by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Leabhar mór-ráchairte
.
**********************
.
A Thousand Splendid Suns
by
Khaled Houssini……………….2007……£11.99…
.
Míle Grian Ghréagach
Don té a dteastaíonn uaidh, spléachadh eicínt a fháil ar an gcineál saoil a bhí á chaitheamh ag muintir na hAfganastáine, le tarraingt ar leathchéad bliain anuas, bheadh sé deacair dó, leabhar níos oiriúnaí chuige sin, ná “A Thousand Splendid Suns” a fháil ar dhroim talún. Afganastánach fir is ea an t-údar, Kaled Houssini, a rugadh i gcathair Kabul. Ach thréig sé an chathair sin sa bhliain 1980, agus thug na Stáit Aontaithe air fhéin, mar a bhfuil cónaí air fós i gCalafóirnia ó Thuaidh. Seo an dara úrscéal uaidh, agus “The Kite Runner” a bhaist sé ar a chéad úrscéal, leabhar a bhain clú agus cáil amach dó ó cheann ceann na cruinne, agus dá chomhartha sin, cuireadh cló ar an leabhar céanna sin i gceithre thír is triocha.
Na “Thousand Splendid Suns” úd!
Ní gá a rá, go bhfuil “A Thousand Splendid Suns” tosaithe cheana ar an mbóthar cáiliúil céanna sin.
Cá bhfuair an t-údar an t-ainm a bhaist sé ar an leabhar seo, an ea?
Bhuel, míneoidh an t-athlua gearr seo fios fátha an scéil duit,
“All day this poem about Kabul has been bouncing around in my head. Saib-e-Tabrizi wrote it back in the 17th century. I think I used to know the whole poem, but all I can remember now is two lines:
“One could not count the moons that shimmer on her roofs,
Or the thousand splendid suns that hide behind her walls.”
…..When this war is over. We’ll come back to Kabul…. You’ll see.”
Ar bhealach eicínt, chuirfeadh an leabhar seo leabhar Frank McCourt, “Angela’s Ashes,” i gcuimhne do dhuine, sé sin, cur síos ar chruatan agus anró an tsaoil seo, d’óg agus d’aosta, i measc na mbocht, ach amháin go bhfuil gné eile den chruatan le tabhairt faoi deara i leabhar Khaled, sé sin, cruatan agus uafás an chogaidh. Ach, fillimis ar an leabhar fhéin…
An Príomh Charachtar
Is í Mariam an príomhcharachtar sa scéal seo, agus rugadh ise sa bhliain 1959, iníon neamhdhlisteanach Jalil, fear toice a mhair i mbaile mór Herat, ba ea í. Ní call a rá, nár mhair sí i dtigh a athar, nó bhí cupla bean, nó trí, aige cheana féin, agus clann dlisteanach freisin. Mar sin, níor oir sé dó máthair Mhariam a phósadh, agus dá bharr sin, fágadh Mariam agus a máthair, Nana, le cónaí a dhéanamh i mbothán eicínt, píosa amach ó bhaile Herat agus ó thigh Jalil. Théadh Jalil ar chuairt chuig a iníon, agus chuig Nana, chuile sheachtain, ach níor ligeadh dóibh aon pháirt ghníomhach a ghlacadh i saol, nó i saothar Jalil. Faoin am a raibh Mariam thart ar chúig bliana déag d’aois, mhothaigh sí, gur mhaith lei páirt a ghlacadh i saol a athar, agus d’fhág sí an baile agus Nana, le sin a chur i gcrích. Níor ligeadh isteach i dteach Jalil í, áfach, agus ar ball, b’éigean di filleadh ar Nana, a máthair, ach bhí sí ró-mhall, nó, san idirlinn, chuir Nana bhocht lámh ina bás fhéin, toisc gur thréig a iníon, Mariam, í..
Margadh déanta!
An chéad rud eile a tharla, nó rinne Jalil cleamhnas di, le Rasheed, fear a bhí triocha bliain níos sine ná í, agus fear a bhí cantalach, cancarach, mí-fhoighdeach. Rinne Mariam rud ar a hathar, ach má dhein, mhínigh sí do Jalil, nach mbeadh lámh, baint, nó páirt, aice leis, go brách na breithe arís. Bhí cónaí ar Rasheed i Kabul, agus chuaigh Mariam chun cónaithe leis, sa chathair sin. Níor chuir Mariam aithne ró-dhlúth ar ghrá, ar mheas, nó ar chion, i dtigh Jalil, agus de réir mar a chuaigh cúrsaí chun donais san Afganastáin, agus de réir mar a deineadh an tír sin a chéasadh le cogaí is le ganntan, is ea ba ghéire, agus ba throime, a luigh ualach an chrá agus an anró ar Mhariam.
