by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Bhur gCéad Fáilte isteach 2
Peadar Bairéad
(This week we continue our welcome for Refugees.)
.
Athsmaoineamh
Bhí mé ag smaoineamh ar leithscéal a ghabháil libh faoi’n dearmad cló a bhí i dteideal an phíosa a scríobh mé faoi fhadhb na ndídeanaithe, coicíos ó shoin, nuair a bhí ‘each’ le léamh in áit ‘Isteach’, agus chun a mhíniú daoibh, gur de thaime, amach is amuigh, a tharla a leithéid, ach ó tharla gur athraigh cúrsaí na ndídeanaithe céanna chomh mór sin, agus chomh tubaisteach sin, san idirldinn, tuigeadh dom, nárbh olc an smaoineamh é, aguisín a chur leis an bpíosa sin, leis an scéal a thabhairt suas chun dáta, mar adéarfá. Sa chéad alt, bhí mé ag maíomh go raibh ceist na ndídeanaithe i ndáil le bheith scaoilte, agus luaigh mé an áit tábhachtach a bhí ag Aingeal na Gearmáine i scaoileadh na faidhbe sin, nuair a mhaígh sí go nglacfadh an Ghearmáin thart ar 800,000 dídeanaí sa bhliain reatha, agus dár lei, bheadh tíortha an Aontais Eorpaigh sásta a gcion fhéin den ualach seo a iompar freisin. Ba ghearr áfach, gur tuigeadh, nach raibh chuile thír san Aonas céanna sásta seasamh gualainn le gualainn leis an nGearmáin, sa bhfiontar sin, agus tuigtear anois, nach mbeadh an Pholainn, an Phoblacht Seiceach, an tSlóvaic, an Ungáir agus roinnt eile freisin, sásta glacadh le cion éigeantach dídeanaí a bheith leagtha amach do chuile thír san Aontas. Ar na mallaibh, áfach, tá an scéal ag imeacht ina loscadh sléibhe, nach mbeidh na Gearmánaigh fhéin sásta dídeanaithe, gan teorainn, a ligint thar theorainn a dtíre isteach. Ní haon ionadh, mar sin, go bhfuil ceannairí na hEorpa ar a míle dhícheall, ag iarraidh scéal seo na ndídeanaithe a shocrú, ar bhealach amháin, nó ar bhealach eile, chomh luath agus is féidir, agus dá chomhartha sin, glacadh le vóta an mhóraimh, le huimhir éigeantach dídeanaithe a chur i bhfeidhm feasta, ar chuile Stát san Aontas.
Léigh mé píosa, ar na mallaibh, freisin, le Mary Kenny, san Irish Catholic, dár dáta 17 Meán Fómhair 2015, ina dtugann sí staitisticí suimiúla, suntasacha, faoin méid a d’fhulaing an Ghearmáin fhéin i ndeireadh an Dara Cogadh Domhanda, nuair a bhí fórsaí na gComhghuallaithe á dtimpeallú, agus á mbascadh, sular ghéill siad go neamhchoinníollach dóibh, sa bhliain 1945. B’in an t-am ar chuir an cine sin aithne ar chruachás dídeanaithe, nó tuigtear go raibh thart ar 12 milliún dídeanaí ó Oirthear na Gearmáine ag cur fúthu in Iarthar na tíre sin, faoin mbliain 1950, dár le Mary, agus deir sí linn freisin, gur chuir ‘Anthony Beevor’, ina leabhar, ‘Downfall’, síos go mion, ar chruachás agus ar fhulaingt na ndídeanaithe Gearmáineacha sin, ar a dteitheadh siar roimh tancanna agus arm na Rúiseach, sa bhliain 1945, agus dár leis, go raibh, faoi Eanair na bliana sin, thart ar 40,000 agus 50,000 dídeanaí ag teacht isteach i gcathair Bherlin chuile lá, agus faoi lár Mhí Feabhra na bliana sin, deir an t-údar sin, go raibh thart ar sheacht mhilliún dídeanaí sa chathair chéanna sin. Níl dabht ar domhan, mar sin, ach go dtuigeann na Gearmánaigh fadhb seo na ndídeanaithe, nó nach bhfuil roinnt mhaith Gearmánach beo fós, a bhfuil cuimhne acu ar na laethe uafásacha sin. Agus tríd is tríd, níl an oiread sin de dhifear idir anchaoi na ndídeanaithe úd agus cruachás dhídeanaithe an lae inniu, mar nach iad, teitheadh ó bhaol, agus tóir ar shíocháin, an dá fhórsa a spreag iad le teitheadh lena mbeo, tar éis dóibh chuile cheo a fhágáil ina ndiaidh.
