by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
.
O d a i s é i g C r í o c h a n a S a m h l a í o c h t a .
.
****************************
.
L i f e o f P i …………………………………céad chló………….2002
l e
Y a n n M a r t e l ………………………………………………………………£12.99.
.
.
************************************
.
Is dócha gurbh é an teideal a mheall mé i dtosach leis an leabhar seo a léamh, ach faoin am seo, is cuma liom sa tsioc céard a mheall mé, nó tá mé an-tsásta gur shocraigh mé ar é a léamh, mar i ndáiríre, bheadh sé deacair, leabhar eile dá shórt a fháil, i dteanga ar bith, dearfainn, nó éiríonn leis an údar, san úrscéal seo, réaltacht agus samhlaíocht a fhí go healaíonta, sciliúil, ar a chéile, ar bhealach nach mbeadh fhios agat go fírinneach, cioca den phéire sin a bhí idir chamáin aige, ag pointí áirithe den scéal.
Spáinneach fir is ea Yann Martel, ach i láthair na huaire seo, tá cónaí air i Montreal. Tá clú agus cáil tuillte aige, i bhfad agus i ngearr, lena shaothar liteartha. Tá an-mheas ag lucht litríochta ar a chéad úrscéal, “Self”, agus chomh maith le sin, tá cnuasach scéalta leis, “The Facts Behind the Helsinki Roccamations”, i mbéal an phobial freisin.
Is é “Life of Pi”, an tríú leabhar uaidh, agus cheana féin, tá a cháil imithe ó cheann ceann na cruinne, nó is leabhar é seo a ainmníodh do dhuaiseanna gradamacha cosúil leis an “Commonwealth Writers prize”, agus lena chois sin, bronnadh “The Man Booker Prize 2002” air, i ngeall ar an leabhar céanna sin, agus cheana féin, tá an t-údar ag obair ar a thríú úrscéal.
Cuireann an t-údar tús lena leabhar le “Authors Note”, ina gcuireann sé síos ar an chaoi ar chuir sé roimhe, a chéaduair, an leabhar seo, “Life of Pi”, a scríobh. Anois, ní gá gur fíor tada atá sa nóta céanna sin, ach féach mar a chuireann an t-údar fhéin tús lena scéal, sa nóta sin…
This book was born as I was hungry. Let me explain. In the spring of 1996, my second book, a novel, came out in Canada. It didn’t fare well. Reviewers were puzzled or damned it with faint praise. Then readers ignored it….
Ní gá a rá nach saothródh sé mórán pingneacha ar an leabhar céanna sin, agus is dócha go raibh pingneacha uaidh, le greim agus bolgam a choinneodh anam agus corp fite fuaite ina chéile, tamall eile, a shaothrú! Shocraigh sé, mar sin, ar leabhar eile a chur le chéile, úrscéal suite sa Phortaingéil a bhí i gceist aige, an babhta seo, agus bheartaigh sé dul chun na hIndia leis an ngnó sin a dhéanamh go críochnúil, éifeachtach. Chaith sé seal i mbun na hoibre sin, ach bíodh gur chaith, ag an am gcéanna, ba bheag a bhí aige dá bharr, nó ní raibh toradh fónta ar bith ar a shaothar, agus ar deireadh thiar, bherthaigh sé éirí scun scan as an tionscnamh sin. Chaith sé seal ag guairdeall thart mar sin, agus i rith an ama sin, casadh daoine áirithe air, agus nuair a d’inis sé dóibh go mba scríbhneoir é, dúradarsan leis, go raibh scéalta fiúntacha acu fhéin, scéalta arbh fhiú dó éisteacht leo, agus b’fhéidir iad a bhreacadh síos, agus úrscéal a shníomh timpeall orthu. Ar deireadh thiar, casadh Indiach leis, arbh ainm dó Francis Adirubasamy, agus mhaígh seisean go raibh scéal aigeasan dó. Féach mar a chuir Francis é….
“I have a story that will make you believe in God”
Chuir na focail sin ionadh a dhóthain ar an údar, agus tar éis dó caifé a cheannacht don bheirt acu, agus tar éis dóibh iad fhéin a chur in aithne dá chéile, thosaigh mo dhuine ar a scéal. D’inis sé don údar faoi chlann a mhair tráth i Pondicherry, stáitín féinrialaithe, ar an taobh theas de Mhadras, ar chósta Tamil Nadu. Bhí tráth ann nuair a bhí Pondicherry mar phríomhbhaile in India na Fraince…
For Pondicherry was once the capital of that most modest of colonial empires, French India……
They clung to these for nearly three hundred years. They left Pondicherry in 1954, leaving behing nice white buildings, broad streets at righ angles to each other……
Tharla gur mhair muintir Patel sa mbaile sin, nó bhí an tUasal Patel i bhfeighil Ghairdín na nAinmhithe, sa mbaile sin Pondicherry. Beirt mhac a bhí mar chúram air, agus fear acu sin atá mar príomhcharactar sa scéal aisteach seo. Mhol Mr Adirubasamy don údar, dul i dteangmháil leis an bhfear sin, nó bhí scéal thar na bearta le n-insint aige, dá dtoileodh sé chuige. Anois, ní raibh fáil ar an gcaractar seo i bPondicherry a thuilleadh, nó thréig a mhuintir an baile sin blianta roimhe sin, ach bhí cónaí air, ag an am áirithe seo, i Toronto Cheanada.
Bhuel, le scéal gairid a dhéanamh de, chuaigh an scríbhneoir go Ceanada, agus tar éis do tamall a chaitheamh ag glaoch ar chuile Phatel a bhí in Eolaí an Telefóin ansin, d’éirigh leis dul i dteangmháil leis an bhfear a bhí i gceist ag Mr Adirubasamy…
My heart pounded as I dialed his phone number. The voice that answered had an Indian lilt to its Canadian accent, light but unmistakable, like a trace of incense in the air. ‘That was a long time ago’ he said. Yet he agreed to meet. We met many times. He showed me the diary he kept during the events. He showed me the yellowed newspaper clippings that made him briefly, obscurely famous. He told me his story. All the while I took notes.
Ar ball, fuair sé téip ó Aireacht Taistil na Seapáine, agus tar éis dó éisteacht leis an dtéip seo, bhí air a admháil, go raibh an ceart ag Mr Adirubasamy….
It was as I listened to that tape that I agreed with Mr Adirubasamy that this was, indeed, a story to make you believe in God.
Sea, mh’anam, agus sin an scéal atá á insint aige dúinn san úrscéal neamhghnách, corraitheach, samhlaíoch, seo.
Agus ó tharla gur ón bpríomhcharactar fhéin a fuair sé an scéal, ba nádúrtha an rud é an scéal seo a insint trína ghuth siúd, sé sin, trí guth an phríomhcharactair.
Ainmníodh an carachtar seo as Linn Snámha, Piscine Molitar, Linn Snamh i gcathair Pharas na Fraince, ach bhí ceataí sa sceal áfach, nó nuair a thosaigh Piscine Molitar ag dul ar scoil, ba ghearr go raibh praiseach cheart, chríochnaithe déanta ag, idir mhúinteoirí agus dhaltai, dá ainm, ach nuair a thosaigh na múinteoirí ag glaoch “Pissing” air, in áit Piscine, thuig sé go raibh sé thar am aige rud eicínt a dhéanamh faoi. Féach mar a chuirtear sa leabhar é, agus é ag cur síos ar an gcaoi a labhradh an múinteoir áirithe seo leis, tar éis dó a lámh a chur in airde…
My hand would be up to give an answer, and I would be acknowledged with a “Yes, Pissing.” Ofter the teacher wouldn’t realize what he had just called me. He would look at me wearily after a moment, wondering why I wasn’t coming out with the answer.
