomh, a ghuí orthu freisin, agus ar anamnacha na marbh uilig, anocht agus i dtólamh.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
.
An Mianadóir………….céadchló…....…..2015
le
Jackie Mac Donncha...…………………..€10.00
.
Deoraí ag filleadh ar a dhúchas
Is suimiúil an scéal a leagann an t-údar seo os ár gcomhair sa leabhar dea-scríofa seo, agus leabhar is ea é freisin, a chuirfidh léitheoirí áirithe faoi gheasa, lena chuid Gaeilge tharraingteach, lena phlota teannasach, suimiúil, agus lena stíl fhorbartha. Seo leabhar a thaitneodh go mór leis an aos óg, go háirithe le déagóirí. Ní hionann sin is a rá, nach mbainfeadh éinne eile toit nó taitneamh as, mar caithfidh mé a rá, gur bhain mé fhéin an-taitneamh as, agus geallaimse dhuit é, nach aon bhunóc bliana mé, faoin am seo!
Is dócha go bhféadfá a rá, gurb é an gasúr, Darach Ó Fualáin, príomhcharactar an scéil seo, nó téann a chuid eachtraí siúd, mar shnáithe, tríd an scéal seo ar fad, ó thús deireadh. Ní gá a rá, go n-imríonn a mhuintir an-pháirt sa scéal freisin.
Fear faoi leith is ea an t-athair, Aindriú Ó Fualáin, agus é, de shíor, sáite go dtí na cluasa ina fhón póca. Bean ghnóthach, dhiograiseach, is ea a mháthair, Siobhán, agus cailín cliste, cúramach is ea, Siún, a dheirfiúr. Caithfear a rá gur bheag aird a thug Aindriú ar a mhac, Darach, go dtí an pointe sin, nó bhí sé ró-ghnóthach lena fhón póca agus lena nuachtáin, le Darach a thabhairt leis ag iascaieacht, nó ag fiach, nó a leithéid, ach, d’fhoghlaim sé a cheacht go dóite nuair a tharla nach raibh siad ábalta teacht ar Dharach, an lá sin a chuaigh sé i bhfostu sna píopaí uisce.
Ach díríonn an scéal a thóirse freisin, ar an bhfear úd a tháinig abhaile óna dheoraíocht sna mianaigh chopair, i mButte, Montana, fear arbh ainm dó, Antaine de Búrca. D’fhill Antaine ar theach folamh a mhuintire ó tharla nach raibh éinne dá mhuintir ina sheilbh, agus ghlac seisean seilbh air, ach má dhein, ní i ngan fhios do na comharsain é, nó bhí súil seabhaic acu air, agus gan aon ró-iontaoibh acu as, ach oiread, nó ní raibh aithne ar bith acu air. Casadh Darach air, ar a bhealach abhaile ón scoil agus d’éirigh leo caradas a shnaidhmeadh eatarthu láithreach bonn. Ar ball, nuair a chuaigh Darach i bhfostú sna píopaí uisce, a bhí ag síneadh trasna faoin mbóthar, agus nuair a bhí sé beagnach múchta, tachtaithe, iontu, agus gan ar a chumas éaló astu aris, ba é an strainséir, Antaine de Búrca, a chuala fón póca Dharach ag bualadh, agus a thuig ón bhfuaim sin gur faoi thalamh, sna píopaí, a bhí an fón céanna sin. Chuir Antaine é fhéin i mbaol a bhasctha ag iarraidh Darach a shábháil nuair a chuala sé scréachaíl sna píopaí céanna sin.
Nuair a tuigeadh do na comharsain gur mar sin a bhí, bhí siad lán-tsásta ansin glacadh lena gcomharsa nua mar dhuine díobh fhéin. Ní gá a rá, go gcuirtear síos ar mhuintir an bhaile, agus go háirithe ar mhuintir Dharach fhéin, Clann Ui Fhualain, sa scéal suimiúil, lánteannais, seo faoi’n mhianadóir a d’fhill ar a dhúchas.
.
.
.
.
.
.
.
Leabhar de chineál eile
Litríochtaí ………….le ………… Daithí Ó Muirí
.