Nuair a chuirtear chuile shórt san áireamh, caithfear a admháil, go bhfuil dualgas ar thíortha na hEorpa tearmann a chur ar fáil do na dídeanaithe atá ag teitheadh lena mbeo, ó chogaí agus ó bhaol ina dtíortha dúchasacha, sa lá atá inniu ann. B’fhéidir nach bhfuil an dualgas céanna orthu i gcás an dreama úd atá ar a dteitheadh, ar thóir oibre, agus stíl bheatha Iarthar na hEorpa. Agus leis an scéal seo a chríochnú, is dócha gur chóir go gcuirfeadh na cúrsaí sin ar ár súile dúinn, go bhfuil dualgas orainn freisin, ceist an lucht taistil, agus fadhb na ndaoine gan teach gan treibh, a fhuascailt freisin, nó nár dúradh riamh anall, go dtosaíonn an charthannacht ag béal an dorais, mar i ndeireadh na dála, nach iad ar gcomharsana iad an dá dhream sin.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
.
C ú i s M h ó r t a i s a g u s Á t h a i s .
.
*******************
.
Níl dabht ar domhan, ach go bhfuil cúis mhórtais agus áthais againne anseo in Oileán na Naomh is na nOllamh, na laethe seo, agus geallaimse dhuit é, nach mórtas tóna gan taca é, ach oiread. Ní hea, mh’anam! Nó d’éirigh leis an tír s’againne éacht a dhéanamh in eagrú na gCluichí Oilimpeacha Speisialta anseo, i mbliana. Ní fhéadfadh éinne a rá, go mba éasca an gnó é, tabhairt faoina leithéid, ach chuaigh lucht eagraithe na gCluichí i mbun a ngnó, le samhlaíocht agus le misneach, agus ní fhéadfadh éinne a rá, nár éirigh leo an chraobh a sciobadh, chomh fada is a bhain sé le Cluichí ar dóigh a chur ar fáil do na lúthchleasaithe speisialta seo. Agus nár bhreá go deo an smaoineamh é Páirc an Chrócaigh s’againne a úsáid, mar ionad do na Cluichí glórmhara céanna sin, sea, agus nár chóir trácht freisin, ar an Linn iontach Snámha a bhí tógtha, d’aon ghnó, le bheith inúsáidthe do na Cluichí seo 2003. Ach, má tá muid le craobhacha a bhronnadh, ansin ná déanaimis dearmad ar iad a bhronnadh freisin, ar na mílte, agus na mílte, a bhí sásta a gcúnamh agus a gcabhair a bhronnadh, saor in aisce, ar lucht eagraithe na gCluichí Speisialta seo.
Sea, agus cá bhfágfá na bailte, agus na cathracha, ó cheann ceann na tíre, a bhí ag baint na sál dá chéile, ag iarraidh bheith ina n-óstaí do lúthchleasaithe thíre eicínt a bhí le bheith páirteach sna Cluichí. D’fháiltíodar roimh na buíonta seo, isteach ina mbailte, faoi mar ba chairde iad, a bhí imithe uathu ar dheoraiocht, leis na blianta, agus ghlacadar isteach ina bpobal iad, le fonn is le flosc, sea, agus ansin, thugadar chuile thacaíocht dóibh, faoi mar ba bhaill dá bpobal fhéin iad, iad á ngríosadh, á moladh, agus á móradh.
Déarfadh duine b’fhéidir, go raibh éacht déanta, ag pobail na tíre seo, in eagrú na gCluichí Oilimpeacha Speisialta seo, agus glacaim leis go raibh, ach má bhí fhéin, fuaireamar i bhfad níos mó uathu, ná mar a chaitheamar orthu.
Céard a fuaireamar uathu, a bhí chomh luachmhar sin, an ea?