Ar deireadh thiar, fuair sé an deis le rud eicínt a dhéanamh faoi, tar éis dó dul chuig scoil nua. Bhíothas ag cur ceisteanna ar na daltaí uilig faoina n-ainmneacha. Ar deireadh thiar, tháinig siad chomh fada le Piscine Molitor Patel. Anois an t-am le rud eicínt a dhéanamh faoi, ar seisean leis fhéin…
I got up from my desk and hurried to the blackboard. Before teacher could say a word, I picked up a piece of chalk and said as I wrote:
M y n a m e i s
P i s c i n e M o l i t o r P a t e l,
K n o w n t o a l l a s
P i P a t e l.
For good measure I added….
P i = 3 . 1 4 .
Uaidh sin amach ní raibh d’ainm air ach Pi.
Bhuel, ar ball, nuair a bhí Pi thart ar sé bliana déag, shocraigh a mhuintir ar Phondicherry a thréigint, agus glanadh leo go Ceanada. Díoladh roinnt mhaith de na hainmhithe allta a bhí acu sa Zú sin, agus ar deireadh thiar, d’ardaíodar a seolta, agus thugadar aghaidh ar Toronto, iad fhéin agus roinnt mhaith d’ainmhithe a Zú. Féach mar a chuireann sé síos ar an long úd a thóg chun na farraige iad…
We left Madras on June 21st, 1977, on the Panamanian-registered Japanese cargo ship Tsimtsum. Her officers were Japanese, her crew was Taiwanese, and she was large and impressive.
Bhí go maith, is ní raibh go holc, ach ar a mbealach go Toronto, chuaigh an long úd go tóin poill, agus cailleadh a raibh ar bord, ach amháin Pi bocht, agus tháinig seisean slán, toisc gur caitheadh, de thaisme, isteach i mbád tarrthála é. Anois, in aon bhád leis, tharla go raibh Séabra gortaithe, Híéna, Orang útan, arbh ainm di, Orange Juice, agus Tíogar Ríoga Beangálach, arbh ainm do “Richard Parker”. Bí ag caint ar an gcruacheist a bhíodh againn fadó, faoin chaoi ar éirigh leis an mbádóir, an sionnach, an ghé, agus an punann coirce, a thabhairt ón oileán go dtí an tír mhór, agus nach bhféadfadh sé ach fear amháin acu a thabhairt leis, chuile bhabhta, agus bhí air sin a dhéanamh, gan deis a thabhairt d’fhear ar bith acu, ceann ar bith eile acu, a ithe.
Anois, níl fúmsa a insint dhuit, céard a tharla sa bhád sin, ach, déarfaidh mé seo, nár léigh mé píosa chomh cráite, cruálach, uafásach, scanraitheach, le fada an lá, agus amannta, is beag nach gcuirfeadh an scéal seo masmas ort, ach, mar scéal ag cur síos ar bheartaíocht, ar chlisteacht, agus ar fadfhulangacht an daonnaí, bheadh sé deacair é a shárú.
Ansin, céard faoin tréimhse fhada a chaith an stócach seo, Pi, ag imeacht le sruth, agus gan de chomhluadar aige ach an tíogar allta Beangálach sin, Richard Parker, a raibh 450 punt meáchan ann. Agus an léitheoir ag fanacht, an tam go léir, ar nóiméad na fírinne, nuair a d’ionsódh an tíogar allta céanna sin Pi bocht, agus nuair a d’íosfadh sé beo, beathaíoch, é, gan salann, gan anlann. Ar tharla a leithéid? Bhuel, léigh leat, a léitheoir liom!
Ach nach mbeadh fonn ort a fhiafraí, cá fhaid a chaith sé ag dul le sruth, é fhéin agus an tíogar bheangálach sin, Richard Parker, sa bhád tarrthála úd ón Long Seapáineach sin, Tsimtsum? Bhuel, breathnaigh ar chuntas Pi fhéin…
I have heard of a Korean merchant sailor named Poon, I believe, who survived the Pacific for 173 days in the 1950s.
I survived 227 days. That’s how long my trial lasted, over seven months.
I kept busy. That was one key to survival.
Ag léamh siar ar a scéal arís, feictear dhuit, go bhfuil teorainn an-chaol, idir an saol s’againne agus tír na samhlaíochta. Breathnaigh ar an am ar casadh bád tarrthála eile air, i lár na farraige. Bhí sé fhéin imithe dall, ag an am, agus nach ait, gur casadh fear dall eile air, agus é sa chás céanna, ag an am gcéanna sin?
Sea, agus breathnaigh ar an seal a chaith sé ar an oileán draíochta úd! Nach dtuigfeá gur tógadh an tréimhse sin díreach as réimsí na samhlaíochta, nó fiú, as críocha na buile fhéin! Agus breathnigh ar Pi s’againne, á chur faoi agallamh ag an údar! Ar deineadh dochar do-leigheasta dá aigne, agus dá chiall, le linn na tréimhse a chaith sé ag dul le sruth, ar an bhfarraige, ina bhád tarrthála agus gan de chomhluadar aige ach an tíogar Beangálach allta úd, Richard Parker?
Ach le críoch a chur leis an bpíosa seo, caithfidh mé a admháil, nach gnáthleabhar é seo, nó amannta, is beag nach mbainfeadh sé deoir asat, agus amannta eile, is beag nach gcuirfeadh sé fonn múisce ort, nó is déisteanach don ghnáth-léitheoir, smaointe, agus fiú, gníomhartha, an té atá gafa i mbuile ocrais agus tarta, agus é amuigh ar an bhfarraige mhóir, gan móran dóchais aige, go dtiocfaí, i gcabhair, nó i gcúnamh, air riamh nó choíche.
Ach fágfaidh mé fút fhéin é, a dhéanamh amach, cé acu ar thaitin, nó nár thaitin, an leabhar seo leat, nó déanta na fírinne, níl freagra na ceiste sin faighte amach agam fhéin, go nuige seo, ach go háirithe.
Ní dhéanfaidh mé ach athlua beag amháin eile a chur isteach anseo, mar chríoch leis an scéal anróiteach seo, agus tógadh an athlua seo as chuntas na gcigirí Seapáineacha, a rinne longbhriseadh an Tsimtsum a fhiosrú….
In the experience of the investigator, his story is unparalleled in the history of shipwrecks. Very few castaways can claim to have survived so long at sea as Mr Patel, and none in the company of an adult Bengal tiger.
Sin a bhfuil do thuras na huaire seo.
.
****************
Peadar Bairéad.
****************
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Cross Country……………………..céadchló…….2008
by
James Patterson………………………………….£18.99
***************************
.
Patterson chugainn arís
Sa leabhar seo ó pheann an scríbhneora cháiliúil, Mheiriceánaigh, scaoileann an t-údar a shár-lorgaire, Alex Cross, ar thóir an choirpigh mhíthrócairigh, chruálaigh, mhailísigh, Abidemi Sowande, a dtugtaí “An Tíogair” mar leasainm air, leasainm a bhí tuillte, agus tuillte go dóighiúil aige!
