Resolutions for 2006

by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized

rúin athbhliana, new year resolutions; Cailleach, a snug; “An Smugairle Róin”, “The Jellyfish” (the name of a pub); guíonna athbhliana, new year wishes; cora, a weir; nódú; transplant; ainriail, disorder; eachtrannaigh, foreigners; comhairle in aice lenár dtoil, wishful thinking.

.

Rúin Athbhliana !

Peadar Bairéad

Where to go from here ?

“An ndearna tú do rúin athbhliana fós?”

arsa Séimí séimh an Droichid liom, thíos i gCailleach sa “Smugairle Róin”, ar an oíche chinniúnach sin, Oíche Chinn Bliana, agus é tar éis smailc bhrea sásta a bhaint as an ngloine den stuif chrua a bhí leagtha go cúramach aige, ar bhoirdín beag, os a chomhair amach.

I realized, right away, that he wanted to give me his opinions on that same subject, and since I had nothing better to do at the time, I tried to elicit those opinions from him.

“Dheamhan rún nó cuid de rún déanta agam fós, a Shéimí, ach cogar, an bhfuil rún ar bith déanta fós agat fhéin don bhliain úr seo atá ina rás chugainn, i láthair na huaire seo?”

Wishes instead of Resolutions

“Bhail! caithfidh mé a admháil dhuit, go bhfuil mé fhéin éirithe, scun scan, as na rúin athbhliana chéanna sin, le tamall de bhlianta anuas anois, nó ba bheag aird a thug mé orthu tar éis a ndéanta, ach bhfuil fhios agat, tá nós nua fionnta agam leis an mbearna sin a líonadh dhom.”

“Agus céard é fhéin, a Shéimí?”

“Guíonna athbhliana a thugaimse orthu, nó in áit ualach na rún sin a cheangal aniar orm fhéin, is amhlaidh a phiocaim amach roinnt rudaí, ar mhaith liom go ndéanfaí iad, i rith na bliana úire.”

“Ar fheabhas ar fad, agus céard iad na guíonna atá pioctha agat don bhlain seo, 2006.”

“Tá ualach asail de guíonna roghnaithe agam cheana féin, ach níl fúm iad uilig a leagan os do chomhair, láithreach bonn, ach tabharfaidh mé roinnt bheag acu dhuit anois.”

“Lean ort, má sea, nó ba bhreá liom cuid acu a chlos.”

Right of Passage for our Salmon

“Do mo chéad ghuí, don bhliain seo 2006, fanfaidh mé gar go maith don chathair álainn s’againne, agus is í mo chéad ghuí nó go n-éireoidh le comhairleoirí Bhord na nOibreacha Poiblí, teacht ar fhuascailt na faidhbe sin, atá ag cur bhradáin na Feoire ar bhealach a mbasctha, le cupla bliain anuas anois. Fuascailt eicínt a chuirfeadh ar chumas na gcréatúr bocht sin, a mbealach chun a mbeirtrí a éascú dóibh, ar bhealach eicínt. Nó faoi mar atá cúrsaí anois, le cupla séasúr sceite anuas, ó rinne Bord na nOibreacha Poiblí an cora faoin gCaisleán a athchóiriú, tá ag teip glan ar bhunús mór na mbradán léim na cora athchóirithe sin a ghearradh, ach iad ag titim siar ina bpleist, arís is arís eile, go dtí go mbíonn siad sáraithe, tráite, traochta, i ndeireadh na dála. Níl dabht ar domhan ach gurb é guí an phobail s’againne anois, nó go n-éireodh le comhairleoirí an Bhoird sin, teacht ar fhuascailt na faidhbe céanna sin, nó bhainfeadh cás na mbradán bocht sin deoir as croí cloiche fhéin.”

“Bhail, is breá go deo an ghuí í sin don athbhliain, a Shéimí, ach an bhfuil aon ghuí eile agat, le leagan os ár gcomhair, don bhliain úr?”

“Bí cinnte go bhfuil, agus arís, fanfaidh mé gar go maith don bhaile, sa chás seo freisin. Caithfidh mé a admháil, go bhfuil suim, agus dhá shuim, curtha agam i gcás ár gcomharsa béal dorais, Noel Walsh, a bhfuil Cystic Fibrosis ag cur as dó, agus cónaí air thíos i bhFiodh Dhúin, ar bhrucha na Siúire, agus a bhfuil tamall fada caite aige ag fanacht ar bhaill bheatha oiriúnacha le nódú ann. Is fear é, an Noel céanna seo, a bhfuil a mhisneach agus a dhóchas léirithe aige dúinn uilig, sea agus a fhoighid freisin, ar raidió agus ar nuachtáin. Nár mhothaigh muid uilig é, nuair a theip air san iarracht deiridh sin, nuair a glaodh air dul go Sasana leis an nódú sin a dhéanamh dó, ach ar deireadh, fuarthas amach go raibh ceatai eicínt sa scéal, agus b’éigean do Noel bocht theacht ar ais abhaile arís. Bhail, anois, is é mo ghuí-se, don bhliain 2006, nó go bhfaighfí na baill bheatha oiriúnacha, leis an nódú sin a dhéanamh dó, agus go bhfillfidh sé ar Éirinn, agus é ar a sheanléim arís.”

“Tá mé cinnte go mbeidh chuile dhuine sa tír ar aon fhocal leat, sa ghuí sin, agus an bhfuil aon ghuí eile agat don bhliain atá romhainn amach?”