Bhuel, d’éirigh leis na lúthchleasaithe seo, ceachtanna a mhúineadh dúinne, ceachtanna nach bhféadfaí teacht orthu bealach ar bith eile.
Cén cineál ceachtanna atá i gceist agam, an ea?
Ceachtanna faoi fhulaingt agus faoi fhoighid, ceachtanna faoi mhisneach agus faoi mhúineadh, ceachtanna faoi spiorad agus faoi spionnadh an daonnaí. Léirigh na lúthchleasaithe speisialta seo, conas deighleáil le fadhbanna agus le laigí an choinníoll daonna. Chonaiceamar iad ag coimhlint, is ag spairn, le misneach is le háthas, le bród is le cineáltas. Níor naimhde iad na lúthchleasaithe lena raibh siad ag coimhlint, níorbh ea, muis! ach bráithre agus siúracha. Níor náir dóibh duine eile a bheith chun tosaigh orthu, níorbh ea, ach cúis mhórtais, go raibh ar a gcumas-san bheith in iomaíocht leo. Bhí úire, agus áilleacht, ag baint lena gcoimhlint, úire agus áilleacht a thógfadh do chroí, agus a thabharfadh le fios duit, gur mar sin a bhí againne freisin, i laethe glórmhara ár soineantachta.
Nach mór go deo idir an choimhlint sin, agus an choimhlint atá foghlamtha againne, i gcúrsaí spóirt agus cluichí, na laethe seo. Breathnaigh ar an gcaoi a mbíonn an cloch sa mhuinchille ag ár n-imreoirí dá gcéilí imeartha, sna cluichí a imrítear os comhair an phobail, sa lá atá inniu ann. Ní thógfadh sé Sherlock Holmes ar bith, le fáil amach, go raibh faltanas agus nimh, le tabhairt faoi deara, in imirt, agus i gcur chuige, ár n-imreoirí. Anois, ná ceap nach mbainimse taitneamh agus spraoi as bheith ag breathnú ar chluichí, nó bainim, agus ard-taitneamh, ach i ndáiríre, nach minic a chuireann iompar imreoirí áirithe déistean orainn. I ndáiríre, ní fir spóirt iad sin, nó ní thuigeann cuid acu an chiall atá le Cothrom na Féinne. Is é atá sa spórt, i ndáiríre, nó coimhlint ghéar idir dhaoine, atá sásta claoi le rialacha na coimhlinte sin. Má dhéantar a leithéid, ansin, bainfidh idir imreoirí agus lucht féachana, ard-taitneamh as an imirt, sea, agus molfar scil an imreora, nó na foirne, a bhuann, ach ag an am gcéanna, molfar an té a chailleann, as a spóirtiúlacht, agus as a chalmacht, nó tuigfear do chuile dhuine, go mbeidh lá eile ag fear caillte na himeartha. Sa tslí sin, bheadh duine ag súil go mb’fhéidir go bhfoghlaimeodh an lucht spóirt, frí chéile, ceacht eicínt ó dhearcadh, agus ó spiorad lucht na gCluichí Olimpeacha Speisialta. B’fhéidir fiú, go mbeadh siad sásta tús a chur leis an athrú sin tríd an chloch a bhaint as an muinchille, feasta! Anois, ní bheinn ag súil go mbeadh na himreoirí ag breith barróga ar a chéile, ach bheinn sásta dá n-éireodh siad as barróga a fháisceadh ar a chéile!
Tá mé ag súil go mbeidh tionchar nach beag an na Cluichí Speisialta seo ar dhearcadh ar Rialtais feasta, freisin. Chonaic siad faoi mar a fáiltíodh roimh na lúthchleasaithe iontacha seo, a tháinig chugainn, ó cheithre hairde an tsaoil mhóir. Chonaic siad freisin, an chaoi a raibh an pobal s’againne sásta cabhair agus cúnamh a thabhairt dóibh, iad ag iarraidh faiche leibhéalta a chur ar fáil dóibh, chomh fada agus a d’fhéadfaidís. Anois, is féidir leis an Rialtas s’againne glacadh leis, go mbeadh an pobal, agus sin iad na vótóirí, go mbeidís siúd sásta cead a gcinn a thabhairt do Rialtas ar bith, a bheadh toilteanach, áiseanna riachtanacha a chur ar fáil do lucht míchumais, de chuile chineál. Agus b’fhéidir, dá dtarlódh a leithéid, go mbeadh muid uilig sásta a rá, gur mhaith an tús é sin, ar Chothrom na Féinne a chur ar fáil do bhuíon dár gcathróirí, a bhfuil a leithéid tuillte go maith acu, mar shaoránaigh Éireannacha. Sea, mh’anam, bíodh beart dá leithéid againn feasta mar oidhreacht ar na Cluichí Oilimpeacha Speisialta seo, a eagraíodh anseo inár measc, sa bhliain seo, 2003.