James Patterson a chuir an leabhar seo i dtoll a chéile, agus ní call dom a rá, nach é seo an chéad leabhar ó pheann an údair seo. B’fhéidir gur chuimhin leat roinnt díobh seo …. Four Blind Mice; The Big Bad Wolf; Pop Goes the Weasel; Mary, Mary; agus tuilleadh den chineál céanna sin. Sea, agus caithfidh mé a admháil, gur bhain mé fhéin taitneamh agus toit as chuile cheann acu, ach scéal de chineál eile ar fad atá á ríomh ag an údar sa leabhar seo, Cross Country. Féach mar a chuireann an t-údar é ar an gcéad leahanach den scéal seo….
“Georgetown, Washington, DC
…….The six-foot-six, two-hundred-fifty-pound killer known as “The Tiger” had given out guns to his team – also a gram of cocaine to share, and the only instruction they would need tonight: The mother is mine. Kill the rest.”
Nigéireach fir ba ea an Tíogar seo, murdaróir míthrócaireach, agus sa chás seo, theastaigh uaidh an mháthair a mharú, toisc go raibh eolas áirithe faighte aice, le linn di seal a chaitheamh sa Nigéir. Ellie Randall Cox ab ainm don mháthair, agus cara de chuid Alex Cross ba ea í.
Iriseoir Aifriceach
Mar adúirt mé, chaith sí seal sa Nigéir, agus le linn an ama sin, chuir sí aithne ar Iriseoir cáiliúil, áitiúil, arbh ainm di Adanne Tansi. Anois, d’éirigh leis an Iriseoir seo roinnt mhaith eolais a bhailiú faoin chaimiléireacht agus faoin uisce-faoi-thalamh a bhí ar siúl sa Nigéir, an t-am sin, agus faoi na daoine áirithe a bhí taobh thiar den obair sin go léir. Nó ní hé amháin go raibh an Tíogair agus coirpigh eile páirteach ann, ach ag an am gcéanna, bhí Stáit, agus Polaiteoirí áirithe, sáite go dtí na cluasa ann, agus b’iad na fórsaí sin a d’fhostaigh an Tíogar, agus a leithéidí, lena ndrochobair fhéin a chur i gcrích dóibh, agus i dtaobh an “team” úd, a luaitear san athlua thuas, ní raibh iontusan ach gasúir, gasúir a bhailigh an Tíogair ó dhileachtlanna dúchasacha, agus ar dhein sé fhéin iad a thraenáil le daoine a mharú ar ordú uaidhsean.
Ionad an Áir
Ní call dom a rá, gur tarraingíodh an Dochtúir Cross, an lorgaire cáiliúil, isteach sa scéal, agus chomh luath is a shroich sé ionad an áir, gur tugadh an drochscéala dó…
“Family of five, all of them dead,” Frescoe repeated himself. “The name’s Cox. Father, Reeve. Mother, Eleanor. Son, James. All on the first floor. Daughters, Nicole and Clara, on the third.”
Mar a luaigh mé cheana, bhíodh aithne ag Alex ar an mháthair, blianta ó shoin, nuair a bhí an bheirt acu óg, agus nuair ba Ellie Randall a bhí ar an mbean seo, sular phós sí.
I knew her – at least I once had.
Long, long ago, Ellie had been my girlfriend when we’d been students at Georgetown. She had probably been my first love.
And now Ellie had been murdered, along with her family.”
Turas chun na hAifrice
Chuaigh Alex i mbun oibre le fonn agus le flosc, agus i ndeireadh na dála, tuigeadh dó, go mba mhaith an tseift í dul ar thóir an Tíogair go dtí an tír as ar éalaigh sé, a chéaduair. B’in an fáth ar imigh sé chun na Nigéire. Casadh Meiriceánaigh agus Nigéirigh air ansin, agus thaisteal sé ó cheann ceann na tíre sin, geall leis, agus é ag iarraidh bonn an Tíogair a chur, ach ba é an scéal céanna i gcónaí é. Bhí an Tíogar céim chun tosaigh air, chuile bhabhta. Ba ghearr gur tuigeadh dó nár ró-shibhialta an áit í an Nigéir chéanna sin, nó gabhadh ina phríosúnach é, agus caitheadh go holc leis. Rinneadh é a bhualadh, a bhascadh, agus a bhatráil, agus tar éis dó seal a chaitheamh ar an ealaín sin, ba ghearr gur cuireadh ar a shúile dó é, nárbh aon ribín réidh é an Tiogar agus a chomhghuallaithe, agus bhí rud eile i gceist freisin, agus b’in go raibh sé thar a bheith deacair, do-dhéanta, d’fhéadfá a rá, a chairde a aithint thar a naimhde.
Gread leat abhaile, Alex
Ag an bpointe sin, bhí cogadh cathartha ag bagairt ar an Nigéir, agus d’éirigh leis an Ambasadóir Meiriceánach Alex a sheoladh abhaile, ar mhaithe leis fhéin, dár ndóigh! Ach má dhein fhéin, ní raibh sé críochnaithe leis an Tíogar fós, nó ba ghearr sa bhaile é, nuair a tugadh le fios dó, go raibh a chlann gafa ag an Tíogar céanna, agus chuile chosúlacht ar an scéal nach dtiocfadh duine ar bith acu slán ó chrúba an mhurdaróra mhíthrócairigh chéanna sin. Gabhadh an Lorgaire cáiliúil fhéin fhreisin, agus cé ghabh é? agus cé a bhí taobh thiar den ghabháil sin? agus cé’n toradh a bheadh ar an ngnó sin go léir? An marófaí Alex agus a chúram ar fad? nó an éireodh leo teacht saor ó chrúba an Tíogair?
Má’s uait freagra na gceisteanna sin a fháil, tá faitíos orm go gcaithfidh tú an leabhar a léamh duit fhéin, nó tá mo sháith ráite agamsa faoin scéal, agus dár ndóigh, ní theastaíonn uaimse an scéal a mhilleadh oraibhse.
Is deacair an leabhar seo a chur uait go dtí go mbeidh an deoir deiridh diúgtha agat as.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
.
“Ring O u t W i l d B e l l s ….”
.
*******************************
.
Thug mé cuairt ar “A Tale of Two Cities” le línte oiriúnacha a fháil le mo phíosa Nollaigiúil a mhaisiú dhaoibh, an tseachtain seo caite, agus ansin theastaigh uaim línte oiriúnacha eile a fháil, leis an sméar mhullaigh a chur ar phíosa na seachtaine seo. Ní raibh orm i bhfad a chaitheamh ag cuardach, nó chuile bhliain, le tamall anuas anois, bhain mé úsáid as línte as an dán corraitheach caointe úd, In Memoriam, a scríobh Alfred Lord Tennyson fhéin, i gcuimhne a charad, Arthur Hallum, sa bhliain 1841, mar sa dán sin, tharla go bhfuil línte breátha, ag fágáil slán leis an mbliain a bhí ag imeacht isteach in umar na staire, agus é ag fáiltiú freisin roimh an bhliain úr, agus le hathrú saoil, ag an am gcéanna. Chomh fada is a bhaineann sé liomsa, bheadh sé deacair na smaointe, an dóchas, nó fiú an ghile, atá le fáil sa chuid sin den dán seo, mar shlán leis an tseanbhliain, nó mar fháilte roimh an bhliain úr, a shárú. Mar sin, shocraigh mé arís, i mbliana, úsáid a bhaint as línte Tennyson, le píosa na seachtaine seo a mhaisiú. Seo chugaibh, mar sin, ceathrú as an dán sin, le hatmosféar oiriúnach a chruthú don ócáid….
“Ring out wild bells to the wild sky,
The flying cloud, the frosty lights;
The year is dying in the night,
Ring out, wild bells, and let him die.”