An End to Violence

“Tá, mh’anam, agus níos mó na ceann amháin. Ar an gcéad dul síos, ba mhaith liom go gcuirfí deireadh, i rith na bliana seo, le marú, le mugáil, le foréigean, le héigniú de chuile shaghas, le mí-úsáid, le hainriail, agus le brúidiúlacht de chuile chineál, agus go bhfillfeadh daoine arís ar shíocháin, ar charthannacht, agus ar chomharsunúlacht. Dá ndéanfaí a leithéid, nár mhór go deo an difir a dhéanfhadh sé i saol an ghnáthdhuine? Sea, agus i ndáiríre, nach féidir a rá, nach mbeadh sa mhéid sin fhéin, ach filleadh ar na dlíthe atá fite fuaite i smior na gcnámh istigh ionainn uilig go léir?”

“Bhail, ní beag nó suarach an méid sin, a Shéimí, agus dá bharr sin, is dócha nach bhfuil a thuilleadh guí agat don bhliain seo?”

Spare a Thought for the Marginalised

“Ní leagfaidh mé os do chomhair amach ach guí amháin eile, agus sin go dtabharfaí aire faoi leith, dóibh siúd atá ar an imeall, sa bhliain seo ár dTiarna 2006. Is é atá i gceist agam anseo, nó na daoine uilig sin, a tháinig chun na tíre seo, ar thóir oibre, nó tearmainn, go dtabharfaí spás agus éisteacht dóibh, i rith na bliana seo, sa tslí go mbeadh ar ár gcumas, a mbunús a ghlacadh isteach mar bhaill den phobal s’againne, in áit bheith ag breathnú orthu mar eachtrannaigh nach bhfuil ceart ar bith acu teacht inár measc. Is daoine daonna iad, is comharsanna iad, agus is cairde iad, nach bhfuil aithne cheart curtha againn orthu fós. Ba mhaith liom dream amháin eile a chur isteach anseo freisin, agus sin iad an lucht siúil, a bhfuil a mbunús imeallaithe againn, leis na blianta, sea, agus cá bhfágfá an dream úd a chodlaíonn amuigh, ar thaobh ár sráideanna, nó ar thaobh ár mbóithre?. Bhail, déarfainn go bhfuil mo dhóthain ráite agam, don bhabhta seo, ach bí cinnte, go mbeidh tuilleadh le rá agam ar an ábhar seo, sára leagfar na hordóga ar bhliain seo ár dTiarna, 2006.”

If Wishes Were Horses…….

Agus tar éis do mo Shéimí breá “Go mBeannaí Dia dhuit” a rá le tóin a ghloine, chuir sé uaidh í ar an mboirdín úd lena ais, d’fhág slán agus beannaacht agam, agus thug an doras amach air fhéin. Ach má dhein, caithfhidh mé a rá, gur fhág sé ábhar machtnaimh agam fhéin, nó caithfidh mé a admháil, gur bheag nach raibh mé ar aon tarraingt leis, sna tuairimí úd a nocht sé dhom, thíos i gCailleach úd an “Smugairle Roin”, Oíche Chinn Bliana seo chuaigh tharainn, ach má bhí fhéin, agus déanta na fírinne, tá súil agam go bhfíorófar roinnt mhaith de ghuíonna Shéimí i rith na bliana seo, 2006. Mar sin fhéin, is dócha go ndéarfaí fúinn nach raibh á nochtú againn ach comhairle in aice lenár dtoil.

Athbhliain faoi mhaise agus faoi bhláth dhaoibh go léir, agus ná cuireadh an braon anuas isteach oraibh fhéin, nó ar bhur gcúram i rith na bliana atá rómhainn amach.

.

.

.

S é i p é i l

by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized

S é i p é i l , S a g a i r t , a g u s A i f r i n n t í .

***********************

.

Nach mór go deo idir inné agus inniu? Go háirithe, nuair atá duine ag cur síos ar na hábhair thuasluaite. Is cuimhin liom fhein, breis agus trí scór bliain ó shoin anois, nuair a théadh chuile dhuine sa pharáiste s’againne chun an Aifrinn, chuile Dhomhnach agus Lá Saoire d’fhéadfá a rá, sé sin, mura raibh sé tinn, nó ag tabhairt aire do rudaí beaga, nó a leitheid. B’ordú sóisialta, chomh maith le hordú creidimh é, freastal ar na hAifrinntí sin, ag an am. Ach d’imigh sin is tháinig seo, agus sa lá atá inniu ann, ní hordú sóisialta é a thuilleadh, agus ní gá a rá, ach oiread, nach nglactar, chomh dáiríreach, leis an ordú creidimh, sa lá atá inniu ann. Anois, bhí sé éasca go maith, an tráth úd, teacht ar Aifreann, Domhnach nó Dálach ar bith, mar bhí flúirse séipéal agus flúirse sagart ar fáil i ngach paráiste sa tír, murab ionann is an lá atá inniu ann, nuair atá an dá earra céanna sin ag éirí níos gainne, agus níos gainne, in aghaidh na bliana.

Céard a tharla dhom an tseachtain seo, an ea? Nó an amhlaidh go bhfuil mé tagtha chun creidimh, i ndeireadh mo laethe thiar?

Bhuel, mar a tharla go minic cheana, is amhlaidh a chuir colún an Athar Brendan Hoban, “Just a Thought”, sa Western People, ag tochrais ar an gceirtlín sin mé. Nó sin iad na hábhair atá idir chamáin ag an bhfear céanna sin, sa “Western”, dár dáta 8ú Bealtaine, 2002.

