by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Leabhar dodhearmadta
.
LEFT TO TELL by Immaculée Ilibagiza
–Discovering God Amidst the Rwandan Holocaust –
.
Bean inste scéil
Nach minic a chualamar uilig an sean-nath cainte úd…fear inste scéil… nath a thug le tuiscint go bhfágann Dia fear amháin, ar a laghad, tar éis áir, nó tubaiste ar bith, leis an scéal a insint do chach le heolas a leasa a chur ar fáil dóibh, ar ball. I gcás an leabhair seo áfach, roghnaíodh bean, leis an ngnó céanna sin a dhéanamh, agus nárbh í a dhein go seoigh é?
Cén t-ár, nó tubaiste, atá idir chamáin againn sa scéal seo, an ea?
Tá. Scéal uafar, scannrúil, faoi’n iarracht a deineadh i Rwanda, sa bhliain 1994 ar chinedhíothú a imirt ar na Tutsithe. Ba iad na Hutu a rinne an iarracht sin, agus mhair an marú, agus an t-ár, ar feadh trí mhí, nuair a deineadh sár-iarracht ar chuile Tutsi sa tír a mharú, idir óg agus aosta; idir fhir is mhná; saibhir agus daibhir. Ach, trí mhíorúilt eicínt, d’éirigh leis an údar, Immaculée, teacht slán tríd an mbúistéireacht go léir.
Conas a tharla, gur éirigh le cailín óg, dhá bhliain is fiche d’aois, ag an am, conas a d’éirigh lei teacht slán ón éirleach uilíoch a bhí ar siúl ó cheann ceann na tíre, an tráth úd?
Ochtar i bhfolach i Seomra Folcaidh!
D’éirigh lei foscadh a fháil, í fhéin agus seachtar ban eile, fuaireadar bheith istigh ó Thréadaí, arbh Hutu é, agus istigh i seomra folcaidh beag, cúng, a raibh a dhoras folaithe ag vardrús, ar an dtaobh amuigh. Ní raibh áit acu fiú luí ar an urlár, an t-ochtar acu, ach d’éirigh leo, ar bhealach eicínt, maireachtaint ansin ar feadh breis is nócha lá, agus gan de bhia acu ach pé goblach a d’éireodh leis an Urramach a thál orthu, i ngan fhios, agus smaoinigh go mba Tutu é an tUrramach sin.
Cuireadh bunús mhuintir Ilibagiza chun báis, agus scriosadh a dteach cónaithe. Maraíodh freisin, mórán dá cairde, agus dá comharsana, agus ba trí dheonú Dé a tháinig Immaculée fhéin slán ón tubaiste uafar, ifreannda, sin. Féach mar a chuireann sí síos ar an seomra folcaidh úd agus an baol trínar ghabh sí…..
“I heard the killers call my name,
They were on the other side of the wall, and less than an inch of plaster and wood separated us. Their voices were cold, hard, and determined.
‘She’s here…we know she’s here somewhere…Find her – find Immaculée.”
B’in iad na guthanna a chuala sí, agus í i bhfolach sa seomra folcaidh. Cérbh iad na murdaróirí uafara sin? Cairde agus comharsana ba ea a mbunús. Éist le duine acu…
“I have killed 399 cockroaches”, said one of the killers. “Immaculée will make 400. It’s a good number to kill.”
Caint a léirigh, nach raibh ach meas ciaróige ag na Hutu ar na Tutsithe.
Tír na nÓg, nó Ifreann ar thalamh?
Thuig an bhean óg seo, maraon lena compánaigh, go marófaí ar an dtoirt iad, dá bhfaigheadh siad greim orthu. Ní haon ionadh mar sin, nach raibh gíog nó míog astu, go dtí gur imigh na dúnmharfóirí sin. Nárbh é an saol a bhí iompaithe bun os cionn, ó laethe a hóige. Ina hóige, thuig sí go mba Thír na nÓg í a tír fhéin, Rwanda. Ach anois, bhi chuile short athraithe. agus ar feadh nócha lá, ba chosúla le hIfreann ar thalamh í an tír chéanna sin. Tugann an leabhar seo le fios dúinn gur impigh sí ar Dhia na Glóire iad a shábháil ón dán seo a bhí ag bagairt orthu. Chaith sí bunús a cuid ama ag guí Dé len í a thabhairt slán ón nguais ina raibh sí sáinnithe. Mhaith sí dóibh siúd a bhí ar a tí, agus doibh siúd a mharaigh chuile Tutsi a thit ina líon.
