by Peter Barrett | 2017/04/09 | Uncategorized
C a r a s a C h ú i r t !
.
******************************
.
Is dócha gur cuimhin libh go léir an seanfhocal, – Is fearr cara sa chúirt ná bonn sa sparán, – bhuel, ní cara dá leithéid sin, go díreach, atá i gceist agam in alt na seachtaine seo, ach ag an am gcéanna, ní fhéadfainn gan úsáid a bhaint as an seanfhocal céanna sin, mar cheannnteideal don phíosa seo….
Ní go ró-mhinic a aontaíonn duine ar bith leis an méid a bhíonn idir chamáin agam in, “I mBéal an Phobail,” ach tharla sé, nuair a labhair an Breitheamh William Harnett, ag suíomh den Chúirt Dúiche, i gCill Chainnigh, ar an Máirt, an 21 Bealtaine, 2002. Ach b’fhéidir nárbh aon dochar é, an scéal ar fad a leagan os bhur gcomhair amach, le go bhféadfadh sibh bhur mbreith fhéin a thabhairt ar an scéal.
Tharla gur scríobh mé píosa sa cholún seo, anuraidh, faoi na mion-timpealláin úra, a tógadh, nó a suíodh, i lár Bhóthar Cheatharlach. Bhuel, bhí mé ag rá, ag an am, go raibh an Rialtas láir imithe ar mire le buile chumhachta, agus go raibh an Rialtas Áitiúil fhéin á leanúint síos an bóithrin sleamhain, slíoctha, céanna sin….
Seo mar a chuir mé síos orthu, ag an am…
“An ndéanann siadsan (lucht an Rialtais Áitiúil) tada as an mbealach, a thabharfadh le fios, go raibh buile chumhachta ag cur as dóibhsean, freisin”
“Bí cinnte go ndéanann! Ar bhreathnaigh tú ar na timpealláin nua a tógadh ar Bhóthar Cheatharlach, le déanaí?”
“Níor bhreathnaigh, nó déanta na fírinne, níor thaistil mé an bóthar céanna sin, le tamall anuas, ach cén cineál timpealláin a tógadh air?”
“Bhuel! Tá daoine sa chathair seo, a théann síos suas an bóthar céanna sin, cupla uair sa lá, agus níor thugadarsan faoi deara fós iad, ach oiread !”
“Conas a d’fhéadfaidís taisteal síos suas an bóthar sin gan na timpealláin a thabhairt faoi deara?”
“Bhuel, ní timpealláin chearta atá iontu, in aon chor. I ndáiríre, níl i gceist ach ciorcal beag péinteáilte i lár an bhóthair, ceann acu cóngarach do thimpeallán Bhóthar Cheatharlach, agus an ceann eile taobh amuigh d’Ospidéal Chainnigh. Nílim á rá anois nár chóir timpealláin a bheith sna hionaid chéanna sin, ach dá mbeifí le beart dá leithéid a dhéanamh, cheapfá gur chóir go mbeadh siad infheicthe, feiceálach, sábháilte, ach faoi mar atá siad anois, tá mé ag ceapadh, gur baolaí i bhfad Éireann níos mó iad ann, nó as. Fiú amháin, dá mbeadh seanbharaille ina sheasamh i lár an bhóthair, agus lampa de chineál eicínt air, le gluaisteánaithe a chur ar an airdeall, thuigfeá dóibh, ach faoi mar atá cúrsaí anois, dár liomsa, níl bun na barr air.”
Bhuel, b’in mar a scríobh mé anseo, agus mé ag cur síos ar an gcomhrá a tharla idir mé fhéin agus mo sheanchara Séimí an Droichid, tar éis dom scéalta a chlos faoi thimpistí a tharla sna bólaí sin, ag an am. Ach ar tugadh aon aird orm? Ag magadh fúm atá tú! Bhuel, nach orm a bhí an t-ionadh, an lá cheana, agus mé ag léamh an Kilkenny People ar mo sháimhín só, nuair céard d’fheicfinn ar an gcéad leathanach den pháipéar sin, ach an ceannlíne seo…
J u d g e s l a m s “ l u d i c r o u s ” r o u n d a b o u t s .
Ní call dom a rá, gur léigh mé a raibh scríofa san alt, faoin gceannlíne sin, agus seo chugaibh anois é…
Mini roundabouts on the Carlow Road in Kilkenny have been described as “ludicrous, appalling and dangerous” by a Judge.
And the Judge has asked Kilkenny’s Garda Superintendent to contact the local authority regarding the roundabouts “before there is a really serious accident” Judge William Harnett told Kilkenny District Court yesterday (Tuesday) that the roundabouts, outside SEHB headquarters and Shandon Park, were extremely dangerous.
“Those roundabouts are ludicrous. They are appalling. People can’t even see someone going on to them from the right” said the Judge, who asked Supt. Gordon Ryan to raise the issue with the local authority.
Sin an píosa dhuit anois, díreach mar atá sé le léamh ar an People, dár dáta, an Aoine, 24 Bealtaine 2002. Agus cé chuirfeadh i gcoinne an Bhreithimh sa mhéid a bhí le rá aige sa Chúirt Dúiche, anseo i gCill Chainnigh, ar an Máirt, an 21 Bealtaine. Ní gá tada a chur le breith an Bhreithimh, agus mar sin fágaimis siúd mar atá sé.
Bhí ábhar eile, a bhí ag dó na geirbe agam, tamall ó shoin, agus scríobh mé alt faoi, in eagrán an 26 Deireadh Fómhair, 2001. Ba é an teideal a thug mé don phíosa sin nó…
S é i p é i l f a o i l é i g e a r ?