Is é an tús a chuireann sé lena cholún san eagrán sin nó, tríd is tríd, go bhfuil an iomarca séipéil, agus an iomarca Aifrinntí, curtha ar fáil do Chaitlicigh na tíre seo. Tógadh na séipéil sin an-ghar dá chéile, sna seanlaethe, ionas go mbeadh ar chumas chuile dhuine sa tír freastal ar Aifreann Domhnaigh agus Saoire, gan aon ró-stró a chur air fhéin, cuma cá háit sa tír a raibh cónaí air, agus dár ndóigh, luigh sé sin le réasún, an tráth úd, nuair nach raibh de chóir iompair ag bunús na cosmhuintire ach an choisíocht. Ach, scéal eile ar fad atá i dtreis, sa lá atá inniu ann, nó is beag duine anois nach bhfuil carr aige, nó nach féidir leis síob chun an tseipéil a fháil, le freastal ar Aifreann i bhfad níos faide ó bhaile, ná mar a bhíodh, sna seanlaethe.

Níl dabht ar domhan, ach nach mbeidh an dara rogha againn, sa todhchaí, ach glacadh leis, nach mbeidh flúirse sagart againn le freastal ar na séipéil iomadúla, a tógadh i mblianta úd na bhfuíoll, agus go gcaithfear bheith sásta fuineadh in aice na mine, agus bheith sásta leis an méid is féidir a chur ar fáil dúinn le freastal ar ár riachtanaisí, sna laethe atá romhainn amach. Ach ní hionann sin is a rá, gur chóir dúinn na séipéil áille sin a leagan, nó a dhíol. Ba chóir iad a choinneáil mar áiseanna do phobal an pharáiste, áit ina bhféadfaidís teacht le chéile mar phobal, le guí, b’fheidir, nó fiú, le léamh, nó le ham a chaitheamh ann i bhfochair a chéile.

Caithfear glacadh leis freisin, nach mbíonn an fonn céanna ar Chaitlicigh, an lae inniu, freastal ar Aifreann chuile Dhomhnach agus Saoire, faoi mar a bhíodh, agus i ndáiríre, go bhfuil muid ag druidim, go mall, réidh, síos an bóithrín atá taistealta ag bunús Chaitlicigh na hEorpa, le céad bliain anuas. Is cuimhin liom an chaoi a mbreathnaímis, ábhair sagairt, ar chomh fuarchúiseach is a bhí na hEorpaigh i gcúrsaí creidimh, agus léann an tsagairt á chur orm, thart ar leathchéad bliain ó shoin anois. Is beag nach ndéanadh muid fiodmhagadh faoi éadan na ndaoine sin Caitlicigh a thabhairt orthu fhéin, ar a laghad cúise! Ba é an scéal a bhí amuigh orthu, nó nach mbíodh aon bhaint acu leis an Eaglais, ach amháin, do bhaisteadh, do phósadh, agus do lá na lice freisin. Idir na hócáidí sin, thugadh siad corr chuairt ar an séipéal, ar eagla go gcaillfeadh siad fios na slí! Ach, bunús an ama, d’fhágadh siad na cúrsaaí sin ag na mná agus ag na rudaí beaga. Bhuel, sa lá atá inniu ann, táid ann adéarfadh, go raibh muidinne fhéin ag smaoineamh ar aghaidh a thabhairt ar an ród céanna sin, mura bhfuil roinnt mhaith dínn píosa maith síos an bóithrín céanna sin, cheana féin!

Agus, cé go bhfuil sé soiléir, nach mbeidh an oiread céanna Aifrinntí á gceiliúradh in ár measc, amach anseo, agus nach mbeidh sé indéanta úsáid a bhaint as na séipéil uilig sin atá againn, i láthair na huaire seo, deir an tAthair Brendan, go gcaithfear tábhacht an Aifrinn a chur abhaile ar na fíréin feasta, más uainn iad a mhealladh chun an tséipéil maidin Domhnaigh agus Saoire. Agus bíodh nach gnó éasca, nó simplí é sin, ag an am gcéanna níor chóir smaoineamh air mar fhál go haer, nó is gnó indéanta é, ach cur chuige le flosc agus le fonn, ach ní mór cúnamh eicínt ón Spiorad Naomh fhéin a chur leis an bhflosc agus leis an bhfonn céanna sin, nó ní gnó daonna, amach is amuigh, é.

Tá ceataí beag eile sa séeal seo áfach, nó ag am seo an ghátair, nuair atá fonn agus flosc ag teastáil go géar uainn, caithfear a admháil go bhfuil bunús ár sagart sleamhnaithe anonn sna blianta, agus gan an fuinneamh, nó an spleodar, céanna ionntu anois is a bhíodh iontu blianta ó shoin, ach mar sin fhéin, nach breá le Dia fhéin, corruair, éacht oibre a dhéanamh trí dhaoine mar iad, mar i ndáiríre, níl Dia ag brath ar fhuinneamh, nó ar spleadar, a dheisceabail, lena thoil a chur i gcrích “ar Thalamh, faoi mar a dhéantar ar Neamh”. Nach minic a oibríonn sé tríd an lag, leis an mustar gan ghustal a bhaint den láidir? Ach, caithfear brath ar thuataí i bhfad níos mó sa todhchaí, freisin, nó nach cuid bhunúsach den eaglais fhéin iad? Nár baisteadh sa Chríostaíocht iad? Agus nár deineadh iad a chóineartú sa chreideamh céanna sin, nuair a chuaigh siad faoi láimh an Easpaig? Agus má sea, nár chóir dóibh anois páirt ghníomhach a ghlacadh i dtógail, agus i gcothú, na heaglaise sin, anseo inár measc? Tuigtear don Athair Brendan nach leor do shagart a Aifreann a léamh feasta, ach go gcaithfidh sé a Aifreann a cheiliúradh do phobal gníomhach, pobal a ghlacann páirt leis sa cheiliúradh sin, mar chléirigh, mar léitheoirí, mar mhinistrí, mar chór, nó mar chantairí. Tuigtear dó nár chóir Aifreann a cheiliúradh mura bhfuil an pobal gníomhach sin ar an bhfód, le dul i gcomhar leis an sagart fhéin, sa cheiliúradh sin.

