by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
Our Latest Trend-setters
“Nuair a labhraíonn muid faoi na Trend-setters nua seo, smaoiníonn muid láithreach ar na láithreoirí, agus ar na hiriseoirí Teilífise agus Raidió úd, a dhéanann chuile iarracht ar a ndearcadh agus ar a dtuairimí fhéin a chur abhaile ar a lucht éisteachta.” B’in mar a chuir Séimí an Droichid tús lena chomhrá, thíos sa Smugairle Róin, an tráthnóna faoi dheireadh.
“In ainm an Rí! céard tá i gceist agat? a Shéimí, a chara” arsa mé fhéin, á fhreagairt, agus mé ag iarraidh scéal nó duan eicínt a mhealladh uaidh, go deas réidh.
“Tá mé ag caint faoi na láithreoirí, agus na hiriseoirí úd, a dhéanann chuile iarracht, ar a lucht éisteachta a mhealladh leo, síos go grinneall an locha, nó tá a fhios acu, go maith, gur thíos ansin, i ndorchadas an doimhnis, a thiocfaidh siad ar na scanaill bhrocacha, agus ar an mbiadán nimhneach, a gcuireann roinnt áirithe dár bphobal suim agus dhá shuim iontu.”
“Anois, a Shéimí, na páirte, b’fhéidir go mbeadh láithreoirí agus iriseoirí dá leithéid le fáil i dtíortha thar lear, ach anseo in Éirinn? Nach deacair a leithéid a chreidiúint?”
“Don té nach mbacann leis na meáin s’againne, bheadh sé éasca go leor dó a chreidiúint, gur dearg áibhéil atá ar siúl agam, ach don té a chaitheann roinnt áirithe ama ag breathnú ar na meáin s’againne, thuigfeadh seisean láithreach, nach raibh ar siúl agam ach lomchlár na fírinne.”
Chapter and Verse!
“Ach an bhféadfá véarsa agus caibidil a lua dúinn, sa chás seo, nó an amhlaidh nach bhfuil i gceist agat, ach gurbh amhlaidh a fheictear dhuit, gur mar sin atá.?”
“Caibidil agus Véarsa! adeir tú. Caibidil agus véarsa, an ea? Bhuel, d’fhéadfainn sin a dhéanamh, go héasca, ach nach cuimhin leat, gur scríobh mé píosa anseo, tamall ó shoin, faoin gClár úd a shuítear i mBaile an Aoiligh? An bhféadfadh éinne a rá, go mbeadh sé ar a chompord, ag éisteacht leis an gClár céanna sin i bhfochair a thuismitheoirí agus a chlann? Bhuel, b’fhéidir gur comhartha aoise é, ach caithfidh mé a admháil nach mbeinnse. Níor mhaith liom bheith ag breathnú air i gcomhluadar Naipí agus na rudaí beaga fiú. Bí ag caint ar rás go grinneall! Agus leis an scéal sin a dhéanamh níos measa fós, tá daoine measúla sásta dul ar aon fhód leis na harrachtaigh, nó ar chóir dom, abhaic, a thabhairt orthu, agus iad breá sásta páirt a ghlacadh i gcomhrá brocach leo! “
“Ach, a Shéimí! Nach dtuigeann tú nach bhfuil ansin ach píosa spóirt, agus go mbaineann bunús na n-éisteoirí taitneamh agus spraoi as.”
“Nach é sin go díreach atá i gceist agam anseo, mar in áit daoine a mhealladh chun féaraigh, thar bhóthar a leasa, is amhlaidh a mhealltar trí láib, is trí chlábar a n-aimhleasa iad, ag na trend-setters nua seo, a luaigh mé thuas.”
“ Mura bhfeiceann tú ach fáinleog amháin, ná tuig uaidh sin, go bhfuil an Samhradh Sámh linn go fóill.”
“Fáinleog amháin, an ea? fáinleog amháin, adeir tú? Ní fáinleog amháin atá i gceist anseo, ach scaoth fáinleog.”
“An bhféadfá clár eile a ainmniú, a thumann i dtreo an ghrinnill, ar thóir brocamais.”
Candid Camera
“Céard faoin gclár úd ina ghlacann fear an nuachtáin agus na feadaíle páirt ann? Anois tá bunús an chláir chéanna sin greannmhar go maith, ach tá mír amháin de, a théann thar fóir ar fad.”
“Agus cén mhír í fhéin?”
“Mír na caillí, gan amhras, nó bheadh sé deacair an tseanchailleach úd a shárú ar chaint bhrocach, ghnéasach, gháirsiúil, agus leis an scéal a dhéanamh níos measa fós, deirtear liom nach cailleach atá inti in aon chor, ach seanlead!”
“B’fhéidir go dtéann sí, nó sé, thar fóir anseo is ansiúd, ach táid ann, a cheapann, gur mór an spórt í, nó é.”
“Bhuel, nach beag an tuiscint ar spórt a bhíonn ag daoine áirithe, má cheapann siad gur spórt é sin. “
“Agus céard faoin Raidió? An mbíonn aon rud scanallach ar siúl ar an meán sin, ar na mallaibh?”
“Bí cinnte go mbíonn, agus roinnt mhaith freisin, ach caithfidh tú a bheith sásta le sampla amháin, an babhta seo.”
“Scaoil chugainn é, mar sin.”