Ar ball, trí thimpiste, tháinig comharsa óg mná, chun cónaithe leo, agus ba é deireadh an scéil sin é nó gur phós Rasheed an cailín óg sin, agus ón nóiméad sin anonn is ea ba lú fós a mheas ar Mhariam. Níor mhair an grá a bhí ag Rasheed dá bhean óg i bhfad, áfach, agus ba ghearr go raibh droch íde á thabhairt aige don bheirt bhan a bhí mar chéilí aige. Agus, bíodh nach mbeifeá ag súil leis, snadhmadh caradas idir Mariam agus an cailín óg seo, Laila, agus ba chosúla le deirfiúracha, nó le mathair agus iníon, iad beirt ná céilí i dtigh sin an tseanfhir chancaraigh, chantalaigh, chruálaigh.
Ar an gCreatlach sin…
Ar an gcnámharlach sin a chrochann Khaled Houssini a scéal, agus ni gá dhomsa a rá, go n-éiríonn thar barr leis trua do na mná bochta sin, do Mhariam, agus do Laila, a mhúscailt i gcroí an léitheora. Tá sé beagnach do-chreidte, an t-anró agus an cruatan a d’fhulaing na mná céanna sin, lá i ndiaidh lae, agus ó cheann ceann na bliana, i dtigh an chancaráin sin Jalil. Annamh a éiríonn le húdar, a léitheoir a chur faoi gheasa, faoi mar a dhéanann an t-údar seo, le cur síos ar choraí crua shaol na beirte úd. Chomh fada is a bhain sé liomsa, mhothaigh mé, agus d’iompar mé, sciorata eicínt den anró, agus den chruatan, a chráigh agus a chéas na caractair sin. Ní call dom a rá, go raibh an pobal ar fad i gCabul ag fulaingt na géarleanúna céanna, ó chibé dream a bhí ag iarraidh phobal na cathrach ársa sin a thabhairt faoina smacht. Leabhar é seo, ar deacair é a chur uait, nó níl dabht ar domhan, ach go n-éiríonn leis an údar a dhraíocht mar scéalai a oibriú ort, agus inchreidteacht a úrscéil á chur ar do shúile duit, aige.
An-leabhar, cur chuige ealaíonta, agus blas agus boladh na hinchreidteachta, ag sileadh as chuile chaibidil ann, ó thus deireadh. Bheinn ag ceapadh go mbainfeá taitneamh as!
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Hi! Mary,
A picture of any Christmas scene would work well with this offering. A Christmas Tree, or City Lights, or some such.. Best wishes for the Holy Season to you and yours.
Peter Barrett.
.
.
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
Nollaig Náid a Naoi
.
Nollaig eile chugainn faoi dheifir,
Gearróga dubha linn, dár reo,
Ach cuimhní geala mar ré dár seoladh
Siar faoi ghradam go Ríocht na n-Óg.
.
Nach breá an rud é go bhfuil Séasúr na Nollag ar lic an dorais againn, faoi seo, lenár gcroí a thógail, agus lenár misneach a ardú, tar éis ar fhulaing muid mar chine, le dhá mhí dhéag anuas. Ní gá dhom na cruatain uilig a tháinig ar chuairt chugainn le bliain anuas, a lua anseo, nó is glas iad na cuimhní céanna sin in aigne chuile dhuine againn. Smaoinigh ar an gcúlú eacnamaíochta, a bhain an anáil dínn, ó thús na bliana seo, sea agus na buiséid fheanntacha a dréachtadh, ag iarraidh na coscáin a oibriú ar an gcúlú céanna sin. Ansin, cé dhéanfadh dearmad ar na tuilte a tháinig anuas sa mhullach orainn, agus an toradh a bhí ar na tuilte céanna sin, agus cé dhéanfadh dearmad ar na Tuarascála a leagadh os ár gcomhair sa tréimhse sin, Tuarascáil Uí Riain, agus Tuarascáil Uí Mhurchú, Tuarascála a bhain an chaint dínn uilig, geall leis, nó céard d’fhéadfá a rá i bhfianaise na ngníomhartha danartha, peacúla, a nochtaíodh don náisiún sna Tuarascála céanna sin.
Gaineamh ar Urláir
.
Ré gan fearthainn, gan sioc, gan sneachta,
Taitneamh gréine as spéartha glé,
Gaineamh leata ar ’chuile urlár
Ag fáiltiú roimh bhreithlá Mhac Dé.
.
Níor imigh Mí na Nollag gan a smitín fhéin a bhualadh orainn, nó i rith na míosa sin, ritheadh an buiséad ba ghéire a gearradh riamh ar phobal na tíre seo, buiséad frith-Nollaigiúil, a d’fhág roinnt mhaith daoine ar an ngannchuid, le Nollaig ghortach a cheannacht dóibh fhéin, dá gclann, is dá gcairde, le Nollaig seo Náid a Naoi a cheiliúradh.
Coinnle geala mar chuireadh uainne
Don Mhaighdean óg is dá céile caoin,
Teacht ar chuairt chugainn ó fhuacht na hoích’
Le foscadh fíor a thabhairt don Naí.
.
Gan gus, gan mustar!