Céadchló…………………..2015………………….€8.00
Peadar Bairéad
Aistí nó Scéalta?
Ní gá dhom an scríbhneoir seo a chur in aithne dár léitheoirí, nó chuile sheans go bhfuil aithne acu air, cheana féin, óna shaothar, nó óna bhaint le cláracha Raidió agus Teilifíse. Rugadh Daithí i gContae Muineacháin, agus faoi láthair tá cónaí air i gCois Fharraige, i gConamara. Roinnt duaiseanna bainte amach ag a shaothar cheana féin. Ach le filleadh ar ‘Litríochtaí.’……………
Leabhar de chineál eile ar fad is ea ‘Litríochtaí’, agus ag an am gcéanna, is deacair a dhearbhú cé air a bhfuil sé dírithe. Mo chuidse de, caithfidh mé a rá, go raibh orm é a léamh cupla babhta le hadhmad ar bith a bhaint as. Ach, is féidir liom, ar deireadh, a rá, gur thaitin an leabhar frí chéile liom. Cheapfadh duine gur aistí níos mó ná gearrscéalta atá sa díolaim seo. Sea, aistí ag cur síos ar iarrachtaí údar eile ar litríocht a chumadh. Cruthaíonn an t-údar sciliúil seo saol atá éagsúil, amach is amuigh, leis an saol a bhfuil cleachtadh faighte againn air i saothar litríochta údair eile, saol ina bhfuil a bhunús bun os cionn, iompaithe droim ar ais, agus do-fheicthe, do-chloiste, do-thuigthe, ach, tríd is tríd, éiríonn leis, an léitheoir a chur faoi gheasa, le draíocht a chumadóireacht, agus le dánacht a ionsaí ar ‘ghurúnna’ na leabhar, gan trácht in aonchor ar a chur chuige leithleach.
Anois, tá mé ag ceapadh, go bhfuil daoine amuigh ansin adéarfadh nach é an t-údar amháin a bhfuil an saol iompaithe bun os cionn aige, agus bíodh acu, ach bhain mise taitneamh as ar chruthaigh an t-údar sciliúil seo. Breatnaigh ar chuid de haistí a chum sé sa díolaim Aistí seo. Breathnaigh ar an gcéad phíosa, ar a bhaisteann sé, ‘Folús Úrnua,’ agus an chaoi a gcuireann sé tús leis….
“Céard atá ann? Faraor níl tada ann, tada ach báisteach agus gaoth, mála bruscair thall ansin freisin, rudaí, na rudaí lena raibh tú ag rudáil riamh anall ach ní ligfear isteach sa scéal seo iad, scéal de shaghas úrnua a bheas anseo, bréan den bháisteach atá tú ar aon nós, den mhála dubh plaisteach ….bréan de na rudaí uile atá feicthe agat go dtí seo, gach seans.….”
Ní gnáth scéal a bhéas sa scéal seo, agus caithfear amach as, gnáththroscán agus gnáth fheisteas na scéalta a léigh tú, go nuige seo.
“Ní bheidh aon rud sa scéal seo, ná duine ach oiread, Aisling, Seán, Criostóir ná Luisne, duine ar bith ná rud de shaghas ar bith………..Ní bheidh ann ach tusa, aghaidh ar aghaidh leis an bhfolús”
Sea, agus féach mar a chuireann sé críoch leis an gcéad scéal sin……
“Seo, scéal nár thúisce léite é ná é imithe uait san fholús.”
B’fhéidir gur leor sin le faobhar a chur ar do ghoile chun an scéil seo a léamh?
B’fhéidir go mbainfeá triail as. Tá mé ag ceapadh go mbainfidh tú idir adhmad
agus taitneamh as.
.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Ar Lorg na nAingeal
“Angels in my Hair”
by
Lorna Byrne
.
Tugadh an leabhar seo dhom tamall ó shoin, agus moladh dhom é a léamh, toisc go mba leabhar ar dóigh é, agus caithfidh mé a admháil anois, go raibh cuid mhaith den cheart ag an té úd a thug an leabhar dom a chéaduair, nó is leabhar an-neamhghnách é, agus leabhar a d’ardódh do mhisneach is do mheanma é freisin, leabhar a chuirfeadh duine ag smaoineamh arís ar an dá shaol, an saol thall, agus an saol abhus.