“Bhuel, is cuimhin liom bheith amuigh, ag tiomáint liom, ar bhóithre bána na Banban, maidin álainn, roinnt míonna ó shoin anois, agus bhí mé ag eisteacht le clár raidió. Duine de mhór-láithreoirí an raidió a bhí i mbun oibre, agus gasúr, thart ar dhá bhliain déag d’aois, á chur faoi agallamh aige. Tar éis dóibh seal a chaitheamh i mbun an ghnó sin, chuir an láithreoir ceist aisteach, amach is amuigh, ar an ngasúr bocht. ‘Ar chuir tú do bhroim trí thine riamh?’ ar seisean. Baineadh stangadh as an ngasúr, agus ansin lean an láithreoir air gur inis scéal faoin éacht neamhghnách sin, agus faoi chara leis, a raibh an éacht céanna mar “Party Piece” aige. Mhúch mé an raidió ag an bpointe sin, nó chuir an scéal, agus an ócáid, masmas orm, geall leis.
There’s more, but……
Sea, agus d’fhéadfainn ualach asail de scéalta nár chóir riamh iad a scaoileadh chugainn ar thonnta an raidió, nó ar an teilifís, ach oiread, ach, bí cinnte, go bhfillfidh mé ar an ábhar seo, amach anseo, arís. Ach, tá sé thar am agamsa bheith ag bogadh.”
Chuir mé mo shlán abhaile, amach an doras ina dhiaidh, ach is dócha nár chuala sé puinn de, nó is dócha go raibh a aigne ró-thógtha suas leis an scéal úd, a bhí idir chamáin aige, an tráthnóna álainn úd. Caithfidh mé a admháil, gur chuir mo Shéimí cóir ag smaoineamh mé ar an saol sona, neamhurchóideadh, as ar fáisceadh roinnt mhaith againn. Sea, “mór idir inné agus inniu,” arsa mise liom fhéin, agus an deoir deiridh a dhiúgadh as mo ghloine agam.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
Tadhg an dá Thaobh
Breis is mí ó shoin anois, bhí píosaí le léamh ar pháipéar áirithe, faoi ísliú pá agus an Garda Síochána.
Céard a bhí i gceist sna píosaí céanna sin, an ea?
Bhail! Bhí seo. Dúradh go raibh an ísliú pá sin ag cur as go mór do bhaill an Gharda Síochána, go háirithe do na baill óga, a bhí ar phá íseal go maith, cheana féin, agus dá leanfaí leis an bpolasaí míchiallmhar sin, go mbeadh baol ann, go bhféadfadh coirpigh ghairmiúla fábhar na mball sin a cheannacht, trí bhreabaireacht.
Caithfidh mé a admháil gur bheag nár bhain an raiteas céanna sin an anáil díom! agus níos measa fós, ba cheannairí cheardchumainn na ngardaí a dhearbhaigh a leithéid, de réir an nuachtáin chéanna sin.
Céard a bhí i gceist sa dearcadh sin, an ea?
Go dtí na Cluasa!
Bhail! Bhí seo. Ó tharla go raibh cúrsaí eacnamaíochta na tíre seo sáite go dtí na cluasa i dtrioblóid, agus ó tharla go raibh ar an Rialtas chuile iarracht a dhéanamh le sinn a thabhairt i dtír slán sábháilte as an bpuiteach maraitheach sin, ní raibh an dara rogha acu, ach pá agus liúntais a n-oibrithe a ísliú. Agus i ndáiríre, más uainn talamh slán a shroichint go luath, caithfidh chuile dhuine againn a chion fhéin a dhéanamh, ar mhaithe leis an bpobal frí chéile. Arbh é a bhí á rá sa ráiteas úd, nó nach raibh na Gardaí sásta a gcion fhéin a dhéanamh i gcosaint an phobail s’againne? Mar, dá mba ea, cé bhronn an tseamair Mhuire orthusan? Nó cé dúirt leo taobhú le taobh amháin, seachas an taobh eile, sa chogaíocht bhuan idir dhlí agus cheart, ar thaobh amháin, agus coirpeacht agus fealltacht, ar an dtaobh eile.
An i ndáiríre atá siad?
Ag cogaíocht le Coirpigh
Déarfainn nárbh ea, nó an bhfuil aon dream sa tír seo, a chaitheann a laethe agus an n-oícheanta, dá ndéarfainn é, ag cogaíocht le coirpigh, agus iad ag iarraidh Cothrom na Féinne a chur ar fáil do chuile shaoránach. An gceapann tú go bhféadfadh duine dá leithéid, seal a chaitheamh, ag taobhú leis an dtaobh eile?
Ní chreidfinn é, agus chomh fada is a d’fheicfidís go raibh an Stát ag tabhairt Cothrom na Féinne dóibh fhein, agus go raibh an t-ualach céanna á iompar ag chuile shaoránach eile, bhail, ní chreidfinn go bhféadfadh garda ar bith a phost a thréigint sa chogaíocht i gcoinne na gcoirpeach.
Ach céard faoi na cinnlínte ar an nuachtán úd, má sea?
Diabhal a bhí iontu ach, cinnlínte ar nuachtán, agus ní cinnlínte a dhréachtann polasaí an Gharda Síochána, déarfainn.