Ach breathnaigh ar an t-é atá á mhóradh againn le linn na Féile Beannaithe seo. Ní raibh mórán de mhaoin an tsaoil seo aigesean an oíche sin fadó, ach nár chomhartha sona dúinne a theacht? Sea, agus b’fhéidir nach ró-dhona an tuar dúinne é, ar tharla dúinn i mbliain seo Náid a Naoi.
.
Maidin Nollag is sioc ar thalamh,
Spéir go drithleach, in omós don Rí,
Pobal tuaithe ag triall ar Aifreann
Le breithlá sona a ghuí don Naí.
.
Agus sin uilig ráite, dearbhaithe, agus admhaithe, agam, níl an dara rogha againn ach an Ród seo Romhainn a bhualadh, go bródúil, misniúil, nó ní pobal sinn a shíolraigh ó chine meata.
Síocháin do Lucht a Pháirte
Ach, sul má bhuaileann muid an Ród céanna sin, ag tús na bliana seo chugainn, 2010, déanaimis Féile Bheannaithe na Nollag seo, Náid a Naoi, a cheiliúradh, faoi mar a deineadh an Fhéile sin a cheiliúradh le sinsearacht romhainn. Mar sin, Nollaig Shona dhaoibh, agus go mbeirimid uilig beo ar an am seo arís.
.
.
D’imigh sin is shíothlaigh m’aisling,
Is táim anois ar ais im aois,
Ach fanfaidh fís gheal, ghlé, na hóige
Le teas is dóchas a adhaint im’ chroí.
.
Gura seacht fearr a bheas ár léitheoirí uilig, an tráth seo arís.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Playing for Pizza
by
John Grisham
Another Grisham Story
Leabhar eile ó pheann líofa an údair cháiliúil, Mheiriceánaigh, seo, is ea Playing for Pizza, ach caithfear a rá, láithreach bonn, gur chineál eile leabhair, amach is amuigh, isea an ceann seo. Is minic cheana a léigh sibh píosaí sa cholún seo, faoi leabhair eile le John Grisham, ach den chuid is mó, ba chúrsaí dlí a bhí mar chúlra, agus mar dhúshraith, ag na scéalta sin, agus ní gá a rá, go mba leabhair spéisiúla, tarraingteacha, lán- teannais, iad uilig. Nach cuimhin libh píosaí a léamh anseo faoi leabhair ar nós:-
The Firm, the Pelican Brief, The Runaway Jury,
The Summons, The Last Juror, agus The Broker.
Rinne sé cupla iarracht freisin, ar leabhair a ghaibhniú taobh amuigh den dlí, leabhair ar nós:-
A Painted House, Skipping Christmas, agus Bleachers.
Ach ba chumadóireacht a bhí sna leabhair sin, taobh amuigh den Painted House, b’fhéidir. Ní gá a rá, gur scríobh sé leabhar de chineál eile ar fad, anuraidh, leabhar a bhí bunaithe ar fad ar an bhfírinne. The Innocent Man, ata idir chamáin agam anseo, agus ba é mo bhreith ar an leabhar sin, nó ar bhealach eicínt, go mba iontaí ar fad an scéal é ná mar a bhí le fáil ina chuid leabhair ficsin.
A change of direction
Ach sa scéal seo, Playing for Pizza, fágann sé na cúirteanna agus an dlí ar leataobh arís, agus tugann sé faoi scéal a chumadh, taobh amuigh den ghort úd ab ansa leis. Cúrsaí Peile Meiriceánaí atá idir chamáin aige anseo. Tharla, agus é i mbun taighde do leabhar eile ar fad, go bhfuair sé amach, go raibh Peil Mheiriceánach á imirt san Eadáil, agus go raibh lear mór foirne bainteach leis an gcleachtas seo. Ar leibhéal amaitéireach a deintear an cluiche a eagrú ansin. Bhí de nós ag cuid de na foirne sin, Meiriceánach, nó dhó, a fhostú, le cúnamh a thabhairt dóibh fanacht i dteangmháil leis an gcluiche Meiriceánach. Cá bhfuair an t-údar an teideal dá leabhar? Bhuel, in ionad pá a íoc leis na himreoirí Eadáileacha, is amhlaidh a bhíonn féasta acu, go rialta, agus is é an Pizza an príomh earra ar an mbiachlár, do na féastaí céanna sin!
The Quarterback
Is é an príomhcharactar sa scéal seo nó Rick Dockery, ceathrúchúlaí, nó quarterback, mar a thugtar ar imreoir dá leithéid thall. Ba é Arnie a ghníomhaire, agus bíodh go raibh seal maith caite ag Rick, ag gabháil don chluiche sin thall, ag an am gcéanna, níor éirigh leis clú, nó cáil faoi leith, a bhaint amach dó fhéin mar imreoir. Tharla nach mbíodh an t-ádh ina chaipín, de ghnáth, agus ba é toradh a bhí ar sin, nó go mbíodh air bóthar a bhualadh minic go maith, ach faoi thús an scéil seo, bhí sé ag imirt mar cheathrúchúlaí do na Cleeveland Browns. Tharla go raibh an Fhoireann sin ag imirt sa chraobhchluiche. Bhí ag eirí thar barr leo, agus iad 17 pointe chun tosaigh, ach sa chuid deiridh den chluiche sin, d’éirigh le Rick Dockery páirt chinniúnach a ghlacadh san imirt, agus, mo bhrón! trína leibideacht, agus trí dhrochphasanna, d’éirigh leis bua gan choinne a bhronnadh ar a gcéilí imeartha. Ba é toradh a bhí ar an bpáirt a ghlac sé sa chluiche sin, nó gur deineadh staicín áiféise de os comhair an náisiúin, agus dá bharr sin, ní raibh foireann ó cheann ceann na Stát Aontaithe, a bheadh sásta baint nó páirt a bheith acu leis!