Is cuimhin liom fhéin, go dtí an lá atá inniu ann, Misean a d’eagraigh na Slánaitheoraigh, sa pharáiste s’againne, le linn m’óige-se. Bhíodh Aifreann faoi leith do na daoine óga, chuile mhaidin, agus bhíodh an tAthair Mór Ó Conaola ansin in ár measc, le chuile shórt, a bhí ar siúl ag an sagart ar an altóir, a mhíniú dúinn. B’in an sagart a thugadh na seanmóirí móra uaidh, faoi phoitín, agus faoi chuile olc a lean úsáid na dí diabhlaí sin. Mhíníodh seisean cúrsaí an cheiliúrtha sin dúinn agus é ag siúl síos suas, inár measc, agus é ag míniú chuile ghníomh a dhéanadh an sagart, le linn an Aifrinn. Le cluasa na cuimhne, cloisim fós gíoscán a bhróg le linn na siúlóide sin. D’fhan ar dhúirt sé glas im chuimhne, anuas go dtí an lá atá inniu ann. Ní call dom a rá, gur chuir mé leis an eolas sin le linn na mblianta fada a chaith mé im ábhar sagairt. Ní gá dhom a rá, gur chóir cúrsa dá leithéid a reachtáil i ngach paráiste, ionas go bhféadfaí a bheith cinnte, gur thuig chuile dhuine den phobal a raibh ar siúl ag an sagart ag an altóir. Ba chóir freisin, go mbeadh chuile pháirt den Aifreann cleachtaithe, snasta, sa tslí go mbainfeadh pobal Dé taitneamh agus tairbhe as an gceiliúradh sin. Nach cuimhin linn uilig léitheoirí a chlos, agus iad ag iarraidh teorainn luais eicínt a bhriseadh, sa tslí nach raibh ar chumas éinne, a raibh á léamh ag an léitheoir sin, a thuiscint. Uaireannta eile, chloisfeá duine ag léamh, ar bhealach a thabharfadh le fios dá lucht éisteachta, nár chleachtaigh sé, nó nár ullmhaigh sé, a raibh á léamh aige, roimh theacht os a gcomhair amach dó. Níl a leithéid inghlactha feasta. B’fhearr bheith dá éagmais ná glacadh lena leithéid de léitheoireacht. Ní call dom a rá, gur chóir don sagart fhéin, ullmhúchán agus cleachtadh a dhéanamh ar a raibh le déanamh aigesean freisin, nó ceiliúradh i gcomhar isea an tAifreann, ceiliúradh ina gcuidíonn pobal Dé leis an sagart aithléiriú a dhéanamh ar íobairt an tSlánaithe.

Agus os ag caint ar cheiliúradh muid, nach bhfuil fhios ag chuile dhuine, nach ceiliúradh go cantain, agus cá bhfuil an cantain sin le fáil anois inár nAifrinntí? Má chuireann tú ceist ar na húdaráis faoi na cúrsaí seo, is é is dóichí go ndéarfaidh said leat, nach bhfuil féith an cheoil sna Gaeil, agus dá thairbhe sin nár mhaith leo an nós sin a thosú ina measc. Sin, nó nach maith leo bheith ar éisteacht le hiomainn, nó le ceol cráifeach, le linn dóibhsean bheith ag rá a bpaidreacha. Níl i gceist sa mhéid sin ach leithscéalta, agus lena chois sin, níl iontu ach leithscéalta ar leathchois. Nó má cheistíonn tú na daoine, a théann chuig an Aifreann, faoi na cúrsaí sin, inseoidh siadsan duit, gur breá ar fad leo ionainn a chanadh, agus gur breá leo freisin, dreas ceoil chráifigh a chloisint, ag an am ceart, le linn an cheiliúrtha. Ach, déarfadh duine, b’fhéidir, nach bhfuil na hiomainn sin ar eolas ag na daoine, agus conas mar sin a d’fhéadfá iad a chur ag ceol? Éasca go maith, mar nach eol do chuile dhuine, nach bhfuil mórán deacrachta ag baint leis na hiomainn a chantar sna séipéil a fhoghlaim, agus go dtiocfadh an pobal isteach orthu, gan stró ar bith. Dár ndóigh, d’fhéadfadh cór beag a bheith ag séipéal freisin, le cúnamh a thabhairt don phobal, le linn dóibhsean bheith ag canadh. Is maith ann an cór freisin, le ceol casta, séasúrach, a chur ar fáil, in am tráth, ach ní hé mo thuairimse fhein, gur chóir dúinn cór a úsáid le labhairt thar cheann an phobail, nó le freagairt thar a gceann, ach oiread. Caithfear an pobal a spreagadh le seilbh a ghlacadh ar a gcuid fhéin den Aifreann, agus gan an chuid sin a ligean le héinne, cór nó cléir. Ní bheadh sé do-dhéanta leabhrán iomann a chur i dtoll a chéile, sa chaoi go mbeadh thart ar thrí scór iomann, de na hiomainn is coitianta, ar fáil ann, sa chaoi go mbeadh na focail le fáil go héasca ag chuile dhuine sa séipéal, nó bheadh leabhar iomann fágtha ar an suíochan teampaill ansin, os comhair chuile chríostaí acu.

An bhfuil a leithéid indéanta?