Sea, agus taobh amuigh de na cinnlínte céanna sin, tá scéal eile a sníomhtar isteach sna nuachtáin, ó am go chéile, freisin, faoi chúrsaí ioncaim.
Agus céard é fhéin, an ea?
Bhail, tá daoine áirithe sa tír seo, a shaothraíonn lab mór airgid, in aghaidh na bliana, agus is é a theastaíonn uathusan, nó greim dúide a choinneáil ar an airgead céanna sin, agus cé go mbíonn ar an gcosmhuintir glacadh le hísliú pá, le fadhb airgid na tíre a leigheas, tuigtear do na daoine saibhre seo, nach bhfuil dualgas ar bith orthusan a gcion fhéin a dhéanamh, leis an ngéirchéim sin a shárú, agus níl a leath fhéin sásta dul i gcomhar leis an bpobal s’againne, leis an bpoll dubh sin in ár mbuiséad a líonadh.
Ag cruinniú na Leithscéal
Agus an bhfuil leithscéal ar bith ag na daoine seo as gan a gcion fhéin a dhéanamh i ré seo ár nganntain?
Tá, mh’anam, agus dhá leithscéal! Ach arís, is leithscéalta iad a bhfuil a dtóin leo! Nó maíonn siad i dtosach, go mbeadh an baol ann, go ndéanfadh tír éigin eile iad a phóitseáil uainn, mura mbeadh an phingin is airde á fháil acu uainne! Sin, nó ar an dara dul síos, dár le roinnt eile de na daoine cumhachtacha seo, go mbeadh an baol ann, go nglacfadh roinnt áirithe dá mbaill breabanna, go háirithe, breabanna ó choirpigh. Is beag uisce a choinneodh ceachtar den dá leithscéal sin, dá mba channaí stáin iad! Má tharlaíonn go bhfuil postanna den scoth acu, agus má íoctar go maith iad as dualgaisí an phoist sin a choimhlíonadh, bhail! nach é is lú is gann dúinn a bheith ag súil uathu, nó go nglacfadh siad go fonnmhar le hísliú pá, chomh maith le duine, agus gan a bheith ag cruinniú na leithscéal roimh ré, ar eagla go n-iarrfaí orthu a ndea-shaorántacht a chruthú in am an ghátair. B’fhéidir gur leor sin do thuras na huaire seo, nó ní tráth cainte é, ach tráth dáiríreachta agus gnímh.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
Cairde caillte.
Denis Philpott
Ar na mallaibh a chuala mé an scéal, drochscéal gan choinne, chomh fada is a bhain sé liom fhéin, nó bíodh go raibh aithne agam ar Denis thar bhlianta fada, ón tráth ar tháinig sé go Cill Chainnigh a chéaduair, i dtús na seachtóidí, mar nach raibh muid beirt i mbun múinteoireachta i gColáiste Chiaráin anseo sa Chathair Álainn feadh cuid mhaith den am sin, ach mar sin fhéin, ba bheag an teangmháil a bhí eadrainn ó d’éirigh mé fhéin as an múinteoireacht, roinnt blianta ó shoin. Ach ní hionann sin is a rá, nár áirigh mé Denis ar dhuine dem chairde, agus dem chomhleacaithe, duine a raibh meas, agus dhá mheas, agam air, mar dhuine agus mar mhúinteoir díograiseach, dúthrachtach, dáiríreach. Ach, céard is féidir liom a rá faoin laoch seo anois, agus mé ag iarraidh cloch a chur ina leacht? Mar tuigtear dom, go bhfuil a leithéid tuillte aige, agus mar sin, seo chuige mé….
Fear breá eile sciobtha uainn ag an mbás bradach. Caithfidh mé a admháil dhuit nach raibh mé ag súil lena bhás, nó b’fhear breá, scafánta, óigeanta ab ea Denis, fear ar chaith mé blianta fada i mbun oibre in éindigh leis, agus fear a d’fhéadfá bheith ag brath ar a chúnamh, agus a chomhoibriú, chuile lá riamh, nó ba dhuine uasal, díograiseach, macánta, é, agus Gael dílis, ionraic, den chéad scoth. Ba mhór é a spéis i gcluichí agus i gcultúr an Ghaeil, agus ba mhúinteoir é a bhí réidh agus sásta, i gcónaí, a dhúthracht a chaitheamh ar mhaithe lena dhaltaí. Sea, ní chuile lá a chasfadh a leithéid ort, nó faoi mar adúirt, an tú adúirt, seans nach mbeidh a leithéid arís ann. Méala mór a bhás dá bhean, Catherine, agus dá chlann, agus is mór linn uilig a mbris.
Solas na Soilse, agus ionad i measc na Naomh Éireannach, go raibh aige anois agus i dtólamh.
Slán le Denis….
.
A Dhonncha gealgháireach mothóimid uainn thú,
Do chomhairle gaoise, is do chúnamh caoin, Do neart, do dhearcadh, is do chluas le héisteacht,
Bheith ’na n-éaghmais feasta, is buille dian.
.
Dáileadh an chré leat i Mí na Marbh,
Is fágadh do mhuintir i mbuairt ‘s i mbrón ,
Ach duitse, a chara, guím solas na soilse
I dTeaghlach an Rí, anois is go deo.
.
