by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Súile díshramtha!
Peadar Bairéad
Tharla gur léigh mé píosa le John Waters in eagrán an 15ú Nollaig 2013 den ‘Irish Mail on Sunday’, agus caithfidh mé a rá, gur bhain an píosa céanna sin stangadh asam. Anois, bíodh go léim colún John minic go leor, agus bíodh freisin, nach go ró-mhinic a aontaím go huile is go hiomlán leis, ag an am gcéanna, caithfidh mé a admháil, an babhta seo, gur chuir sé roinnt áirithe fíricí ar mo shúile dhom, rud a chuir cúl ar na sramaí úd a bhí dom’ dhalladh, le tamall de bhlianta anuas, nó tuigeadh domsa, go nuige seo, nach raibh tír ar domhan inchurtha leis an dtír s’againne, ar a ionracas, ar a dáiríreacht, ar a tuiscint ar oilithreacht álainn an daonnaí trí ghleann seo na ndeor, sea, agus ar a grá do na h-ealaíona agus don litríocht.
Céard tá i gceist agam, an ea?
Bhuel! tá seo, go bhfuil mé ag ceapadh, go raibh an dearcadh náisiúnta céanna agam fhéin agus ag John feadh na mblianta, agus tuigtear dom freisin, nach bhfuil a aire siúd dírithe go hiomlán aige ar imeachtaí an tsaoil seo, ach nuair a dúirt sé amach go neamhbhalbh, go bhfacthas dó, go raibh an tír s’againne truaillithe go smior, agus go mbeadh sé deacair gan cur leis an dearcadh céanna sin, bhí orm a admháil go raibh mám maith den bhfírinne á léiriú aige don té a raibh súil amháin, fiú, aige ar imeachtaí na tíre seo le tamall de bhlianta anuas. Breathnaigh mar a chuir John Waters fhéin é, ina alt san ‘Irish Mail on Sunday’…
“But this week I’ve had pause for thought. There’s something deeply rotten in this country now and it’s scarcely possible to overstate it. The saga of the Central Remedial Clinic must surely have sickened every stomach in the land. It certainly sickened mine.”
Lag, lofa, lúbach.
.
B’in an rud a bhain na sramaí dá shúile dó, ach nuair a bhreathnaigh sé thart air, tuigeadh dó, go raibh na colúna teanna úd, a raibh ár bpobal ag brath orthu, go raibh roinnt acu lag, lofa, lúbach, bíodh go raibh cúram na n-easlán glactha ag cuid acu mar dhualgas orthu fhéin. Éist le John arís, tar eis don lofacht seo uilig a bheith tagtha aniar aduaidh air…
“The rot, is seems, has no end. This past week has told us that we have no idea how deep it goes and no reason to be hopeful that it has any limits at all.”
Céard a tharla in aon chor do na físeanna uaisle úd a spreag bunaitheoirí ár
Stáit, agus na físeanna a bhí, faoi mar a cheapamar, mar réalt eolais ag chuile
dhuine dár muintir agus muidinne ag fás aníos in óige an Stáit seo? Is é mo thuairim fhéin go bhfuil said folaithe ansin i gcroí na cosmhuintire fós, ach iad a bheith maolaithe roinnt, agus loinnir na hóige caillte acu.
Aingil ar thalamh!
Ba é an dearmad ba mhó a deineadh i dtús báire, nó gur glacadh leis, go mba Aingil ar thalamh iad ’chuile dhuine dár muintir, agus go ndéanfadh siad an rud cheart, chuile bhabhta, go háirithe dá mbeadh dlíthe ag feidhmiú mar réalt eolais dóibh. Bhí breall orainn sa mhéid sin áfach, nó is beag maitheas atá sna dlíthe sin, mura bhfuiltear sásta féachaint chuige, go gcoimhlíontar iad. Más mar sin atá, agus is cosúil gurb ea, bhail! ní bheidh leithscéal ar bith againn feasta, Cuirimis chuige mar sin, mar phobal aontaithe, agus féachaimis chuige, go gcuirfear na dlíthe úd i bhfeidhm, agus má dhéanann, ní bheidh caill ar bith orainn sna laethe atá romhainn amach.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
faoi gheasa, spellbound; cnámharlach an sceil, the outline of the story; próiseálaí focal, wordprocessor; trí vóta sreamacha, three miserable votes; seirbhísí eadrána, lobbying services; rógaire, rascal; na cosa a bhreith leis, to escape.