Agus mar shaoránaigh, i dtír seo na hÉireann, caithfidh go mbeidh tionchar eicínt ag na Cluichí céanna orainne, freisin. Ní gá a rá, gur chóir dúinn súil a choinneáil ar an Rialtas s’againne, agus féachaint chuige, go gcuirfidh siad na háiseanna cuí ar fáil dár gcairde, nó dá fheabhas iad na háiseanna a chuirtear ar fáil dóibhsean, sea is fearr freisin na háiseanna a bheidh ar fáil dúinne, chomh maith?
Tá baol amháin sa chineál cainte, atá ar siúl agam, go nuige seo, sa phíosa seo, agus sin, go gceapfá gur chineál meathchráifeachta atá idir chamáin agam. Bhuel, ní hé sin atá i gceist agam, in aon chor, agus feasta, nuair a fheiceann muid duine i gcathaoir rothaí, nó duine a bhfuil míchumas eicínt ag baint leis, ná breathnaímis air, nó uirthi, le trua, mar ní díol trua in aon chor iad, is saoránaigh iomlána iad, cosúil linne, ach go bhfuil deachrachtaí áirithe le sárú acusan, deacrachtaí nach bhfuil ag cur as dúinne, ach ní trua a fheileann, ach Cothrom na Féinne. Ní béal bán, nó bladar, a dhéanfaidh cúis feasta, ach ceart agus reacht, sea, agus ceart agus reacht atá ag dul dóibh freisin, mar bhaill den phobal s’againne. Agus má tharlaíonn, gur féidir le duine ar bith againn, gar a dhéanamh dóibh, bhuel, ansin, ba chóir dúinn sin a dhéanamh le fonn, agus le buíochas.
Tá na Cluichí Oilimpeacha Speisialta thart anois, agus mothaíonn muid uilig uainn an spiorad iontach, corraitheach, daonna, a thugadar chugainn, agus a mhair linn, ar feadh na laethe, a raibh siad ag coimhlint go cairdiúil, anseo in ár measc. Tá ár mbuíochas ó chroí tuillte ag lucht eagraithe na gCluichí céanna sin, agus don 30,000 duine sin, a thug a gcúnamh, agus a gcabhair, do na lúthchleasaithe, agus dá lucht leanúna, tráth raibh siad anseo inár meascna. Sea, ár mbuíochas do chuile dhuine a chabhraigh, ar bhealach amháin, nó ar bhealach eile, le féachaint chuige, go bhféadfaimid uilig bheith bródúil, mar chine, as na Cluichí Oilimpeacha Speisialta, a eagraíoch anseo in Éirinn, sa bhliain 2003. Nár laga an Rí iad, agus gura seacht fearr a bheidh siad, bliain ó anocht.
.
.
******************
Peadar Bairead.
*****************
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Slán go fóill
.
Duine eile de Bhairéadaigh sciobtha
Ag spealadóir sanntach an bháis
Is sinne uilig fágtha faoi scamall
Ag buairt, ag uaigneas, ’s ag crá.
.
Cé chreidfeadh go dtarlódh a leithéid,
Bíodh, nach gan súil leis ar fad,
A tháinig ar a chuairt chugainn gan choinne,
An buanaí ón tsaol uafar thall.
.
Ní fonn scríofa a sheolann mo chleite
thar ithir bhog bhriosc seo an bhróin,
Ach dualgas an fhile ar a mharana,
Ag caoineadh a ghaolta is a bpóir.
.