Mothóimid uainn thú, anois is feasta,
Agus sinn i sáinn nó i bhfadhb gan bhrí,
Ach beidh do chuimhne mar mhéar an eolais
Dár stiúradh fós trí bhuairt an tsaoil.
.
Codladh sámh dhuit i dteaghlach Chiaráin,
I bhfad ód’ dhúthaigh ar bhruach na Laoi,
Mar tá d’áit in áirithe ag Bord an Tiarna,
Is fáilteofar romhatsa i measc na Naomh.
.
**********************************************************
.
.
Laoch eile ar lár
John Glynn
Dáileadh an chré le laoch eile, anseo sa Chathair Álainn, ar na mallaibh freisin. Deoraí eile atá i gceist agam anseo, agus fear mór spóirt freisin, nó ba Ghaillimheach é, a d’imir ar Fhoireann Sinsear Peile na Gaillimhe, ina lá, agus fear a chaith blianta fada freisin, mar ghalfóir díograiseach, anseo i gClub Ghailf Chill Chainnigh.
Cé tá i gceist agam, an ea?
Cé eile, ach an duine uasal sin, John Glynn. Fear macánta, díograiseach, dúthrachtach, ab ea John, agus bíodh go raibh sé imithe anonn sna blianta, nuair a chuir mé fhéin aithne air, a chéaduair, ag an am gcéanna, bhí ar a chumas cluiche breá gailf a imirt, agus geallaimse dhuit é, nach go héasca a gheofaí an lámh in uachtar air, sa chluiche céanna sin. Thuigfeá láithreach, go raibh tú ag imirt le curadh, a chaith a dhúthracht le linn a óige, ag imirt peile ag an leibhéal ab airde, lena Chontae, i nGaillimh thiar.
Bhí aithne mhaith freisin ag pobal Eaglais Fhiachra ar John, anseo sa Chathair Álainn, agus ba é an scéal céanna é ag John, bíodh sé san Eaglais, nó amuigh ar pháirc na himeartha, ní dhéanadh sé riamh dhá leath dá dhícheall. B’éasca a thuiscint uaidh, go mba fhear creidimh, amach is amuigh é. Mothóimid uainn thú, a Sheáin na gile, ach guímis solas na soilse, agus áit ag Bord an Tiarna, go raibh agat anocht agus i dtólamh.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
Immigration and Emigration.
Ní gá dhom a rá gurbh fhocal é “an imirce” atá i mbéal daoine, le sinsireacht, nó ba nós dár muintir, chuile lá riamh, géilleadh don bhfonn fáin úd, nó an “Wanderlust”, faoi mar a thugtar air i mBéarla, fonn atá neadaithe sa chroí istigh ionainn ó dhúchas. Ach, ba é a thuigeamar leis an bhfocal céanna sin, le fada, nó dul ón dtír seo chuig tír eicínt eile, ar thóir oibre, nó saoirse, nó rud eicínt dá leithéid, ach le mám blianta anuas anois, cuireadh iachall orainn, breathnú ar an dtaobh eile den scéal sin, nó le traidhfil de bhlianta anois, tá imircigh ag teacht chugainne ón gcoigríoch, ina gcaise do-stoptha, go dtí go bhfuil tarraingt ar leathmhilliún eachtrannach ag cur fúthu sa tírín s’againne, faoi láthair. Ach céard faoin dá fhocal sin, eisimirce agus inimirce? Bhuel, is ionann eisimirce, agus daoine ag fágáil a dtír dhúchais le cur fúthu i dtír eicínt eile, agus ar an dtaobh eile den scéal, is ionan inimirce, agus daoine ón dtaobh amuigh, ag teacht chugainne, le cur fúthu sa tír s’againne. Mar sin is dócha go bhféadfadh duine a rá, gurb ionann eisimirce uainne agus inimirce i dtír eile, agus nach ’in an fáth go mbaintear úsáid as an bhfocal “imirce” coitianta sa tír seo, agus muid ag cur síos ar ghluaiseacht daoine ó thír amháin go tír eile, nó ní raibh ach gné amháin den cheist ag cur as dúinne anseo, leis na cianta, agus b’in muintir na tíre seo ag dul ar imirce chuig tíortha eile, ar thóir oibre, nó saoirse, nó rud eicínt dá leithéid.
Nothing to be had here!
“Céard eile a d’fhéadfaidís a dhéanamh, nó ní raibh tada le fáil acu sa tírín bocht s’againne” adeireadh daoine, roinnt blianta ó shoin, agus b’fhíor dóibh, an t-am sin, tráth a théadh thart ar dhá scór míle Éireannach thar sáile in aghaidh na bliana, ar thóir oibre. Ach, d’imigh sin, is tháinig seo, agus féach orainn anois, agus leath an domhain in éad linn agus na mílte, agus na mílte, ag iarraidh fáil isteach sa tír seo, ar ais nó ar éigean.
Welcome our guests
Scríobh mé alt, tamall ó shoin, faoi na cúrsaí seo, agus mé ag moladh dár muintir, chuile dheis a chur ar fáil do na daoine seo le socrú síos inár measc, trí fáilte a chur rompu mar shaoránaigh, agus chuige sin, ba chóir chuile iarracht a dhéanamh iad a mealladh isteach sna fórsaí cosanta, sna cumainn spóirt, agus sna gairmeacha beatha uilig, nó sin an tslí is fearr lena ndílseacht don Stát s’againne a chothú agus a fhorbairt. Ba chóir freisin, chuile dheis a chur ar fáil dóibh máistreacht a fháil ar theanga, ar chultúr, agus ar shibhialtacht na ndaoine, ina bpobal nua-roghnaithe.