Bheadh sé deacair sárú an leabhair seo, mar léamh spioradálta, a fháil. Cuireann sé ar ár súile dúinn, gur féidir leis an spiorad daonna chuile chonstaic a shárú, agus go bhfuil ar a chumas teacht slán as anachain dá ghéire. D’éirigh le hImmaculée sin a dhéanamh, agus d’éirigh lei freisin, ar ball, saol sona, sásúil, Críostaí, a bhaint amach di fhéin sna Stáit Aontaithe, mar a bhfuil cónaí uirthi leis na blianta.
An-leabhar. An-léamh. An-spreagadh. Bainfidh tú taitneamh as, tá mé ag ceapadh.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
.
.
N o l l a i g S h o n a d h a o i b h
Peadar Bairéad
(Seo píosa Nollaigiúil a scríobh mé roinnt blianta ó shoin.)
Nollaig eile chugainn !
Nollaig eile an doras isteach chugainn agus gan aon ullmhúchán ceart déanta againn faoina chomhair fós! Ach ní haon scéal nua againn an Nollaig chéanna a theacht aniar aduaidh orainn. Feiceann muid romhainn amach í, amuigh ar íor na spéire, mar adéarfá, agus tuigtear dúinn go bhfuil sí i bhfad ar shiúl fós, ach i ndáiríre, ní mar a shíltear a bhítear, agus ar deireadh thiar, tagann sí an doras isteach de léim chugainn. Mo chuidse de, deinim iarracht chuile bhliain cupla véarsa a chur i dtoll a chéile, leis bhFéile mhór seo a cheiliúradh, agus b’fhéidir nárbh olc an smaoineamh dom é, cupla véarsa as na hiarrachtaí sin a leagan os bhur gcomhair amach anseo. Ní in aon bhliain amháin a cumadh na véarsaí seo, ach is amhlaidh a cumadh iad thar na blianta. Ach ní hé seo ach é siúd, b’fhéidir nár dhochar ar bith é, an méid seo as mo bhailiúcháin filíochta a shníomh isteach anseo.
Then and Now
Féach mar a scríobh mé faoi na dánta Nollaigiúla céanna sin in “Duilleoga Fómhair”.
“Mar adúirt mé cheana, tháinig mise ar an saol i bpobal bocht. Ní raibh aon rabairne ag baint linn. Aimsir na Nollag áfach, bhíodh flúirse thart orainn, cácaí Nollag, rísíní, torthaí, feoil, gé, agus corfhéirín, fiú!
Bhíodh paidreacha na Nollag le rá ag an aos óg, trí mhíle Áibhé ó thús Mhí na Nollag go hOíche Nollag. Bhí chuile shórt ceangailte leis an Nollaig. Bhíodh Aonach mór na Nollag; Margadh mór na Nollag; Tine mhór na Nollag; agus mar sin dóibh. Ní haon ionadh mar sin go gcoraíonn Féile Mhór na Nollag mé fós. Fonn orm fós bronntanas beag eicínt a thabhairt chun an Mháinséir liom, le leagan os comhair an Linbh Bheannaithe, Maidin Nollag, bíodh nach mbeadh ann ach dáinín bacach fhéin.”
Ach breathnaímis ar chupla véarsa as mo dháinín do Nollaig na bliana 1987:-
Spréacharnach spéire dom mhealladh
Go Beithil na rún is na scéal.
Cuimhní na mblianta ag plódú
Trí dhoirse m’anama thréith.
.
Íosa is Muire dár gcumhdach
Ar ionsuithe géara an tsaoil.
Teaghlach an Tiarna dár stiúradh,
Um Nollaig, anocht, agus choích’.
B’fhéidir nach mbainfeadh na véarsaí sin Duais Nobel dom, ach nach cuma, ag an am sin, roimh Nollaig na bliana 1987, dhoirt siad spiorad beannaithe na Nollag ar fhásach tur, tirim, m’anama.