Agus sa phíosa sin, scríobh mé faoin chaoi ar mhothaigh mé fhéin go rabthas ag iarraidh, cosc a chur le páirceáil gluaisteán, taobh amuigh de shéipéil na Cathrach Áille seo. Labhair mé faoin Mhainistir Dhubh, ar bhruach na Bréagaí, agus an chaoi ar cuireadh cosc iomlán, d’fhéadfá a rá, le páirceáil thíos ansin, ar feadh cupla bliain, agus ansin, nuair a bhí deireadh leis an athnuachan, agus leis an rómhar uilig a bhí ar siúl ag an mBardas, fuarthas amach, go raibh an chuid ba mhó den spás páirceála caillte, agus nach raibh fágtha do pháirceáil ach cuid Pháidín den mheácan, an rubaillín caol. Ba é a cheap mé fhéin, nó go raibh léigear a dhéanamh ar shéipéil na cathrach, agus go rabhthas ag iarraidh constaicí a chur sa mbealach orthu siúd, ar theastaigh uathu freastal ar Aifrinntí, anseo in ár measc.
Scríobh mé freisin, faoi chúrsaí i Sráid Eoin, agus faoin chaoi a rabhthas ag iarraidh deireadh a chur le páirceáil taobh amuigh d’Eaglais Eoin, sa tsráid chéanna sin, ach, tráthúil go leor, cuireadh go láidir i gcoinne an chinnidh sin, agus is cosúil gur ligeadh i ndearmad ó shoin é. I gcás Ardeaglais Mhuire, bhuel, deineadh an t-ionad páirceála, atá taobh leis an Ardeaglais sin, a thógáil faoi chumhacht an Bhardais, agus táthar le táille a ghearradh ar pháirceáil ansin, feasta. Nach gceapfadh duine go rabhthas ag iarraidh bac a chur sa mbealach orthu siúd a d’úsáideadh an t-ionad sin, thar na blianta fada, mar áit pháirceála, le linn dóibh bheith ag freastal ar Aifrinntí ansin. Nuair a rinne na Tiarnaí Talaimh na coimíneachtaí a ghabháil fado, chuir sé sin fearg ar chuile dhuine den chosmhuintir, ag an am, ach nach iad an dá mhar a chéile iad? Tuige nach ligfí do dhaoine páirceáil, saor ó chíos, ansin ag am Aifrinn, Domhnach agus Lá Saoire? Nach gceapfá go raibh an ceart sin tuillte acu, trí bheith a úsáid mar ionad párceáa le sinsearacht?
Scríobh mé freisin, faoina raibh ag tarlú thart ar Shéipéal Phádraig, agus faoi na rialacha nua a cuireadh i bhfeidhm, fan an bhóthair sin, le páirceáil a theorainniú. Sea, agus tugadh le fios don chléir ansin, is cosúil, go gcuirfí an dlí i bhfeidhm ansin ar éinne a sháródh na rialacha nua páirceála ansin. I ndáiríre, is beag nach bhfuil páirceáil crosta ar fad thart ar an séipéal sin, cé go raibh nós na páirceála céanna fadbhunaithe ansin. Téigh amach ansin agus breathnaigh air, agus feicfidh tú, nach luíonn cuid de na rialacha céanna sin le réasún!
Sea, agus céard faoin bhFriary s’againne, áit a gceiliúrtar Aifreann i nGaeilge, chuile Dhomhnach agus Lá Saoire? Cad a tharla don ionad breá fairsing páirceála a bhí acu ansin ina ndéanadh lucht freastal ar Aifrinntí sa bhFriary a ngluaisteán a pháirceáil, le linn dóibh bheith istigh ag na hAifrinntí sin? Imithe, faoi mar a d’imigh an sneachta a bhí ann anuraidh. Tógadh foirgneamh ollmhór ansin, sa chaoi nár fágadh fiú áit do ghluaisteán amháin páirceáil ansin anois. Agus ní bheadh an scéal chomh holc sin ar fad, dá mba le duine príobháideach an t-ionadh, mar déarfadh duine go mba leis fhéin é, agus a chead aige úsáid ar bith, ar mhian leis, a bhaint as. Ach, níor le duine príobháideach é. Níorbh ea, muis! Ba leis an mBardas s’againne é, agus b’iadsan a dhíol é. Is dócha go bhféadfá a rá gur dhíol siad oidhreacht an phobail, agus níor smaoinigh siad ar thada a chur ina áit, le freastal ar phobail na nAifrinntí sa bhFriary. An féidir tada a dhéanamh anois, leis an scéal sin a chur ina cheart arís? Tá faitíos orm nach bhfuil, ach i ndáiríre, is dócha gur chuma le roinnt mhaith daoine faoi chearta páirceála na ndaoine a dhéanann freastal ar Aifrinntí feasta. Is mó go mór fada a ndúil go mbeadh ionaid fhairsinge pháirceála ar fáil ag na hOllmhargaí, agus ag na hÓstáin, in ár measc.
B’fhéidir go gcuirfeá ceist orm faoin chúis atá leis an athrá seo ar rud a scríobh mé anuraidh. Bhuel, tá, seo, gur léigh mé litir ar an Kilkenny People dár dáta, an 24 Bealtaine, faoin ábhar céanna sin. Litir bhreá, a scríobh Jim Woodcock, as Bishops Hill, sa chathair seo, agus chuir sé áthas orm arís, go raibh Jim ar aon fhocal liom sa mhéid seo, faoi ghanntanas áiteacha páirceála ag eaglaisí na cathrach, nó i ndáiríre, faoin gcúngú a deineadh ar ionaid pháirceála thart ar eaglaisí agus ar shéipéil na cathrach seo. Anois, is é an rud is mó atá ag cur as do scríbhneoir na litreach seo, nó go bhfuil an cúngú seo ag cur as, go háirithe, do sheanóirí na cathrach, daoine a dteastaíonn áit pháirceála, cóngarach don séipéal, go géar uathu. Ba mhaith liom cupla abairt a thógáil as litir Jim, le sin a léiriú daoibh. Féach ar seo…
“Recently, at the Black Abbey, a number of the congreagation found their cars had received parking tickets, while they were attending Mass. As is the case, a large percentage of daily Mass-goers are elderly, some of whom may have a degree of infirmity or disabilitay, which makes parking nearby, essential.
Previously around the Black Abbey, there were 150 available car spaces which have now been reduced to a meagre 35.”