Football Americano!
Bhí a ghníomhaire, Arnie bocht, i gcruachás agus é ag iarraidh post a fháil dá cheathrúchúlaí, i bhfoireann ar bith de lucht imeartha Peile Meiriceánaí sna Stáit, agus ar deireadh thiar thall, ba é an post ab fhearr a d’fhéadfadh sé a fháil dó nó mar cheathrúchúlaí leis na Parma Panthers, foireann a d’imir Peil Mheiriceánach san Eadáil. Ní gá a rá nach saothródh sé an oiread céanna airgid san Eadáil agus a shaothríodh sé thall, ach nuair is crua don chailleach caithfidh sí rith! agus ba é an dála céanna ag Rick s’againne é.
Bhuail sé an bóthar chun na hEadáile, agus fáiltíodh roimhe sa tír sin, nó ba pheileadóir aithnidiúil é, a d’fhoghlaim a cheird mar cheathrúchúlaí i gcliabhán na Peile Meiriceánaí. Is léir go dtaitníonn cultúr agus sibhialtacht na tíre sin leis an údar, agus caitheann sé a dhúthracht ag cur síos dúinn ar chleachtais bia agus dí na nEadálach. Nach é a chuireann síos go blasta, cruinn, ar na féastaí a chaitheadar, agus an pléisiúr a bhaineadar as a mbéilí agus as a bhfíonta. Ar ball ansin, déanann an t-údar a dhícheall cur síos cruinn, soiléir, a thabhairt dúinn ar an gcluiche fhéin, ar Pheil Mheiriceánach.
Italian Super Bowl !
Caithfidh mé a admháil, nár éirigh leis dul i gcionn orm fhéin, lena chur síos mion, chúramach, ar Pheil Mheiriceánach, bunús an ama, ach ag an am gcéanna, caithfidh mé a rá, gur bhain mé taitneamh as a chur síos ar theannas, ar fhhisiciúlacht, ar dhíograis, agus ar dháiríreacht na n-imreoirí agus a lucht leanúna. Ba e aidhm agus cuspóir na bPanthers nó Super Bowl a bhuachaint, rud nár éirigh leo a dhéanamh, riamh cheana, ach anois, ó tharla go raibh an ceathrúchúlaí iontach Meiriceánach seo acu, tuigeadh dóibh, go raibh an-sheans acu mian a gcroí a bhaint amach.
Ar éirigh leo sin a dhéanamh? agus conas a d’éirigh lena gceathrúchúlaí nua, dul i gcionn ar a chomhimreoirí? Bhuel, tá faitíos orm go gcaithfidh tú an leabhar seo a fháil, is a léamh, más uait freagra na gceisteanna sin a fháil! Ní déarfainn gurb é an leabhar is fearr fós é, ó pheann an údair cháiliúil seo, ach ag an am gcéanna, éiríonn leis dul i gcionn orainn, lena dháiríreacht, lena scil, agus lena chur chuige. Fágfaidh mé an chuid eile fútsa, a léitheoir!
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
.
Peadar Bairéad
The Appeal…………… Céadchló…..………. 2008
by
John Grisham……………………………….£18.99
.
Back to the Law again!
Seo an Grishamach chugainn arís le leabhar mór-ráchairte eile. Ní shileann ó pheann an údair ildánaigh, Meiriceánaigh, seo, ach leabhair den chéad scoth, leabhair a bhaineann cáil amach dá n-údar, ó cheann ceann na cruinne, agus a chonách sin air! nó nach mbíonn blas agus boladh na taighde, agus na scile, ar chuile cheann riamh acu?
Níl sé chomh fada sin ó shoin anois ó scríobh mé sa cholún seo faoin leabhar ba dhéanaí uaidh, ag an am, agus b’in, “Playing for Pizza”, leabhar a bhí éagsúil go maith leis na leabhair eile a chum sé, nó d’fhág sé an dlí taobh thiar de sa leabhar sin, agus thóg ábhar eile ar fad chuige, le scéal suimiúil a chrochadh air, agus níor den díogha é an leabhar céanna sin, ach oiread. ach bhíomar cleachtach ar an gcineál eile leabhair faoi chúrsaí dlí, nó ba í an dlí a bhí mar chúlra agus mar dhúshraith acu.