Christmas in the Canaries
Smaoiním freisin ar Nollaig álainn a chaith mé i bhfad óm dhúchas i bPlaya gainmheach na nGall. Tháinig ál cuimhní ar chuairt chugam, cuimhní a chuir orm áilleacht taitneamhach Ghran Canaria a chur i gcomparáid le hiargúltacht scoite Iorrais, agus caint bhog na cosmhuintire thiar a chur i gcomparáid le hurlabhra borb na gCanáireach. Féach ar an véarsa seo:-
Ceol rithimeach chugam ‘na chlagar
Ón Óstán geal aerach cois trá,
Roiseanna borba Spáinnis’
Á scaoileadh mar philéir, dom chrá,
Ag réabadh bhrat folaigh mo smaointe
Le briathra lán fuinnimh is croí,
Mar rabhadh, gan rithim, mícheolmhar,
Ag tolladh chroí chráite na hoích’.
Tharraing na smaointe sin siar abhaile mé, go dtí an t-ionad sin, mar a luíonn fód mo dhúchais in Iorras, faoi bhrat geal fáilteach na Nollag, agus é réidh, ullamh, le fáilte a chur romhamsa abhaile, tráth ar bith a bhuailfeadh an fonn sin abhaile mé.
Ó thuaidh, gheobhainn pobal is muintir,
A d’fháilteodh go Ceallach, geal, caoin,
Roimh dhuine dá gcineál ag filleadh,
le siúl ina measc-san arís.
Nollaig Shona dhaoibh uilig.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
NORA WEBSTER by COLM TÓIBÍN
Céad-chló sa bhliain 2014…….£13.99
.
Peadar Bairéad
(This week we consider, ‘Nora Webster’, Colm Tóibín’s latest novel)
.
Údar úr
Ní gá a rá, nach é seo an chéad úrscéal a shil ó pheann Choilm, nó tá seacht gcinn d’úrscéalta spéisiúla curtha de aige cheana, leabhair ar nós, ‘The Heather Blazing’, ‘The Blackwater Lightship’, ‘The Master’, agus ‘Brooklyn’, leabhair ar léigh sibh fúthu cheana sa cholún seo. In Inis Corthaidh, i gContae Loch gCarman, a rugadh an t-údar seo, tarraingt ar thrí scór bliain ó shoin. Tá cónaí air in Áth Cliath. Bhunaigh sé an scéal seo ar chúrsaí a shaoil fhéin nó fuair a athair bás agus é óg agus fágadh beirt mhac agus beirt iníon ina dhiaidh. Chuir an bás sin isteach go mór ar Cholm óg agus labhair sé go stadach ar feadh tréimhse ina dhiaidh sin. Bhí an saol dian go maith ar mháthair an údair agus í ag dul i ngleic le tógáil clainne in Éirinn na linne sin, ach léiríonn an chaoi ar éirigh le Colm a bhealach a dhéanamh sa saol, léiríonn sé gur éirigh go seoigh lei sa ghnó sin. Ní gá a rá, go bhfuil clú agus cáil idirnáisiúnta bainte amach ag an údar seo, agus go raibh roinnt dá shaothar ainmnithe do dhuaiseanna tábhachtacha liteartha, agus go raibh duaiseanna móra bainte amach ag ‘The Master’ agus ag ‘Brooklyn’, péire dá chuid úrscéal.
Is í ‘Nora Webster’ príomhcharactar an scéil seo. Maireann sí i seascaidí na haoise seo caite agus í pósta le ‘Maurice’, a céile fir. Tá ceathrar clainne orthu, beirt mhac, Conor agus Dónal, agus beirt iníon, Fiona agus Áine, ach faraoir géar! thit an tóin as an saol orthu nuair a bhásaigh Maurice agus an chlann fós óg. Fágadh gan mórán fáltais iad, ach ní raibh an dara rogha ag Nora ach aghaidh a thabhairt ar chúrsaí, agus chuile dhícheall a dhéanamh teacht i dtír mar ab fhearr a d’fhéadfadh sí. Feiceann muid sa mhéid sin uilig an chosúlacht idir cruachás Nora agus cruachás mháthair an údair. Dhíol Nora a dteach saoire i gCush, rud a d’fhág roinnt pingneacha aici, le billí a íoc, agus le goblach a chur i mbéal na clainne.
Nuair is crua don chailleach…..