An gá cur leis an meid adúirt Jim, sa litir sin? Más gá, féach ar seo, agus é ag cur síos ar chúrsaí páirceála ag an bhFriary…
“Regarding our other parishes in town, the elderly attending Mass at the Friary have had all car parking facilities removed, and could have to park their cars up to half a mile away.”
Ba mhaith liom mo bhuíochas ó chroí a chur in iúl do Jim Woodcock, as a litir bhreá. fad saoil aige, agus b’fhéidir go dtabharfadh duine eicínt údarásach aird ar a bhfuil á rá aige sa litir chéanna sin, ach thar aon rud eile, is dócha go léiríonn an rud ar fad an t-athrú ollmhór atá tagtha ar chúrsaí, le cupla scór bliain anuas. An tráth sin, ní smaoineodh éinne fiú, ar chúngú a dhéanamh ar ionaid pháirceála na n-eaglaisí, gan an comhar a íoc leo, ar bhealach eicínt eile, sé sin, trí ionad eile páirceála a chur ar fáil ina áit. Ach d’imigh sin, is tháinig seo, agus d’fhéadfá a rá, go bhfuil saol nua sa treis anois, saol nár smaoiníodh fiú air, nuair a bhí mé fhéin nó Jim Woodcock, ag fás aníos, agus i ndáiríre, ní dóigh liom, gur féidir linn na hathruithe céanna sin a chur ar gcúl anois, ach murar féidir fhéin, ní hionann sin is a rá, go dtaitneoidh na hathruithe sin linn, nó nach féidir linn tagairt a dhéanamh dóibh, mar b’fhéidir go dtabharfadh duine eicínt, áit eicínt, am eicínt, aird orainn, amach anseo.
*****************
Peadar Bairéad.
*****************
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/09 | Uncategorized
Roghnú Gairme sna Daichidí
.
.
Im’ Theachtaire Scoile
Thaitin idir scoil agus scolaíocht liomsa, chuile lá riamh, agus dá chomhartha sin, d’éiríodh liom cibé ceacht nó cleachtadh a thugtaí dom, a dhéanamh gan stró. Am ar bith ar theastaigh teachtaireacht ó dhuine de na múinteoirí, bí cinnte gur ormsa a thitfeadh sé an gnó sin a dhéanamh dó. Thug sin deis domsa tréimhsí a chaitheamh amuigh ar bhóithre Iorrais, ag rothaiocht liom ar mo sháimhín só ar rothar breá rásaíochta an Mháistir. Théinn go dtí Oifig an Phoist, le haghaidh na litreacha, chuile mhaidin, geall leis, agus théinn go dtí an baile mór le teachtaireachtaí don bPríomhoide, nó bhí a leannán ina cónaí i mBéal an Mhuirthead, agus minic a theastaíodh uaidh scéal eicínt a chur chuici i rith an lae. I gcás dá leithéid, ní raibh le déanamh aige ach glaoch ormsa, agus a rothar rásaíochta a thabhairt dom, agus d’fhéadfadh sé a bheith cinnte ansin go sroichfeadh a theachtaireacht a ceann scríbe, ar an dá luathas. Is cuimhin liom freisin, nuair a thosaigh an Cogadh Mór, sa bhliain 1939, go gcuireadh an tArdmháistir, an tUas. Seán Ó Cróinín, mé fhéin agus Proinsias Mac Eoin, go dtí teach Mhic Eoin ar an nGeata Mór, le héisteacht leis an nuacht ar an Raidió, agus scéala an chogaidh a thabhairt ar ais linn chuige. Anois, cé go mbínn amuigh ar theachtaireachtaí, leath na gcuarta, níor chuir an ealaín chéanna sin isteach puinn ar mo chuid scolaíochta, nó bhí ar mo chumas, cibé a bhíodh á dhéanamh acu agus mise ar fán ón seomra ranga, d’éiríodh liom an méid sin a phiocach suas, gan stró, agus cibé obair bhaile a bhí le déanamh againn, a dhéanamh gan teip, chuile oíche. Níorbh é sin amháin é, ach d’éiríodh liom freisin, corr scilling a shaothrú as mo scileanna léinn, nó thagadh scoláirí áirithe chugam, leis an obair bhaile chéanna sin a dhéanamh dóibh, agus iad breá sásta na pingneacha a bhronnadh ormsa, mar chúiteamh. Minic a d’éirigh liomsa fáil isteach chuig na scannáin tostacha, tríd an gcleas céanna sin.
Dul le Sagartacht
Thart ar an am gcéanna sin, agus náisiúin mhóra an domhain ag pleanncadh agus ag leadradh a chéile, agus rudaí á gciondáil anseo i dtír na hÉireann, thosaigh an Máistir Ó Cróinín ag iarraidh treoir ghairme eicínt a chur ormsa. D’iarr sé mé a stiúradh an bealach seo, agus d’iarr sé mé a stiúradh an bealach úd eile, ach i ndeireadh na dála, ba í an tsagartacht a roghnaigh mé. Anois, caithfear a thuiscint, nach raibh puinn gustail ag mo mhuintir, agus dá thairbhe sin, ní bheadh sé indéanta mé a chur go Maigh Nuad, nó chuig ceann ar bith de na Cliarscoileanna ardnósacha, ach, níorbh fhál go haer é! nó bhí “Cumann Misinéirí chun na hAifrice”, nó an SMA, mar a thugtar orthu, breá sásta gasúir de mo leithéidse a ghlacadh isteach ina scoileanna, ar tháille an-íseal, ag súil go leanfadh uimhir áirithe de na daltaí sin leo go ndéanfaí sagairt do na Misin díobh, i ndeireadh na dála. Tuigeadh dóibh, dár ndóigh, go gcaillfeadh siad roinnt mhaith acu, san aon bhliain déag idir thús an chúrsa agus lá an oirnithe. B’fhéidir go dtógfadh siad isteach thart ar chúig dhuine is fiche in aghaidh na bliana, ach chuile sheans nach ndéanfaí ach cúigear, nó seisear, díobh sin a oirniú, ar deireadh thiar. Bhí siad lán-tsásta leis na huimhreacha sin, agus bhí siad lán-tsásta freisin, go raibh siad ag leathadh an bhriathair i measc an phobail, ina mbealach fhéin. Ach ba bheag a thuig mise faoi na cúrsaí sin, agus mé fhéin agus an Máistir ag cur cúrsaí creidimh agus sagartachta trí chéile, i Scoil Náisúnta na Cille Móire Iorrais, i ndeireadh thriochaidí agus i dtús dhaichidí na haoise seo caite. Ar aon chuma, bheartaigh mé fhéin dul chun na hAifrice im’ mhisinéir. Bhí grá im chroí agam, an t-am sin, do ghormaigh na hAifrice. Ní ón gcnoc nó ón ngaoth a bhailigh mé fhéin an chráifeacht, nó ba dhuine í mo Mham, a raibh an oiread sin creidimh aici is a chuirfeadh an cnoc thall ar an gcnoc abhus, agus chomh maith le sin, tógadh mé i bpobal ina raibh céad faoin gcéad acu ag cleachtadh a gcreidimh, agus ag glacadh le fíricí na Críostaíochta. Sea, agus “fair play” don Mháistir, bhí seisean sásta an cupla punt a chur sa chiste, a bheadh riachtanach, le gasúr dem leithéidse a chur chun an Choláiste úd i mBéal an Átha Fhada, i ngiorracht roinnt mílte do Bhall Álainn, i gContae Mhaigh Eo.