Filleann ‘nois cuimhní na hóige
Aniar chugam as tír úd an spraoi
Nuair ba gheal linne grian agus gealach
Is b’aerach linn coraí an tsaoil.
.
Dáiltear anois ithir bhog Iorrais
Le mo dheirfiúr chaoin chneasta bhocht
Is fágfar mé feasta gan sólás
Ag smaoineamh ar Shíle gan locht.
.
Cathaoir ag bord geal an Tiarna
Go raibh agatsa anois agus choích’,
Is solas na soilse dod’ threorú
Chuig d’ionad i bhfochair na Naomh.
.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Cill Álainn Chainnigh
Nárbh é Edmund Spenser a bhaist an teideal “Faire Kilkenny” ar an gcathair s’againne, a chéaduair? nuair a scríobh sé sa “Faerie Queene” :-
“The next, the stubborne Newre, whose waters gray
By faire Kilkenny and Rosseponte boord.”
Ach ní gá dhom a rá, go dtéann scéal Chill Chainnigh i bhfad níos fuide siar sa stair na ré Spenser. Siar go dtí an tráth úd nuair a thóg Cainneach a Chill san ionad sin, agus cé nach bhfuiltear cinnte anois go raibh baile ansin, nó nach raibh, ag an am, is féidir a bheith cinnte, gur thart ar an gCill úd a d’fhás an chathair s’againne. Níltear ró-chinnte faoi dháta a bhreithe, ach deirtear, gur i bhfichidí an séú haois a saolaíodh é. Is é an scéal céanna é dála a bháis. Deirtear, gur sa bhliain 599, nó sa bhliain 600, a d’éag sé. B’fhéidir nach bhfuiltear cinnte faoi na dátaí sin, ach níl dabht ar domhan ach, gur i nDoire a rugadh, agus gur uaidh a ainmníodh an Chathair Álainn s’againne.
Is cuimhin liom bheith in Albain, sa bhliain 1992, ar Chuairt na bhFilí, agus tharla gur thugamar cuairt ar Oileán scéirdiuil Thíríodh. Thugamar cuairt ar scoil ansin, agus tharla go raibh sruth lánGaedhlice sa scoil sin. Rinneamar ár ndícheall píosa spraoi a chur ar fáil dóibh. Ansin deineadh na daltaí a chur in aithne dúinn, agus do bharúil, cén t-ainm a bhí ar an gcéad malrach a sheas ansin os ár gcomhair? Sea, an ceart agat! Cainneach, a bhí air, agus chomh maith le sin, tar éis domsa a mhíniú don lucht éisteachta, gur tháinig mé fhéin ó Chathair ársa a bhí ainmnithe ó Chainneach Naofa freisin, bhuel, ar siadsan, tá fothrach ar an oileán s’againne anseo, ar a dtugaimid Cill Chainnich! B’fhéidir gur chóir a chuimhneamh go bhfuil Oileán Thíríodh an-chóngarach d’Oileán Í, Oileán Cholmchille, comhthíreach Chainnigh s’againne. Sea, nach fánach an áit ina bhfaighfeá breac?
Aspal Osraí
Deirtear go mba iontach go deo an seanmóirí é Cainneach, agus deirtí go mbainfeadh sé deora as croí cloiche fhéin lena sheanmóirí. D’fhiafraigh Colmcille de uair, cá bhfuair sé an t-eolas uilig a bhí aige faoi na scrioptúir, agus ba é an freagra a fuair sé nó gurbh é an Tiarna fhéin a d’fhoilsigh sin dó. B’fhear é freisin, a rinne míorúiltí, trí dheonú Dé, agus chuaigh an cháil sin amach air lena linn fhéin fiú. Bhunaigh sé mainistreacha agus cealla, thall is abhus, ach ba í an mhainistir mhór a bhunaigh sé in Achadh Bó, an ceann ba cháiliúla díobh uilig, agus ba í a thóg áit Seighir Chiaráin mar phríomh ionad na Críostaíochta i measc na nOsraíoch, agus nuair a bhí ré Achadh Bó thart, ba fhundúireacht eile le Cainneach, Cill Chainnigh fhéin, a roghnaíodh mar phríomh ionad eaglasta Osraí, agus ba í an fhundúireacht chéanna, a thug a hainm don chathair álainn, a tógadh thart ar an mainistir a thóg Chainneach ar bhruacha tuilteacha na Bréagaí. Le himeacht aimsire, tógadh Cloigtheach cosantach ar an láthair, Cloigtheach álainn a sheasann go bródúil go dtí an lá atá inniu ann, a chosa socraithe thios ar fhothracha na cille úd a thóg Cainneach, agus é ina sheasamh taobh le hArdeaglais Chainnigh, agus a mhéar ag síneadh fós i dtreo na bhFlaitheas, baile agus ceann scríbe Theaghlach Chainnigh.
