by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
E a c h t r a i g h D ú i n n
Caibidil 6
.
Chaith mé Samhradh na bliana in 1942, sa bhaile, i mbaile na Druime, in Iorras, Contae Mhaigh Eo, agus mé ag baint taitnimh as an saol sa bhaile. Ní bhíodh an oiread sin le déanamh agam na laethe úd, ach ghlacainn páirt ghníomhach i saol laethúil na feirme. Ní gá dhom a rá arís, nach raibh againn ach feirmín beag talaimh, ach dá laghad an feirmín, is ea ba mhó iad na graithí beaga a bhí le déanamh sa timpeall air, ag an aos óg. Bhíodh móin le sábháil, le cur amach, agus le tarlú abhaile, agus ní call dom a rá, gur ghlac mé fhéin páirt san obair sin uilig. Ní gá dhom a rá, ach oiread, nach mbíodh innealra ar bith in úsáid againn, leis an obair mhaslaitheach sin a dhéanamh. Ní bhíodh, mh’anam, sinn fhéin a dhéanadh an mhóin a shábháil, idir scaradh, iompó, agus ghróigeadh. Ní bhíodh de chabhair againn leis an mhóin a chur amach ar thaobh an bhóthair, ach Neidí fhéin, agus geallaimse dhuit é, go mbíodh muidinne chomh cruógach leis na hasail bhochta fhéin, ar ócáidí dá leithéid.
Bhíodh buachailleacht le déanamh ar na ba freisin, agus geallaimse dhuit é, nach mbíodh an gnó sin ró-éasca, ach oiread, nó bhíodh chuile shórt bradaíl á dhéanamh ag na ba s’againne, an tráth sin bliana, nó bhíodh barraí agus féar ag fás leo go buacach, sea, agus na gais ar áilleacht, agus ar mhilseacht, an domhain freisin, rudaí a mheallfadh bó bhradach ar bith, le tamall a chaitheamh le haer an tsaoil. Cuir le sin, go mbíodh ba againn freisin ag iníor sna dumhcha, a bhí, an t-am sin, mar choimíneas ag dhá thionónta is triocha, as na bailte timpeall. An tráth sin bliana freisin, bhíodh fataí le spraeáil, fiailí le baint, féar le sábháil, arbhar le tógáil, agus súgáin le casadh. Sea, agus de ghnáth, bhíodh siad tosaithe ar bhaint na bhfataí, roimh dul ar ais ar scoil domsa, i Mí Mheán an Fhómhair. Ach taobh amuigh de na graithí sin uilig, ní call dom a rá go mbíodh neart ama agam, le dul ag snámh, ag cladóireacht, agus ag déanamh spraoi, lem sheanchairde. Sea, níor bhasctha de mar shaol! Agus cuir le sin, go mbíodh mé ar ais i measc mo mhuintire fhéin, thiar in Iorras na nIontas, tar éis dom téarma fada, crua, staidéir, a chaitheamh i gceann de na Coláistí sagartachta úd, ar a mbíodh mé ag freasatal, an tráth sin.
Is dócha gur cheart dom cuid de na míbhuntáistí a bhain leis an bhfreastal ar na Coláistí sagartachta úd a lua anseo. Ar an gcéad dul síos, bhris siad an snaidhm a bhí mar cheangal idir mise agus mo phhobal dílis fhéin i mbaile na Druime. Ba straisnéar feasta mé i measc mo mhuintire fhéin. Chreim léann úd an tsagairt an snas draíochta a bhain leis an gcultúr, agus leis an tsibhialtacht ársa, ar díobh mé. Ní raibh an meas céaanna agam feasta ar thithe beaga bochta ceann tuí mo dhaoine fhéin, nach bhféadfaí a chur i gcomparáid leis na foirgnimh shnasta, dea-dheartha, fairsinge, a bhí thart orainn, le linn dúinn bheith ag freastal ar na tithe móra úd, a d’fhág an Cunta Llewellan Blake le huacht ag an SMA. Ní raibh an meas céanna agamsa feasta ar na díonta ceann tuí, ar na fallaí aoldaite, nó ar na tinte oscailte mar chóras cócaireachta.
Bhí sin uilig dona go leor, ach bhí rud níos measa fós ag baint leis an gcineál sin oideachais. Cuireadh ar ár súile dúinn, nach raibh canúint iargúlta ár muintire sa bhaile, inghlactha mar mheán cumarsáide, don sagart léannta, agus sa tslí sin, tógadh claí ard eile idir mé fhéin agus mo mhuintir thiar. Caithfidh mé a rá, nár dhein mé dearmad riamh, anuas go dtí an lá atá inniu fhéin ann, ar an éagóir neamhbheartaithe sin, a deineadh orainne, ábhair shagairt, i gcoláistí sagartachta na tíre seo, ag an am sin. Is dócha go bhféadfaí sin uilig a chur i gcrích, ar mhódh nach mbainfeadh den mheas, nó den uraaim, a bhí againn dár muintir fhéin, nó dár gcultúr fhéin, ach baineadh úsáid as an searús, agus as an magadh, mar airm, le sinn a scaradh ón bpobal ba dhúchas dúinn. Ní call dom a rá, gur éirigh liom, ar ball, cúl a chur ar an bhfolcadh intinne sin, agus gur mó, go mór fada, mo mheas ar mo dhúchas inniu ná riamh, ach ag an am gcéanna, fanann cuimhne na héagóra úd, go glas, i gcistin na gcuimhní, sa tslí go mbíonn orm na cuimhní céanna sin a dhíbirt go rialta as croí m’anama.