An scéal i mBéal an Phobail
Ba ghearr go raibh an scéal ina loscadh sléibhe i mbéal gach éinne.
“Ar chuala tú an nuacht?” adéarfadh duine.
“Cén nuacht atá i gceist agat?”
“Cén nuacht, an ea? Go bhfuil Peadar Mhichael Mhicí ag dul sna sagairt!”
“Ag magadh fúm atá tú? mar nach bhfuil níos mó ná a phaidreacha ar a aire ag an bPeadar céanna, bail ó Dhia air!”.
“B’fhéidir go bhfuil, agus b’fhéidir nach bhfuil, ach sin an scéal a chuala mé fhéin, anois díreach, ó Tom an Phosta, agus nach bhfuil an Tom céanna sin an-mhór le Bairéadaigh na Druime?”
“Ó, bhuel! má bhí an scéal ag Tom an Phosta, caithfidh go bhfuil bunús eicínt leis. Bhuel anois! cé chreidfeadh go raghadh an diabhailín céanna sin le sagartacht? “ “Nach ait an mac an saol? agus nach fánach an áit ina bhfaighfeá breac?”
B’in mar a bhí i measc na gcomharsan, na laethe úd, i lár na bliana úd 1940, agus mise ag fáil réidh le bealach úr a threabhadh dom fhéin, nó níor ghnáth-rud é, an t-am sin, buachaill óg dem leithéidse, Cliarscoil a thabhairt air fhéin.
Chuaigh chuile shórt ar aghaidh go seoigh, ar feadh scathaimh. Ach de réir mar a bhí an lá spriocáilte ag druidim linn, bhí ag dul ina luí ormsa, méid na céime a bhí á tógáil agamsa. Ach dá fhaid an lá tagann tráthnóna, agus ba é an dála céanna agamsa é. Ar deireadh thiar thall, tháinig an lá mór. An oíche roimh ré, bhailigh na comharsanna uilig isteach sa teach s’againne, le slán agus beannacht a chur liomsa, nó ba é sin nós na muintire thiar, ag an am sin.
Faoi’n am sin freisin, bhí chuile short, a bheadh ag teastáil uaim sa Choláiste, ceannaithe agus pacáilte, i gcás breá, nua, taistil, domsa. Mo Mham agus mo dheirfiúracha ba mhó a rinne an gnó sin, nó ba bheag scil a bhi agamsa sna cúrsaí céanna sin, ag an am, murab ionann is anois.
Seolta Tógtha
Ar maidin, bhuaileamar bóthar. An t-am sin, ní gá a rá, nach raibh carr, nó cairt, le síob a thabhairt dom go Béal an Mhuirthead, mar ní théadh an bus thar an mbaile mór sin siar, ag an am sin. Deiridís go raibh an droichead ró-chúng, ró-lag, nó nó-rud-eicínt-eile, agus sa tslí sin, fágadh muintir na leithinse lena mbealach fhéin a dhéanamh go Béal an Mhuirthead, dá mbuailfeadh an fonn taistil iad. Mar sin, ar rothar is ea chuaigh mé fhéin go Béal an Mhuirthead, an mhaidin spriocáilte sin. Chuaigh mo dheartháir Seán, Grásta ó Dhia air, in éineacht liom, leis an gcás breá, donn, nua sin, a iompar, nó bhí Seán níos sine agus níos foirfe na mé. B’eisean an duine ba shine den ál, agus meas dá réir againne air. Chuir Seán ar an mbus mé, thug mo chás don tiománaí, do “Láchaí Clarke”, agus d’fhág slán liom.
Bhí mé liom fhéin ar deireadh, agus geallaimse dhuit é, go ndeachaigh an cumha agus an t-uaigneas go smior na gcnámh isteach ionam. D’fhág mé Béal an Mhuirthead faoi ghradam, mé gléasta in éide ábhar sagairt, agus níos mó airgid i mo phóca, ná mar a bhí feicthe agam riamh roimhe sin. “Láchaí Clarke” ag tiomáint agus “George Ormsby” ina stiúrthóir againn. Ba nuacht chuile shórt domsa, nó ní raibh mé fhéin níos faide ó bhaile ná Béal an Mhuirthead, riamh roimhe sin. Nach orm a bhí an t-ionadh, nuair a chonaic mé crainn den chéad uair riamh, ba bheag nár bhain a n-uaisleacht agus a n-airde radharc na súl díom. Ar deireadh thiar, shroicheamar Béal an Átha, ach ní raibh ar mo chumas dul níos fuide, an lá sin, nó ní raibh ach traein amháin ag fágáil Béal an Átha, in aghaidh an lae, an tráth sin, agus d’imíodh sin ar maidin. Éinne ar theastaigh uaidh dul níos faide ná Béal an Átha, bhuel, d’fhéadfah sé fanacht go dtí an lá arna mhárach. Chuir mé fhéin fúm, an oíche sin, in “Óstán an Néfin”, ach bhí mé ar mo chois go breá luath an mhaidin dár gcionn.