Tuigeadh do Nora, nach mbeadh uirthi dul ar ais ag obair arís, ach “nuair is crua don chailleach, caithfidh sí rith”, agus ba é an scéal céanna ag Nora é, agus i ndeireadh na dála, b’éigean di dul ar ais chuig gnó mhuintir Gibney, lenar chaith sí blianta ag obair sular pósadh í. Agus leis an scéal a dhéanamh níos measa fós, cé bheadh ina saoiste aici ansin ach, bean a raibh faltanas aici do Nora, agus bean nár thaitin go ro-mhaith lei sna seanlaethe. Ach, ar bhealach amháin nó ar bhealach eile, d’éirigh lei sa phost, agus ansin, bhí ar a cumas teacht i dtír air, í fhéin is a clann. Bean ab ea Nora a bhí leithleach agus neamhspleách, agus ní raibh sé éasca di dul amach i measc daoine arís, ach níor lig sí do na tréithe sin laincis ar bith a chur uirthi, agus trí spéis a chur i gceol, agus i gcóir, d’éirigh lei saol nua a chruthú di fhéin agus caradas a shníomh le comharsanna agus le gaolta. Tríd an scéal ar fad, ní féidir leis an léitheoir éaló ó na nótaí dírbheathaisnéise a chloiseann sé go soiléir trí scéal Nora Webster agus a clann, agus tuigtear dó freisin, nach raibh ar chumas an údair, agus nár theastaigh uaidh, éaló ón scéal céanna sin.
Suimiúil agus inchreidte
Tríd is tríd, is breá, suimiúil, corraitheach, cumhach, inchreidte, an scéal a leagann an t-údar os ár gcomhair amach, agus mar a fheileann don ócáid, oireann an stíl don scéal, agus don saol a léirítear tríd, saol tuaithe in Éirinn sa dara leath den bhfichiú haois. Breathnaigh ar thús an scéil…
“ ’You must be fed up of them. Will they never stop coming?’ Tom Connor, her neighbour, stood at his front door and looked at her, waiting for a response.”
B’in iad na comharsanna ag teacht le comhbhrón a dhéanamh le Nora, i dtús an scéil, atá i gceist aige. Stíl lom, simplí, gan aon ornáidíocht, gan aon Aindriú Martins. Stíl an té a bhfuil máistreacht faighte aige ar a cheird.
Is fada linn uainn a chéad úrscéal eile.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Páirtí Nua Polaitíochta
Peadar Bairéad
(This week we consider the launching of a new Political Party)
athlansáiléireann
Chualamar uilig faoi ráflaí bheith ag dul timpeall go rabhthas ag smaoineamh ar Pháirtí nua Polaitíochta a bhunú, toisc, adeir na raflaí, go raibh vótóirí na tíre seo éirithe tuirseach de na Páirtithe atá i réim inár measc i láthair na huaire seo, agus freisin, gur tuigeadh don phobal nach raibh an córas, faoi mar atá againn i láthair na huaire seo, nach raibh sé oiriiúnach le freastal ar riachtanais an phobail. Chuaigh caitheamh sna laethe, agus cheap daoine áirithe nach dtarlódh tada, ach bhí breall orthu, nó i rith na seachtaine seo caite, tháinig an tIar-Aire Fine Gaelach, Lucinda Creighton, ar an bhfód leis an ráfla a fhíoradh. Tá beartaithe aici ocht seachtaine a chaitheamh ag taisteal na tíre ag iarraidh baill dá Páirtí nua a earcú agus ag an am gcéanna, beidh sí ag iarraidh ciste a thiomsú leis an gcéad olltoghchán eile a throid, le Teachtaí Dála don Pháirtí nua a thoghadh.
Memories returning
Chuala agus léigh mé faoi bhunú an Pháirtí nua seo, bíodh nár baisteadh ainm air fiú, go nuige seo, agus caithfidh mé a admháil dhuit anois, gur chuir an chaint go léir seo siar thar na blianta mé, chuig ócáidí dá leithéid, a tharla le mo linnse cheana. Is glé mo chuimhne fós ar an ócáid úd i mBéal an Mhuirthead, sa bhliain 1946, sílim, nuair a labhair an Poblachtach cáiliúil úd, Seán Mac Giolla Bhríde linn, agus nuair a leag sé a fhís úr don tír seo os ár gcomhair amach, agus nuair a gheall sé dúinn, go bhfíorófaí an fhís sin, dá dtabharfadh muid ár vótaí dó sa chead olltoghchán eile, agus dá dtoghfaí dóthain Teachtaí dá Pháirtí nua, Clann na Poblachta, san Olltoghchán céanna sin. Troideadh an toghchán sin sa bhliain 1948, agus fuair a Pháirtí úr 13.2% de na vótaí, agus toghadh Deichniúr Teachta don Chlann, rud a chuir ar a gcumas páirt a ghlacadh sa chéad Rialtas il-pháirteach, a tháinig ar an saol, sa bhliain 1948. Tháinig scoilt sa Pháirtí sin, ar ball, de bharr easaontais idir Airí, rud a lagaigh go mór iad, agus ar deireadh thiar cuireadh deireadh leis an bPáirtí sa bhliain 1965.