Ach le filleadh ar an scéal…Am áirithe, i Mí Lúnasa na bliana sin, 1942, tháinig litir chugainn ó Choláiste an Chroí Ró-Naofa, ag cur in iúl dúinn gur éirigh thar barr liom i Scrúdú na Meánteistiméireachta, agus dá bharr sin, go rabhthas ag súil anois, go mbeinn ag dul go Coláiste Sheosaimh, i Wilton, ar imeall chathair Chorcaí, i dtús Mhí Mheán Fómhair. Ní gá a rá, go raibh áthas an domhain orm fhéin gur éirigh liom chomh maith sin sa Mheánteistiméireacht, agus bhí sceitimíní áthais orm freisin, go mbeinn ag dul go Coláiste Sheosaimh, i gceann achair ghearr. Ní cuimhin liom anois an gliondar céanna a bheith ar na daoine thart orm, nó is dócha nach mbíodh cleachtadh ró-mhor ag daoine thiar, an tráth úd, ar dhaoine ag déanamh scrúduithe poiblí, murab ionann is an lá atá inniu ann. Ach bhí mo mhuintir fhéin bródúil go maith asam, agus moladh go mór mé as an éacht a bhí déanta agam, an chéad duine de Bhairéadaigh na Druime ar éirigh leis an Mheánteistiméireacht chéanna sin a dhéanamh, gan trácht in aon chor ar marcanna arda a fháil inti. Ach sin scéal eile d’oíche eicínt eile.
In éineacht le toradh an scrúdaithe sin, dár ndóigh, fuaireamar chuile eolas faoi’n scoil nua úd i gCorcaigh, agus ar chuile shórt a bheadh ag teasatáil uaim, le linn dom bheith ag freasatal ar an gColáiste céanna sin. Bhuel, ceannaíodh a raibh le ceannacht, agus ullmhaíodh a raibh le hullmhú, agus ar an lá spriocáilte, bhí mo mhálaí pacáilte ullamh agam. Ní call dom a rá, gurbh iad mo dheirfiúracha agus mo mháthair fhéin a rinne bunús na pacála céanna sin, nó cheana féin, bhí mo mhuintir thiar ina míle cuid thart orm, agus ómós an tsagairt á thabhairt dom acu, cé nach raibh ionnam fós ach sagairtín. Ar an mhaidin spriocáilte sin, bhuaileamar bóthar, mé fhéin is mo dheartháir Seán, grásta ó Dhia air, agus d’iompar seisean mo mhálaí taistil ar a rothar, agus ba ghearr an mhoill orainn Béal an Mhuirthead a bhaint amach, nó ní thagadh an bus thar dhroichead Bhéal an Mhuirthead, isteach sa Mhuirthead, an tráth úd. D’fhágamar slán ag a chéile agus isteach liom fhéin sa bhus, áit ar chuir Tom Cuffe, agus a stiurthoir, fáilte is fiche romham, agus thugadar aire dom’ mhálaí freisin dom. Ar ball, d’ardaigh siad a seolta, agus ba ghearr an mhoill orthu Béal an Átha a bhaint amach. Thart ar dhá uair a chloig a thógadh sé ar an mbus an dá scór míle sin a thaisteal, nó ní raibh na bóithre céanna thar mholadh beirte, an t-am sin.
Bhí go maith, is ní raibh go holc. Shroicheamar Béal an Átha, thart ar a haondhéag ar maidin, agus ar an droch uair, bhí traein na maidine sin glanta lei as an stáisiún, cheana féin, agus ní bheadh traein eile ag dul amach go dtí an mhaidin dár gcionn. Dona go leor, a tháilliúir! arsa mise liom fhéin, agus d’fhág sin nach raibh le déanamh agamsa ach an lá fada sin a chaitheamh, ag siúl timpeall ag tabhairt chuile sórt faoi deara, sea, agus béile a chaitheamh, nuair a bheadh gá lena leithéid. Chuir mé fúm, an oíche sin, in Óstán an Néifin, i Sráid Artúir, cóngarach don Scardán úd, a bhí suite, ag an am sin, mar a bhuaileann Bóthar Bhéal an Mhuirthead le Bóthar Bhéal Easa. Ní fhéadfainn a rá gur bhain mé taitneamh as an lá fada fuar sin, a chaith mé ansin i mBéal an Átha, ar bhruacha féarmhara méithe na Muaidhe, i dtús Mhí Mheán Fómhair, sa bhliain 1942, ach caithfear cur suas leis an rud nach bhfuil leigheas air, agus bhí mé ‘mo shuí go breá luath, an mhaidin dár gcionn, agus mé ar mo bhealach go dtí stáisiún na traenach, i mBéal an Átha. Ní call dom a rá, go raibh an cogadh faoi lán tseol, an tráth úd, agus ní call dom a rá, ach oiread, go raibh chuile shórt connaidh gann, sa tír seo, ag an am, agus dá bharr sin, bhí na traenacha mall, tuirsiúil, neamh-mhuiníneach. Ba mhall tuirsiúil an turas é ó Bhéal an Átha go Luimneach, nó ní raibh ar ár gcumas dul níos faide ná sin, an dara lá sin. Muid ag stopadh anseo is ansiúd, fan an bhealaigh, agus muid ag iarraidh chuile bhabhta, a fháil amach, tuige an mhoill ar fad. Bhíomar tuirseach go maith um thráthnóna, nuair a shroicheamar Luimneach na long. Ar thug tú faoi deara, go bhfuil mé ag baint úsáid’ as an uimhir iolra anseo, agus is é cúis atá le sin, nó go raibh cuid de na mic léinn óm’ rang i gColáiste an Chroí RóNaofa, i mBéal an Átha Fhada, in éineacht liom, faoin am sin, nó bhíodar siúd ar a mbealach go Coláiste Sheosaimh, i Wilton Chorcaigh, freisin, an lá céanna sin, agus tháinig siad ar bord na traenach, fan na slí. Mar a dúirt mé cheana, bhí an traein chéanna mall go leor, agus b’éigean di tréimhsí sách fada a chaitheamh ina seasamh ina staic i stáisiúin áirithe, le gual, nó móin, nó uisce, a thógail ar bord, de réir mar a theastaigh na hearraí sin uaithi, nó bhí connadh gann ag an am. Ní cuimhin liom anois, cár chuireamar fúinn i gcathair Luimní, an oíche úd, nó ba é a tharla, nó go raibh fios a mbealaigh ag cuid de na mic léinn, agus ní raibh le déanamh agamsa ach iad siúd a leanúint, agus fuaireadar lóistín, agus chuile shórt eile a bhí uainn, dúinn. An tríú lá, chuamar ar bord traenach eile a bhí le sinn a thógáil go cathair álainn Chorcaí.