Chun Bóthair arís
Ar ball, rinne mé mo shlí go Stáisiún na Treanach. Ó, a Thiarcais! nár mhór idir sin agus tada dá bhfaca mé fhéin riamh roimhe sin! Cheannaigh mé mo thicéad agus isteach liom ar an ardán, le fanacht leis an traein. Ní raibh mé im aonar ansin, ach oiread, nó bhí slua mór daoine bailithe ansin, agus iad ag fanacht ar thraein úd na maidine, nó ní bheadh traein eile ag fágáil an stáisiúin sin go dtí an mhaidin dár gcionn. Ba nuacht chuile shórt domsa, agus mar sin, bhí mé ag siúl liom síos suas ar an ardán, agus mo thicéad greamaithe go teann im ghlaic agam, ach ní i gcónaí a thagann an crúiscín slán abhaile ón tobar, agus ba é an dála céanna agamsa é agus an ticéad draíochta sin, nó cibé útamáil a bhí ar siúl agam, thit an ticéad síos uaim, idir an traein agus an ardán. Ó, a Thiarcais! conas a gheobhainn greim ar mo thicéad draíochta arís, agus mura bhfaighinn greim ar an dticéad céanna sin, is dócha nach ligfí ar bord na traenach chor ar bith mé. Bhuel, ar ámharaí an tsaoil mhóir, bhí fear breá, scafánta, óg, ó Bheannchor Iorrais, duine de mhuintir Uí Mhurchú, ar an bhfód, agus d’fhág seisean a mhála taistil ar leataobh, agus síos leis ,de léim, idir an traein agus an ardán, agus i bpreab na súl, bhí mo thicéad caillte slán sábháilte ina ghlac aige. Thug sé ar ais dom é. Ghabh mé mo bhuíochas ó chroí leis, agus sa chomhrá a lean an eachtra sin, d’inis sé dom, go mba bhall de Aerfhórsa Shasana é, agus go raibh sé tar éis saoire a chaitheamh sa bhaile, i mBeannchor Iorrais. D’fhiafraigh mé fhéin de, ar ghlac sé aon pháirt fós sa Chogadh Mór. “Abair é, a stór,” ar seisean, “nó is beag lá nach dtéim fhéin, is mo bhuíon trodairí, ar aer-ruathair, thar chríocha na Gearmáine isteach, ag buamáil, ag troid, ag spiaireacht.”
“Agus an bhfuil sé contúirteach bheith i mbun na hoibre sin?” arsa mé fhéin.
“Bhuel,” ar seisean, “is beag lá nach gcailleann muid comrádaí amháin, ar a laghad, agus níl ann ach cluiche gill, mar adéarfá. Bhí an t-ádh i mo chaipínse, go nuige seo ach go háirithe, agus tá súil le Dia agam, go dtiocfaidh mé slán abhaile ón gcogadh millteach, uafásach, seo.
Fead na Traenach
Bhuel, ag an bpointe sin, chualamar fead caol, ard, cluasphléascach, na traenach, agus í réidh chun bóthair. Chuamar ar bord. D’fhágas fhéin slán le mo chara nua, an fear breá, ard, rua, dathúil sin, ó Bheannchor Iorrais, agus muid ag súil go gcasfaí ar a chéile sinn arís, amach anseo, ach tá faitíos orm, nár chasadh Mac úd Uí Mhurchú arís orm, ó shoin i leith, agus níl fhios agam ó thalamh an domhain, ar tháinig sé slán ón mbearna bhaoil, nó ar cailleadh é ar mhisean, nó ar ruathar eicínt, isteach thar theorainn na Gearmáine isteach. Cibé faoi sin, ba é an Mac Uí Mhurchú úd mo chéad laoch, agus bronnaim anois an curadhmhír air, bíodh sé beo, nó bíodh sé marbh.
Ar ball, d’ardaigh an traein a seolta, agus as go brách lei, go torannach, ardghlórach, agus mise á sciobadh aici lei, ó dhúthaí mo mhuintire, agus ó nead teolaí na hóige. Nach orm a bhí an t-ionadh, agus an traein sin ag réabadh lei trí ghoirt is trí mhóinéir, trí bhailte is trí choillte, go dtí gur stop si sa deireadh i mBall Álainn, agus nár cuireadh fainic na bhfainic ormsa, tuirlingt ag an stáisiún sin? Bhailigh mé mo chip is mo mheanaithe, agus amach liom de rúid as an traein úd, an chéad traein dár leag mise súil riamh uirthi, agus chomh luath is a bhí mise bailithe liom amach aisti, lig sí fead ghéar, chluasphléascach, mhagúil, aisti, agus as go brách lei arís, go torannach, gaileach, rothach, amach as stáisiún úd Bhall Álainn.
Ceann Scríbe Sroichte
Bhreathnaigh mé timpeall orm fhéin, nó dúradh liom go mbeadh duine eicínt ansin romham, le treoir a dhéanamh dom. Tháinig fear bunaosta im threo i leith. “An tusa an Bairéadach?” ar seisean liom. “Is mé,” arsa mé fhéin á fhreagairt. “Tar liomsa, má sea,” ar seisean, “tá cóir iompair anseo amuigh agam, le tú a thabhairt go dtí Coláiste an Chroí RóNaofa, i mBéal an Átha Fhada.”
Lean mé amach as an stáisiún é, agus do bharúil, cén gléas iompair a bhí aige ansin faoi mo chomhair? Céard eile a bheadh aige ann, ach carr cliathánach? Go breá ar fad, arsa mise liom fhéin, beidh “jaunt “ breá agam ón stáisiún traenach seo go dtí an Coláiste.
**********************
.
by Peter Barrett | 2017/04/09 | Uncategorized
.