Anois, caithfidh mé a admháil, go ndeachaigh Seán Mac Giolla Bhríde go mór i gcionn orm, agus gur tuigeadh domsa go raibh sé ar an mbóthar ceart le fís a ‘sé déag’ a fhíoradh. Is dócha gur fhoghlaim mé, nár chóir dom feasta breith a thabhairt ar an gcéad scéal go mbéarfadh an dara scéal orm, nó nach mbíonn dhá insint ar chuile scéal?
Páirtí nua
Tarraingt ar dhá scór bliain ina dhiaidh sin áfach, tharla an rud céanna arís, le bunú an Pháirtí Dhaonlathaigh le Deasún Ó Máille, agus arís, tuigeadh dom, go mb’fhéidir go ndéanfadh an Páirtí seo an beart dúinn. Lansáil Deasún an Páirtí sin sa bhliain 1985, agus in Olltoghchán na bliana 1987, fuair a Pháirtí 11.9% de na vótaí a chaitheadh, agus leis an méid sin vótaí d’éirigh leo 14 Suíochán a bhuachan. Ní gá a rá go rabhthas ag súil, ag an am, go bhfaighidís i bhfad níos mó suíochán ná sin, ach d’éirigh leo páirt a ghlacadh i gComhrialtas le Fianna Fáil i ndiaidh an toghcháin sin. Ar éirigh níos fearr leo sna toghcháin ina dhiaidh sin? Bhuail an seanghalar céanna iadsan freisin, agus tar éis dóibh dul i laige ó thoghchán go toghchán, d’fhág siad ardán na Polaitíochta sa bhliain 2009.
Páirtí eile
Agus anois, i mbliain seo ár dTiarna, 2015, tá Páirtí nua le bunú sa tír seo ‘gainne. An éireoidh leosan, san áit ar theip ar an dá iarracht a luaigh mé thuas? An bhfuil Páirtí nua Polaitíochta ag teastáil uainn lenár gcás a réiteach dúinn? nó ar chóir dúinn na páirtithe atá againn a oiriúnú le riar ar ár gcás? Mo chuidse de, fanfaidh mé ar an gclaí, go bhfeicfidh mé cén chaoi a bhfuil na foirne ag imirt, sula ndéanfaidh mé suas m’aigne faoin gceist sin. Ach beidh tuilleadh le rá agam faoin gceist seo, ar ball.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Résheoid………….céadchló………………..2011
le
Doireann Ní Ghríofa……………………….€7.50
Peadar Bairéad
Geasa na Gealaí
I mbliana a seoladh, Résheoid, díolaim filíochta ó pheann aclaí, cliste, an fhile seo, Doireann Ní Ghríofa. As Contae an Chláir do Dhoireann ó dhúchas agus Céim Máistreachta sa Nua-Ghaeilge bainte amach aici, le déanaí. Tá an file óg seo i mbun pinn le scathamh anois, agus dánta lei foilsithe go rialta in irisí éagsúla. Bhronn an Chomhairle Ealaíon sparántacht uirthi i mbliana. Deir Alan Titley linn, i nóta ar chlúdach cúil an leabhair seo:-
“Tá teanga shnoite shaorlíofa cothaithe ag an údar a iompraíonn dánta a bhfuil idir iontas agus dhraíocht agus sceimhle iontu”
Seacht ndán is trí scór atá le fáil againn idir chlúdaigh mhaisiúla, dea-dheartha, an díolaim dána seo, agus is mór an chreidiúint do Choiscéim cur i láthair an tsaothair bhláfair, so-léite, seo.
Céard faoin ndán “Résheoid” as ar ainmníodh an leabhar,? Seo chugaibh ina iomláine é, nó tuigeadh dom, go raibh an chumadóireacht anseo ró-dhlúth, ró-shnoite, le giotaí a phiocadh as….
RÉSHEOID
Táim faoi gheasa ag an ngealach
Lonraíonn sí trím’ bhrionglóid
Seolann si inspioráid
Ar thonnta dorcha na hoíche
Le lapadaíl cuilithíní.
Dúisíonn sí mé
De phreab,
Leathbháite
M’anáil sciobtha aici.