Ar deireadh thiar, bhaineamar ár gceann scríbe amach, agus ní call dom a rá, go raibh tuirse bóthair is bealaigh orm fhéin, nó bhí trí lá fada caite agam ag déanamh an turais fhada, thuirsiúil, anacair sin, ach nár chuma faoi sin? Nach raibh ceann mo scríbe bainte amach agam? Agus nach raibh Coláiste breá Sheosaimh, i Wilton, bainte amach agam, an Coláiste sin, a bheadh mar bhaile agamsa, ar feadh trí bliana fada. Agus seo linn arís ag dul tríd an gcéapar céanna arís, faoi mar a tharla i gColáiste an Chroí Ró-Naofa, dhá bhliain, díreach, roimhe sin. An babhta seo áfach, ní capall agus “jaunt” a bhí romhainn, le sinn a thabhairt ó stáisiún na traenach go dtí an Coláiste, ach carranna. Tugadh timpeall an Choláiste sinn, le chuile shórt a theaspáint dúinn. Tugadh a leaba fhéin sa suanlios do chuile dhuine againn, agus deasc sa halla staidéir, sea, agus fiú áit faoi leith sa tSéipéal, nó bhí séipéal breá dár gcuid fhéin againn i Wilton, nó ba chuid de pharáiste, an eaglais chéanna sin, agus thagadh pobal na dúiche sin isteach ansin, le hAifreann a éisteacht, Domhnach is Dálach, ach bhí Aireagal beag dár gcuid fhéin againne, mic leinn, i gcroslann sa séipéal sin.
Chuireamar ár n-earraí i dtaisce sna cófraí, agus sna cóifríní a tugadh dúinn, agus nuair a bhí chuile shórt a bhí le déanamh againn, déanta, tugadh isteach sa mbialann sinn, agus arís, teaspáineadh ár n-áit sa halla mór sin dúinn. Fuaireamar béile an tráthnóna, agus geallaimse dhuit é, go raibh goile againn chuige. Ach ní raibh mórán nua ag baint leis an leagan amach i gColáiste Sheosaimh, thar mar a bhí, i gColáiste an Chroí Ró-Naofa, ach bhí orainn aithne a chur ar rang nua mic léinn, nó d’fhanadh na mic léinn trí bliana fhada sa Choláiste sin. Ba é an leagan amach a bhí acu ansin nó go ndéanadh na mic léinn an Ard Teistiméireacht tar éis dhá bhliain staidéir, agus ansin, dhéanaidís an chéad bhliain Ollscoile, i gColáiste na hOllscoile, Corcaigh. Ba ghearr an mhoill orm aithne a chur ar na mic léinn Ollscoile, agus caithfidh mé a rá, gur chun mo leasa é, an aithne chéanna sin, nó d’fhan cuid de na daoine sin ina gcairde dílse agam ar feadh na mblianta fada ina diaidh sin.
Ach b’fhéidir gur leor sin do thuras na huaire seo, agus sa chéad chaibidil eile, cuirfidh mé síos daoibh, ar chuid de na heachtraí agus de na himeachtaí a bhain dom, fad is a bhí mé im mhac léinn i gColáiste Sheosaimh, i Wilton, Corcaigh, le linn bhlianta deiridh an dara cogadh domhanda.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
.
E a c h t r a i g h D ú i n n
Caibidil 13
.