Cruatan agus anró
Caithfear a admháil, go raibh a dóthain mhór de chruatan is d’anró an tsaoil seo, curtha in áirithe do Lorna bhocht, nó ní raibh sí ach dhá bhliain d’aois nuair a d’inis an dochtúir dá máthair go raibh sí mallintinneach, breith a bhí mar mheáchan timpeall a muiníl ar feadh an chuid eile dá saol. Fiú ar scoil di, dhealródh sé, gur thug múinteoirí áirithe aird faoi leith ar fháithmheas an dochtúra úd. Agus, fiú, nár thug a máthair fhéin faoi deara ‘nach mbíodh éinne sa bhaile aice’, ina hintinn, búnús an ama, ach, chomh fada is a bhain sé leis an gcailín óg fhéin, bhí graithí eile ar a haire aice, go minic.
Idir an dá shaol
Cad iad na graithí iad sin, an ea?
Tá! Go raibh cónaí aice ar an gclaí idir an dá shaol, agus sa tslí sin, go raibh radharc aice, ní hamháin, ar chúrsaí an tsaoil seo, ach, ag an am gcéanna, bhí radharc aice ar roinnt áirithe den tsaol thall. Sea, bhí radharc aice ar na hAingil, ar chupla Naomh, agus ar an Maighdean, agus fiú ar ár dTiarna fhéin, corruair. Mar sin, nuair a bhíothas ag iarraidh dul i dteangmháil leis an ngirseach óg seo, bhí ceataí sa scéal, nó bhí a haird, cheana féin, dírithe ar Aingil na Sciathán clúmhach, glórmhar, neamhaí. I gcás dá leithéid, cé thógfadh uirthi é, dá mbeadh a haire iomlán, geall leis, dírithe ar na cuairteoirí úd ón tsaol thall, agus b’in an fáth is dócha gur ceapadh go raibh dí-chumas, de chineál eicínt, ag baint lei, nó faoi mar a chuir an dochtúir úd é, go raibh sí mallintinneach. Ach, nár chuma lei, nó bhí radharc aicesi ar shluaite neimhe, agus deis aice comhairle agus eolas a fháil uathusan.
Bocht ó thús
I mBaile Átha Cliath a rugadh Lorna Byrne ceithre bliana is caoga ó shoin, agus ba ann a tógadh í freisin. Ní raibh mórán de mhaoin an tsaoil seo ag a muintir, ach iad ón lámh go dtí an béal, bunús an ama. Chabhraigh sí lena hathair, ina shiopa rothar, i dtosach, agus fad is a bhí si ag obair sa tsiopa sin, thit sí i ngrá le Joe, fear óg a bhí ag obair ansin freisin. agus ar ball, fuair Lorna post san Ardchathair, Anois, ní gá a rá, go mbíodh Lorna i dteangmháil leis na haingil, chuile lá riamh, agus tharla gur inis na haingil di go bpósfadh sí an fear óg sin, agus thug siad an t-eolas sin di, i bhfad sular thosaigh an péire sin ag siúl amach le chéile in aon chor. Sea, agus ag pointe áirithe eile, thug siad le fios di, nach mbeadh Joe fadsaolach agus go mbeadh sé imithe ón saol seo i bhfad roimpisi. Tar éis roinnt áirithe deacrachtaí a shárú, phós siad, agus le cabhair ó athair Lorna, d’éirigh leo teach beag a cheannacht i Magh Nuad. Chuireadar fúthu ansin, agus arís ní raibh sparán teann riamh acu, ach iad ón lámh go dtí an béal, cosúil leis an nglún a chuaigh rompusan. Bhí a ndóthain mhór de chruatan agus d’anró an tsaoil seo le fulaingt acu, ach ag an am gcéanna, bhí saol saibhir spioradálta á chaitheamh ag Lorna fhéin, agus í i dteangmháil, an t-am uilig, leis an saol eile. Fiú amháin, nach raibh babhta coimhlinte aici leis an bhfear dubh fhéin, ach le cabhair óna cairde ón saol eile, tháinig sí slán ón gcoimhlint chéanna sin. Ceathrar clainne a bhí orthu.