Brúnn sí mo pheann luaidhe
Chun scríobadh ’s scrábáil
Ar pháipéar leathstróicthe
Mo shúile dúnta, dallta.
Táim faoi gheasa ag an ngealach
Caithfear í a shásamh.
Cuireann an ghealach an file faoi gheasa, agus trína hinspioráid spreagtar féith na filíochta ina croí, agus tugann sí faoi dhán a scríobh ar pháipéar leathstróicthe, a súile dallta ag solas na gealaí, ach níl éaló óna geasa, agus caithfidh sí an dán a chur ar phár. Feiceann tú chomh cliste is a cumtar an dán seo ina aonad críochnaithe amháin.
Féach freisin, mar a úsáideann sí an teanga go samhlaíoch sa chéad dán ina gcuireann sí síos ar ‘An Stáitse’ agus an Fhoireann réidh le teacht i láthair a lucht éisteachta…..
Cuilithíní comhrá…
Clingeann an ceolán.
“Íslíonn
cleití beaga bána
an chiúnais”
.
Ardaíonn an brat trom
Go mall, sa dorchadas.
.
Sampla amháin eile, le scil agus ealaíon an fhile seo a leagan os do chomhair amach. ‘An Loch’ a bhaist sí ar an ndán seo..
Péire eala
Ar snámh mall
Oíche fhuar cois locha,
Muiníl lúbtha
Ag síorcheistiú
Ciúnas domhain an uisce.
Scaipeann neart
A gcosa scamallacha
Na néalta
Ó scáilí preabarnacha
Na réaltaí.
Aonad deas iomlán samhlaíoch arís anseo againn. Agus féach mar a chuireann sí críoch lena dán “BEAN NÍOCHÁIN”…
Fáisceadh éadaí fliucha in uisce fiuchta
Feadaíl fhíochmhar fuipe na focail
Gol géar goirt.
.
Deora galaithe.
.
Ní gá tuilleadh samplaí a thabhairt anseo, nó níl le déanamh ag duine ach an leabhar seo a léamh le taitneamh a bhaint as a bhfuil leagtha os a chomhair amach ag an bhfile.
Tá mé ag súil go mbainfidh tú taitneamh as na seacht ndán is trí scór atá le léamh idir chlúdaigh bhláfara an díolaim thaitneamhaigh seo.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
S c é a l C r á i t e .
************************
.
Nach iomaí sin scéal a léann muid, agus a chloiseann muid, na laethe seo, a bhaineann stanagadh asainn. Tá sin fíor i gcás chuile dhuine againn, nó tá an saol seo ’gainne ag eirí níos cruálaí, níos fuarchúisí, agus níos scoite, ó lá go lá. Bíodh sin mar atá, ach ag an am gcéanna, tharlaíonn, anois is arís, go mbuaileann scéal áirithe linn, a bhaineann deoir asainn, agus ar bhealach amháin, nó ar bhealach eile, a dhéanann a shlí isteach go smior na gcnámh ionainn. Admhaím anois, go mbíonn na nuachtáin lomlán de scéalta cráite, céasta, chuile lá dá dtagann, scéalta nach gcuireann fiacail i mídhaonnacht an duine daonna i leith a chomhdhaonnaí. Nach minic a léann muid faoi dhúnmharuithe, agus faoi dhúnorgana, faoi bhrúidúileacht, agus faoi bhatráil, agus nach dtéann na scéalta céanna sin i bhfeidhm go mór orainn, nó nuair a théann tú go cnámh na huillinne leis an scéal, is é atá dár scanrú, nó an baol atá ann go dtarlódh an rud céanna dúinne, nó nach féidir linn sinn fhéin a shamhlú sa chás céanna sin Ach tháinig mé ar scéal, ar na mallaibh, a chuaigh i bhfeidhm go mór ar fad orm, sea agus ba bheag nár bhain sé deoir asam.
Cen scéal é fhéin, an ea?
Scéal a léigh mé ar “Irish Independent” an 10 Samhain, 2001, scéal le David Sapsted i Londain, fear a scríobhann don Daily Telegraph. Anois ba é an chéad rud a rith liom, nó a mhinicí a thuigtear dúinne anseo in Éirinn, nach bhfuil cine ar bith ar dhroim talún chomh cruálach, cruachroíoch, lenár muintir fhein, go háirithe nuair a smaoiníonn tú ar an íde, nó an drochíde, a thugtar ar ainmhithe sa tír seo ‘gainne. Ach nuair a léigh mé an scéal úd le David Sapsted, tuigeadh dom, nach bhfuil aon mhonoplacht againne ar na duáilcí céanna sin.