Sa chaibidil deiridh bhí mé ag cur síos ar na laethe, nó na blianta, a chaith mé im’ nóibhíseach i gCloughballymore House, Cill Colgain, i gContae na Gaillimhe, ach sul má fhágaim Cloughballymore House taobh thiar díom, ba mhaith liom tagairt a dhéanamh do chupla rud eile, le pictiúr níos iomláine den áit sin a thabhairt don léitheoir. B’fhéidir nárbh olc an rud é, tuairim eicínt a thabhairt, faoin gcineál beatha a chleachtaímis, agus muid inár nóibhísigh ansin, díreach i ndiaidh an dara cogadh domhanda. Ba é a bhíodh againn don bhricfeasta, ar maidin, nó brachán i dtosach, agus ansin, cupán tae agus arán, ní call dom a rá, nach mbíodh im againn le cur ar an arán sin, ní bhíodh againne ach margairín, dár ndóigh choinnítí an t-im do na sagairt a bhí inár mbun. Diabhal locht ar bith ar an gcineál sin beatha, adéarfadh duine, b’fhéidir, agus bheadh an ceart aige, ach amháin inár gcásna, bhí ceataí sa scéal, nó i gcás an aráin sin de, d’fhéadfá a rá, nach raibh sé inite in aon chor. Ba é an rud a tharla, nó gur dhein údaráis an Choláiste a gcuid cruithneachta fhéin a mheilt ina plúr, agus b’as an plúr sin a dhéanaidís ár n-arán laethúil a fhuint. Anois, bhí an iomarca taise sa chruithneacht sin tar éis drochfhómhar na bliana úd 1947 , agus dá bharr sin, ní bhíodh inite de na builíní a dhéanaidís aisti, ach an screamh, agus b’in díreach an méid de a d’ithimis, nó bhí an chuid eile ina thaos, gan chuma an aráin chor ar bith air. Bhí go maith. Leanamar linn ag iarraidh maireachtáil ar an bpraiseach sin, ar feadh tamaill, ach ansin chuireamar stailc suas, agus chuireamar in iúl do na húdaráis, nach gcuirfeadh muid suas lena leithéid de bhia, a thuilleadh. Bhuel, a stór mo chroí thú! ba bheag nach ndeachaigh siad le báiní ar chlos an méid sin dóibh. Ba bheag nach gceapfá gur orainne a bhí an locht ar fad, nó dár leosan, ba cheart, agus ba chóir, do nóibhísigh, bheith sásta cur suas lena leithéid, agus gan scéal mhadra na n-ocht gcos a dhéanamh de! Chaitheadar seal ar a marana. Bhíomarna ag ceapadh go dtabharfaí bata agus bóthar do chuid againn, ach ar deireadh thiar, tuigeadh dóibh, nach raibh dhá cheann ar dhuine ar bith againn, agus nach raibh á dhéanamh againn, ach an rud a dhéanfadh siad fhéin, dá mbeadh siadsan inár gcásna, rud nach raibh, nó fuaireadarsan a gcuid aráin fhéin ó bhácús i gCathair mhór na Gaillimhe. Bhuel, ba é deireadh an scéil sin é, nó gur stop siad dá gcruithneacht fhéin a mheilt, agus gur thosaigh siad ag ceannacht aráin isteach ón mbácús sin i gCathair na Gaillimhe. Ní call dom a rá, go mba mhór an faoiseamh dúinne, an socrú sin.
Bhíodh an dinnéar againn, thart ar mheánlae, agus ba é a bhíodh againn don bhéile sin nó anraith, de chineal eicínt, i dtosach, agus ansin, bhíodh feoil, fataí, agus glasra eicínt á dtionlacan, agus bíodh nach mbíodh ceann ar bith acu thar mholadh beirte, de réir chaighdeán an lae inniu, ag an am gcéanna, caithfidh mé a admháil go gcuirfeadh siad cúl ar an ocras, agus go sásódh siad sinn, go ceann scathaimh, ach go háirithe. Anois, caithfidh mé a admháil, go raibh cupla glasra nár thaitin in aon chor liom fhéin, agus b’iad sin, cainneann, agus biatas dearg. Bhíodh milseog de chineal eicínt againn freisin, le críoch a chur le chuile dhinnéar acu. Lá amháin bheadh rís ar bhainne againn, lá eile, bheadh úlla bruite agus custard, agus lá eile fós, bheadh maróg aráin mar mhilseog againn. Ní call dom a rá, go dtaitnaíodh an milseoga céanna liomsa, ach go háirithe. Dár ndóigh, i gcás cuid de na buachaillí, a bhí níos beadaí ná mise, ní bhíodh meas an mhadra acu ar na milseoga céanna sin, agus b’in an fáth go mbíodh thar mo dhóthain le n-ithe agamsa, chuile lá, geall leis! Níor luaigh mé nach mbíodh cead cainte againn le linn ár ndinnéir! Bhuel, ní bhíodh, nó is amhlaidh a bhíodh leabhar eicínt á léamh, i rith an bhéile, leabhar a mbíodh blas spioradálta air, de ghnáth.
Don tae, ansin, bhíodh, b’fhéidir, brúitín, maraon le harán agus margairín, agus cupán tae, nó caifé, mar bhí tae gann go leor, an tam sin.
Nuair a chuimhníonn tú air, is dócha go mbeadh ort a rá, nach raibh basctha de mar bheatha, ach d’ógánaigh, a raibh goile na seacht bhfathach acu, ag an am sin, b’é a locht a laghad, chuile bhabhta. Ag breathnú siar air anois, is iad na smaointe a thagann thar nais chugamsa faoi na béilí sin, nó an chaoi ar leagadh os ár gcomhair iad, d’fhéadfaí iad a chur i láthair ar bhealach i bhfad níos taitneamhaí, agus níos mealltaí, b’fhéidir, ach taobh amuigh den arán úd, bhíodh a mbunús inite, agus chomh maith le sin, is dócha go raibh sé an-deacair srian a chur ar an gcaiteachas ar bhianna dúinne, nó i ndáiríre, d’iosfadh muid an diabhal fhéin, gan salann, gan anlann, dá bhfaigheadh muid bruite é, ag an am sin. Is dócha gur leor sin mar chuntas ar an gcineál beatha a thugtaí dúinne, nóibhísigh, i gCloughballymore House, idir Mheán Fómhair 1945, agus Meitheamh 1947.