Sea, clingigí libh a chloga caointe, nó tá an bhliain ar leaba a báis, tá sí ag séathlú i lár na hoíche, clingigí amach, a chloga, agus ligigí di imeacht. Sea, ligigí di séathlú.
B’fhéidir anois nárbh í an bhliain ba mheasa riamh í, ach ag an am gcéanna, d’fhéadfadh sí a bheith níos fearr.
Tuige a ndeirim a leithéid, an ea?
Bhuel, cuimhnigh anois ar ar tharla ó Lá Caille na bliana 2002, nó tá an bhliain seo ar leaba a báis anois, agus níl biseach i ndán di, mar sin, is féidir linn labhairt amach,gan scáth, gan eagla, agus ná bacadh éinne leis an sean-nath carthannach sin a bhíodh ag na Rómhánaigh fadó….
…De mortuis nil nisi bonum…
nó níl an bhliain 2002 imithe ar shlí na fírinne fós, mar sin, is dá bhrí sin, is féidir linn bheith ag sciolladóireacht uirthi fós!
Ach ar dhein sí aon rud as an mbealach, le linn a ré?
Bhuel, caithfear a chuimhneamh gurb í an bhliain seo a thug an Euro sin chugainn, droch rath air! B’í a chuir an Euro in aithne dúinn, agus tá’s ag an Lá fhéin, nárbh é ár leas atá déanta ag an airgeadra céanna sin, nó tá an tír millte aige, faoi mar a d’inis mé dhaoibh, sa cholún seo go minic, le bliain anuas, agus luach chuile shórt faoin spéir, imithe thar fóir, amach is amuigh.
“Ring out a slowly dying cause,
And ancient forms of party strife,
Ring in the nobler modes of life,
With sweeter manners, purer laws.”
Ba í bliain an Olltoghcháin í freisin, nuair a thoghamar Dáil nua, agus in áit an tseanRialtais a athrú, faoi mar a theastaigh ó roinnt áirithe daoine, is amhlaidh a cuireadh an seanRialtas céanna ar ais i gcumhacht arís, agus níorbh é sin amháin é, ach an babhta seo, tugadh tuilleadh suíochán dóibh, sa chaoi go bhfuil siad níos láidre anois ná mar a bhí siad ó theacht i gcumhacht dóibh, a chéaduair, sa bhliain 1997, agus da bharr sin, beidh sé i bhfad Éireann níos deacra iad a chur as oifig, sna blianta atá romhainn amach. Ach nach ‘in í breith an phobail?
Ach, nár chruthaigh an Rialtas, nó an ComhRialtas, a bhí i gcumhacht ó 1997 i leith, nár chruthaigh siad go seoigh, mar Rialtas?
Chruthaigh siad go maith, ceart go leor, ach ní chuige sin atá mé, nó an babhta seo, is amhlaidh a thug siad le tuiscint dúinn, roimh an Toghchán, go raibh cúrsaí eacnamaíochta na tíre seo, thar barr, agus ansin, níorbh fhada i gcumhacht iad, nuair a thug siad le tuiscint dúinn, go raibh an phraiseach ar fud na mias againn, chomh fada is a bhain sé le cúrsaí eacnamaíochta. Roimh an toghchán, tuigeadh dá lán, go raibh cúrsaí eacnamaíochta mar a d’iarrfadh do bhéal fhéin iad a bheith. Bhí breall orthusan áfach, agus ba é a tharla, nó gur tachtadh an tíogar bocht Ceilteach s’againne le geallúintí toghchánaíochta, ó chuile thaobh, sular caitheadh vóta in aon chor in Olltoghchán na bliana seo 2002. Le linn na bhfeachtas toghchánaíochta, dúradh linn, go raibh chuile shórt mar a d’iarrfadh ár mbéal fhéin iad a bheith, ach tar éis don chomhRialtas móramh méadaithe a fháil sa toghchán, ansin, ba ghearr go raibh port eile ar fad á fheadaíl ag Airí. Ní raibh coibhneas ar bith idir a raibh ag teacht isteach chugainn, agus a raibh á chaitheamh againn, le seirbhísí an Rialtais a choinneáil sa tsiúl. Ní raibh ach leigheas amháin ar an scéal sin, agus b’in go raibh de dhualgas ar an Rialtas gearradh siar, agus ciorruithe a chur i bhfeidhm, ar an dá luathas. Sea, agus ní hé amháin go ndúradh a leithéid, ach dheineadar beart de réir a mbriathar. Ach, fágfaidh mé an scéal sin fúibh fhéin, nó níl duine sa tír, faoin am seo, nach bhfuil an t-eolas sin aige, ach, ar an drochuair, níl breith ar a n-aithrí acu anois, agus tá faighte amach acu, nach é tráth na hola, tráth na haithrí!
“Ring out old shapes of foul disease,
Ring out the narrowing lust of gold,
Ring out the thousand wars of old,
Ring in the thousand years of peace.”
Tá faitíos orm, nach bhfuil ré na síochána domhanda sin buailte linn fós, nó tá cogadh fógartha anois ar Sceimhlitheoireacht Idirnáisiúnta ag Meiriceá, agus a comhghuallaithe, agus ní hionann go díreach an cogadh seo agus cogaí a troideadh ó thús an domhain, anuas go dtí an lá atá inniu fhéin ann, nó tá socruithe ag na Stáit an Sceimhlitheoireacht Idirnáisiúnta a throid, áit ar bith, am ar bith, i dtír ar bith, ina nochtfar í. Agus ní hé amháin go bhfuil na Stáit meáite ar sin a dhéanamh, ach tá comhghuallaíocht ollmhór taobh thiar díobh, agus iadsan freisin sásta cur lena mbriathar, mar léiritear dóibh, go bhfuil an Sceimhlitheoireacht chéanna ag bagairt orthusan is atá ag bagairt ar na Stáit Aontaithe fhéin. Is dócha nach raibh an dara rogha acu, nó bhí an sceimhlitheoireacht chéanna á hidirnáisiúniú, agus bhí an lá ag teacht, nuair a bheadh na fórsaí sceimhlitheoireachta chéanna sin níos láidre ná Rialtais an domhain mhóir, agus nuair a thiocfadh an lá sin, bheadh an tsibhialtacht, mar a bhfuil aithne againne uirthi, bheadh sí i mbaol a múchta, agus gan dabht ar domhan, dá dtiocfadh an lá sin, sheirgfeadh an córas daonlathach, mar chóras rialaithe, i measc na saor, cibé cineál córais a thiocfadh isteach ina áit. Deachtóireacht de chineál eicínt, ní foláir.
Ring out the want, the care, the sin,
The faithless coldness of the times;
Ring out, ring out my mournful rhymes,
But ring the fuller minstrel in.
Sea, i nDomhnach, déanaimis uilig iarracht an ghruaim, an bhuairt, agus seacht gcúramaí an tsléibhe a ruaigeadh as ár saol laethúil, agus ina n-áit, cuirimis romhainn áthas, gliondar, agus lúcháir an tsaoil mhóir seo, a cheiliúradh, Domhnach agus Dálach. Tá’s ag an saol, nach bhfuil sé éasca a leithéid a dhéanamh, ach cuirimis romhainn é mar rún athbhliana, agus má éiríonn linn sin a dhéanamh, ansin beidh muid i ndán bheith ag maíomh as ár ngaisce, nuair a thiochfaidh an tráth seo bliana chugainn arís. Táthar ag iarraidh orainn sa véarsa sin, freisin, cúl a thabhairt ar an bpeaca, agus ar an easba, agus sílim, go bhfuiltear ag moladh dúinn, bheith fial, carthannach, flaithiúil, feasta.