Cinnte tá, nó nach cuimhin le chuile dhuine, a rinne freastal ar mhisean, go n-éiríonn le lucht eagraithe an mhisin sin, an pobal a chur ag canadh, trí chleachtadh gearr a chur sa tsiúl, tamall roimh chuile Aifreann. Tagann na daoine isteach go héasca ar, idir cheol agus fhocail, agus ní hé sin amháin é, ach baineann siad ard-taitneamh as freisin, nó teann siad amach abhaile agus ceol ina gcroí leo.

Ní gá don sagart an lá uilig a chaitheamh ag léamh an Aifrinn, ach níor chóir dó, ach oiread, dul tríd an searmanas ar chosa in airde. Tá gá le cráifeacht agus le dáiríreacht le linn cheiliúradh an Aifrinn, nó caithfear anam agus spiorad phobal Dé a ardú, agus a mhealladh tríd an gcuirtín caol sin, a scarann an dá shaol óna chéile. Tá an pobal céanna sin ar thóir bheatha a n-anamacha, agus má deintear iad a bheathú sa tslí sin, fillfidh siad arís, agus arís eile, ar na hAifrinntí a riarann an bheatha spioradálta sin orthu.

Cé go mbainim fhéin taitneamh agus tairbhe as na hAifrinntí Domhnaigh agus Saoire, faoi mar a cheiliúrtar iad abhus, anseo in Éirinn, ag an am gcéanna, caithfidh mé a admháil go ndeachaigh ceiliúradh an Aifrinn sna Stáit i gcionn go mór orm, agus chomh maith le sin, cá bhfágfá na hAifrinntí breátha sin a cheiliúrtar i measc na Spáinneach? Ní fhéadfá gan suntas a thabhairt don chráifeacht agus don dáiríreacht a léirítear lena linn, sea, agus an pháirt ghníomhach a bhíonn ag an bpobal i gcúrsaí agus iad ag déanamh comhair leis an sagart, le linn an cheiliúrtha.

Ach, b’fhéidir go bhfuil an iomarca ráite agam faoi seo, agus b’fhéidir freisin, gur chóir dom na cúrsaí sin a fhágáil fúthu sin, a bhfuil scil faoi leith acu iontu, ach nach críostaí mé fhéin, chomh maith le duine, agus is dá bharr sin, a thuigtear dom, go bhfuil chuile cheart agam mo ladar a chur sa scéal, ag súil, go spreagfainn daoine eile chun smaointe, agus chun gnímh. Nó b’fhéidir, gur mar sin a oibríonn an Spiorad Naomh fhéin, agus é ag baint úsáide as an lag, leis an láidir a spreagadh. Agus má tharlaíonn ganntanas sagart orainn, amach anseo, nár chóir smaoineamh ar na mna atá ag fanacht go foighdeach ar na cliatháin, le mám maith blianta anois, sea, agus nach bhfuil fir phósta ansin freisin, a bheadh sásta seal a chaitheamh ag freastal ar an dtréad, dá n-iarrfaí orthu a leithéid a dhéanamh. Má tharlaíonn an ganntanas sin, léireofar a leigheas dúinn.

Leor sin do thuras na huaire seo. Go dtí an chéad bhabhta eile…

Slán……..

.

.

*******************

Peadar Bairéad.

*******************

.

.

.

Sceal Little Bee.

by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized

The Other Hand……………Céadchló…2008

By…..Chris Cleave…………………………£7.99

Peadar Bairéad

Scéal an Inimircigh, ‘Little Bee’

“Most days I wish I was a British pound coin instead of an African girl. Everyone would be pleased to see me coming…..

A pound coin can go wherever it thinks it will be safest. It can cross deserts and oceans and leave the sound of gunfire and the bitter mess of burning thatch behind.”

Sin mar a chuireann an Nigéarach óg mná seo, Little Bee, tús lena scéal, san úrscéal corraitheach, spreagúil, seo, le Chris Cleave.

Cé hé an Chris Cleave seo, an ea?

Bhuel! rugadh Chris i Londain Shasana, sa bhliain 1973. Chaith sé cuid dá óige san Aifric Thiar. Chuaigh le hIriseoireacht, agus le húrscéalaíocht, agus bhain cáil domhanda amach dó fhéin, sa dá ghort céanna sin. É pósta agus triúr clainne orthu. Tá cónaí orthu sa Ríocht Aontaithe.

‘Little Bee’ agus ‘The Other Hand’

Tá dhá ainm ar an úrscéal seo. Sna Stáit Aontaithe agus i gCeanada baisteadh ‘Littel Bee’ air, agus sa Ríocht Aontaithe agus in Éirinn tugtar ‘The Other Hand’ air. Sí Little Bee an príomhcharachtar sa scéal seo. Cailín óg a chaith tús a saoil sa Nigéir, áit ar rugadh agus ar tógadh í, ach sárar shroich sí an sé déag fhéin, chuir na comhlachtaí móra ola a ladar isteach i scéal a beatha, agus de bharr na modhanna míshibhialta trína ndeachaigh siad i mbun gnó sa dúthaigh sin, socraíodh ar dhúchasaigh fiosracha, contúirteacha, a dhíothú. Ba é toradh an tsocraithe sin nó gur theich Little Bee agus a driofúr mhór, Nkiruka, lena mbeatha, ach, thángthas suas leo ar thrá, agus tharla ag an am áirithe sin, agus san ionad cinniúnach sin, go raibh beirt Sasanach, a raibh ag teip ar a bpósadh, agus iad ag iarraidh breith athuair ar théad do-aimsithe, so-bhriste an ghrá a shnaidhmeadh le chéile arís faoi mar a bhí i mblianta rómánsacha a n-óige. Dúirt lucht na tóra, go ligfeadh siad an bheirt saor, dá mbeadh na Sasanaigh sásta méar an duine a ioc, mar fhuascailt orthu. Andrew agus Sarah O Rourke an lánúin Sasanach, a tharla ar an trá, ag an am sin, agus lig Sarah dóibh méar a bhaint di, agus dúradh lei nach marófaí Little Bee de bharr a híobairte sin. Ní raibh Andrew sásta méar leis-sean a ligint leo, agus dá bharr sin, níor tháinig an driofúr mhor, Nkiruka, slán ón ngábhadh sin.