.
I mBéal an Phobail
.
The Broker by John Grisham
Peadar Bairéad
.
Another Bestseller
Seo an seachtú úrscéal déag ó pheann líofa an údair ildánaigh Mheiriceánaigh seo, sea, agus is féidir liom a rá, gur scríobh mé fhéin píosa faoi chuile cheann acu sin, anseo i mBéal an Phobail. Chuir mé suim ó thús i saothar an údair seo, nó tuigeadh domsa, ach go háirithe, go raibh ar a chumas mé a chur faoi gheasa, le clisteacht a chuid scile i mbun scéalaíochta, agus ní taise don leabhar seo é, ach oiread, nó mhothaigh mé ó thús, go raibh mé gafa faoi gheasa aige, go dtí go raibh an deoir deiridh fáiscthe agam as an scéal fíorshuimiúil seo .
He Studied Law First
Ní call dom a rá anseo, go ndeachaigh John Grisham le dlí i dtosach báire, agus biodh gur ar an spiadóireacht idirnáisiúnta, agus ar ghléasanna soifistaiciúla, leictreonacha, a chrochann sé cnámharlach an scéil seo, admhaíonn an t-údar fhéin, in “Author’s Note” ag deireadh an leabhair, admhaíonn sé nach mór in aon chor é, a scil sna cúrsaí céanna sin, agus dá chruthú sin, deir sé linn, gur scríobhadh chuile cheann dá chuid leabhair, go nuige seo, ar sheanphróiseálaí focal, atá trí bliana déag d’aois, faoin am seo, agus admhaíonn sé duinn, gur beag a scil i láimhseáil an mheaisín seo, agus admhaíonn sé freisin, go bhfuil chuile chosúlacht ar an scéal, go mbeidh deireadh lena ré mar scríbhneoir, nuair a shíothlóidh an próiseálaí céanna focal sin! Bíodh a fhios agat, adeir sé linn, nach bhfuil sa scéal ar fad ach fiannaíocht agus cumadóireacht, agus má tá tada sa scéal atá i ngar don bhfírinne, bhuel, is dócha gur thrí dhearmad e! B’fhéidir gur chóir dom, ag an bpointe seo, tagairt a dhéanamh do chupla ceann dá úrscéalta cáiliúla, le tú a chur sa phictiúr, mar adéarfá. Agus nach bhfuil a fhios ag madraí an bhaile fhéin, gur deineadh scannán de roinnt áirithe dá úrscéalta, cheana féin, leabhair ar nós. The Firm, The Pelican Brief, The Client, The Chamber, The Last Juror, agus tuilleadh.
To work then!
Ach nach bhfuil sé thar am agam, rud eicínt a rá faoin úrscéal corraitheach, teannasach seo. Ní gá dhom a rá, gurb é seo an leabhar is déanaí dá chuid, leabhar a cuireadh i gcló den chéad uair, sa bhliain seo, 2005, agus leabhar a bhfuil blas agus boladh an aonú haois fichead air, ó thús deireadh. Féach mar a chuireann sé tús lena scéal……
In the waning hours of a presidency that was destined to arouse less interest from historians than any since perhaps that of William Henry Harrison (thirty-one days from inauguration to death), Arthur Morgan huddled in the Oval Office with his last remaining friend and pondered his final decisions.
Sea, mh’anam, caithfidh nár éirigh go ró-gheal leis an Uachtarán Morgan, agus dár ndóigh níor tugadh an dara deis dó na Stáit Aontaithe a mhilleadh ar fad, trí théarma eile a thabhairt dó, bualadh go dona air sa toghchán Uachtaránchta, nó níor thug tacaíocht dó sa toghchán sin ach Stát amháin, Stat Alaska, Stát nach raibh aige ar fad ach trí vóta sreamacha, agus b’in an t-aon Stát amháin nár thug sé cuairt air, le linn a chomhrac toghchánaíochta!