Súnaimí an Áir
.
Maidhm mhór mhara ar ligeadh srian lei,
Iar chrith dian talún i dtóin poill thíos,
Ina rás nós lasrach thar Mhuir na nIndiach,
Ar chapaill Mhanannáin is a moing le gaoth.
.
Ina thonn mhór mhillteach do sheol an tubaist’
Aniar aduaidh ar fhir is ar mhná,
Gur tháinig i dtír i ngan fhios d’éinne,
Is gur threascair roimpi a raibh ar thrá.
.
Ar theacht i ngar don chósta croíúil,
Chruinnigh a fórsaí is bhailigh a slua,
Gur éirigh in airde ina sliabh ard uisce,
Le bás is bascadh a imirt gan trua.
.
Bhuail an cósta mar a phléascfadh sliogán,
Is leag go faonlag a raibh sa tslí,
Ní raibh tada roimpi a stopfhadh a ruathar
Go ndearna sléacht is gur scrios gach ní.
.
Na fir is na mná, na sean is na páistí,
A bhí ag déanamh spóirt dóibh fhéin gan chrá,
Bascadh ina mbruscar na créatúir bhochta
is fágadh ar lár iad ar chiumhais na trá.
.
An Súnaimí gránna mar ruathar mharcshlua,
Do bhris is threascair idir fhir is mhná,
Scuab sé roimhe idir dhaoine is tithe,
Is leag go fann iad sa mbruth le trá.
.
Uimhir gan áireamh a treascradh sa seársa,
Gan deis ag éinne acu ealó ón dtonn,
Is d’fhág Clann Éabha go deorach cráite,
Ag silt gan faoiseach, is ag gol le fonn.
.
Ach níor treascradh fós an spiorad daonna,
Nó chruinnigh sé a neart abhus agus thall,
Gur gineadh madhmanna do-stoptha cúnaimh,
A d’imigh ina rás chuig a raibh faoi chrá.
.
Maidhm mhór trua ina ruathar chucu,
Is maidhm mhór airgid mar thonn sa rás,
Comhar na gcomharsan le cóir á seoladh,
Maidhmeanna a chlaoifidh Súnaimí an Áir.
.
Cé gur leagadh faonlag na pobail chlaoite,
Is go gceapfadh éinne gur bhocht a gcás,
Ardóidh Súnaimí an Dóchais a misneach,
Is tógfaidh a gcroí siúd nár thit san ár.
.
Guigh orthu siúd a thit sa tubaist’,
Solas na soilse go raibh acu go brách,
Áit go deo ag Bord an Tiarna,
Dóibh siúd a threascair Súnaimí an Áir.
.
*******************************
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/09 | Uncategorized
Saolaíodh Áilleacht Uafar 3
Peadar Bairéad
Ceiliúradh Céad
Tá ullmhucháin de chuile shaghas á ndéanamh, faoi láthair, do cheiliúradh céad Éirí Amach na Cásca, 1916, Éirí Amach a cuireadh ar siúl ar an 24ú d’Aibreán na bliana sin. Ní gá a rá, go mbeidh cuimhneacháin oifigiúla eagraithe ag an Stát, agus chomh maith le sin, beidh cuimhneacháin eile á n-eagrú ag eagraíochtaí náisiúnta, agus ag eagraíochtaí príobháideacha de chuile shaghas. Nach í an chéad cheist atá le freagairt ag lucht eagraithe na gceiliúrthaí sin, nó:-
Céard tá le ceiliúradh againn?
Ó tharla go mba thríd an Éirí Amach céanna sin a cuireadh tús le feachtas náisiúnta le saoirse a bhaint amach, agus le Stát neamhspleách dár gcuid fhéin a bhunú dár muintir, ní haon ionadh, go mbeadh fonn ar dhaoine súil a chaitheamh siar ar an eachtra sin, go háirithe, tar éis céad bliain, le breith a thabhairt ar thoradh, agus ar thairbhe, a saothair. Chuige sin, is dócha gur chóir dúinn aird a thabhairt ar bhreith, agus ar thuairim, W.B. Yeats, Rí-éigeas Éireann ag an am, agus fear nárbh aon náisiúntóir míchuíosach é, nó ní raibh sé ró-thugtha do cheannairí an Éirí Amach, roimh ré, go háirithe do MacBride, an té a phós Maud Gonne, bean a raibh Yeats i ngrá lei. Seo mar a scríobh sé thart ar Mheán Fómhair na bliana céanna sin, 1916, bíodh nár foilsíodh an dán go ceann roinnt blianta ina dhiaidh sin….
“We know their dream, enough
to know they dreamed and are dead,
And what if excess of love
Bewildered them till they died.
I write it out in a verse-
Mac Donagh and Mac Bride
and Connolly and Pearse
now and in time to be
whereever green is worn
are changed, changed utterly
A terrible beauty is born.”
Spriocanna athraithe
Is dócha gurb é atá á rá anseo aige, nó gur athraigh an tÉiri Amach chuile shórt, idir phobal agus daoine; idir spriocanna, meon, agus dearcadh na ndaoine, agus dearcadh an fhile fhéin freisin, chomh maith le duine. Féach mar a scríobh sé faoi cheannairí an Éiri Amach, ach go háirithe faoin bPiarsach agus faoi Mhac Donncha….
“This man kept a school
And rode our winged horse.
This other, his helper and friend
Was coming into his force
He might have won fame in the end
So sensitive his nature seemed
So daring and sweet his thought.”
Sea, – “changed utterly”– dhein an tÉiri Amach fíon d’uisce na bhfataí, sa mhéid gur athraigh sé rithim, agus sprioc, na beatha, do chosmhuintir a bhí slogtha go dtí na cluasa, i mbogach an tsaoil anróitigh, ina raibh siad sáinnithe, ag córas a d’fheil, go háirithe, do lucht an airgid agus do lucht an chinsil. Sea, agus dhealródh sé, gur sciob spiorad an Éiri Amach anam an fhile, freisin, agus de réir a chéile gur fhoghlaim sé snámh i dtaoide tuile an náisiúnachais nuabheirthe.