Ionad Coinneála Inimirceach

Ar ball, d’éirigh le ‘Little Be’ Sasana a bhaint amach, áit ar cuireadh isteach in Ionad Coinneála Inimirceach í, áit inar chaith sí dhá bhliain. D’fhoghlaim sí Béarla na Banríona i rith an achair sin, sa tslí go mbeadh ar a cumas teacht i dtír sa Bhreatain, ar ball. Bhuel, ligeadh amach trí thimpiste í, agus tharla go raibh uimhir ghutháin Andrew O Rourke aici, agus ar ball, rinne sí teangmháil le muintir Uí Ruairc. Chuir an teangmháil céanna sin cor i gcinniúint ‘Little Bee’, agus i gcinniúint Sarah O Rourke freisin, nó chuir Andrew lámh ina bhás fhéin.

D’fhás caradas idir ‘Little Bee’ agus Sarah. Faoi’n am seo, bhí fear nua tagtha isteach i saol Sarah, Lawrence ab ainm dó, fear a raibh post aige mar oifigeach sa Home-Office. Bhí mac óg ag Sarah, Charlie ab ainm dó, ach ligeadh seisean air, de shíor, go mba é Batman fhéin é.

Díbeartha!

Tháinig na póilíní sa tóir ar ‘Little Bee’, agus ba é deireadh an scéil sin é, nó gur seoladh ar ais abhaile chun na Nigéire í. Chuaigh Sarah lei, len í a chosaint, agus a shaoradh, dá bhféadfaí sin a dhéanamh. Leis an mbeart sin a dhéanamh, shocraigh Sarah ar leabhar a scríobh, ag liostáil na ndaoine ar deineadh éagóir orthu, de bharr pholasaí an Chomhlachta Ola úd. Ar éirigh leo sa bhfiontar sin? nó ar theip orthu? agus cén chríoch a chuir an t-údar ar a scéal? Bhuel, cheap mé nár chóir dom dul níos sia leis an scéal anseo, ach é a fhágáil fúibh fhéin. Le fuascailt na faidhbe a fháil, níl le déanamh agat ach an leabhar seo a fháil, is a léamh. Geallfaidh mé dhuit nach mbeidh a chathú ort, nó is leabhar dea-scríofa, dea-chumtha, lan teannais é, agus leabhar a chuirfidh faoi gheasa thú go dtí go mbeidh fios fátha gach scéil, fuascailte, feannta, fiosraithe, agat.

SEO SLÁINTE NA mBÓ – 2

by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized

SEO SLÁINTE NA BÓ 2

Peadar Bairéad.

(This week, we take a look at the place of the cow, in Erris, in the the last century)

.

Pobal meánaoiseach a bhíomar ann, in Iorras na nIontas, na laethe sin, agus muid ag iarraidh bogadh linn go ciúin, dínitiúil, isteach i bhfichiú haois sin an fhuatha, an terannais, agus an áir. Nuair a saolaíodh mise, ní raibh ann ach go raibh na ba athraithe amach as na tithe cónaithe, agus d’fheicfeá fós na crúite sáite sna fallaí, áit a mbíodh téada ceangailte na mbó, ach faoin am a raibh mise ag fás suas, bhí na ba ag cur fúthu i mbó-toighthe ar chúl na dtithe. Bhí mo mhuintir ag éirí dá nglúna, taréis blianta fada an bhochtanais, agus na héagóra. Ní bhíodh an oiread sin ba ag éinne. Péire anseo, trí cinn ansiúd, agus ceithre cinn ag corr dhuine. Ainm ar gach aon bhó acu, agus eolas iomlán ag chuile dhuine sa teach ar chúrsaí bóúla chuile bhó acu. Bhíodh chuile dhuine sa teach ar chipíní, agus muid ag súil leis an ócáid mhór nuair a bheadh gamahain le saolú.

Lá nó oíche, ba chuma linne é, nó bhíodh muid uilig i láthair don ócáid. Minic a chonaic mé mo Mham agus ceirt fhliuch aici á cuimilt ar chláréadan cneasta na bó. Géim phianmhar, áthasach, na breithe. An bolg uisce. Na cosa tosaigh. An rópa. An tarraingt.

Fear ciallmhar

Nár chiallmhar an gadaí é Daid s’againne, mar d’iarrfadh sé orainne gasúir, teacht i gcabhair air. Sea, agus mholfadh sé sinn go hard, nuair a leandálfadh muid gamhain brea fireann ar urlár an stábla.

Bhíodh fáilte i gcónaí roimh ghamhain fireann.

Glanadh, diúgadh méire, cosa laga lúbacha.

Crú. Bainne ramhar buí á bhlí ag Mam i ngalún tincéara.