The President’s Last Day
Bhí sé á ullmhú fhéin anois, le slán a fhágáil go deo ag an Teach Bán, agus é ar intinn aige, an chuid eile dá shaol a chaitheamh ag iascaireacht, agus ag fiach, thuas in Alaska, áit ina raibh rainse ceannaithe aige, cheana féin. Ach bhí dualgaisí áirithe le coimhlíonadh aige, sul a n-imeodh sé as oifig, agus ina measc siúd bhí roinnt iarrataisí, ar bhord os a chomhair amach aige, ó choirpigh áirithe, ag iarraidh air a bpríosúntacht a mhaitheamh dóibh, roimh éirí as oifig dó. Seo mar a chuireann Morgan fhéin é…
How sad that after four tumultuous years of leading the free world it would all fizzle into one miserable pile of requests from a bunch of crooks. Which thieves should be allowed to steal again. That was the momentous question facing the President as the hours crept by.
Backman’s Pardon
Anois, tharla go raibh coirpeach amháin, Joel Backman, nó “The Broker”, mar a thugtaí air, lá dá raibh, fear a raibh an-chumhacht aige, ina lá, agus é ag obair mar eadránaí polaitíochta, agus é ar a chumas lab airgid a éileamh as a sheirbhísí eadrána a chur in áirithe do dhuine, nó bhíodh cara sa chúirt aige, chuile bhabhta.
According to the magazine article, the Brokers income at the time was reported to be in excess or $10 million a year.
Ach, ní i gcónaí a thagann an crúiscín slán abhaile ón tobar, agus ba é an dála céanna ag an mBroker s’againne é. D’éirigh leis greim a fháil ar earraí áirithe rúnda, bogearraí leictreonacha, a d’fhéadfadh smacht a fháil ar shaitilítí Síneacha, agus rinne sé iarracht iad a dhíol leis an Aráib Sháidí, ach ansin, d’athraigh sé a intinn, agus ba é críoch na mbeart é go raibh air a chionta a admháil, sa chaoi go gcuirfí i bpríosún é, nó ní raibh aon chosaint eile aige ar na dúnmharfóirí a cuireadh sa tóir air.
Theastaigh ón CIA go ligfí Backman saor, nó tuigeadh dóibh siúd go raibh rúin aige ar mhaith leosan láimh a leagan orthu, agus taobh amuigh de sin ar fad, theastaigh uathu a fháil amach, cé bhí sa tóir air. Lig an tUachtarán Morgan saor, mar aisce don CIA, agus thóg an CIA faoina gcoimirce, go sealadach, é, agus thug ainm agus stair úrnua dó, agus chuir isteach i gcathair san Iodáil é, áit nach mbeadh aithne ag éinne air, go dtí go n-oirfeadh sin dóibhsean.
Hidden in Italy
Is breá ar fad mar a chuireann an t-údar síos ar an Iodáil, agus ar a mhuintir, ar a gcathracha, agus ar a dteanga, agus tharlaíonn a leithéid, toisc go bhfuil meas an domhain ag an údar fhéin ar an dtír sin, agus ar a mbaineann lei. Cuireadh Joel Backman ag foghlaim Iodáilise, nó bheadh gá lena leithéid, ionas go mbreathnófaí air mar Iodáileach, ach ní Joel Backman a bheadh feasta mar ainm air, ach Marco Lazzeri,. Thuit an Marco céanna sin i ngrá le múinteoir a bhí ina bhun, agus ar ball, nuair a tháinig an tóir go dian air, thug an bhean chéanna sin roinnt mhaith cabhrach dó, cabhair a chuir ar a chumas……….Ach, i ndáiríre anois, níl fúm an scéal iontach seo a mhilleadh ortsa. Caithfidh tú a fháil amach duit fhéin, céard a tharla don gcoirpeach céanna sin, do Joel Backman, agus bíodh go bhfuil a fhios agat, go mba rógaire agus coirpeach, amach is amuigh é, ag an am gcéanna, éiríonn leis an údar trua dó a mhúscailt id’ chroí istigh, sa chaoi go bhfuil tú ar a thaobh, an t-am ar fad, geall leis, agus tú ag guí go n-éireodh leis éaló ón tóir atá ar a thí.
Chilling stuff!