Bheadh sé deacair comhairle níos fearr, nó níos barainní, a chur ar fáil dár Rialtas, nó dár muintir, mas uainn scliúchais agus easaontas a sheachaint sna blianata atá romhainn amach. Ach, caithfear breathnú ar an dtaobh eile den scéal freisin, nó ní bheadh sa mhéid a mhol mé thuas ach am amú, agus comhairle nárbh fhiú an deich triuf í, mura bhfuil na h-inimircigh a tháinig ar chuairt chugainn, mura bhfuil siadsan sásta glacadh leis, nach leo an tír seo, agus go bhfuil de dhualgas orthusan, meas a bheith acu ar dhlíthe agus ar nósanna na tíre seo atá sásta dídean agus ‘bheith istigh’ a chur ar fáil dóibh anseo, in am a ngátair.
The other side of the coin
Céard tá i gceist agam anseo, an ea?
Bhuel, is é atá i gceist agam anseo nó, go gcaithfidh inimircigh bheith sásta glacadh lenár gcóras polaitíochta, lenár gcóras dlí, lenár mbunreacht, agus lenár saoirse creidimh, agus cainte. Bheifí ag súil freisin, go dtabharfadh siad dílseacht don Stát s’againne, don Stát seo atá sásta dídean agus coimirce a chur ar fáil dóibh. Nó mar adeireadh siad fadó, “an té a théann chun na Róimhe, ní mór dó déanamh mar a dhéanann na Rómhánaigh.” An té nach bhfuil sásta sin a dhéanamh, déarfainn gur chóir dó dídean agus coimirce a lorg áit eicínt eile. Ach má tá se sásta bheith ina bhall den phobal s’againne, bhuel, ansin, ba chóir, agus ba cheart, dúinne deighleáil leis, faoi mar ba shaoranách Éireannacha é, nó déarfainn fhéin, go bhfuil chuile bhuntáiste, a bhaineann le saorántacht, tuillte ag an té sin, a thugann a dhílseacht dár Stát, agus dár bpobal. Ní hionann sin uilig is a rá nach bhfuil chuile cheart ag an inimirceach sin a bheith dílis freisin, dá mhuintir fhéin, agus dá thír fhéin, agus dá chultúr fhéin, chomh fada is nach bhfuil easaontas bunaidh idir an dá dhílseacht sin.
Mar sin, fáiltimis ó chroí roimh ár saoránaigh nua, agus guímis saol fada agus bás in Éirinn dóibh.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Laochas, calmacht, agus dáiríreacht, i gcroí na n-imreoirí
(Iománaí ar an gClaí ?)
.
Peadar Barrett
(This week let us bask in the glow of a great hurling experience)
Domhnach a’ Bháire
Anois, agus muid ag fanacht go foighdeach le cluichí iomána na bliana seo chugainn, ba mhaith liom súil a chaitheamh siar ar chluiche a chorraigh mo chroí……
A leithéid de chluiche! A leithéid de chomórtas! Annamh a chonaic mé cluiche chomh corraitheach, chomh spreagúil leis. Ar an deichiú lá de Lúnasa 2014 a tharla an cluiche sin, i mbabhta Leathcheannais san Iomáint, do bhliain sin ár dTiarna 2014. Iománaithe Luimnigh agus iománaithe Chill Chainnigh a rinne an lascadh agus an léasadh, an lá cinniúnach sin. Bí ag caint ar chluiche! Bí ag caint ar aimsir! Bí ag caint ar chalmacht! An bhfuil an dara cluiche á imirt ag daoine, áit ar bith faoi’n mbith bhán, a d’fhéadfadh an craiceann a chorraí ar chúl do mhuinéil, faoi mar a dhéanann cluiche iomána dá leithéid? Bhí mé fhéin ag seanmóireacht liom sa cholún seo, le blianta beaga anuas, faoi mhacántacht an spóirt inár gcluichí, mé ag moladh ghlaineacht an spóirt agus cead a thabhairt don imreoir a scil iontach a léiriú don lucht féachana, ach sílim nár réitigh cluiche an Domhnaigh seo caite leis an dearcadh a bhí agam ar chluichí, agus ar spórt amaitéireach. Caithfidh mé a admháil áfach, gur chuir an Cluiche Leathcheannais, atá idir chamáin agam anseo, gur chuir sé deireadh le mo dhearcadh ar an iomaint, nó níor ghnáthchluiche iománaíochta a imríodh os ár gcomhair an lá sin, ach báire na fola, imeartha idir dhá fhoireann laochra. Thaitin an cluiche sin thar na bearta liom fhéin, bíodh go ndeachaigh an imirt agus an iompar thar theorainneacha an spóirt, corruair, faoi mar a chonacthas domsa é. Ligeadh srian le chuile orlach calmachta a bhí cuachta suas i gcroí agus i meanmna na n-imreoirí. Léim siad isteach go neamheaglach, misniúil, i mbearnaí an bhaoil, gan eagla, gan faitíos, sa chaoi gur léirigh siad don lucht féachana, spiorad agus anam iontach an Ghaeil, faoi mar a thug a gcluichí deis dóibh sin a chleachtadh. B’fhéidir nár mhaith liom bheith ag breathnú ar chluiche dá leithéid chuile lá, ach gan dabht ar domhan, ba mhór an tógáil croí dom cluiche dá leithéid a fheiceáil, corruair, le spiorad agus anam an Ghaeil a chur ag rince ar lic os mo chomhair amach.