Tuilleadh le teacht………………
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/09 | Uncategorized
Triail i bhfad ó bhaile
Peadar Bairéad
Más fada a lá….
Nuair a pósadh Michaela McAreavey in Eaglais Mhaoilsheachlainn, i mBaile Mhic Ghiolla Ri, i dtús na bliana 2011, bhí na sluaite sa timpeall uirthi ag ceiliúradh an phósta sin le John McAlreavey. Bhí Michaela fhéin agus a hathair i mbéal an phobail le tamall de bhlianta roimhe sin, nó bhí a hathair, Mickey Hart, ar cheann de na Bainisteoirí Peile ba cháiliúla, agus sa tír seo, ag an am, agus bhíodh a iníon Michaela ina chuideachta go rialta ar a thurasanna eagsúla. Bhí aithne mhaith ar a fear céile, John, chomh maith. Cé a cheapfadh, ar lá neamhaí úd a pósta, go mbeadh slua ollmhór eile ag iarraidh fáil isteach chuig triail a dúnmharfóirí, chomh fada sin ó bhaile, taobh istigh de dhá bhliain. Ar an “Legends Hotel”, ar Oileán Mhauritias a thug siad aghaidh lena Mí na Meala a chaitheamh. Tharla, ar mhaidin chinniunach a marfa, gur thug Michaela aghaidh ar a seomra le cupla briosca seacláide a fháil mar shólaist a ghabhfadh go deas le cupan tae amuigh cois linne. Ach, níor tughadh an deis di na brioscaí céanna sin a thabhairt amach chuig a céile fir, nó nuair a chuaigh sí isteach ina seomra, tháinig si ar ghiolla seomra ag goid. bhuail faitíos an fear céanna sin nó tuigeadh dó go ndéanfaí scéala air agus go gcaillfeadh sé a phost. Shocraigh sé mar sin ar í a mharú ar an toirt. Ach anois, tarraingt ar dhá bhliain ina dhiaidh sin, bhí na céadta bailithe ansin le bheith i láthair ag an dtriail cháiliúil seo.
……………..Tuilleadh le teacht………………
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/09 | Uncategorized
Thug mé suntas dó, I noticed it; i bhfastó, entangled; go smior na gcnámh, totally involved (to the marrow of the bones); bainteach le, involved in; screamh na macántachta, a crust of honesty; cuirfidh me cnaipe leat, I’ll bet you a button.
.
I mBéal an Phobail
Recollections of a Writer by Accident
by………………… J. Anthony Gaughan
.
By Accident
Thíos i Leabharlann an Locha Bhuí a bhí mé an lá cheana, agus mé ag iarraidh teacht ar leabhar eicínt, le seal léitheoireachta a bhaint as, nuair a tháinig mé ar Recollections of a Writer by Accident. Don chlúdach a thug mé suntas i dtosach, nó ar an gclúdach céanna sin bhí grianghraf de roinnt áirithe d’ár scríbhneoirí cáiliúla, daoine ar nós, John B. Keane, Brendan Keneally, Frank O’Connor, Séamus Heaney, Bryan McMahon, agus tuilleadh. Caithfidh mé a admháil freisin, gur chuir mé suim in ainm an údair fhéin, nó ní dhéarfainn go raibh an oiread sin aithne curtha agam ar a shaothar thar na blianta, bíodh go raibh sé ag scríobh leis go rábach, os íseal, thar na blianta fada. Tuigeadh dom, i dtosach, go mba dhuine ón Iarthar a bhí agam ann, nó is líonmhar an cine iad na Gáchanaigh thiar againne in Iorras. Bhí breall orm sa mhéid sin áfach, nó ba ghearr go bhfuair mé amach, go mba Chiarraíoch go smior na gcnámh é an scríbhneoir céanna seo, J. Anthony Gaughan.
Cen cineal leabhair ata idir chamain againn anseo, an ea?
Recollections
Bhuel, d’fhéadfá cuimhní cinn, nó dírbheathaisnéis, a thabhairt air, ach chomh fada is a bhaineann sé liomsa, is cuimhní cinn atá i gceist anseo, ina leagann an t-údar, os ár gcomhair amach, na tarlúintí, agus na scríbhneoirí, a chuaigh i gcionn air mar dhuine a ndeachaigh frídíní na scríbhneoireachta i bhfastó i smior na gcnámh ann, le linn dó bheith ag treabhadh iomaire eile ar fad i bhfíonghort an Tiarna. Sea, mh’anam, agus níor bheag é a shaothar scríbhneoireachta, fiú dá mba dhuine é a raghadh i gcionn na ceirde sin go lánaimseartha. Agus tar éis dom an leabhar céanna sin a léamh, geallaimse dhuit é, nárbh é mo thuairim fhéin, gur de thaisme a thug sé faoin gceird sin, nó is scríbhneoir sciliúil, ildánach, nádúrtha é, a bhfuil bua scríbhneoireacht gafa go smior na gcnámh ann.
Style and Sincerity
Caithfidh mé a admháil, go ndeachaigh idir stíl agus phearsantacht an údair i gcionn go mór orm, le linn dom an leabhar seo a léamh. Tá de bhua ag an nGáchanach gur féidir leis an léitheoir a chur faoi gheasa, lena dháiríreacht, lena scil, agus lena thaighde. Ní bréag a rá go bhfuil blas na scoláireachta, agus boladh na taighde agus na daonnachta, le fáil ar a shaothar. Féach mar a chuireann sé tús leis an leabhar seo:-
“I was born in Listowel in 1932. Like most of my fellow-townspeople mine was only a second-generation Listowel family. My grandfather, John Broderick (known as John Broder/Bruadair before moving into the town) was born in 1863 into a large family on a small farm in Gortdromagowna in the parish of Moyvane/Knockanure.”