Chuir mé fhéin an-spéis sa tóir chéanna sin, agus in iarrachtaí an choirpigh chríonna seo, na cosa a bhreith leis uathu, sea, agus b’ábhair fuatha liom iad na marfoiri fuarchúiseacha, cruachroíocha, gan trócaire, a cuireadh sa tóir air. Fútsa atá sé anois, taitneamh, agus sásamh, a bhaint as an scéal corraitheach seo.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Litir faoi Shéala
Peadar Bairéad
.
The Sealed Letter…………..……………………………
by…………………………………………………………….
Emma Donoghue………………………………………..
.
Ní gá dhom an t-údar seo a chur in aithne dhaoibh, nó nach bhfuil a fhios go maith ag chuile dhuine againn gurbh í a scríobh an sár-leabhar úd, “Room”, tamall ó shoin, leabhar é a chuaigh i gcionn go mór ar léitheoirí an tsaoil mhóir, agus dá chomhartha sin, tá sé aistrithe cheana féin go dhá scór teanga eile, agus tá go leor duaiseanna gnóite aige, ó cuireadh i gcló é, sa bhliain 2010. Jack, a bhaist sí ar an bpríomhcharachtar sa leabhar sin, gasúr óg cúig bliana d’aois, gasúr nár leag spág taobh amuigh de bhallaí an tseomra úd, ó rugadh é, agus anois, tosaíonn sé ag cur ceistanna ar a Mham faoi chúrsaí an tsaoil mhóir taobh amuigh de bhallaí an tseomra. Trí shúile Jack a cuireadh an sár-scéal sin inár láthair. In Éirinn a rugadh an t-údar seo, sa bhliain 1969. Bhain sí Céim Dochtúireachta amach i Sasana, agus tá cónaí uirthi anois i gCeanada.
Carachtair inchreidte
Ach, ní chuige sin uilig atá mé, an babhta seo, nó ní air a tharraing mé an scéal, ach ar an leabhar nua seo, The Sealed Letter, leis an údar céanna sin, Emma Donoghue. Tá cuid mhaith den leabhar seo bunaithe ar tharluithe stairiúla, ach ag an am gcéanna, cruthaíonn an t-údar seo carachtair shuimiúla, inchreidte, leis an scéal a chur inár láthair. Casann an scéal thart ar Helen Codrington agus ar a cara dhílis, Emily Faithful, nó Fido, mar a thugtar uirthi, bunús an ama, sa scéal seo. Bean a bhí sáite go dtí na cluasa i ngluaiseacht na mban i Sasana, ag an am, ba ea Fido. Phós Helen Harry Codrington, fear atá ina ‘Vice-Admiral’ ag tús an scéil seo. Ach, blianta roimhe sin, ba dhlúthchairde iad Fido agus Helen, cairde chomh dlúth sin gur chónaigh Fido le muintir Codrington, bunús an ama, nó dhealródh sé, nach raibh an lánúin phósta sin ró-cheanúil ar a chéile, agus freisin, dhealródh sé, go mba chóngaraí an gaol a bhí idir na mná sin ná mar a bhí idir Harry agus Helen.
Scannal
Tar éis do mhuintir Codrington seal a chaitheamh i Malta, d’fhill siad ar an mBreatain arís, agus faoin am sin, ba bheag cion, nó meas, a bhí ag ceachtar den bheirt pósta sin ar a chéile, agus nuair a cuireadh ar a shúile don ‘Vice-Admiral’, go raibh a bhean, Helen, ag fealladh air, agus go raibh leannán fir aice le blianta roimhe sin. Ní raibh leigheas ar an scéal sin, dár le Harry, ach colscaradh a lorg, agus dár ndóigh, ba scannalach, amach agus amuigh, an socrú é sin, i Sasana, sa mbliain 1866. Ní gá a rá gur éirigh le Helen Fido a tharraing isteach sa scraith ghlugar sóisialta sin, ach trí chleas na litreach séalaithe, d’éirigh le Harry cor in aghaidh an chaim a thabhairt di, rud a chuir d’iachall ar Fido, iompó ar a seanchara dhílis Helen, rud a chinntigh gur tugadh cead colscartha don ‘Vice-Admiral’, ach, ní gá a rá gur ghreamaigh cuid eicínt den láib díobh uilig, nó ba nós é an colscaradh nach raibh faiseanta i measc na ‘nuasal’, ag an am, ach bíodh nach raibh baint ró-mhór ag Fido leis an scéal, ba uirthi ba throime a luigh an milleán toisc nár sheas sí lena dlúthchara, agus chomh maith le sin, ba bhean í ar theastaigh uaithi stádas na mban sa sochaí a ardú, agus lena chois sin, ba bhean í, a bhí ag brath ar thacaíocht an phobail, le teacht i dtír mar ghnóthadóir mná, i ré úd na bhfear.