Bhí úllord ollmhór ag an gColáiste, agus b’orainne a thit sé, aire a thabhairt don úllord céanna sin. Bhíodh orainn é a choinneáil deas, néata, i rith na bliana, agus sa bhFómhar ach go háirithe, bhíodh orainne na torthaí a d’fhás san úllord céanna sin a bhaint, a chnuasach, agus a chur ar stór, ionnas go mbeadh raidhse úlla agus torthaí eile againn, a choinneodh torthaí linn, go dtí an tráth sin bliana arís. Nár bhreá go deo an obair dúinne sa bhFómhar é, bheith amuigh san úllord sin ag baint úll. Ní gá dhom a rá, go mbíodh lán-chead againn ár ndóthain úll a ithe, le linn na hoibre sin. B’fhéidir nach bhfuil sé sin fíor, amach is amuigh, ach cuirfidh mé mar seo é, d’ithimis ár ndóthain úll agus sinn ag cnuasach na n-úll sin! Ní hé sin amháin é, ach thógaimis roinnt úll linn, i ngan fhios, agus choinnímis sa Suanlios iad, le cúl a chur ar an ocras, dá mbeadh gá lena leithéid, nó bhainimis úsáid astu freisin, nuair a thagadh fonn beadaíochta orainn, i rith an lae, nó d’fhéadfaimis dul isteach sa Suanlios, i ngan fhios, agus úll breá, aibidh, dearg, a thabhairt linn, le bheith ag baint sclaimheanna as, nuair nach mbeadh duine ar bith de na sagairt sa timpeall!
Bhíodh gnó eile le déanamh againn san úllord céanna sin freisin, nó istigh ansin, bhíodh bláthcheapacha ina scórtha againn, le bláthanna a choinneáil leis an altóir, ó cheann ceann na bliana. Chuir mé fhéin sár-aithne ar na bláthcheapacha sin, nó chaith mé seal im shacraisteoir, agus dá bharr sin, b’ormsa a thit sé, bláthanna deasa úra a choinneáil ar na haltóirí, chuile lá, agus ó cheann ceann na bliana sin. Thaitin an post sin go mór liom, nó ba san ionad sin a chaithinnse m’am, nuair a bhíodh na nóibhísigh eile amuigh ag obair go dian ar na bóithríní, nó ag scuabadh, ag glanadh, ag snasadh, is ag déanamh cibé cineál oibre, a bheadh leagtha amach dóibh le linn ár sealanna oibre, ó lá go lá. Bhíodh de dhualgas ormsa, an tAireagal a choinneáil glan, néata, snasta. Sea, agus bhíodh orm freisin, aire a thabhairt do na soithigh coisricthe, agus éide an Aifrinn a leagan amach do na sagairt, chuile thráthnóna, sa chaoi go mbeadh siad ullamh ansin dóibh ar maidin.
Níor luaigh mé, go nuige seo, gur chaith mé bliain im chinnire ar nóibhísigh an Choláiste. Ba bhreá taitneamhach an gnó é sin, agus i ndáiríre, bhí sé easca go maith dualgaisí an phoist sin a choimhlíonadh. Ba é an gnó ba mhó a bhí le déanamh ag an gcinnire, nó fanúint i dteangmháil leis na nóibhísigh, sa chaoi go dtuigfeadh sé díreach céard a bheadh ag dó na geirbe acu, ó am go chéile. Ansin, bheadh ar a chumas, leagan áirithe de sin a chur in iúil do na húdaráis, agus ar an dtaobh eile den scéal sin, bheadh an cinnire i dteangmháil leis na húdaráis, agus thuigfeadh sé céard a bheadh ag dó na geirbe acusan freisin, agus ansin, d’fhéadfadh sé leagan áirithe de sin a chur in iúl do na nóibhísigh. Níl dabht ar domhan, nó gur bhraith toradh a chinnireachta ar chomh maith is a d’éirigh leis an dá thrá sin a fhreastal. Bhí graithí beaga eile le déanamh ag an gcinnire freisin. B’eisean a bheadh i gceannas nuair a bhíodh na mic léinn ag déanamh a gcuid staidéir sa Halla Mór, chuile thráthnóna, agus i ndáiríre, bhí seisean i bhfeighil cúrsaí, am ar bith nach mbeadh sagart ansin le súil a choinneáil ar chúrsaí. Caithfidh mé a admháil, gur thaitin an post sin go mór liom, agus ag breathnú siar anois ar chúrsaí na bliana sin, déarfainn, nár éirigh go ró-dhona liom dualgaisí na hoifige sin a chur i gcrích, le linn dom bheith in úim don ghnó sin. Thug an post sin deis dom freisin, teacht i gcabhair ar nóibhíseach ar bith a bheadh i dtrioblóid, ar bhealach amháin, nó ar bhealach eile. Ar bhealach, bhí gnó an chinnire an-chosúil le gnó an phóilín. Bhí sé ansin le rialacha an Choláiste a chur i bhfeidhm, agus dá dteipfeadh air sin a dhéanamh i gcás mhic léinn ar bith, ansin bheadh de dhualgas air, sin a chur in iúl do na húdaráis, agus cead acusan ansin cibé rud ba mhaith leo a dhéanamh, le cúrsaí a chur ina gceart arís. Ach, chomh fada is is cuimhin liom anois, ní bhíodh orm dul chuig na húdaráis ach go fíor-annamh, nó bhíodh na mic léinn fhéin breá, toilteanach, do chomhairle a ghlacadh, agus rud a dhéanamh ort, agus b’in an bealach ab’ fhearr le dualgaisí an phoist sin a chur i gcrích.
.
.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
.
Fáilte romhat, a Easpaig
.
Fáiltíonn Osraí romhat, a Easpaig,
Go Suí Chiaráin, cois Feoire glé,
Fáiltíonn do phobal romhat abhaile
Ón Róimh anoir mar Aoire Dé.
.