.
Interesting Books
Ní gá a rá, go mba leabhair spéisiúla, tarraingteacha, lán-teannais, iad uilig. Leabhair ar nós :-
The Firm, The Pelican Brief, The Runaway Jury, The Summons, The Last Juror, agus The Broker.
Rinne sé cupla iarracht freisin, ar leabhair a ghaibhniú taobh amuigh den dlí, leabhair ar nós :-
A Painted House, Skipping Christmas, agus Bleachers.
Ní gá dhom a rá gur scríobh sé leabhar de chineál eile ar fad, anuraidh, leabhar a bhí bunaithe ar fad ar an bhfírinne! The Innocent Man atá idir chamáin agam anseo, agus ba é mo bhreith ar an leabhar sin, nó ar bhealach eicínt, go mba iontaí ar fad an scéal é ná mar a bhí le fáil ina chuid leabhair ficsin!
The Appeal
Ach fillimis ar an leabhar seo is déanaí ó Ghrisham, “The Appeal”, nó is é atá idir chamáin agam sa phíosa seo. Ní call dom a rá, go bhfuil an t-údar fillte ar chúrsaí dlí arís, sa cheann seo, agus fadhb chasta an lae inniu idir chamáin aige. Fadhb idirnáisiúnta atá a phle aige sa leabhar seo, nó díríonn sé ar chumas na dlí deighleáil le Comhlachtaí Móra Saibhre, a dhéanann an-dochar do shláinte, agus do leas, an phobail, agus iad i mbun a ngnó, ag carnadh airgid dá scairshealbhóirí.
Cuireann an t-údar síos, sa scéal seo, ar Chomhlacht Mór dá leithéid, Krane Chemicals. Comhlacht a chuireann ceimicí contúirteacha ar fáil, sea, agus ceimicí a bhfuil an-ráchairt orthu, agus sa tslí sin déanann an Comhlacht áirithe sin fortún di fhéin, ach ar an dtaobh eile den scéal, fágtar an-chuid dramhaíle tocsainí mar fhotháirgeadh. Níor deineadh aon ró-iarracht ar dheighleáil leis an ábhar contúirteach sin, nó ní cheapfá go raibh Krane Chemicals ró-thógtha le leas an phobail, ach oiread, mar is amhlaidh a chaithidís an dramhaíl chéanna sin ar leataobh, amuigh ar an iargúl. Ach ba é deireadh an scéil sin nó go ndeachaigh an t-ábhar nimhneach sin isteach i gcóras uisce an bhaile sin, Bowmore, agus rinne sléacht ar mhuintir an bhaile, sa chaoi gur cailleadh roinnt, agus gur tholg roinnt mhaith eile ailse as, agus chomh maith le sin, chuir sé isteach ar shláinte roinnt mhaith eile fós.
A Popular Verdict
Cuireadh an dlí ar Krane Chemicals.
“In a crowded courtroom in Mississippi, a jury returns a shocking verdict against a chemical company accused of dumping toxic waste into a small town’s water supply, causing the worst ‘cancer cluster’ in history.”
Sea, agus níorbh fhás aon oíche í, an bhreith chéanna sin, nó b’fhada, achrannach, chasta, an chúis dlí í…
After forty-two hours of deliberations that followed seventy-one days of trial that included 530 hours of testimony from four dozen witnesses, and after a lifetime of sitting silently as the lawyers haggled and judge lectured and the spectators watched like hawks for telltale signs, the jury was ready…
41 Million Dollars
Cás samplach a bhí ós a gcomhair. Cás a thóg Jeanette Baker i gcoinne Krane Chemicals, toisc gurb iad ba chúis le bás a mic agus a céile fir. Fuair an giúiré ina fábhar, agus gearradh fíneáil de 41 milliún Dolar ar an gComhlacht, Krane Chemicals.
Ag an bpointe sin a thosíonn an t-uisce faoi thalamh, agus an chaimiléireacht, agus an Comhlacht Saibhir sin ag iarraidh athchomharc in aghaidh bhreith úd an ghiúiré, athchomharc a chuirfeadh cos i bpoll le breith úd an ghiúiré . Conas a d’fhéadfaidís a leithéid a chur i gcrích, an ea? Bhuel, tá faitíos orm, más uait an t-eolas sin a fháil, go gcaithfidh tú an leabhar corraitheach seo a fháil, agus a léamh duit fhéin. Tá mé cinnte go mbainfidh tú taitneamh as, nó deineann sé an fhadhb úd ar thagair mé di, i dtús an phíosa seo, déanann sé í a chur faoin mhícreascóp, sé sin an chaoi ar féidir le lucht an airgid mhóir, bealaí éalaithe a fháil ó fhaobhar chlaidhimh an chirt, agus na dlí.
An-scéal, an-scil, an-chur-chuige. Tapaigh do dheis anois, agus léigh an leabhar seo.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
Elections again !