Sea, agus breathnaigh ar an saol thart orainn anseo inár dtír fhéin, anseo i dtír na Naomh is na nOllamh, cá bhfuil an charthannacht, an cúram, agus grá na gcomharsan, le tabhairt faoi deara, tríd is tríd? Céard tá le feiceáil againn ar sráideanna ár mbailte agus ár gcathracha? Grá, carthannacht, agus cúram? Bíodh trí splaideog céille agat! Níl le feiceáil, ar an mórgóir, ach mugáil, sceanadh, robáil, agus marú. Níl mé ag maíomh anois nach bhfuil an grá, an charthannacht, agus an cúram ansin, nó tá’s againn uilig go bhfuil, ach is ar an olc a dhírítear ár n-aire, in áit na maithe. B’fhéidir mar sin, sa bhliain atá romhainn amach, go gcuirfí cosc, ar bhealach amháin, nó ar bhealach eile, leis an olc sin uilig a tharlaíonn ar ár sráideanna, agus ní hamháin ar ár sráideanna, ach ar fud ár mbailte tuaite freisin, agus ó cheann ceann ár dtíre. B’fhéidir go dtiocfadh ré na síochána chugainn, agus go bhfíorófar tairngreacht Ísáia fáidh, ar deireadh thiar thall. Nó nárbh é an fáidh céanna sin, a chan chomh fileata, faoi laethe úd na síochána. Caithfidh gur mhair sé fhein i ré chorraithe, ré a bhí lán de throid is de chogaíocht, de thrioblóid is d’easaontas, agus caithfidh freisin, go ndeachaigh an saol sin i bhfeidhm go mór air, ach má chuaigh fhéin, thug Dia fís dó ar shaol eile ar fad, saol gan troid, gan chogaíocht; saol gan triobloid, gan easaontas; agus nárbh é an Ísiáia céanna a scríobh go binn, fileataa, ceolmhar, faoin saol inmhianaithe céanna sin. Maireann muidinne freisin i saol corraithe, cointinneach, céasta, agus nach é mian ár gcroí, go bhfeicfeadh muid ré síochána ag breacadh inár measc, ach tá faitíos orm, gur chosúil anois, go bhfuil fís Ísáia fáidh i mbaol a dearmadtha arís, nó chonaic seisean laethe ag teacht, nuair nach mbeadh cogaí, no fiu a ráflaí, ann, a thuilleadh. Ní bheadh ar an saol ar fad ach síocháin. Dhéanfaí dearmad ar scileanna na cogaíochta, agus ní dhéanfaí airm troda a dhearadh, nó a dheanamh, i measc daoine, a thuilleadh.
Agus bualifidh siad a gclaimhte amach ina soic chéachta,
Agus a sleánna ina gcorráin,
Ní thógfaidh na ciníocha an claíomh in aghaidh a chéile a thuilleadh,
Ná ní chleachtóidh siad cogadh níos mó.
Nach álainn an fhís í sin, a scalann anuas chugainn trí dhorchadas oíche na staire daonna. Sin í mian chroí an duine, agus an tráth seo bliana, guímid arís an tseanghuí…
Glóir do Dhia sna hArda, agus ar talamh, síocháin do lucht a pháirte.
Ach, ag an am gcéanna, breathnaímis amach ar an saol mór timpeall orainn, agus feicimid mar a bhfuil cúrsaí….cogaí, agus ráflaí cogaidh, le clos i ngach coirnéal, agus i ngach clúid. Sea, agus breathnaigh freisin ar ghorta, agus ar na ráflaí faoi ghorta atá le teacht fós, agus is beag nach gcaillfeadh duine a chreideamh agus a dhóchas, ar chlos na scéalta sin dó, ach ní haon rud nua é seo i stair an chine s’againne, agus níl le déanamh againn uilig ach cur le chéile in aghaidh an anachain, nó is iad ár ndeartháireacha agus ár ndeirfiúracha atá i mbaol, sna tíortha éagsúla sin, a bhfuil gorta ag bagairt orthu. Má dhéanann muid sin, beidh seans ann, go bhfíorófar fís Ísáia fáidh dúinn, agus go bhfeicfear fós, in ár measc, síocháin, saith, agus só, don chine traochta, sáraithe, s’againne.
Ring out the old, ring in the new,
Ring happy bells across the snow,
The year is going, let him go;
Ring out the false, ring in the true.
Ná déanaimis dearmad, ach oiread, ar an leagan Gaelach de Thairngreacht Isáia fáidh, nó nuair a samhlaíodh síocháin dóibhsean, chuimhnigh siad ar shaol gan airm, ní hamhlaidh a dheineadarsan acairí talmhaíochta díobh, ach is amhlaidh a chaitheadar, scunscan, isteach i loch iad, mar a chreimfeadh an mheirg ó bhun go barr iad. B’fhéidir, mar sin, nárbh olc an smaoineamh é, véarsaí Tennyson a dhíriú ar chúrsaí i mbéal an dorais againn fhéin…
Ring our the thousand wars of old,
Ring in the thousand years of peace.
B’fhéidir go bhfuil an t-am tagtha anois, le críoch a chur leis na cogaí uilig sin, a bhfuil ár gcine cráite acu, leis na cianta, agus ní hamháin cráite ag na cogaí fhéin, ach cráite freisin ag cuimhne na gcogaí céanna sin. Caithimis uainn feasta iad, agus i gcás na n-arm uilig sin, atá stóráilte faoi cheilt, i gcróite folaigh, ó cheann ceann na tíre seo, nach bhfuil an t-am tagtha anois len iad a chaitheamh isteach i loch na síochána, le go gcreimfeadh an mheirg ó bhun go barr iad. An bhféadfadh sé tarlú go gcuirfí críoch freisin leis na buailtí pionóis sin, a úsáidtear, in áiteacha áirithe, le smacht uafar a chur i bhfeidhm ar dhaoine. Anois an t-am chuige sin, nó tá lá na cinniúna, lá an bhreithiúnais, buailte linn…..
Ring in the love of truth and right,
Ring in the common love of good.
Leor sin do thuras na huaire seo. Leor sin le críoch a chur le hobair na bliana seo 2002. Leor sin.
Athbhliain faoi shéan is faoi mhaise dhaoibh uilig, agus gura seacht fearr a bheidh sibh, chuile dhuine agaibh, bliain ó inniu..
***************
Peadar Bairéad.
***************
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
S l a d g a n C h ú i s !
.
**********************************
.
Scríobh mé píosa anseo, tamall ó shoin, faoin chaoi a bhfuil ruifínigh, agus lucht foréigin, ag glacadh seilbhe ar shréideanna agus ar bhóithre na Cathrach Áille seo, Chill Chainnigh, agus mar is eol do chách, d’fhéadfá an rud céanna, geall leis, a rá, na laethe seo, faoi chuile bhaile agus faoi chuile chathair, i gCríoch seo na Naomh is na nOllamh. Dá chomhartha sin, nach beag duine againn a mbeadh sé de dhánacht ann, spág a leagan in ionaid áirithe, le linn uaireannta an dorchadais, nó fiú, i lár an lae ghil fhéin, ar eagla go ndéanfaí ionsaí air, ar chúis amháin, nó ar chúis eile. Ar an drochuair, ní scéal scéil atá i gceist agam anseo, ach lomchlár na fírinne. Ar chúis amháin, nó ar chúis eile, adúirt mé, bhuel, mo dhearmad, nó tá boicíní gránna amuigh ansin, a bheadh sásta duine a ionsaí, gan chúis dá laghad chuige, agus gan ar chumas éinne, miniú a thabhairt ar a ghníomh, ach amháin go bhfuil an drochbhraon ann. Sin mar atá cúrsaí, faoi láthair, agus nach beag oíche a théann thart, gan mugáil nó robáil, ionsaí nó bualadh, briseadh nó bascadh, a tharlú áit eicínt, i mbaile, nó i gcathair eicínt, i dtír seo na hÉireann, agus gan ar chumas Rialtais, nó Údaráis, Garda nó Airm, go nuige seo, ach go háirithe, stop a chur leis an ruifíneacht, nó leis an sladaíocht seo.