Cúchulainn Óg
Agus mé ag breathnú ar an gCluiche Leathcheannais úd, ar Dhomhnach a’ Bháire, d’éalaigh mo smaointe siar thar na blianta, siar go dtí an saol a léiríodh dúinn sna seanscéalta, a tháinig anuas chugainn trí scéalta na Rúraíochta agus trí eachtraí na Fiannaíochta. Chonaic mé Cúchulainn óg ar a bhealach go dtí Dún Chonchúir Mhic Neassa agus a Chraobh Rua, fadó, fadó, a chamán is a shliotar á oibriú aige le scileanna corraitheacha an iománaí shnasta, agus ansin nuair a shroich sé Eamhain, áit a raibh ógra na Craoibhe Rua ag imirt leo, agus ghlac an Chú óg páirt sa chluiche sin, agus is féidir a bheith cinnte nár mar dhuine-uasailín a d’imir sé, ach mar a d’oir do laoch óg. Ní dóigh liom, ach oiread, gur chuir rialacha ar bith laincis ar a dhúil, nó ar a mheanmna, agus é ag lascadh agus ag bualadh roimhe agus ina dhiaidh, go dtí go raibh bua bainte.
B’in iad na híomhánna a chonaic mé ar scáileán mo shamhlaíochta, agus cluiche an Domhnaigh sin á imirt. Bhí laochas, calmacht, dáiríreacht, agus macántacht, ag baint na sál da chéile san imirt, fad a bhi na laochra úd ag scaoileadh srian lena scileanna iománaíochta, lena Rí agus a Lucht leanúna, a chur faoi gheasa, lena máistreacht ar scileanna an chamáin chaim, agus lena misneach dochloíte, a léiriú dóibh.
Fillimis ar chluiche an lae inniu.
Ní gá tuilleadh a thochrais ar an gceirtlín sin. Leor a rá, gur chuir an Cluiche Leathcheannais úd mise faoi gheasa, sa chaoi gur dhein mé dearmad glan de rialacha an chluiche nua-aoisigh, agus ar choimhlíonadh cruinn na rialacha céanna sin, ar pháirc ghlórmhar na himeartha. Níl dabht ar domhan ach gur chabhraigh fíochmhaireacht na haimsire agus géire nimhneach na sceana gréasaí a scaoil an doineann leis na himreoirí calma, gur chuir sin uilig le draíocht doilfe na hócáide. Ach sin uilig raite, tuigthe, agam, ba mhaith liom a dhearbhu gur chóir filleadh ar an saol mar atá, agus deireadh a chur le brionglóidí tarraingteacha, a bhfuil a seal tugtha le fada an lá. Caithfimid imirt feasta de réir rialacha an chluiche, faoi mar atá leagtha amach, sa lá atá inniu ann.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
L u a s a r B h ó i t h r e !
.
**************************
.
Nach mór go deo idir inné agus inniu! Ba bheag trácht a bhí ar luas ar bhóithre nuair a bhí mise ag fás suas in Iorras na nIontas, breis is trí scór bliain ó shoin anois. Capall, cú, nó giorria, na beithigh a rithfeadh linne agus muid ag samhlú luas thar na bearta, dúinn fhéin, an tráth úd, agus le fírinne, ba bheag cur isteach a dhéanadh fear ar bith den triúr sin orainne, nó ní raibh capaill ráis, nó cúite, chomh flúirseach sin i measc na cosmhuintire, ag an am, agus téadh an giorria ag feadaíl, nó ba bheag dochair a d’fhéadfadh seisean a dhéanamh dúinn. Ceart go leor, bhí cupla feithicil le hinill dócháin inmheánaigh iontu, sa timpeall, ach ní dóigh liom, go gcuirfeadh sé aon ró-stró ar chapall ar bith, gan trácht ar chapall ráis in aon chor, coinneáil suas le ceachtar acusan. Sa lá atá inniu ann áfach, is earra marfach, amach is amuigh, é an luas céanna sin, agus tá an cine s’againne ag dul as a gcrann cumhachta ag iarraidh taisteal níos tapúla, agus níos tapúla fós. Tá sin go breá, ach nuair a smaoiníonn tú ar na feithicil atá cumtha acu don taisteal, sa lá atá inniu ann, ansin tuigfidh tú an dochar a d’fhéadfadh fear de na feithicil sin a dhéanamh, nuair a théann sé ó smacht.
Ní chreideann tú mé, an ea?