Tá mé ag ceapadh, go dtuigfadh an té is dúire amuigh an difir mhór atá idir thoghcháin an lae inniu, agus toghcháin, faoi mar a bhídís, blianta ó shoin. Tá na hiarrthóirí agus a gcuid comhairleoirí, agus a bhfaireoirí, tar éis modhanna toghchánaíochta thíortha eile, a scrúdú agus a pharsáil, san idirlinn, agus dá thoradh sin, tá na toghcháin a reachtáiltear abhus anois, i bhfad Éireann níos glice, níos slíoctha agus níos mealltaí, ná mar a bhídís fadó. Is soiléir gur deineadh aithris ar mhodhanna toghchánaíochta Mheiriceá, ach go háirithe, áit a ndéanann an sparán teann an t-iarrthóir a fheistiú i lár an aonaigh. Ar an dtaobh eile den scéal, le cabhair an sparáin chéanna sin, déantar laigí, peacaí, agus lochtanna, lucht an fhreasúra, a lorg, a chuartú, agus a leagan os comhair an vótóra. Ní mar sin a bhíodh anseo sna seanlaethe, nó ba bheag airgead a bhí le caitheamh le vótaí a cheannacht, an tráth úd. B’fhéidir go ndéanfadh an t-iarrthóir geallúint a thabhairt dá phobal, go ndéanfaí an díog seo a shioscadh, nó an bóithrín úd a dheisiú, nó fiú pinsin a fháil don bhfear thall, dá dtoghfaí eisean ina Theachta Dála. Ní gá dhom a rá, nach mbíodh cláracha mealltacha teilifíse á léiriú, le vótóirí a spreagadh, lena vótaí a chaitheamh ar son an Pháirtí seo, nó i gcoinne an Pháirtí úd eile. Ní bhíodh, nó ní raibh a leithéid de mheán cumarsáide againn, an tráth sin. Ba bheag údáid a bhaintí as an Raidió fhéin fiú. D’fheicfeá an corrfhógra fánach ar nuachtáin, ag moladh don vótóir, seo nó siúd a dhéanamh lena ghuth.
Conas mar sin, adéarfadh duine b’fhéidir, conas a d’éirigh leis na hiarrthóirí a dtuairimí, agus a bpolasaithe, a chur ar a súile don phobal?
Sunday Speeches
Bhuel, ba é an bealach ab fhearr, agus an bealach ba mhó a mbaintí úsáid as, nó trí óráidíocht, agus chuige sin, bhíodh óráidí á dtabhairt, chuile Dhomhnach agus Lá Saoire, taobh amuigh den séipéal. Nár bhreá an “divarsion” é, maidin Domhnaigh, uair a chloig, nó mar sin, a chaitheamh ansin, ag geata an tséipéil, ag éisteacht le roinnt óráidíochta! Thaitin a leithéid le daoine, an t-am sin, nó ba bheag eile i bhfoirm chaitheamh aimsire a bhí ar fail sa timpeall, ag an am. Le cur leis an spórt, ní gá a rá, go mbíodh an corrbhuachaill báire ansin, le cur isteach ar an gcainteoir, agus le gáire a bhaint as an lucht éisteachta. Tráth a mbeadh an cainteoir faoi lán tseol, agus é ag aithris na hóráide a bhí de ghlanmheabhair aige, bheadh áilteoir ansin, agus gan éinne ag cur chuige nó uaidh, screadfadh seisean in ard a chinn is a ghotha “Cé ghoid rothar an tSáirsint?” Bhainfí tuisle as an óráidí bocht, chuirfí amú é, agus bheadh air dul siar chuig a scríbhinn, sára bhféadfadh sé tosú arís, agus fhad is a bheadh sé ag cuartú, chloisfea, Up Dev! nó, Up the Freestate! no, Up Cosgrove! nó a leithéid, ó dhuine eicínt anseo is ansiúd.
No Awkward Questions!
Ní chuirfí ceist ar iarrthóir ar bith, an tráth úd, faoi cheannacht a thí, nó faoin méid airgid a d’infheistigh sé i mbainc thar lear, murab ionann is an lá atá inniu ann, mar ní bréag ar bith a rá, gur beag eile atá i mbéal daoine, an babhta seo, ach na céapair sin uilig, agus i ndáiríre, is beag baint atá ag na cúrsaí sin le polasaithe na bPáirtithe éagsúla. Ach, ansin, is soiléir, nach iad na Páirtithe Polaitíochta, den chuid is mó, atá ag cuartú sa bhruscar sin, ní hea mh’anam, ach nuachtóirí áirithe. Ní bréag ar bith a rá, gurb iad siúd atá ag roghnú ábhar diospóireachta na bpolaiteoirí, an babhta seo, sea, agus is iad freisin, atá ag tochailt i measc scanaill na mblianta, ag iarraidh freastal ar a dtaoide fhéin. Ar mhaithe leo fhéin a dhéanann na meáin sin cumarsáid!