Ciarán Chléire
Ach má thug an Naomh aduaidh sin, Cainneach Achadh Bó, ainm na Cathrach Áille seo dúinn, níorbh é a thug an Chríostaíocht, a chéaduair, chuig na hOsraigh, níorbh ea muis! Ba é Ciarán Chléire fhéin a rinne an beart sin. Rugadh Ciarán ar Oileán Cléire, i ndeireadh an cheathrú, nó i dtús an chúigiú haois, rud a fhágann go mba chomhaoiseach le Pádraig Naofa fhéin é. Fuair sé a chuid Críostaíochta ó mhisinéirí réamhphádraigiúla, nó b’fhéidir fiú, ó thrádálaithe, a raibh teangmháil acu leis an Mór-Roinn, áit ar deineadh iad fhéin a bhaisteadh. Deirtear go ndeachaigh sé chun na Róimhe agus é ina fhear óg, áit ar deineadh sagart de, agus deirtear freisin gur casadh le Pádraig fhéin é, le linn dó bheith thar lear. Oirníodh ina easpag thall é. Ar ball, tar éis dó scór bliain a chaitheamh i gcéin, d’fhill sé ar Éirinn, agus tar éis dó an dúiche a thaisteal, shroich sé Uarán, áit ar thóg sé Mainistir, Mainistir ar baisteadh “Seighir Chiaráin” uirthi, mainistir a d’fhás, is a d’fhorbair, mar lárionad na Críostaíochta i Ríocht Osraí. Thaistil sé mórán agus bhunaigh ionaid chrábhaidh, bheannaigh toibreacha, rinne othair a leigheas, agus d’oirnigh sé sagairt agus easpaig, leis an dea-scéal a leathadh i measc na nOsraíoch. Ba mhisinéir é, a bhfuil a chuimhne coinnithe glé, glas, glan, anuas go dtí an lá atá inniu ann, agus is uaidh a ainmníodh Coláiste cáiliúil Chiaráin, a bhláthaigh i measc na gCainneach le breis is dhá chéad bliain anois, le léann agus oideachas a chur ar óige Ríocht ársa seo Osraí.
Ba bhreá óg a bhí mé fhéin nuair a chuala mé faoi na naoimh chéanna sin, a chéaduair, mar bhíodh de nós ag Mam s’againne scéalta na Naomh a léamh dúinn agus muid inár ngasúir, agus ba uaithisi a chéadchuala mé faoi Chainneach Achadh Bó, agus faoi Chiarán Chléire, an bheirt úd a bhunaigh agus a d’fhorbair Eaglais Dé i measc na nOsraíoch.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
A Eagarthóir, a chara,
Mar dhuine de lucht leanta Mhaigh Eo, ba mhaith liom comhghairdeas a dhéanamh leis an bhfoireann, leis an mbainisteoir, agus lena lucht tacaíochta, as ar chuir siad ar fáil dúinn de spórt, agus de chaitheamh ainsire, le cupla ráithe anuas. Shroich siad buaic a bhféidireachtaí sa spás sin ama, agus gura seacht fearr a bheas siad bliain ó anocht! Ná ceaptar anois, gur ag cruinniú na leithscéal atá mé, nuair adeirim, gur bheag de Chothrom na Féinne, nó den chuirtéis fhéin, a fuair siad ó shaineolaithe áirithe imeasc iriseoirí agus tráchtairí, a rinne chuile iarracht a bheag a dhéanamh díobh, le roinnt míosa anuas.