Bhuel, níl le déanamh agat ach dul amach ar na bóithre s’againne, lá ar bith, agus feicfidh tú na gluaisteáin, na busanna, agus na leoraithe, gan trácht in aon chor ar na rothair ghluaiste, agus iad faoi mar a bheidís in iomaíocht lena chéile, iad ag iarraidh an bhearna a bhaint dá chéile, iad ag iarraidh an fear maith a fháil ar a chéile, nó is cosúil le cluiche báis nó beatha an cluiche atá idir chamáin acu, amuigh ansin ar bhóithre na Banban. Ní gá dom pictiúr a líniú duit ar an toradh a bheadh ar phléascadh boinn, ar mhiogarnach neamhbheartaithe, ar shraoth gan choinne, ar bheach gan chuireadh, nó ar thada ar bith eile dá leithéid sin, go háirithe, nuair atá tú ag caint ar luas thart ar ochtó, nó nócha, míle san uair a chloig.
.
Ach, adéarfadh duine, b’fhéidir, níl luas dá leithéid ceadaithe ar ár mbóithre, anseo i dtír seo na nÉireann.
Fíor dhuit, a mhac! níl luas dá leithéid ceadaithe ar bhóithre na Banban, ach ní hionann sin is a rá nach dtéann gluaisteánaithe áirithe ar na luasanna sin. Níl le déanamh ag duine ach dul amach ar na bóithre sin, agus tabharfaidh sé fhein faoi deara, nach dtugann daoine áirithe aird dá laghad ar an teorainn luais. Má dhéanann tú fhéin iarracht ar fanacht taobh istigh dár dteorainneacha luais, is beag nach séidtear den bhóthar thú, nuair a réabann gluaisteánaithe áirithe tharat. Minic a iompaionn siad thart, le radharc ceart a fháil ar an tseilide de thiománaí, nach bhfuil de luas faoi ach an seasca míle san uair! agus bóthar breá, leathan, folamh, os a chomhair amach. Sea, mh’anam, agus seans freisin, go dtabharfadh sé comhartha na méar dhuit, lena dhrochmheas a chur in iúl dhuit. Nach é an scéal céanna é ar shráideanna ár mbailte, agus ár gcathracha? Meas dá laghad níl ag cuid acu ar na teorainneacha luais atá i bhfeidhm ar na sráideanna céanna sin.
.
Ach, b’fhéidir go ndéarfá liom, gur scríobh mé sa cholún seo, anuraidh, go raibh feabhas ollmhór tagtha ar bhéasa bóthair ár dtiománaithe, le tamall anuas.
Admhaím gur scríobh mé a leithéid, anuraidh, ceart go leor, ach má scríobh, geallaimse dhuit é, go raibh sin fíor, ag an am. Bhí feabhas iontach tagtha ar bhéasa na ngluaisteánaithe, an t-am sin. Choinnigh a mbunús an teorainn luais, agus lena chois sin, thiomáin siad go ciallmhar, cúramach, comharasanúil, sa chaoi go mba phléisiúr é bheith amuigh ar na bóithre, in éindigh leo. Ach le tamall anuas, thug mé faoi deara, go raibh na dea-bhéasa sin imithe le gaoth, imithe mar a d’imigh an sneachta a bhí ann anuraidh, agus tá faitíos orm, nach bhfillfidh siad arís, mura múintear fios a mbéas dóibh, agus sin go luath, nó má leantar ar aghaidh, faoi mar atá cúrsaí, i láthair na huaire seo, raghaidh uimhir na dtionóiscí tríd an díon, amach anseo.
Ach céard is féidir linn a dhéanamh, leis an scéal seo a leigheas?
.
Cibé rud is féidir linn a dhéanamh leis an scéal seo a leigheas, caithfear a admháil i dtosach báire, nach bhfuil ag éirí le cibé rialacha atá i bhfeidhm againn i láthair na huaire seo leis an ngnó sin a dhéanamh. Is dócha nach bhfuil aon mhaith bheith ag iarraidh ar dhaoine dlithe an bhóthair a choimeád, faoi mar a bheifeá ag súil go gcoimeádfadh saoránaigh mhaithe iad. Agus ó tharla gur mar sin atá, caithfear úsáid a bhaint as an mbata, in ait na meala.
Cén bata, an ea?
Bhuel, caithfear cór speisialta tráchta a bhunú, leis an ngnó a dhéanamh, ó tharla nach bhfuil a ndóthain ama, nó ball, ag an nGarda Síochána, leis an mbeart a dhéanamh dúinn. D’fhéadfadh an cór sin cúram a dhéanamh de thrácht na tíre seo, ionas go mbeadh ar a gcumas, rialacha an bhóthair, maraon le teorainneacha luais, a chur i bhfeidhm, ó cheann ceann na tíre seo. D’fhéadfadh siad úsáid a bhaint as chuile ghléas is nua-aimseartha ná a chéile, chuige sin. Geallaimse dhuit é, gur ghearr go mbeadh cúrsaí faoi mar a d’iarrfadh do bhéal fhein iad a bheith, dá gcuirfí beart dá leithéid i gcrích. Faoi mar atá cúrsaí faoi láthair, ní féidir leis na gardaí bheith i ngach áit ar fud na tíre, i mbun an ghnó sin, nuair atá orthu a n-aird a dhíriú ar dhlithe uile na tíre a chur i bhfeidhm. Agus arís, cad is fiú ceamara a shuíomh anseo is ansiúd le teacht ar lucht briste rialacha an bhóthair? Go háirithe, má chuireann tú fógra suas, ag insint don saol mór, go bhfuil an ceamara sin suite ag an bpointe áirithe seo, nó ag an ionad áirithe úd eile! Má theastaíonn uainn teacht aniar aduaidh, ar lucht briste na dteorainneacha luais, nó ar lucht sáraithe rialacha an bhóthair, ní dóigh liom gur chóir dúinn clog a chur ar an gcat bocht, ach is amhlaidh a caithfimid úsáid a bhaint as ceamaraí ceilte. Sin iad na “leaids” a chuirfidh stop lena srianta scaoilte, geallaimse dhuit é!