Ach le filleadh ar an scéal úd a dteastaíonn uaim a chur i mbéal an phobail, an tseachtain seo, ba é an ceannteideal a bhain stangadh asam i dtosach. Féach ar seo mar cheannteideal….
“Boys guilty of burning tramp to death ‘for a laugh’.”
Níorbh aon chur i gcéill, nó mugadh magadh a bhí i gceist ag údar an scéil sin, ach oiread, níorbh ea muis, ach lomchlár na fírinne. B’in é díreach a dheineadar. Loisceadar an créatúr bocht ina bheatha. Agus leis an scéal a dhéanamh níos measa, dá bhfeadfaí sin a dheanamh, b’fhear siúil é, a bhí ag déanamh codladh na hoíche ar bhinse faiche, ag an am. Anois, níor sheanfhear in aon chor é an fear siúil céanna sin, nó ní raibh sé ach bliain is daichead d’aois, ag an am, agus dá ndéarfainn é, níor ghasúir ró-óg a bhí sna gasúir chéanna sin, ach oiread, nó bhí duine acu trí bliana déag, agus bhí a leathbhádóir sé bliana déag d’aois. Déagóirí ba ea an bheirt acu, mar sin, agus ón nóiméad a rinne siad an gníomh barbartha sin, go dtí an nóimead a ghearr an breitheamh sé bliana go leith príosúntachta orthu, diabhal doilíos, nó aithreachas, nó tada dá leithéid, a bhí le léamh orthu, ach iad ar nós cuma liom, an t-am ar fad.
Ach conas a tharla gur dheineadar an gníomh barbartha sin?
Casadh an bheirt ghasúr sin ar a chéile i ndiaidh scoile, agus adhantaithe fulachta, nó Barbecue lighters, acu. Thugadar aghaidh ar fhaiche an bhaile, i Dartford, Kent. Chonaic siad fear siúil ólta, ina chodladh, ar bhinse faiche. Chraitheadar cuid de phúdar adhantaí fulachta ar a fhéasóg, agus chuir trí thine é. Ba mhór an sport acu an fear siúil bocht ag dúisiú as a mheisce, agus é ag iarraidh an tine sin a mhúchadh. D’éirigh leis, ach má sea, ní raibh an bheirt áilteoir críochnaithe leis fós. Nuair a fuaireadar ina chodladh arís é, d’fhilleadar, agus dheineadar a bhróga agus a chóta a phacáil le hadhanthaithe fulachta lasta. Agus leis an scéal a dhéanamh níos measa, tharla go raibh nuachtán taobh istigh dá chóta ag an bhfear siúil bocht le cúl a chur ar an bhfuacht, agus dhein sin an donas ar fad air, agus ba é deireadh an scéil é nó gur dódh ina bheatha an fear bocht sin, dárbh ainm George Johnstone. N’fheadar arbh Éireannach é? Cuireadh an dlí ar an mbeirt, agus fuarthas amach nach raibh ag Brookes, an duine ba shine den bheirt ghasúr, ach aois intinne d’aon bhliain déag, cé go raibh na sé bliana déag bailithe aige, ag an am. Níor aontaigh an bheirt acu agus iad os comhair na cúirte, ach chuile dhuine acu ag iarraidh an milleán a chur ar an bhfear eile, agus gan bhuairt, nó doilíos, ar dhuine acu thar an duine eile. Ní gá a rá, gur baineadh stangadh as idir bhreitheamh agus phóilíní, nuair a leagadh an cás cruálach, éigiallda seo, os a gcomhair amach sa chúirt. I gcás dhearthár an té a dódh, bhí seisean sásta go maith leis an téarma príosúntachta a gearradh ar na gasúir, ach ba é an rud ba mhó a chuaigh i gcionn air, nó nuair a d’admhaigh siad, gur dhein siad an beart gránna sin, ar mhaithe le píosa spóirt a bheith acu…
“We did it for a laugh…”
adúirt siad.