Táid ann, gan amhras, adéarfadh, nach bhfuil ach leigheas amháin ar scéal seo an fhoréigin, agus sin tomhas a láimhe fhéin a thabhairt dóibh, nó ní thuigeann fear buile tada ach adhmad! go háirithe, nuair a thugtar blas an adhmaid sin sa cheann dó! Go breá, ar fad, ach ní tráth magaidh é, nó ní tráth faille é, ach oiread. Tá an t-am tagtha ag saoránaigh an Stáit seo, beart a dhéanamh, le deireadh a chur leis na céapair seo, agus seilbh a ghlacadh athuair, ar sráideanna agus ar bhóithre a mbailte agus a gcathracha. Mura ndéantar go luath é, beidh sé ró-dhéanach chuige, agus beidh seilbh bhuan gafa ag na ruifínigh, ar ár mbailte, agus ar ár gcathracha, agus beidh faitíos orainne ár dtithe a fhágail, fiú i lár an lae ghil. Bhuel, b’in an port a bhí á sheint agam anseo, tamall ó shoin, agus ní dóigh liom, gur tháinig mórán feabhais ar chúrsaí, san idirlinn. Anois, caithfear a rá go bhfuil an foclóir ceart á úsáid ag an Aire Dlí agus Cirt, agus é ag cur síos ar na cúrsaí seo, agus tá moladh tuillte aige, as an méid sin fhéin, ach an gcuirfear leis an bhfoclóir céanna sin, amach anseo, nó an ndéanfar beart dá réir, feasta. Sin í an cheist. Agus táimid uilig ag súil go ndéanfar.
Ach, i ndáiríre, ní chuige sin atá mé, in aon chor, an tseachtain seo, ach chuige seo.
Céard tá idir chamáin agam in aon chor, an ea?
Tá seo. Gur cuireadh ag smaoineamh ar na cúrsaí sin uilig mé, athuair, nuair a léigh mé an t-alt breá, spreagúil, leis an nDochtúir John Bradley, ó Roinn na Staire, Ollscoil na hÉireann, Má Nuat, ar Kilkenny People na seachtaine seo caite. Ní hamháin go bhfuil na ruifínigh seo ag iarraidh sinn fhéin a bhascadh, ach anois, tá siad ag dul níos fuide fós, nó tá siad ag iarraidh ár n-oidhreacht a mhilleadh orainn freisin.
Cén oidhreacht at idir chamáin agam anseo, an ea?
Is é atá i gceist agam nó an sladaíocht, agus an creachadh, atá á ndéanamh, agus déanta, thart ar Eaglais Mhuire, i lár na cathrach áille seo. Labhair an Dochtúir oilte, ildánach, seo, faoi na tuamaí, na leachtanna, agus na clocha cuimhne luachmhara, ar deineadh slad orthu, i Reilg Eaglais Mhuire, atá suite taobh thiar den Tholsel fhéin, i lár na cathrach. Briseadh agus bascadh cuid acu, agus deineadh roinnt eile a mhilleadh le péint, agus le péinteáil, sa chaoi go bhfuil, faoin am seo, dochar, beagnach doleigheasta, déanta do roinnt acu. Tá an scéal chomh dona sin, go ndeir an Dochtúir linn, go mbeadh náire air cairde leis a thabhairt isteach ansin anois, le breathnú ar sheoda sin ár n-oidhreachta, seoda, adeir sé, nach bhfuil fáil ar a leithéid, áit ar bith eile sa tír, nó b’fhéidir taobh amuigh di, ach oiread.
Anois, ar an gcéad dul síos, caithfidh mé a rá, gur mór an feall go deo é, gur fágadh seoda chomh luachmhar sin in áit go bhféadfaí a leithéid de shlad a imirt orthu. Is cuid den stór, de sheoda luachmhara, náisiúnta, a fágadh againne le huacht, agus a rabhthas ag súil, go seolfadh muid ar aghaidh, slán, sábháilte, iad chuig na glúnta a bhí le teacht, inár ndiaidh. Ní hamháin gur le Cill Chainnigh, nó le hOsraí iad, is leis an náisiún, frí chéile, iad, agus sa chás seo, nach féidir dul i bhfad Éireann níos sia leis an scéal, agus a rá, gur chuid d’oidhreacht saibhir na hEorpa iad, agus go bhfuil dualgas orainne, mar sin, na seoda sin a chosaint láithreach, ar ruifínigh bharbartha na haoise seo, atá meáite ar ollmhaitheasaí luachmhara sin ár n-oidhreachta, a mhilleadh agus a bhascadh, mar spórt agus mar spraoi, agus le caitheamh aimsire spóirtiúil a chur ar fáil dóibh, lena laethe a líonadh le scleondar agus le corraíl !
Ach, céard is féidir linn a dhéanamh le sin a chur i gcrích? a d’fhiafródh duine, b’fhéidir.
Bhuel, ar an gcéad ásc, mura bhfuil ar chumas úinéirí na hEaglaise, agus na Reilge sin, Naomh Mhuire, iad a chosaint ar bharbaracht, déarfainn go bhfuil de dhualgas ar an Údarás Áitiúil freagracht a ghlacadh chucu fhéin as. Tá cupla bealach acu le sin a dhéanamh. D’fhéadfaidís dul i bpáirt leis na húinéirí, leis an gcosaint chuí sin a chur ar fáil, nó mura bhféadfaidís sin a dhéanamh, ní bheadh de rogha acu, ach freagracht iomlán a ghlachadh chucu fhéin as, tríd an suíomh ársa sin a cheannacht, nó trí sheilbh a ghlacadh air, ar bhealach eicínt eile, dá dteipfeadh orthu sin a dhéanamh. Is dócha freisin, go bhféadfaí smaoineamh ar dhualgas an Stáit s’againne, séadchomharthaí dá leithéid a chosaint, agus a chaomhnú, mar chuid d’oidhreacht an Aontais Eorpaigh, agus i gcás dá leithéid, d’fhéadfadh sé, go mbeadh an tAontas céanna sin sásta teacht i gcabhair orainn, leis an gcuspóir sin a chur i gcrích.
Agus an bhfuil bealach ar bith eile le séadchomharthaí dá leithéid a chosaint ar bharbaracht na haoise seo?
Bí cinnte go bhfuil, agus ualach asail de bhealaí eile ann, leis an mbeart sin a dhéanamh.
Agus, gan ach trácht a dhéanamh ar bhealach amháin le sin a dhéanamh, céard faoi áit na gcúirteanna i réiteach faidhbe dá leithéid? Am ar bith a thógtar coirpeach os comhair na cúirte, agus dá dtarlódh go bhfaighfí ciontach é, i sladaíocht, nó i réabadh reilge frithshóisialta, bhuel, in áit seal i bpríosún a ghearradh ar dhuine dá leithéid, nár chóir é a chur isteach i suíomh dá leithéid, lena ghlanadh suas, agus chomh maith le sin, nár chóir go gcuirfí iachall air, bail a chur athuair ar na huaigheanna millte, agus ar na clocha chinn uaighe a briseadh ansin, gan chúis gan ábhar. Dá ndéanfaí a leithéid, ar a laghad, chuirfí toradh na barbarthachta ar ceal, agus chomh maith le sin, b’fhéidir go múinfí ceacht do lucht réabadh reilge, sa chaoi nach mbeadh fonn orthu, milleadh dá leithéid a dhéanamh, feasta.