.
Ar thug tú faoi deara, go bhfuil rampaí ag fás chomh tapaidh le miosarúin ar bhóithre ár mbailte, agus ár gcathracha, na laethe seo?
Thug, mh’anam, agus geallaimse dhuit é, nach dtaitníonn na rampaí céanna liom, olc maith nó dona.
Ach nach n-éirionn leo srian a chur ar luas na ngluaisteánaithe, thart ar ár sraideanna? Agus nach maith an rud é sin, go háirithe, fan na sráideanna mar a bhfuil cónaí ar dhaoine?
Ó, tagaim leat sa mhéid sin, éiríonn leo teorainn luais a chur i bhfeidhm, agus chaithfeadh duine a admháil, gur maith an toradh é sin ar na rampaí úd, ach má bhreathnaíonn tú ar an dtaobh eile den scéal, feicfidh tú nach bhfuil ann ach an bealach leisciúil le dlí a chur i bhfeidhm.
Conas a dhéanann tú sin amach?
Bhuel, ritheadh an dlí le teorainneacha áirithe luais a chur i bhfeidhm ar shráideanna ár mbailte, agus ár gcathracha. Anois, ar thiomáin na gluaisteánaithe taobh istigh de na teorainneacha sin? Bí cinnte nár thiomáin. Agus ar deineadh chuile iarracht ansin, iachall a chur orthu, glacadh leis na rialacha sin? Rinne na gardaí a ndícheall leis na teorainneacha luais sin a chur i bhfeidhm, ach nuair a tugadh lucht briste na dteorainneacha céanna os comhair na cúirte, níor gearradh ach fíneáil beag orthu, sa chaoi gur tuigeadh do lucht briste na rialacha sin, nár fál go haer é, dá mbéarfaí orthu, nó gurbh fhiú an tairbhe an pionós. Ach dá ngearrfaí fíneáil sách trom orthu, bheadh scéal eile ar fad againn anois, agus ní bheadh aon ghá le rampaí a chur ar bhóithre, nó ar shráideanna nach raibh thar mholadh beirte, cheana féin. I ndáiríre, nach bhféadfadh duine a rá, nach raibh sa teorainn luais, a chéaduair, ach fastaím, agus fastaím gan chúis, nó dá gcuirfí na rampaí ansin, a chéaduair, ní bheadh gá leis an dteorainn luais in aon chor, má thuigeann tú leat mé! Agus má bhreathnaíonn tú air, ó thaobh eile fós, feicfidh tú nach bhfuil ann ach pionós a ghearradh ar chuile ghluaisteánaí, toisc go bhfuil mionlach beag ag briseadh an teorainn luais, agus caithfidh tú a admháil, gur baolach ar fad an beithíoch é an rampa céanna sin, agus dá dtiocfá ar cheann acu gan choinne, geallaimse dhuit é, go mbainfeadh sé stangadh asat fhéin, agus as do ghluaisteán bocht, ag an am gcéanna. N’fheadar an mbeadh cúis dlí ag duine i gcoinne na Comhairle Áitiúla, i gcás dá leithéid? Bheinn fhéin den tuairim go mbeadh! Agus arís, nach dona an scéal é, go gcaithfidh na Comhairlí Áitiúla a mbóithre, agus a sráideanna, a mhilleadh ar an mbealach sin, ar mhaithe le ceacht a mhúineadh do chupla áilteoir. Nárbh fhearr i bhfad iadsan a chur ó bhaol, in áit nach mbeadh ar a gcumas feasta dochar a dhéanamh do dhuine ar bith.
.
Nach é an scéal céanna é i gcás na gcuaillí sin a tógadh ar thaobh na dtaobhchasán, le tamall anuas. Nach amhlaidh a chuirtear ansin iad le bac a chur le gluaisteánaithe ionad páirceála a dhéanamh den dtaobhchasán? Nárbh fhearr, i fhfad, an dlí a chur i bhfeidhm, agus na taobhchasáin a fhágáil slán.
.
Rud amháin eile a thagann idir me fhéin agus codladh na hoíche isea na clampaí úd, a fháisctear ar rothaí na ngluaisteán a fhaightear páirceáilte, in áit a bhfuil páirceáil crosta ar ghluaisteánaithe. Nach é an scéal céanna arís é? Nárbh fhearr an dlí a chur ar na daoine a bhriseann an riail sin, agus gan iachall a chur air freisin, a ghluaisteán a shaoradh ón lucht clamptha. Is bróch go deo an nós é, nós úd an chlamptha, agus cothaíonn sé fuath bóthair, agus drochfhuil, i measc gluaisteánaithe, frí chéile, nuair a fheiceann siad a leithéid ag tarlú.
Ach b’fhéidir go bhfuil mo sháith ráite agam don bhabhta seo.
Mar sin, go dtí an chéad uair eile….
Slán….
********************
Peadar Bairéad.
********************
.
English 
Gaeilge