Más uait fios fátha chuile scéil a fháil, níl le déanamh agat ach an leabhar corraitheach seo a fháil, is a léamh. Tá mé ag ceapadh go mbainfidh tú toit agus taitneamh as.……………..
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
.
I mBéal an Phobail
Áilleacht an tSaoil seo 6
Peadar Bairéad
Pearse not discouraged
Níor chuir tada aon lagmhisneach ar an bPiarsach áfach, nó i 1905 – ’06, chuir sé an leabhar sin, “Iosagán agus Scéalta eile” ar fáil dá lucht léite. Ceithre scéal a bhí sa leabhrán céanna sin, Iosagán, Eoinín na nÉan, Bairbre, agus An Sagart. Cuireadh an leabhar sin ar an gClár don Intermediate Certificate, rud a thug ardán agus poiblíocht don údar óg. Anois, bíodh go raibh scil agus cruthaíocht ag baint lena chéad scéal, “Poll an Phíobaire”, agus nach raibh de locht ag daoine air ach a ainm! ní raibh ann ach an tús, nó níl dabht ar domhan, ach go bhfuil feabhas an-mhór tagtha ar a theicníocht, agus ar a chumas, sna scéalta in “Iosagán agus Scéalta eile”. Tóg an chéad scéal sa bhailiúchán sin, Iosagán, fhéin, agus feicfidh tú saothar dea-chumtha, dea-dheartha, snasta, agus bunaithe ar thraidisiún agus ar oidhreacht na Gaeltachta thiar, ag an am. Níl leadrán, nó tada dá leithéid ag baint leis, ach é ag scuabadh leis, trí eachtraí agus imeachtaí an scéil, gan mhoill, gan stadaíl, gan dul amú. Tá na carachtair inchreidte, beoga, agus cumasach, agus dúchasach, agus cosúil le cuid mhaith de scéalta an Phiarsaigh, baineann na scéalta leis an saol morólta, agus leis an saol spioradálta. Go bunúsach, séard atá sa scéal seo, nó seanfhear, Sean-Mhaitias, nár chleacht creideamh nó séipéal le tuilleadh is trí scór bliain, ach seanfhear a bhí lách, cineálta, go háirithe leis na daoine óga. Ní raibh duine na deoraí ina chónaí in éineacht leis, ach é ina chadhan aonraic i measc daoine. Conas a chaillfí a leithéid de dhuine? Nó conas a shábháilfí é? Ach i ndeireadh na dála, agus an bás ag bagairt air, chuir “Iosagán” an sagart chuige, ar ghlaoch ola, le deis a thabhairt don tseanfhear a anam a dhéanamh, agus é fhéin a ullmhú don turas a bhí roimhe amach. Ba chóir a lua anseo, gurbh iomaí dhuine a chuir aithne, a chéaduair, ar nua-litríocht na Gaeilge, tríd an scéal seo, Iosagán, a léamh. Minic freisin, a chuirtí sleachta den scéal seo de ghlan mheabhair, sleachta ar nós..
“Bhí na daoine ar fad bailithe leo chuig an Aifreann. Chonaic sean-Mhaiatias ag gabháil thairis iad, ina nduine ‘s ina nduine nó ina mion-dreamanna. Bhí na gearr-bhodaigh ag rith ‘s ag léimneach. Bhí na cailíní ag sioscadh cainte go meidhreach. Bhí na mná ag comhrá os íseal. Bhí na fir ina dtost. Mar sin a thriallaidís an bóthar gach Domhnach. Mar sin a shuíodh sean-Mhaitias ar a chathaoir ag breathnú orthu nó go dtéidís as amharc.”
Nach deas meáite, ceolmhar, rithimeach, an píosa scríbhneoireachta é sin. Tá le feiceáil againn, go bhfuil bearradh déanta aige ar an bpíosa próis sin, nó bheadh sé deacair focal amháin eile a fhágáil ar lár, gan an píosa ar fad a mhilleadh.