Anois, ná ceapadh éinne, nach bhféadfadh a leithéid a tharlú anseo, i dTír seo na Naomh is na nOllamh, nó d’fhéadfadh, agus níl le déanamh againn ach súil a choinneáil ar ár nuachtáin fhéin, le scéalta dá leithéid a fhail iontu, go rialta. Uaireanta, is iad ár gcairde, na hainmhithe, a bhíonn thíos leis an ndroch-íde i imrítear orthu, agus uaireanta eile, is iad ár gcomhdhaonnaithe bochta, a fhulaingíonn pianta sin an fhuatha, an leithliseachais agus an aineolais.
Céard is cúis leis an gcruáltacht seo uilig atá fréamhaithe i gcroí an duine, go háirithe i gcroí na n-óg?
Nach deacair an cheist sin a fhreagairt, ach tá an chuma ar an scéal, gur toisc go bhfuil dearmad déanta againn uilig, idir óg is aosta, ar bhráithreachas an chine s’againne. Má thuigtear gur duine daonna atá os ár gcomhair amach, duine cosúil linn fhéin, ansin tá sé i bhfad níos deacra íde na muc is na madraí a imirt air, agus má smaoinítear gur chóir dúinn deighleáil le daoine eile, faoi mar ba mhaith linn go ndéanfadh siadsan linne, is féidir a bheith cinnte ansin, nach ndéanfadh muid mórán dochair dóibh.
Tá rud eile i gceist freisin, agus caithfear tagairt a dhéanamh dó anseo, agus sin go bhfuil ár sochaí, sochaí an Iarthair, frí cheile, sásta glacadh le hiompar dá leithéid. Breathnaigh ar chúrsaí, agus cás dá leithéid os comhair cúirte. Éist leis na dlíodoirí ag pléadáil os comhair an bhreithimh. Leagann siad leithscéal i ndiaidh leithscéil os comhair an bhreithimh, ag iarraidh ciontacht an chúisí a mhaolú, nó a laghdú, sa chaoi go gceapfá gur ar dhuine eile, nó ar an sochaí frí chéile, a bhí an locht. Sea, agus ar deireadh thiar, breathnaigh ar bhreith an bhreithimh, agus tuigfidh tú go ndéanann seisean freisin, chuile iarracht ar shochar an amhrais a bhronnadh ar an gcúisí, agus arís feicfidh tú go bhfuil meá an dlí lúbtha i bhfábhar an chúisí chéanna sin. Caithfear an leagan amach sin a athrú, má theastaíonn uainn, deireadh a chur leis an gcruáltacht seo uilig in ár measc. Níor chóir go mbeadh a leitheid de iompar inghlactha feasta. Céard faoin “Zero Tolerance” úd, a raibh an chaint sin uilig faoi roimh an Olltoghchán deiridh? Bhuel, tá Olltoghchán eile os ár gcomhair amach arís, agus nach bhfuil sé thar am againn an Zero Tolerance sin a éileamh ónár bpolaiteoirí anois, agus sa tslí sin, b’fhéidir go n’éireodh linn druidim beagáinín níos cóngaraí don Útóipe sin, a mbíonn chuile dhuine againn ag brionglóideach faoi. Nó, faoi mar atá cúrsaí, faoi láthair, tá muid uilig ag druidim le luas lasrach i dtreo na barbarthachta, agus an anoird, sna laethe atá romhainn amach.
Sea, agus muidinne ag ceapadh go raibh cúrsaí ag dul i bhfeabhas! Ach nach é sin scéal na sibhialtachta i gcónaí riamh? trí chéim chun tosaigh, agus dhá chéim ar gcúl, ach mar sin fhéin, má leanann muid den dul chun cinn sin, éireoidh linn, ar deireadh thiar, críoch a chur le marú is le batráil, le héigniú agus le slad, le goid is le fuadach.
Ach fan ort nóiméad anois, an é ata a rá agam ansin, nó go nglacfadh chuile dhuine leis na Deich nAithne,amach anseo?
Bhuel, nach bhféadfadh siad beart níos measa a dhéanamh na glacadh leis na rialacha céanna sin, a scríobhadh go doscriosta, ó thús ama, ar choinsias an daonnaí. Má éiríonn linn riamh an bhuaic sin a shroichint ar an saol seo, ní gá a rá, go mbeidh cónaí orainn feasta sa Útóipe. Ní gá a rá go mbeadh muid uilig sásta le feabhas ar bith a bhaint amach, lenár linn fhéin, ar ár mbealach i dtreo na hÚtóipe céanna sin.
Nára fada uainn an lá céanna sin!
.
******************
Peadar Bairéad.
******************
.
English 
Gaeilge