Bronnadh cumhacht trí leagan lámh ort,
Glacaimidne led mhisean chugainn,
Is guímid rath is séan ort feasta,
Grásta ó Dhia duit is dúinn.
.
Nár laga Dia do mhisneach choíche,
Go neartaí sé do chroí ‘s do lámh,
Go n-éirí leat trí dheonú Chríosta
Teaghlach Chiaráin a sheoladh slán.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Fuerteventura 1
.
Peadar Bairéad
Far-away Places
.
D’inis mé dhaoibh, tamall ó shoin, faoin saoire iontach a chaith mé i bhfad ó bhaile, amuigh i Fuerteventura, ceann de na hOileáin Chanáireacha. Sin an fear de na hOileáin sin is cóngaraí do chósta na hAfraice. Tá a shliocht sin air, nó bíodh go bhfuil sé suite roinnt mhaith mílte amach ón gcósta sin, ag an am gcéanna, éiríonn leis na stoirmeacha geimhriúla gaineamh geal ón Sahára a shéideadh trasna na farraige chuige, sa chaoi go bhfuil limistéar fairsing den oileán sin clúdaithe le dumhchanna geala gainimhe, dumhchanna atá chomh geal, d’fhéadfa a rá, leis na dumhchanna a gheofá fan chósta an Mhuirthead, in Iorras, i gContae Mhaigh Eo. Sea, agus féach ar an ainm a baisteadh ar an bhfoirgneamh ina raibh muid lonnaithe fad a bhíomar ag cur fúinn ansin, “Oasis Dunas”, sea, tugann sin le fios do dhuine go raibh na dumhchanna gainimhe sa chuid sin den oileán, agus tá na hÁrasáin sin suite ar imeall an Ionaid Saoire sin Corralejo.
Guided Tour !
Ar ar mbealach, ar bhus, ón Aerfort go Corralejo, bhí deis ag ár dTreoraí ualach asail de scéalta faoin oileán a insint dúinn, agus chomh maith le sin, bhí deis aice ár n-aire a dhíriú ar fhear eile de na hOileáin Chanáireacha, ar Lanzarote, a bhí le feiceáil go taibhsiúil ar thaobh na láimhe deise, agus cuma draíochta air faoi ghrian scaltach róstach an mheánlae. Chuamar thar roinnt bailte poirt, agus míníodh dúinn, go mba thogha ionaid iascaigh iad na bailte céanna sin, ach chuir sí fainic na bhfainic orainn ag rá go raibh de nós ag na dúchasaigh, i gcuid acu, an iascaireacht sin a dhéanamh gan snáithe éadaigh orthu, taobh amuigh de hata agus stocaí, b’fhéidir!
Chonaiceamar freisin sléibhte agus cnoic den uile dhéanamh, cuid acu maol, cuid acu beannach, agus cuid eile fós nach raibh maol nó beannach, ach iad ait, iontach, dodhearmadtha.
Beck’s Mansion ?
Ar ár mbealach freisin, chuamar thar áras nua a bhí á thógáil ar thaobh an bhóthair, é ollmhór, míofar, neamhghnách, ach míníodh dúinn go raibh sé fágtha sa tslí sin le tamall anois.
Cé a mba leis é, an ea?
Luadh Posh agus Becks leis.
Agus tuige nár críochnaíodh é?
Ní raibh freagra na ceiste sin ag éinne, a dúradh linn, ach go raibh an chuma ar an scéal nach bhféadfadh an bheirt sin teacht ar aon fhocal, faoin chaoi ab fhearr le críoch oiriúnach a chur ar a “gCasa Grande” i bhFuerteventura. Minic a chualamar faoi chaisleáin sa Spáinn a bheith á thógáil ag duine! bhuel, is dócha go bhfuil ceann de na caisleáin sin á thógáil ag an lánú seo i gcúige iargúlta de Ríocht sin na Spáinne, agus má éiríonn leo riamh é a chríochnú, tá mé cinnte go mbeidh “Casa” ar dóigh acu amuigh ansin, é suite in áit chomh halainn is a d’fhéadfá a fháil, agus é feistithe ansin, ag breathnú amach ar an bhfarraige agus ar Oileán álainn Lanzarote.
Unexpected delay
Ar deireadh thiar, shroicheamar ár gceann scríbe, agus muid tuirseach, traochta. lag leis an ocras. Thugamar aghaidh ar an gcúntar, áit a raibh orainn dul trí na gnáthchúrsaí cláraithe. Ach bhí ceataí sa scéal inár gcásna, áfach. Ní dóigh liom gur mhínigh mé, i dtosach báire, go raibh dhá ghrúpa dínn ann, mé fhéin is mo bhean i dtosach báire,, agus in éineacht linn, bhí ár n-iníon, a céile, agus a mbeirt páistí siúd. Bhuel, ní raibh tásc nó tuairisc fúinne le fáil sna leabhair s’acusan. Bhí orainn fanacht ansin, fad is bhí siad ag cuartú anseo, is ag ransú ansiúd. Chuireadar fios ar an mbainisteoir, agus ba é an scéal céanna aigesan é, ní raibh ar a chumas faisnéis ar bith a fháil go raibh muid cláraithe acusan don tsaoire sin, olc, maith, nó dona. Lean an scéal mar sin ar feadh uair a chloig, ar a laghad, agus ansin, tháinig duine eicínt ar chuntas, i leabhar eicínt, go raibh árasáin curtha in áirithe don dhá ghrúpa dínn.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Geimhreadh chugainn
Peadar Bairéad
(This week we consider the oncoming Winter Season)
.