Anáil an dóchais
Anois, níl fúmsa an scéal ar fad a insint daoibh anseo, ach ba mhaith liom a rá gur bhain mé fhéin taitneamh agus tairbhe as an leabhar neamhghnách seo. Sea, agus b’fhéidir gur shéid sé arís anáil an dóchais ar aithinní fanna, fánacha, mo chreidimh, ionas go ndeachaigh mé ar chuairt ar thír neamhaí úd na hóige, mar a bhfuil creideamh i ndomhan úd na n-aingeal is na naomh chomh hinchreidte le fírinne ár mbeatha fhéin. Mar sin, mholfainn do dhuine ar bith, a bhfuil súil seabhaic aige ar shléibhte glórmhara na síoraíochta, mholfainn dó, nó di, an leabhar neamhghnách seo a léamh, nó ní chuile lá a chasfadh leabhar dá leithéid ar dhuine.
.
Peadar Bairéad
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Ar Thóir na Físe.
.
Stán mé isteach i súil na hoíche
Ag súil le faoiseamh is le fís,
Ach faic ní fhaca sa mhogall folamh,
Ach tromluí ar thromluí de shíor,
Is chuile thromluí feistithe ullamh
Lem anam sceiteach a chloí.
.
Stán mé isteach i súil an lae ghil,
Ag súil le slánú is le sos,
Ach tada ní fhaca, sa ghile dhalltach,
Ach crá is céasadh nocht,
Is chuile chrá acu réidh is ullamh
Lem anam cráite a lot.
.
.
Stán mé isteach i súil na cruinne,
Ar thóir shlánú mo cháis,
Ach ba ghearr an mhoill nó gur thuigeas
Nach raibh luibh nó leigheas ar fáil
A chneasódh nimh an chréacht’ abhus,
Is go gcaithfinn a chuartú thall.
.
.
Stán mé isteach i ngríosach mo chroí,
Is mé ar thóir rúndiamhair na beatha,
Ac cé gur chuarthaigh thíos is thuas,
Níor fhionn mé fionna feanna,
A scaoilfeadh fadhb na beatha daonna
Ach bua smaointe is inspreagtha.
.
******************************
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
(It is now time to look at the performance of our new Government, so “I mBéal an Phobail” decided to begin the process, this week.)
…Beart de réir a mbriathar…
Is dócha gur cuimhin le roinnt mhaith againn an mana a bhí ag Fianna Éireann fadó mar shlat tomhais dá n-iompar, agus dá ngníomhartha. Trí thréithe a bhí i gceist acu sa chás sin, agus ní gá a rá, gurbh í an tríú ceann an ceann ba thábhachtaí. Seo mar a cuireadh é i ndán Fiannaíochta, nuair a chuir Pádraig ceist ar Chaoilte Mac Rónáin….
Inis dúinn a scéalaí bhinn,
Céard a thug daoibhse an tiarnas,
Nó céard a choinnigh sibh gan mheath
An oiread mhair na Fianna.
.
“Trí tréithe do dhaingnigh sinn,
D’fhreagair Caoilte ciallmhar,
Glaine ar gcroí, ‘gus neart ár ngéag,
Is beart de réir ár mbriathar.
Ní gá a rá gur mór idir inné agus inniu! Go háirithe nuair a scalann muid tóirse ár bhfiosrachta ar chúrsaí polaitíochta, féachaint cé mhéad de na tréithe bunúsacha sin a bheadh le fáil iontu siúd a chuireann rompu leas an phobail a dhéanamh. Ach, nuair a dhírionn muid ár n-aire ar an dtréith is tábhachtaí díoibh uilig, sé sin, beart a dhéanamh de réir a mbriathar. Bhuel, sin ábhar cainte, agus ábhar cáinte, atá go mór i mbéal an phobail, na laethe seo.