Rud a fhágann go bhfuil sé ag tarraingt ar thrí bliana déag is trí scór faoin am seo, aois an-oiriúnach le bheith ag dul siar bóithrín na smaointe, agus ag bailiú na gcuimhní cinn chomh tiubh géar agus is féidir le duine a dhéanamh. Bhí cuid den cheart agam, i dtosach báire, nó níor Lios Tuathailigh ó dhúchas iad na Gáchanaigh, nó labhrann an t-údar faoi Catherine Broderick, daughter of John Broderick, a rugadh sa bhliain 1894, agus faoi mar adeir sé fhéin:-
“She married Anthony Gaughan in 1930. He was one of the large family of Sergeant Anthony Gaughan who retired from the Royal Irish Constabulary in April 1916. After leaving Summerhill College, Sligo, Anthony Gaughan was a clerk in the Great Northern Railway in Portadown, and later in Drogheda. On its establishment he joined the Irish Free State army as a lieutenant and until he left the service was stationed in the Curragh Camp. Subsequently he was in charge of the Labour Exchange in Passage West County Cork.”
Caithfidh go mba Iartharach é an Anthony Gaughan céanna sin, a fuair a chuid scolaíocht i gColáiste Summerhill, i Sligeach.
Born in 1932
Saolaíodh an t-údar fhéin sa bhliain 1932, bliain na Comhdhála Eochairistí, agus bhí a mhuintir seisean ar thaobh an tSaorstáit i mblianta bunaithe an Stáit s’againne. Fuair sé a chuid bunscolaíochta i gContaethe éagsúla i ngeall ar fhadhbanna clainne, ach i ndeireadh na dála, d’éirigh leis an chloch phréacháin a chur ar a chuid oideachais trí Théis a scríobh dá MA, ar “The Metaphysical Value and Importance of the Concept of Being.” Níor bheag nó suarach é mar ábhar do Théis, geallaimse dhuit é.
Sa leabhar atá idir chamáin againn anseo, leagann sé os ár gcomhair amach, ábhair in ar chuir sé fhéin spéis, go minic toisc go raibh siad bainteach lena dhúiche fhéin. Cuirim i gcás, scéal faoi “Stampaé Shanahan”, agus faoin chaoi ar bhain Paul Singer úsáid as ainm Shanahan le screamh na macántachta a chur ar a ghnó seisean i ndomhan casta na Stampaí. Chuir sé spéis freisin, i scéal Alfred O’Rahilly, Uachtarán Choláiste na hOllscoile, Corcaigh, fear a raibh breac aithne agam fhéin air, tráth raibh mé ag freastal ar an gColáiste Ollscoile céanna sin, tarraingt ar lár dhaichidí na haoise seo caite, agus ní call dom a rá, go mbaininn an-taitneamh as a léacht bhliantúil ar Chéasadh Chríost ar an gCrois. Caitliceach den scoth ab ea Alfred O’Rahilly
Chaith an Gáchanach a dhúthracht freisin, mar bhall den Listowel Writers Week. Níor dhein sé dhá leath dá dhícheall agus é i mbun na hoibre céanna sin, nó is duine é, de réir dealraimh, a bhfuil an-chumas ann, i mbun gnó dá leithéid.
“I met Seamus Wilmot early in 1971. He told me that he had read Doneraile and was glad I was interested in local history. However, he said: ‘Fr.Tony, you should focus your attention on your own area. There are very few places in the country as fascinationg as North Kerry’. Then he told me about the Writers’ Week to be held that summer and that the organising committee were planning to provide some lectures on the area’s history and culture. He invited me to provide a talk and I replied that I would be delighted to do so.”
Work with Writers Week and with PEN
Ní raibh sa mhéid sin ach tús tuile, nó uaidh sin amach, ba dhuine de thacaí tréana an Listowel Writers Week é an tAthair Ó Gáchain, mar léachtaí, agus mar eagraí. Nárbh é an scéal céanna é i gcás a pháirt i PEN, an eagraíocht domhanda úd, a raibh sé bainteach lei freisin.
Tá píosa breá aige freisin, faoin chaoi ar thaitin sé leis, daoine a chur faoi agallamh, agus é ag iarraidh eolas a bhailiú do leabhar, agus ní haon dóichín é i mbun na ceirde céanna sin, nó téann sé i gcionn ar dhaoine, ar bhealach a chuireann ar a chumas daoine a chur ar a sástacht
“One of the great pleasures in preparing a book for publication is the opportunity to seek out and engage interesting and distinguished persons. In this reagard over the years I have interviewed hundreds of persons……”
Labhrann sé faoi phoiblíocht i gCaibidil a Sé, agus tá píosa spéisiúil aige sa chaibidil chéanna sin faoi Beathaisnéis Tom Johnson, comhbhunaitheoir, agus céad Uachtarán Pháirtí an Lucht Oibre. Is spéisiúil an méid a fuair sé amach, trína chuid taighde, faoi James Larkin:-
“Towards the end of the 1913 lock-out and strike, with the Dublin workers and the trade-union movement in disarray, Larkin, despite the objections of colleagues, left for a lecture tour in the US. His proposed visit lasted more than nine years and he missed out on the Easter 1916 Rising and the war of Independence. On his return to Irealand he attempted unsuccessfully to reagain control of the Irish Transport and General Workers Union.”
Agus an méid sin ar aigne aige, ba thaircuisneach mar a chaith sé le Johnson agus le William O’Brien, agus níorbh fhás aon oíche é an naimhdeas céanna sin, nó lean sé ar feadh na mblianta fada, agus dár leis an údar seo, b’easaontas é….
“which for decades thwarted the attempts of the labour movement to be a major influence in Irish politics.”
Over to you !
Ní dhéarfaidh mé a thuilleadh faoi sin, ach fágfaidh mé fút fhéin anois é taitneamh agus tairbhe a bhaint as an sár-leabhar seo, agus cuirfidh mé cnaipe leat go mbeidh mo shúil in airde agamsa feasta le leabhair J. Anthony Gaughan.
An-léamh, an-leabhar, agus an-iarracht ar chúrsaí liteartha a shaoil fhéin, a leagan os ár gcomhair amach, ag duine dár scríbhneoirí spreagúla, corraitheacha, ildánacha.
.
English 
Gaeilge