Clocha Ceangailte is Linn ‘na Leac
Anois, bíodh go raibh muid uilig ag baint taitnimh as Samhradh beag na nGéanna suas go deireadh an Fhómhair, ag an am gcéanna, d’fheicfeadh an tsúil ghéar go raibh muid i ngiorracht urchar méaróige do Shéasúr garbh, gangaideach, an Gheimhridh. Ní call dom a rá, go bhfuil na laethe ag dul i ngiorracht agus na hoícheanta ag dul i bhfad. Is ísle go mór fada an ghrian ar an spéir um mheánlae anois, rud a fhágann nach bhfuil an teas céanna á dháileadh orainn ag ár seanchara, an ghrian gheal, ghlórmhar, agus go bhfuil lucht réamhfhaisnéis na hAimsire ag fógairt go bhfuil glaisreo chugainn gan aon ró-mhoill.
Tá roinnt mhaith de na héanacha a tháinig chugainn ar chuairt Samhraidh imithe leo abhaile, cheana fhéin, agus gan fágtha againn anois ach ár seanchairde, na préacháin, na dreoilíní, na loin dubha, na druideanna, agus thar aon éan eile, an spideoigín cairdiúil, comharsanúil. Ní cheolann na héin chéanna sin chomh binn blasta is a dhéanaidís le linn Shéasúr na Cúplála, nó fiú, le linn dóibh bheith ag tógail clainne, nó nach é an rud is mó a dhéanann tinnis dóibh, an tráth seo bliana, nó teacht i dtír, agus iad ag súil go bhfaighidís bua ar Gheimhreadh gáifeach eile. Ní call dom a rá, go dtagann éanacha eile ar chuairt turasóra chugainn le linn Shéasúr fuar oighreata an Gheimhridh.
“Yellow and black and pale and hectic red”
Breathnaigh anois ar an bhfásra atá thart orainn, idir chrainn, toir, agus bláthanna, agus is gearr go dtabharfaidh tú faoi deara, go bhfuil an Geimhreadh ina rás chugainn. Thabharfá faoi deara láithreach, an t-athrú atá tagtha ar dhathanna na nduilleog, nó tá a mbunús tite, cheana féin, agus roinnt eile ag athrú datha ar a ndícheall, agus iad ag iarraidh dul i bhfolach ón sioc agus ón síon a thuigeann siad a bheith chucu, gan aon ró-mhoill, ach tógann siad croí an duine daonna, lena ndathanna áille Fómhair, cuid acu donn, cuid acu órga, agus cuid eile fós, chomh dearg le caor. Nach álainn an feic iad faoi sholas na gréine? Breathnaigh ar na toir, thart orainn, faoin am seo bliana, agus feicfidh tú go bhfuil a mbunús maol, feannta, cheana féin, ach anseo is ansiúd, feicfidh tú tor síorghlas, tor nach gcailleann a dhuilliúr in aon chor, ar theacht an Gheimhridh, ach breathnaigh ar na bláthanna, agus feicfidh tú an slad is an t-ár atá imithe orthusan ag gaoth, ag fearthainn agus ag fuacht. Cheana féin, tá bláthanna geala, péacacha, an tSamhraidh, sínte, tréith, agus gan le déanamh acusan ach iarracht a dhéanamh ar a síolta a chur i dtaisce don chéad bhliain eile. Tá bláthanna eile ann, a mhaireann, ar neamhchead don bhfuacht agus don oighir, agus le cois na mbláthanna sin uilig, tugann roinnt eile dúshlan glan an Gheimhridh fhéin, agus leanann orthu i mbláth, faoi shrón náimhdeach na haimsire dona.
Geimhreadh chugainn
.
Íslíonn grian i dtreo léaslíne, is slógann scamaill ar spéartha liath’,
Tréigeann cuach is fáinleog luath, críocha ársa Choinn is Bhriain.
Feonn féar, is críonann duille, lomtar tom , is nochtar sceach,
Líontar díog, is leatar srutha, clocha ceangailte is linn ‘na leac.
.
Cosctar ceol fuiseoig’ is céirsí is leathann tost thar shliabh is má,
Ach ceolann dreoilín ar ghéag gan duille, ag fógairt áir ar fhuach is crá.
Anáil na mbó ina gal gheal, reoite, á stealladh uathu ina múrthaí ceo,
Éin gan deoch, gan bhlas le n-ithe, Talamh sioctha, is loch faoi reo.
.
Feannann goimh an craiceann daonna, is cránn fós ainmhí is éan,
Sileadh sróin’ is casacht phléascach, toradh siúl amuigh faoin aer.
Ceolfaidh dreoilín, is feadfaidh lon dubh, fillfidh arís fáinleog is cuach,
Is tógfar croíthe le háthas saolta le ceol is dath ó Rí na nDúl.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Daonlathas! adeir tu?
.
Nach minic a chualamar an nath cainte úd faoin ndaonlathas, adeir nach bhfuil an córas rialaithe céanna sin thar mholadh beirte, ach, ag an am gcéanna, gurb é an ceann is fearr a fionnadh, go nuige seo. Sea, agus d’fhéadfadh ruainne den cheart a bheith acu sa mhéid sin, go háirithe, an chuid sin den nath adeir nach bhfuil an córas gan locht! Tá a fhios againn uilig, nach bhfuil córas iomlán daonlathach inshroichte, nó ní bheadh sé indéanta, i Stáit an lae inniu, chuile dhlí agus acht a chur faoi bhráid dhaonra iomlan an Stáit, mar sin, sé an córas is cóngaraí dó sin, nó an daonlathas ionadíoachta, nuair a roghaíonn pobal de dhaonra áirithe, nuair a roghnaíonn siad ionadaí, nó teachta, lena dtuairimí siúd a leagan os comhair na parlaiminte náisiúnta. Ach fiú sa chás sin, caithfear a rá, go bhfuil roinnt mhaith den chur i gcéill i gceist ann, nó ní bhíonn saorchead ag an ionadaí tofa sin, riachtanais a phobail a leagan os comhair na Dála, toisc go bhfuil dualgas air déanamh mar adeir a Pháirtí leis a dhéanamh, agus lena chois sin, nach bhfuil laincis air vótáil ar son rún a Pháirtí Polaitíochta.