Breathnaigh ar an bpíosa seo, freisin.
“Is iomaí sin fuaim cheolmhar a bhí le cloisteáil, an té a mbeadh aird aige orthu. Chuala sean-Mhaitias olagón na dtonn ar na carraigreacha agus monabhar an tsruithleáin ag sileadh leis an gclochar. Chuala sé scréach na coirre éisc ón duirling, géimneach na mbó ó’n mbuaile, agus geal-gháire na bpáistí ó’n bhfaiche. Ach ní le ceachtar acu seo a bhí sé ag éisteacht chomh haireach sin – cé go mba bhinn leis iad go léir – ach le glór glé glinn cloig an Aifrinn a bhí ag teacht chuige le gaoith i gciúineadas na maidne.”
Píosa dea-scríofa, taitneamhach, ceolmhar, ó pheann an ghearrscéalaí ildánaigh seo, arís againn anseo. Breathnaigh an ceol a bhaineann sé as……..
glór glé glinn cloig an Aifrinn a bhí ag teacht chuige le gaoith i gciúineadas na maidne.
Cuir ceol le sin agus d’fhéadfá é a chanadh!
Is beag nach bhféadfá glór an chlog á bhualadh a chloisteáil agus tú ag éisteacht leis na focail sin. Don chluas a cumadh a leithéid d’abairt, agus ní don tsúil, agus sa mhéid sin arís, is dócha gur ar sheanchaithe Chonamara a bhí an Piarsach ag smaoineamh agus na focail sin á ngaibhniú aige.
Mar chríoch leis an bpíosa seo faoi’n scéal sin, Iosagán, breathnaigh mar a chruthaíonn an Piarsach atmosféar difriúil, agus é ag teacht go deireadh a scéil…
Tháinig an oíche fliuch stoirmiúil. Cluineadh na tonntracha móra ag briseach le fuamán i n-aghaidh an chladaigh. Bhí na crainn thart timpeall ar theach an phobail ag luascadh is ag lúbadh le neart na gaoithe (tá an séipéal ar ardán atá ag titim le fána síos go farraige.) Bhí an tAthair Seán ar tí a leabhar a dhúnadh agus a phaidrín a rá nuair a chuala sé torann mar a bheadh duine ag bualadh an dorais.”
Sin an chaoi a ullmhaíonn an t-údar an léitheoir le hidirghabháil ón saol eile. Is dócha go raibh an scéal, agus atmosféar an scéil seo, níos cóngaraí do dhearcadh na ndaoine i dtús na haoise seo caite, ná mar a bheadh siad do spiorad na haoise s’againne. Ach caithfidh mé a admháil, go mbainimse fhéin an-taitneamh as an sceilín sin, fiú sa lá atá inniu fhéin ann.
Nach deas an scéal é “An Sagart” freisin? go háirithe do dhaoine óga, sílim go mbaineadh siad an-spraoi agus an-spórt as, sna seanlaethe, ach arís, is dócha go bhfuil óige an lae inniu ró-shofaisticiúil, le spraoi ar bith a bhaint as scéal chomh simplí leis!
Ní gá a rá, gurb an-scéal é “Eoinín na nÉan, scéal a bhainfeadh óg agus aosta taitneamh as. Gasúr ann fhéin is ea Eoinín, gasúr a bhfuil an eitinn ag gabháil dó, b’fhéidir, agus gasúr a shíleann go mbíonn na fáinleoga ag caint leis. Sílim gur chreid a mháthair sin, ach nuair a d’inis sise a scéal don Sagart, tuigeadh dósan, nach raibh i gceist ach rámhaillí an tinnis, agus chuir sé roinnt ceisteanna ar an ngasúr, ach má chuir fhéin, léirigh Eoinín ina fhreagraí go raibh eolas agus tuiscint ar scéal na bhfáinleog aige, nach bhféadfadh sé a fháil ar bhealach ar bith eile ach ó na fáinleoga! Tuigeadh dó freisin, go raibh Eoinín bocht i mbéal an bháis, rud nár tuigeadh don mháthair bhocht. Ar deireadh, tháinig an tráth úd den bhliain, nuair ba chóir do na fáinleoga bheith ag scuabah leo go dtí an Domhan Theas, agus d’fhiafraigh Eoinín dá mháthair an mbeadh uaigneas uirthi, dá n-imeodh seisean in éineacht leo? Mar chríoch leis an scéal seo, faigheann Eoinín bocht bás, tráth raibh na fáinleoga ag fágáil slán ag an tír seo, agus iad ag ardú a seolta, ar a mbealach leo go dtí an Domhan Theas. Féach mar a chuireann an t-údar é..