Isteach linn ansin go tóstalach go n-ullmhódh Mam an gruth buí. Ó! dár Príosta na nGrásta! ach ba bhia ríoga é, dár linne. Bhíodh tóir an diabhail againn air. Bhí linn ansin, mar bheadh bainne go flúirseach sa teach feasta, agus bheadh im níos flúirsí freisin. Bheadh muid ag maistriú sár i bhfad. Nuair a bheadh deireadh le tréimhse an ghrutha bhuí, chuirtí an bainne sa bháisín ar maidin, agus d’fhágtaí ansin é go tráthnóna, nuair a thógtaí amach é, lena bhearradh le sásar. Dhéantaí an cleas céanna arís, chuile thráthnóna. Chuirtí an t-uachtar isteach in árthach speisialta. Dhéantaí an cleas céanna maidin is tráthnóna, go dtí go mbíodh buicéad sin an uachtair lán go béal, ansin thógfadh Mam an chuinneog chuici, tráth eigin idir am dinnéir agus am tae. Ghlanfadh sí agus scólfadh sí an chuinneog i dtosach. Déanamh barraille a bhí ar an árthach sin, ach go raibh com caol seang uirthi, ar nós mhná na haoise sin. Ansin scaoiltí an t-uachtar ramhar, buí, isteach inti. Chuirtí an loinnithe isteach, agus síos ar chos an loinnithe dheintí clár na cuinneoige a dhaingniú.

Pisreog bheag neamh-urhóideach

Bhí gnó beag amháin eile ansin, agus bheadh muid réidh don mhaistriú. Gheobhadh Mam aibhleog ón tine, agus chuirfeadh isteach faoin gcuinneog í…pisreog bheag neamh-urchóideach, leis an im a chosaint orthu siúd a thógfadh uainn é, le súil mhillteach, nó le bearradh toibreaca Bhealtaine, nó fiú orthu siúd a d’fhágfadh an teach ag caitheamh tobaca, le linn an mhaistrithe!

Pisreoigín macánta, bídeach, amháin eile…glaicín salainn a chraitheadh ar chlár na cuinneoige. Bhí slánú sa salann, chuile lá riamh.

.

Solas sa Dorchadas

by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized

Solas sa Dorchadas.

Le linn na ngearróga dubha a thagann

I gcroílár ceart an Gheimhridh istigh,

Téann na sluaite Gael ar oilithreacht

Go Brugh geal draíochta na Bóinne thoir.

.

Ní le déithe a mhóradh a thagaid,

Nó le briocht a shníomh faoi rún,

Faoi mar a dhein a sinsir rompu

In Áras ársa Aonghus an Bhrugha.

.

Tagaid ‘na sluaite le breacadh lae ghil,

Roimh éirí gréine i Ríocht na Mí,

Is téid isteach go croí an Bhrugha,

Mar nár scal ga gréine cheana le bliain.

.

Is fanann leo go socair foighdeach,

Go bhfeiceann ga solais chucu aniar,

Ga nach stopann riamh nó choíche,

Go mbuann ar dhoirche na pluaise thiar.

.

Músclaíonn ga ghrianstad an Gheimhridh

Umar an ionaidh ina gcroí istigh,

Gur éirigh lena sinsear Gael.

An Brugh ildánach a thógáil cruinn.

Lena scil is lena ngliceas

Cheansaigh siad an ga gréine groí,

Is sheol faoi úim isteach san uaimh é

Le cumhacht na doirche go brách a chloí.

.

Le bua dá leithéid a fháil ar olc,

Níor mhór dóibh saothrú buan ar léann,

Is ga a dtaighde a scaladh siar

Trí phóirsí dorcha a n-aineolais fhéin.

.

Labhrann siad linne, trí Bhrugh an tsolais,

Is molann dúinn ár n-aineolas a chloí

Trí sholas a scaladh san áit ’tá dorcha,

Is seisreach ár mbeatha a scaoileadh saor.

.

***********************************

.

.

.

.

Straitéis fiche bliain.

by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized

Straitéis fiche bliain don Gaeilge

.

Peadar Bairéad

Cúrsaí Aithbheochana

Dea-scéal ó Dhia chugainn, faoi mar adeireadh an tseandream fadó. B’in iad na focail a rith liom, tráth chuala mé faoi Straitéis nua seo an Rialtais s’againne. Is fearr go deireanach ná go deo, adéarfadh duine b’fhéidir, nó bíodh go bhfuil na Rialtais s’againne ag útamáil le cúrsaí na haithbheochana le tarraingt ar cheithre scór bliain anois, ní fhéadfadh duine ar bith a mhaíomh, gur éirigh le hiarracht ar bith acu deireadh a chur le cúlú na teanga i rith an achair chéanna sin. Is fíor freisin, gur tuigeadh, blianta fada roimhe sin, go raibh an Ghaeilge i mbaol a báis, agus go raibh gá le holliarracht an náisiúin leis an mbaol sin a mhaolú. Nach iomaí iarracht a deineadh, nach iomaí coimisiún a cuireadh i mbun taighde, agus nach iomaí páipéar bán agus páipéar glas a foilsíodh, d’fhonn an gnó sin a chur i gcrích, ach bheadh sé deacair ag duine ar bith a mhaíomh, gur éirigh le hiarracht ar bith dár deineadh, talamh slán a dhéanamh de shlánú na teanga s’againne.

Nach mithid?

Tuigeadh dúinn áfach, go raibh an Rialtas meáite, le tamall anuas, ar iarracht amháin eile a dhéanamh leis an dteanga a shlánú, agus uimhir na gcainteoirí Gaeilge a mhéaduú ó thart ar 83,000, faoi mar atá i láthair na huaire seo, go 250,000, ag deireadh thréimhse fiche bliain. Is fearr déanach ná go deo, adéarfadh duine b’fhéidir, agus más maith fhéin, nach míle mithid? Ba chóir a thabhairt faoi deara freisin, an bláthú as cuimse a tháinig, ar litríocht na Gaeilge, agus ar chineálacha eile ealaíon trí mheán na Gaeilge, le tamall de bhlianta anuas,

B’fhéidir go bhfuil corrdhuine inár measc adéarfadh gur trua nár shocraigh siad ar an Straitéis chéanna sin blianta ó shoin, nuair a bheadh deis eicínt acu an straitéis sin a chur i gcrích go hoifigiúil, in ionad é a dhéanamh anois, nuair nach bhfuil fágtha acu sa diallait ach thart ar mhí amháin? Agus leis an scéal a dhéanamh níos measa fós, nuair atá príomhailtirí an Rialtais nua meáite, ar ábhar deonach a dhéanamh den Ghaeilge don Chúrsa Onórach san Ard Teistiméireacht, feasta! Cuir le sin ar fad, an scéal a chuala mé, ar na mallaibh, go raibh socruithe déanta ag an Rialtas gearradh siar ar an méid airgid a chuirfí ar fáil d’obair na Gaeilge feasta, agus tuigfidh tú an fáth a bhfuil lagmhisneach orm i dtaobh na Straitéise nua seo.