Ná síltear anois, go bhfuilim ag maíomh anseo, nach bhfuil dualgas ar bith ar an Rialtas s’againne, tada a dhéanamh, le séadchomharthaí dá leithéid a chosaint, nó nílim. Tá de dhualgas ar an Rialtas, sa chead áit, dlithe cuí a achtú, le srian a chur ar iompar réabadhreilgeach dá leithéid, agus ansin, sa dara háit, ba chóir dóibh féachaint chuige, go gcuirfí na dlithe céanna sin i bhfeidhm, chuile bhabhta, ar cibé a fhaighfí ciontach, in iompar frithshóisialta dá leithéid. Agus tabhair faoi deara anseo, cé go bhfuil Eaglais áirithe anseo i gCill Chainnigh i gceist agam, toisc go bhfuil an Reilg thart uirthi réabtha, millte, ar ruifínigh bharbartha, tá mé cinnte, go bhfuil gníomhartha réabadhreilgeacha dá leithéid ag tarlú i mbailte agus i gcathracha, ó cheann ceann na tíre seo, agus ní gníomh annamh atá i gceist agam anseo, ach rud a tharlaíonn áit eicínt, chuile sheachtain, geall leis, d’fhéadfá a rá. Níl iompar dá leithéid inghlactha feasta, nó má tá muid sásta glacadh le céapair dá leithéid, ansin, níl dabht ar domhan ann ach go bhfuil muid ag filleadh ar ré na barbarthachta, gan mhagadh, gan bhréag.
Agus céard fúinne, saoránaigh?
Arís, níl dabht ar domhan ach go bhfuil orainne freisin seasamh daingean cinnte a ghlacadh, sa chogadh seo i gcoinne na sibhialtachta. Caithfidh muid bheith ar thaobh amháin, nó ar an taobh eile. Agus má theastaíonn uainne críoch a chur leis an gcineál seo iompair, bhuel, ansin, caithfidh muid sin a chur in iúl, ar an gcéad dul síos, dár muintir fhéin, agus ansin, do mhuintir an phobail, de réir mar a fhaigheann muid an deis chuige sin.
Dá ndéanfaí mar adúirt mé sa phíosa seo, tá mé cinnte, nach mbeadh aon ghá le filleadh anseo, taobh istigh de bhliain, le píosa eile a scríobh ar an dtéad céanna seo arís, ag iarraidh daoine a spreagadh, le deireadh a chur le hiompar réabadhreilgeach, barbartha, dá leithéid, arís. Mar sin, anois an t-am againn uilig, aghaidh a thabhairt ar an bhfadhb dho-scaoilte, mhíthaitneamhach, ghranna seo. Sea, agus smaoinigh ar an seanrá adeir, go dtéann focail le gaoth, ach go dtéann buille le cnámh.
Agus féach, mar bhuille scoir, céard faoi chomórtas nua a chur sa tsiúl, féachaint cén baile, nó cén chathair, is fearr a thugann aire dá séadchomharthaí. Nach gcabhródh comórtas dá leithéid, le daoine a chur ag smaoineamh arís, ar a seandachtaí, ar a séadchomharthaí, ar a n-oidhreacht? Sea, agus b’fhéidir go gcuirfeadh comórtas dá leithéid críoch leis an réabadh reilge atá coitianta inár measc, na laethe seo.
Sea, agus ná ceap gur dhein mé dearmad ar na scoileanna, nó ar na múinteoirí, nó níl dabht ar domhan, ach go bhféadfadh idir dhaltaí agus mhúinteoirí, an-chúnamh a thabhairt dúinn, agus muid ag iarraidh spiorad na sibhialtachta a chothú, agus a fhorbairt, i gcroí ár bpobail, feasta. Nár chomhartha an chultúir é, chuile lá riamh, go mbeadh ómós ag daoine dóibh siúd a d’imigh rompu, ar Shlí na Fírinne, agus go mbeadh meas acu ar shaothar a lámh agus a n-aigne. Agus tá súil agam, nach mbeidh altanna le léamh againn feasta, ó sheandálaithe aithnidiúla, áitiúla, arís, ag éagaoin mhilleadh ár n-oidhreachta uaisle.
.
****************
Peadar Bairéad.
****************
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Sceanadh, Mugáil, agus Marú 2
Peadar Bairéad
.
(This week we continue our consideration of Street Violence.)
.
Níl le déanamh agat ach breathnú ar nuachtán ar bith, na laethe seo, agus feicfidh tú, gur beag oíche, nó lá, a théann thart, nach ndéantar duine eicínt a sceanadh nó a robáil anseo; a mhugáil nó a bhatráil ansiúd; nó faraoir, a bhascadh agus a mharú; fiú, san áit úd eile. In ainm Chroim! Cén cineál sochaí atá á tógáil againn anseo? Nach gceapfá nach mbeadh tada dá leithéid ag tarlú anseo, toisc go bhfuil an tír s’againne chomh beag sin, agus toisc go bhfuil aithne ag chuile dhuine againn ar a chéile, geall leis.
B’fhéidir go gceapfá sin, ach dá gceapfá, bheadh breall ort, nó nuair a éiríonn idir chairde, sin an áit a mbíonn an feannadh, agus nach minic, na laethe seo, a léann muid faoi chairde a chaith an oíche ar an drabhlás, le chéile, agus ansin, ar a mbealach abhaile, toisc, b’fhéidir go sciorrfadh focal ó dhuine acu, go mbeadh an lasair sa bharrach láithreach bonn, agus diabhal stopadh a bheadh orthu go mbeadh duine acu sínte tréith ar lár. Anois, tá sin dona go leor, ach i gcás dá leithéid, ní raibh cloch sa mhainchille ag duine ar bith de na cairde céanna sin dá chéile, nó ní raibh aon drochfhuil eatarthu. Cad is féidir linn a rá faoi chás dá leithéid, ach nár chóir go dtarlódh sé, olc, maith, nó dona, agus arís, is dócha go bhféadfadh duine a rá, gur toisc go raibh an iomarca óil ar bord ag na cairde céanna sin, a tharla an scliúchas marfach sin eatarthu.
Ruifíní sráide
Scéal eile ar fad é, nuair a théann dream ruifíní amach ar ar sráideanna, agus gan d’aidhm acu, ach teacht ar dhuine neamhurchóideach eicínt, d’fhonn léasadh maith a bhuaileadh air. De ghnáth, ní bhíonn aithne ná eolas ar bith faoin spéir acu ar an nduine bocht sin. Is amhlaidh a mheallann siad chucu é, trí chipín solais, nó toitín, a iarraidh air, agus ansin, nuair atá sé ina gcóngar, iompaíonn siad air, agus ionsaíonn é, le buidéal, b’fhéidir, nó le scian, nó le ciceanna fiú, go dtí nach mbíonn fágtha ann ach an dé, agus ansin, ritheann siad leo, mar a dhéanfadh cladhairí, gan iarracht ar bith a dhéanamh ar chóir leighis a chur ar fáil dó, nó cúnamh dá laghadh a thabhairt dó. Nach deacair cur suas le hiompar dá leithéid? Agus dá gcuirfeá ceist orm, an raibh leigheas ar bith le fáil ar an gcineál sin barbarthachta, is dócha go mbeadh orm a rá, nárbh aon mhaith é cupla seachtain príosúntachta a ghearradh orthu dá bharr, nó thiocfaidís amach, ar ball, agus dhéanfaidís a leithéid céanna arís, ach dá ngearrfaí seal fada príosúntachta orthu, ansin bheadh seans ann go bhfoghlaimeodh siad fios a mbéas, don todhchaí, agus nach ndéanfadh siad a leithéid arís, agus chomh maith le sin, mhúinfeadh sin ceacht do mhaistíní óga eile, gan iompar dá leithéid a chleachtadh amuigh ar ár sráideanna, ar eagla go ndéanfaí an rud céanna dóibhsean.