Peaca do-mhaite
Anois, is cinnte go maitear a lán don aos polaitíochta, ach tá peaca amháin nach bhfuil an pobal sásta a mhaitheamh dóibh, agus sin geallúintí a bhriseadh, nó nuair nach ndéanann siad beart de réir a mbriathar. Tá an t-ábhar seo tagtha chun tosaigh na laethe seo, go háirithe nuair atá an Rialtas ag iarraidh Buiséad na bliana seo chugainn a dhréachtadh. Anois, cheapfá nach gá na hAindriu Martins go léir seo agus gan idir chamáin acu ach Buiséad a chur i dtoll a chéile, don bhliain seo chugainn. Ach nach minic a chloistear an seanfhocal adeir, nach mar a shíltear a bhítear, go minic, agus nach deacair na seanfhocal céanna sin a shárú, mar bíodh go mbíodh sé éasca go maith Buiséad a chumadh nuair a bhí na múrtha airgid ag líonadh isteach sa Státchiste, lá i ndiaidh lae, ach ní mar sin atá i mblianta seo an ghorta is an ghanntain, nó ní hé amháin nach bhfuil dóthain airgid sa Státchiste le híoc as gnóthaí an Stáit, ach níos measa fós, tá orainn costas rialaithe an Stáit seo a ísliú go mór, agus lab mór airgid a fháil ar iasacht ón ECB agus ón IMF, sa tslí go bhfuil orainn tuilleadh cánacha a bhailiú ón bpobal, agus lena chois sin, tá orainn gearradh siar go mór ar chaitheachas as an Státchiste céanna sin.
Geallúintí le briseadh?
Le freastal ar an dá thrá sin, beidh ar an Rialtas geallúintí a thug, siad le linn a bhfeachtas toghchánaíochta, a bhriseadh, agus peaca marfach na polaitíochta isea an peaca céanna sin, peaca nach maithfear dóibh, agus bí cinnte dhe, go bhfanfaidh vótóirí áirithe lena ndíoltas a bhaint amach orthu sa chéad Olltoghchán eile. Tá geasa ar pholaiteoirí beart a dhéanamh de réir a mbriathar. Nach minic a chloistear, na laethe seo, nach bhfuil an Rialtas reatha ag cur lena ngeallúintí, na geallúintí úd a thug siad agus iad ar thóir vótaí. Gheall cuid acu go gcuirfí deireadh le caimiléireacht de chuile shaghas, agus nach mbronnfaí jabanna ar a gcomrádaithe feasta, bíodh siad oiriúnach don phost, nó ná bíodh. Ach gealladh go gcuirfí postanna ina múrtha ar fáil dóibh siúd a bhí díomhaoin ag an am. Ar tharla a leithéid nuair a sacadh isteach sa diallait iad? Ag magadh atá tú! adeir lucht a gcáinte, mar tá an scéal níos measa anois, adeiridís, ná mar a bhí an tráth sin. Gheall siad freisin go gcuirfí deireadh leis an airgead gan teora a bhí á íoc leis na boic mhóra, agus go gcuirfí srian freisin leis na bónais ollmhóra, agus leis na pinsin arda, a bhí á n-íoc le baill an chiorcail órga.
Cothrom na Féinne
Sea, gealladh go roinnfí go cóir, ceart, cothrom, le chuile shaoránach, agus go dtabharfaí Cothrom na Féinne do chuile dhuine. Ar dheineadar beart de réir a mbriathar? Fágfaidh mé freagra na ceiste sin fútsa, a léitheoir. Tugadh geallúintí eile freisin dúinn, an tráth úd roimh an Olltoghchán. Gealladh dúinn nach n-ísleofaí liúntas ar bith leanaí, agus nach ndéanfaí leatrom ar na boicht, nó orthu siúd a raibh cúnamh an Stáit ag teastáil go géar uathu. Anois caithfidh muid fanacht go dtí lá an Bhuiséid le fáil amach ar coimhlíonadh na geallúintí sin. Ach caithfidh muid a chur san áireamh na ráitis atá á ndéanamh ag lucht an Rialtais, ar na mallaibh, le breith chóir a thabhairt ar a n-iompar, ar a ngníomhartha, agus ar a bpleananna. I ndáiríre, caithfear fanacht go mbéarfar an Buiséad nua sára mbeidh a fhios againn cén cineál beithíoch a bheidh ann.
.
.
English 
Gaeilge