Ba bheag céapair dá leithéid a bhí ar siúl ag polaiteoirí, nó ag lucht na meán, nuair a bhíothas ag eagrú toghcháin 1932, an chéad turas a tháinig Dev. agus a Pháirtó i gcumhacht. Faoi mar a luaigh mé thuas, óráidíocht tar éis Aifrinn, agus an corrfhógra (dubh agus bán) in airde ar na cuaillí telegrafa, nó ní raibh cuaillí BSL ann, an tráth úd, tharla nach raibh fáil fós ar leictreachas an Bhoird, amuigh in Iorras na nIontas.
Give them a STROKE !
Théadh roinnt daoine timpeall ag bolscaireacht, chuig tithe na cosmhuintire, agus ba é an mana a bhí acu, i 1932, nó, Tá deich mbliana caite ag an dream eile seo i gcumhacht, agus céard tá déanta acu, don chosmhuintir, i rith an achair sin? Tada! Anois an t-am le “Stróc” (Uimhir a hAon) a thabhairt don taobh eile, agus mura ndéanann siadsan an beart, caithfimid amach ar mhullach a gcinn iad, sa chéad toghchán eile!
Breathnaigh ar chúrsaí sa lá atá inniu ann. Níltear fágtha i muinín na bhfógraí (dubh agus ban) úd a thuilleadh, nó ní chloistear polaiteoir ar bith ag óráidíocht tar éis Aifrinn, mar sa lá atá inniu ann, is amhlaidh atá an tír breac le póstaerí ollmhóra, ildaite, iad ag breathnú anuas orainn ó chuile chuaille, de chuile chineál, fan na mbóithre, agus chomh maith le sin, tá scuaine eile acu le fáil ar leibhéal an talaimh, agus iad ag breathnú isteach idir an dá shúil ar an taistealaí bocht, agus é ag gabháil thar bráid. Níl aon éaló uathu, nó táid ansin agus streill gháire ar a mbunús, agus mana de chineál eicínt scríofa taobh leo, faoi mar a bheidís ag iarraidh labhairt leis an té atá ag dul thastu, fad is atá siad ag impí ort, gan dearmad a dhéanamh díobh sa bhoth vótála. Sea, agus an STRÓC úd a thabhairt dóibh!
Ach ní hé sin is tábhachtaí, i ndáiríre, sé an rud is tábhachtaí ar fad, nó go raghfá amach agus do vóta a thabhairt do do rogha iarrthóirí, sin croí agus lár an daonlathais. Déan deimhin de, go mbainfidh tusa úsáid as do vótasa, lá an toghcháin.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
Seán Ó Dálaigh: Éigse agus Iomarbhá
Le
Proinsias Ó Drisceoil
.
I mí na Bealtaine seo chuaigh tharainn, fuair mé cóip den leabhar thuasluaite ó na foilsitheoirí, Cork University Press, ag súil go ndéanfainn é a léamh agus léirmheas de chineál eicínt a dhéanamh air. Ní gá dhom a rá, gurb é ár gcara, agus ar gcathróir fhéin anseo i gCill Chainnigh, Proinsias Ó Drisceoil, a chuir an sárleabhar seo i dtoll a chéile, tar éis dó achar fada a chaitheamh i mbun taighde agus staidéir ar an nDálach ildánach agus ar a shaothar. Anois, ní gá dhom a rá, ach oiread, go mbímse sásta i gcónaí, píosa a scríobh faoi na leabhair a léim, ach b’eisceacht, amach is amuigh, é an leabhar seo, nó tar éis dom tamall a chaitheamh á léamh, tuigeadh dom, nach mbeadh im’ iarrachtaí le léirmheas a dhéanamh air, ach an sop in áit na scuaibe. Sea, d’fhágfainn an gnó ag scoláire eicínt, a bheadh inniúil ar an ngnó sin a dhéanamh go héifeachtach, críochnúil. Bhuel, rinne mé beart dá réir, ach, mo léan! Dheamhan scoláire ar bith a léim isteach sa bhearna baoil le s in a dhéanamh. Ansin, smaoinigh mé ar fhocail an Phiarsaigh nuair adúirt seisean:-
Where Angels ………..
Since the wise men have not spoken……
Agus shocraigh mé ar phíosa eicínt a scríobh faoin sárleabhar léannta seo. Ach arís tháinig focail an Dálaigh fhéin chugam, le lagmhisneach a chur orm. Seo an Dálach ag labhairt le lucht éisteachta scolártha.
“I much regret that the subject which I am going to treat of this evening has not fallen into abler and better hands than mine to do it that justice which it deserves…….
B’in mar a labhair an Dálach, agus é ag tabhairt léachta uaidh, don Chonaidhm Éireannach, sa bhlain 1847, faoi athbheochan ár dteanga dhúchais.
Ach le filleadh ar an leabhar scolártha seo. Caithfidh mé a admháil, i dtosach, go mba bheag é m’eolas fhéin ar an nDálach seo, sular léigh mé an saothar seo, nó i ndáiríre, ba bheag a bhí scríofa faoi, go nuige seo, ach ní bheidh an leithscéal sin ar fáil ag Gaeil feasta, nó anois, tá leabhar den scoth ar fáil dár muintir faoin bhfathach léannta, scolártha, eolgaiseach, seo, a chaith bunús a ré ag saothrú don tír, agus don teanga, a ghráigh sé.