An i ndáiríre atá mé, an ea? Lom dáiríre, mh’anam. Nach cuimhin le madraí an bhaile fiú, an spraoi a bhí ag saintráchtairí “eolgaiseacha” faoi imreoirí áirithe ar fhoireann Mhaigh Eo, a raibh bail, agus dath faoi leith, curtha acu ar a gcuid gruaige, don ócáid mhór? Dá ndéanfaí a leithéid de mhagadh faoi imreoirí Camógaíochta, n’fheadar an nglacfaí leis mar mhagadh, nó mar spraoi?
Agus le linn Chraobh na hÉireann fhéin, táid ann adéarfadh, go mba thráchtaireacht leataobhach go maith a deineadh ar an gcluiche sin. An bhféadfá Micheál Ó hÉithir a shamhlú ag rá ag leatham, go raibh foireann Mhaigh Eo criogtha, agus nach raibh seans dá laghad acu, bua a fháil sa chluche sin, mura raghadh na Ciarraígh isteach sa seomra feistis ar fead chúig nóiméad den dara leath? Ní le seirbhe, le cancar, nó le fonn fiú, a deirim a leithéid, mar chomh fada is a bhaineann sé liomsa, sciob na Ciarraígh an chraobh leo, go “féaráilte”, ar an lá, agus tréaslaim a mbua leo, ach ba chóir do thráchtairí agus d’iriseoirí cuimhneamh, go bhfuil dhá thaobh ar an scéal, agus go bhfuil lucht leanta an dá thaobh ag éisteacht lena dtuairimí. Leor sin do thuras na huaire seo.
(Peadar Bairéad.)
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
D’imigh sin is tháinig seo
.
Nuair a bhreathnaím thart orm, sa lá atá inniu ann, agus nuair a thugaim faoi deara, na hathruithe ollmhóra uilig atá tagtha ar an saol, ó bhí mise im’ ghasúr agus mé ag fás suas in Iorras na nIontas, samhlaítear dhom, gur beag duine a tháinig trí athruithe chomh mór sin lena linn.
“Tuige sin?” adéarfadh duine, b’fhéidir.
Toisc go raibh an saol as ar fáisceadh mise gar go maith do shaol na meánaoiseanna, agus ar an ábhar sin, bhí turas na gcéadta bliain le taisteal agamsa, le bogadh isteach i ndomhan iontach, draíochta, na ré seo ina mairimid anois.
“B’fhéidir gur mhaith leat spléachadh a thabhairt dúinn ar an gcineál saoil a bhí i dtreis, tráth raibh tú id’ bhunóc, tarraingt ar cheithre scór bliain ó shoin anois?”
Ní raibh mé ach ag fanacht le gaoth an fhocail! nó, mar is eol do chách, is breá go deo le mo leithéidse bheith ag insint, agus ag snasú scéalta a óige.
Saol eile ar fad
Saol difriúil ar fad a bhí ann an tráth sin, agus tá sé beagnach dodhéanta comparáid ar bith a dhéanamh idir an dá shaol sin, nó bhí saontacht, simplíocht, agus soineanntacht, ag baint le pobal na ré sin. Bhí siad bocht, ó thaobh gustail de, i gcomparáid le pobal an lae inniu, ach ó tharla go raibh chuile dhuine chomh bocht lena chéile, níor thug éinne a bhochtaineacht fhéin faoi deara! Ba bheag a bhí uathu le blas a chur ar chúrsaí a saoil. Braoinín tae, gráinnín siúicre, agus ruainnín tobac! agus d’fhéadfaidís iad siúd a cheannach le toradh na feirme; sicíní, uibheacha, nó párdóg prátaí; agus gan le déanamh acu ach a leithéid a dhíol le fear an tsiopa, nó ar sráid an mhargaidh sa mbaile mór. Ní raibh innealra le cabhrú leo amuigh sna goirt ach ag an gcorrdhuine, agus má bhí sclábhaíocht le déanamh, dhéanaidís fhéin é, leis an spád, leis an speal, leis an sleán, nó leis an sluasaid. Ní call dom a rá, go mbíodh asail acu, agus capall, fiú, ag an gcorr dhuine, agus bhainfí úsáid as na créatúir chéanna sin, le móin agus féar a tharraingt chun na hiothlainne, agus le treabhadh nó fuirse a dhéanamh, agus ar deireadh thiar, nárbh é an capall a tharraingíodh na cónraí ar chairt chun na reilge dóibh.