Timpeallacht a fheabhsú
Ar an dtaobh eile den scéal, is dócha go gcaithfidh an tsochaí s’againne, chuile iarracht a dhéanamh ar thimpeallacht an phhobail a fheabhsú, sa chaoi nach mbeidh fonn ar ógánaigh, feasta, daoine a ionsaí, nó a bhualadh, in aon chor. Tharla cogaí iomadúla ó cheann ceann na cruinne, agus tá’s ag an lá go gcothaíonn cogaí foréigean, agus fíoch fola, i measc daoine. Íslíonn siad freisin, an luach a leagann daoine ar bheatha an daonnaí.
Trí leathadh chumhacht na meán, d’éirigh le fórsaí áirithe dul i gcionn ar an bpobal, agus chuir ar a súile dóibh, gur rud ionmholta é, tuilleadh agus tuilleadh saoirse fós, a thabhairt don duine Agus cé gur maith an rud é saoirse a bheith ag duine, ag an am gcéanna, mura bhfuil sé sásta bheith freagrach as a ghníomhartha fhéin, agus géilleadh do chearta a chomhdhaoine, bhuel, ansin millfidh an tsaoirse sin cumas tháithe an phobail, sa chaoi go loitfí, agus go millfí é, ón dtaobh istigh.
Tá’s ag an lá, go bhfuil i bhfad Éireann níos mó airgid i bpócaí na ndaoine óga, sa lá atá inniu ann, thar mar a bhíodh, Féach freisin, mar a ghlóirtear gnéas, foréigean, agus póit, ar na meáin, sa lá atá inniu ann, go háirithe ar an teilifís, agus nach músclaíonn na scannáin agus na físeáin sin fiosracht na hóige, sa chaoi go mbíonn fonn orthu aithris a dhéanamh ar laochra na scannán.
Is dócha, gur leor sin do thuras na huaire seo.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
SEO SLÁINTE NA BÓ 3
Peadar Bairéad.
(In this series, we take a look at the place of the cow, in Erris, in the last century)
–Seo píosa a chuir mé isteach ar chomórtas, blianta fada ó shoin. Níor bhuaigh sé an chéad duais, ach tháinig sé sa dara háit. B’fhéidir nár ró-olc an smaoineamh é, deis a thabhairt duit fhéin é a léamh anois, ar do chaothúlacht, tar éis na blianta fada sin uilig. Tá súil agam go mbainfidh tú taitneamh as. –
‘Go tóin, a dhiabhail !’
Pisreoigín macánta, bídeach, amháin eile, sára dtosaítí ar an maistriú a bhualadh…glaicín salainn a chraitheadh ar chlár na cuinneoige. Bhí slánú sa salann, chuile lá riamh.
Chun oibre linn uilig ansin.
“Síos, suas, síos suas. Go tóin! a dhiabhail! go tóin adeirim”.
“Anois a Mhártain. Ní hamhlaidh a mheasfá éaló amach agus tú ag stealladh toite uait, cosúil leis an gcapall iarainn fhéin. Ar ais leat ansin, agus caith do sheal ag maistriú, nó an amhlaidh a mheasfá an t-im a ghoid uainn?”
Sin mar a bhíodh, seal ar sheal, nó go bhfeictí frídiní beaga ime ag teacht ar chlár na cuinneoige.
Go mall anois! Go réidh! Tabhair seans don im. Ba ghearr go mbíodh Mam ag tógáil ime as an gcuinneog leis na spáid ime, agus chuirfeadh sí salann tríd.
Cnapóga a gcumadh ansin ag Mam leis na spáid sin, lán an phláta díobh. Chuirtí an fuíollach isteach i bpróca an ime. Mholtaí an maistriú. Muga bláthaí do chuile dhuine againn.
Seo sláinte na bó!
Fosaíocht moch déanach…
Bhíodh orainne gasúir feasta, bia blasta a chur ar fáil don bhó sin. Bhíodh muid amuigh roimh bhricfeasta ag fosaíocht lei, á seoladh chun beadaíochta, áit ar bith a mbíodh féar bog milis ag fás go buacach, ar cheann fearainn, nó idir iomairí, nó fiú, ar chasáin sna goirt fhéin. Bhíodh an gnó céanna le déanamh againn arís sa tráthnóna, i ndiaidh na scoile.
Dála an scéil, cuireannn sin rud eile i gcuimhne dhom, i. go mbíodh orainne, gasúir, bheith i bhfeighil na mbó maidin is tráthnóna. Bhímis leo, luath is mall, agus sa tslí sin, chuireamar an-aithne orthu. Sa tslí sin freisin, d’fhás snaidhm daingean ceana eadrainn, i dtreo is gur thuigeamar iad. Síceolaí bó a bhí i ngach uile dhuine againn. B’iomaí uair, sa Samhradh, a chuireamar le báiní iad trí aithris a dhéanamh ar dhordán an chreabhair chapaill. Rithfeadh na ba leo, rubaill in airde, abhaile ar a ndícheall. Ligtí isteach sna stáblaí, ón teas, iad, rud a d’fhágfadh scathamh saoire againne, le caitheamh ag neadóireacht, nó ag seilg coiníní, nó ag déanamh spraoi éigin eile dhúinn fhéin.
‘Bualadh saighead’
B’olc ar fad an seans é, dá mbeadh tinneas nó galar ar bith ar bhó, mar bhíodh ár seasamh orthu, ach ba rud é a tharlaíodh, corr uair. Ní bhíodh tréidlia ar bith sa taobh tíre sin, an uair úd, idir Bhéal an Átha agus an Fód Dubh. Sea, mh’anam, tréidlia, nó dlíodóir, ní raibh ann. mar sin, churtí fios ar sheanduine éigin, a raibh scil aige sna cúrsaí sin. Thagadh seisean go déanach sa tráthnóna. Go hiondúil, scrúdaíodh seisean an beithíoch bocht. Thochraisíodh a cheann.
Shiúladh anonn is anall, agus go hiondúil ansin, deireadh se, ‘Bualadh saighead’, gan dabht ar domhan. Bhfuil dairteacha ar bith sa bhaile seo? Níl! Ó bheul! gheobhaidh mé fhéin iad anocht. Ba é a bhí sna dairteacha céanna sin nó, clocha a chaitheadh lucht na sí leis na ba, sár a dtógfaidís leo isteach sa lios iad!
Ba é an leigheas a bhí ar an ngeis seo, nó, na clocha beaga sin a chur i mála beag, agus iad a bhruith i bpota uisce, agus ansin, deoch den uisce sin a thabhairt don bhó. Uaireanta, thiocfadh biseach ar an mbó, agus mholfaí an fear feasa. Uaireanta eile ní thiocfadh, agus déarfaí go raibh sé ró-dhéanach, nó leagfaí an milleán ar an bhfear thuas!
.
.
,
English 
Gaeilge