Cérbh é an Dálach seo ?
Ach, cérbh é an fathach léannta seo?
Féach mar a chuirann an t-údar in aithne dhúinn é, ar leathanach a haon, dá shaothar iomráiteach.
“Rugadh Seán Ó Dálaigh i bhFearnán, baile fearainn i bparóiste Leic Dhobhráin, i mBarúntacht Dhéise, lasmuigh den Drom, in 1800 (?) Cailleadh i mBaile Átha Cliath é sa bhliain 1878 agus saol tairbheach caite aige mar scríobhaí, mar bhíoblóir, mar eagarthóir, mar fhoilsitheoir, mar bhunaitheoir cumann agus mar shiopadóir leabhar.”
Agus sin agat ábhar an leabhair seo in aon alt gearr amháin. D’fheidhmigh an Dálach mar dhroichead idir rí na láimhscríbhinní, agus ré an chló, nó bhí goile do-shásaithe do bhaliú láimhscríbhinní aige, agus ar ball, chuir sé cló ar roinnt mhaith de na láimhscríbhinní céanna sin, agus dhíol don phobal iad, ar shladmhargadh, d’fhonn eolas ar an teanga agus ar an litríocht ab ansa leis, a leathadh i measc na ndaoine. Tuigeadh dó, go ndéanfadh an teanga dhúchais anam ár náisiúin a shlánú, ach í a scaipeadh go forleathan i measc an phobail.
Seal tamaill I gCill Chainnigh
Chaith an Dálach seal i mbun oibre, i gCill Chainnigh, mar oifigeach den Irish Society, eagraíocht a bunaíodh le léamh na Gaeilge a leathadh i measc na cosmhuintire, ionas go mbeadh ar a gcumas an Bíobla Naofa a léamh ina dteanga dhúchais, mar áis len iad a iompú ina bProtastúnaigh. Níorbh é slánú na teanga a bhí uathu; i ndáiríre, a mhalairt ar fad a bhí uathu, agus ní raibh sa teanga ach meán, a sheargfadh ar an gcraobh, ar ball, faoi mar a tharla in áiteacha eile inar baineadh leas as an gcur chuige céanna sin . Ba bhall díograiseach den Chumann Gaelach sin é, an Dálach, agus é iompaithe ina Phrotastúnach, faoin mbliain 1826. Bhuel, b’in mar a thosaigh an Dálach céanna in Eochaill, i dtosach, agus ansin ar ball, i gCill Chainnigh. Fad is a bhí sé i gCill Chainnigh, ghlac sé páirt an-ghníomhach ina mhisean, agus cuireann sé ionadh orainn, an lear uafásach litreacha a scríobh sé chuig na nuachtáin ar ábhair éagsúla. Díol spéise dúinne freisin, réimse leathan ábhar na litreacha céanna sin.
Bunú Cumann
Ar ball, áfach, d’éirigh idir é fhéin is an Irish Society, agus ba é críoch na mbeart é, nó gur fhill sé ar an Eaglais Chaitliceach arís, sa bhliain 1843, agus scar sé, scun scan, leis an Society,. Chuaigh sé go Baile Átha Cliath ansin, áit ar bhunaigh sé an Cumann Ceilteach, d’fhonn téacsanna Gaeilge a fhoilsiú. Ní mó ná sásta a bhí sé le saothar an Chumainn sin, agus dá thoradh sin, bhunaigh sé Cumann eile, sa bhliain 1852, An Cumann Oisíneach, a bhaist sé air, le litríocht na Fiannaíochta a thiomsú agus a fhoilsiú. Thaitin an obair sin go mór leis, agus d’fheidhmigh sé mar eagarthóir, mar fhoilsitheoir, agus mar dhioltóir leabhar freisin, don Chumann sin.
Déantar cur síos freisin sa leabhar iontach seo, ar Reliques of Irish Jacobite Poetry, agus ar, Poets and Poetry of Munster, bhailiúcháin faoi leith, a rinne an Dálach, lena linn, ar ábhar a bhí gar dá chroí.
Faoi chomaoin mhór
Níl dabht ar domhan, ach go bhfuil Aos Léinn na tíre seo go mór faoi chomaoin ag an údar cumasach seo, Proinsias Ó Drisceoil, agus níl dabht ach oiread, ach go mbainfear an-leas as a thaighde, as a scoláireacht, agus as a chur chuige, sna blianta atá romhainn amach. Mo chuidse de, caithfidh mé a rá, gur bhain mé an-sásamh go deo, agus tairbhe freisin, as an leabhar dea-scríofa, dea-chumtha seo. Thaitin an cuma inar shníomh sé a thagairtí go healaíonta, sciliúil, isteach sa scéal. Léitheoireacht éigeantach, don té a chuireann spéis i litríocht an naoú haois déag.
Bain triail as.
English 
Gaeilge