Leas Farraige
Ó tharla go raibh cónaí ormsa in aice na farraige, bhí dlúth-bhaint againne leis an bhfarraige chéanna sin. Bhaintí leas ar na carraigreacha cois trá, le linn rabhartaí móra an Earraigh, sea, agus uaireannta, thagadh an leas farraige céanna sin isteach le tonn, agus ní bhíodh le déanamh ag daoine ansin, ach dul agus é a tharlú leo abhaile, le cur ar phrátaí, nó ar mhóinéir, agus ba dheacair an leas farraige céanna sin a bhualadh sa chré ghainmheach, a bhí coitianta sa dúiche s’againne. Tráth eile, dhéanfaí faochóga, báirneacha, cluisíní agus a leithéid a phiocadh cois trá, len iad a dhíol, sea, agus sleabhac agus carraigín mar a gcéanna, nó b’fheamainn inite iad na hearraí sin, a raibh an-ghlaoch orthu sna bailte móra timpeall, ag an am.
Ceilp freisin!
Sea, agus cá bhfágfainn an cheilp? Nó san Earrach, nuair a chaití slata mara agus agus leathach, ina bpoirt, isteach ar na tránna sa timpeall, thagadh daoine, leis na hearraí sin a chur ar bruach, agus a chur in airde ar fhallaí ísle, a thógadh siad in aice na duirlinge, len iad a thriomú, agus ar ball ansin, i dtús an tSamhraidh, dhéanaidís na hearraí céanna sin a dhó ansin os cionn na mara móire. Nach againne, gasúir, a bhíodh an spórt agus an spraoi ansin, agus muid ag tabhairt lóin chuig na daideanna a bhíodh ansin, i mbun na dtinte, agus muidinne ag rith tríd na múrtha toite agus deataigh, mar thaitníodh an boladh iontach sláintiúil a thagadh ó na tinte céanna sin thar barr linne. Ach ní ar mhaithe le spórt nó spraoi a chur ar fáil dúinne a dhéantaí an cheilp sin a dhó, níorbh ea muis! ach lena dhíol leis na Francaigh, a thagadh go hIorras, chuile bhliain, leis an earra sin a cheannach, nó bhí an-ghlaoch air thall, le híodaín a dhéanamh as.
Tithe agus eile
Sea, agus céard faoi na tithe a bhí ag daoine an tráth úd, in Iorras thiar?
Tithe ceann tuí, den chuid ba mhó, a bhí in úsáid i measc phobal Iorrais, na laethe úd, agus ní call dom a rá, nár thithe ró-mhóra, nó ró-ghalánta, a bhí iontu. Bhí iontu, seomra ollmhór, a d’fheidhmíodh mar sheomra suí, mar sheomra bia, mar phárlús, agus mar chistin ag an am gcéanna, agus chomh maith le sin, bhíodh seomra codlata nó dhó iontu freisin. De ghnáth, chodlaíodh na tuismitheoirí i gcailleach shúgáin sa chistin, cóngarach don tine. Aoldaite ar an dtaobh amuigh agus ar an dtaobh istigh a bhídís, agus de ghnáth, ní bhíodh iontu ach fuinneoga an-bheaga, agus d’dhéadfá a rá, gurbh é córas na dtiarnaí talaimh a d’fhág tithe dá leithéid ag pobal Iorrais an tráth sin.
B’fhéidir go dtugann sin spléachadh eicínt dúinn ar an gcineál saoil a bhí sa treis, an tráth úd, agus nuair a bhreathnaím ar shaol an lae inniu, feictear dom go mba iontach iad na hathruithe atá tagtha ar an saol, le mo linnse, agus ní chuireann cúlú eacnamaíochta an lae inniu as dom in aon chor, nó is mór an dul chun cinn atá déanta ag an dtírín s’againne ó bhí mise i mo ghasúr, agus gan dabht ar domhan, éireoidh linn teacht i dtír arís, i ndiaidh dúinn na ndeacrachtaí seo uilig a chloí.
.
.
Peadar Bairéad
.
English 
Gaeilge