Daonlathas! adeir tú?
Céard faoin gCeathrú hEastát?
Tagann fórsaí eile isteach sa chodromóid freisin. Céard faoin gCeathrú hEastát? nach ndéanann siadsan a míle dhícheall, uaireannta, ar a dtionchar fhéin a chur i gcionn ar na polaiteoirí? Agus nach mbíonn an chloch sa mhainchille acu freisin, agus iad ag dul isteach i ngort na polaitíochta. Breathnaigh ar an gcaoi a gcaitheann cuid acu le Taoiseach an Stáit s’againne, le scathamh anuas anois. Sea, agus níl dabht ar domhan ann, ach go mbíonn tionchar acu freisin le linn na dtoghchán, nó déanann siad a ladar a shá isteach sna diospóireachtaí polaitíochta, a bhíonn ag réabadh leo ina loscadh sléibhe, ó cheann ceann na tíre, le linn na dtoghchán céanna sin. Anois, nílim ag rá go mba dhroch rud, amach is amuigh, a leithéid a dhéanamh, nó dá mbeadh an Ceathrú hEastát ag glacach páirt dáiríreach sa diospóireacht sin, agus dá mbeadh siad ag iarraidh an pobal a chur ar an eolas, bheadh leas an phobail sin á dhéanamh acu, ach ar an láimh eile, dá mbeadh siad ag iarraidh dallamullóg a chur ar na vótóirí, chun iad a mhealladh lena vótaí a chaitheamh ar bhealach áirithe, ar mhaithe leosan, nó mar bhealach le díoltas a imirt ar pháirtí áirithe, bhuel, ansin, ní leas an phobail a bheadh á dhéanamh acu, ach a mhalairt ar fad.
Breathnaigh freisin ar thionchar na láithreoirí teilifíse agus raidió agus an chaoi a ndéanann siadsan iarracht ar a ndearcadh fhéin a chur chun cinn, sna cláracha a laithríonn siad. Ar mhaithe leis fhéin a dhéanann an cat crónán, adéarfadh duine faoi roinnt mhaith acusan!!
Ceant na Cumhachta !
Agus arís, nár chóir dúinn súil a chaitheamh orthu siúd a bhíonn sásta a gcuid airgid a chaitheamh, ar mhaithe le vótaí a cheannacht d’iarrthóir áirithe, nó do pháirtí áirithe, toisc, go dtuigtear dóibh, go dtabharfaí deis dóibh, ar ball, a soc a shacadh isteach sa trach beathaithe, i ngan fhios, d’fhéadfá a rá, don phobal frí chéile. Nach ‘in laige eile sa chóras daonlathais s’againne?
Táid ann freisin adéarfadh, nach gcuireann Comhrialtais le clú ár ndaonlathais, nó nuair a bhíonn ar Pháirtí ollmhór ceangal a dhéanamh le Páirtí nach bhfuil acu sa Dáil ach cupla Teachta, bíonn ar an bPáirtí ollmhór sin glacadh le prionsabail áirithe an MhionPháirtí sin, lena ndílseacht agus a vótaí, a cheannacht, sa Dáil nua. Agus sa tslí sin, tá polasaí á ghlacadh ag an Rialtas nua, nár cheadaigh an Pobal dóibh. Dá dteastódh uainn Comhrialtais a bheith mar pháirt dár gcóras rialaithe, feasta, bhuel, ansin, ba chóir dúinn glacadh mar phrionsabal, nach mbeadh sé ceadmhach, margadh dá leithéid a dhéanamh, ar mhaithe le cumhacht a cheannacht, nó i ndáiríre, is é atá i gceist i gcás dá leithéid, nó ceant cumhachta, agus d’aontódh gach éinne leat nár inmhianta an cleachtas é sin.
Stocairí
Tionchar amháin eile nach bhfuil inmhianaithe i gcúrsaí daonlathais, isea guth na ndaoine úd, a dtuigtear dóibh gur daoine cáiliúla iad, agus gur chóir don chosmhuintir rud a dhéanamh orhtu. Déarfainn go bhfuil cupla sampla maithe den chineál sin ruda, le tabhairt faoi deara, i gcúrsaí polaitíochta sna Stáit Aontaithe, faoai láthair, agus iad ag stócáil ansin don Toghchán Uachtaránachta, a thionólfar ansin, roimh dheireadh na bliana seo.
Fág faoin bPobal é!
Le críoch a chur leis an bpíosa seo, ba mhaith liom tagairt a dhéanamh do rud amháin eile, agus sé sin, nuair a dhéanann an Rialtas iarracht ar dhlí a achtú, nach raibh fógartha acu ina gClár Toghchánaíochta. I gcás dá leithéid, chomh fada is a bhaineann sé liomsa, níl ach bealach amháin as an bhfadhb sin, agus sin Reifreann a reachtáil, le deis a thabhairt don phobal, agus dá lucht leanúna, cead a thabhairt dóibh a leithéid a dhéanamh.
.
English 
Gaeilge