A Thóin leis!

D’fhágfadh cinnidh dá leithéid an Plean Fiche Bliain sin agus a thóin leis. Ach sin uilig ráite, admhaithe, caithfear a rá, gur fearr ann ná as é, agus má thugtar aird air, bhuel, déarfainn go mbeidh toradh céatach air.

Níl le déanamh agat ach stracfhéachaint a thabhairt ar an doiciméad fhéin le sin a thabhairt faoi deara. Tosaíonn sá le cur síos ar an bhfís atá taobh thiar den bplean seo. “An Fhís” a bhaistear ar an gcaibidil seo, agus déantar cur síos ann, ar an straitéis fhéin agus an gá atá lei. Dearbhaíonn sé i dtús báire, go maireann ár dteanga beo mar theanga phobail, agus mar theanga theaghlaigh, agus chomh maith le sin, go bhfuil eolas na teanga chéanna sin ag céatadán ard dár ndaonra, cé go bhfuil a lán talamh caillte aice leis na céadta bliain. Is é polasaí an Rialtais, mar sin, nó a chinntiú go mbeadh an oiread agus is féidir dár ndaoine dhátheangach, i nGaeilge agus i mBéarla, ach, chomh maith le sin, tuigtear an gá atá le slánú, le forbairt, agus le leathnú, na Gaeltachta, nó ní bheadh an dátheangachas inshroichte, nó inmharthana, go fadtéarmach, mura mbeadh Gaeltacht bheo ar an bhfód, mar nach droichead é an dátheangachas idir dhá theanga éagsúla?

Teanga labhartha

Chomh maith le sin, is é polasaí an Rialtais nó cur le méid na dteaghlach a bhaineann úsáid as an nGaeilge mar theanga chumarsáide laethúil, agus mar thaca do na polasaithe sin, féachfar chuige, chomh fada agus is féidir, go mbeidh deis ag chuile shaoránach úsáid a bhaint as a rogha den dá theanga, ina theangmháil leis an bpobal, agus le seirbhísí an Stáit freisin. Tá caint freisin ar an dteanga a dhéanamh níos infheicthe sa tsochaí, mar theanga labhartha ag ár gcuid saoránach, mar aon le bheith le feiceáil ar chomharthaí, agus i litríocht. Dearbhaítear freisin, go gcoinneofar súil ghéar ar dhán na teanga i dTuaisceart Éireann, nó is toradh nádúrtha é sin ar na socruithe idirnáisiúnta a ceangladh idir an dá chuid dár dtír, ar na mallaibh.

“An dá arm aigne”

Tá líofacht sa Bhéarla tábhachtach freisin i saol an náisiúin seo, agus chuige sin, agus dá bharr sin, leanfar ar bhéim a leagan ar an dátheangachas, ach amháin a thuiscint, nach i gcónaí a d’oirfeadh polasaí dá leithéid do na ceantracha Gaeltachta. Ach sin uilig ráite, admhaítear go mbraitheann todhchaí na teanga ar dhaoine a roghnóidh, go cinnte, ar leas a bhaint as na deiseanna a chuirfidh an Rialtas ar fáil dóibh, tríd an Straitéis seo.

Ní gá a dhearbhú anseo, go mbunaítear an straitéis uilig seo ar an méid a dlitear i mBunreaht Éireann, in Airteagal 8…”Ós í an Ghaeilge an teanga náisiúnta is í an príomhtheanga oifigiúil í”. Níor chóir dearmad a dhéanamh de sin, nó is cinnte go seasann stádas dlithiíil na teanga náisiúnta, go huile is go hiomlán, ar a bhfuil reachtaithe ansin i mBunreacht Éireann.

Spriocanna cinnte

Tá mé cinnte, go mbeidh an-toradh ar an Straitéis Fiche Bliain seo, ach ag an am gcéanna, bheadh duine ag súil go leagfaí síos an dátheangachas mar sprioc do Dháil Éireann freisin, sa chaoi is go mbeifí ag súil go sroichfeadh Tithe an Oireachtais spriocanna cinnte, chomh maith le duine. Rud eile a mbeifí ag súil leis, nó go leagfaí síos spriocanna áirithe do thréimhsí áirithe i rith an scór bliain sin. Ní leor go ndéarfadh an Rialtas go ngríosfaí an pobal le seo, siúd, agus eile, a dhéanamh, agus gan am faoi leith a lua, le seo, siúd, nó eile, a thabhairt chun críche. Féach mar a leagann an IMF spriocanna áirithe síos i gcás aisíoc na n-iasachtaí a thug siad don Rialtas s’againne, ní hé sin amháin é, ach tá socraithe acu teacht chugainn chuile mhí, le féachaint chuige, go mbeadh na spriocanna sin sroichte againn. Sin an cineál ruda atá i gceist agam sa chomhthéacs seo freisin. Ach sin uilig ráite, caithfear an t-ath a mholadh mar a fhaightear. Leor nod don eolach!

.

.

.

.