“Lig sé a cheann siar ar ghualainn a mháthar agus chuir sé osna as. Cluineadh gol mná ins an áit uaignigh úd – gol máthar ag caoineadh a páiste. – Bhí Eoinín imithe i bhfochair na bhfáinleog.”
Táid ann freisin, a dtaitníonn an scéal eile sin, “Bairbre” leo, ach cé gur scéal taitneamhach é, ní déarfainn gurbh é mo rogha fhéin é, ach ina lá fhéin, is dócha go mbainfí ard-taitneamh as.
Is cuimhin liom fós an leabhrán beag sin, “Íosagán agus Scéalta eile”. Ní raibh sé chomh mór leis na leabhair eile a bhíodh im mhála scoile agam, ach thaitin a chlúdach bog, bándearg, liom, clúdach a raibh pictiúr d’Íosagán air, é gléasta i ngúna, cosúil le léine oíche, é cosnochtaithe, ceannnochtaithe, agus loinnir na glóire ag soilsiú as.
Ná ceap anois nár scríobh an Piarsach aon ghearrscéal eile, nó scríobh. Scríobh sé mám maith de scealta eile, scéalta ar nós :- An Gadaí, An Bhean Chaointe, An Dearg-Daol, Bríd na nAmhrán, An Mháthair, agus Na Bóithre. Gearrscéalta taitneamhacha, suimiúla, dea-chumtha, isea chuile cheann acu sin, ach níl an t-am agam anseo, cur síos a dhéanamh orthusan, ach níl sé deacair teacht orthu i leabharlann ar bith, déarfainn. Caithfidh mé a admháil, go mbainim fhéin an-taitneamh fós as scéalta cosúil le “An Gadaí.” Scéal ina bhfuil an Piarsach arís ag iarraidh ceisteanna morálta a scrúdú agus a scaoileadh.
B’fhéidir go bhféadfá a rá, nach scríobhfadh an Piarsach gearrscéal ar bith riamh, dá n-éireodh leis scríbhneoirí eile a spreagadh chun pinn, ach nuair a theip air sin a dhéanamh, chuaigh sé i mbun na hoibre sin é fhéin, agus déarfainn gur saibhride ár litríocht cinneadh úd an Phiarsaigh. Cuir san áireamh freisin, nach raibh sách ama aige le barr feabhais a chur ar a scileanna scríbhneoireachta, nó bhí an iomarca le déanamh aige, agus gan a sháith ama fágtha aige, le barr feabhais a chur ar a chumas mar ghearrscéalaí. Caithfear glacadh leis, go mba é fhéin agus SeanPhádraic Ó Conaire na ceannródaithe i bhforbairt an ghearrscéil i nua-litríocht na Gaeilge, agus ní beag ná suarach an teist é sin ar an dá Phádraic s’againne.
leabhrán, booklet; leadrán, slowness; ní raibh duine ná deoraí ann, there wasn’t a soul or sinner there; ina chadhan aonraic, all on his own; fuamán, noise; ón mbuaile, from the small grazing field; idirghabháil, intervention; eitinn, tuberculosis; rámhaillí, raving; an iomarca, too much.
.
.
.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
féith an ghrinn, sense of humour; ag luí leis an bhfírinne, being true; scáile an bháis, the shadow of death; snáthaidí móra, dragon-flies; spraoi, play; tuar, a sign; tairngreacht, prophecy; athlua, quote.
.
I mBéal an Phobail
Áilleacht an tSaoil seo 7
Peadar Bairéad
.
Sense of Humour?
Minic adeirtear nach raibh féith an ghrinn sa bPiarsach, olc, maith, nó dona, agus tríd is tríd, chaithfeadh duine a admháil go raibh an cuma sin ar an scéal, go minic. Ach bíodh sin mar atá, is fiú breathnú ar a shaothar, féachaint an bhfuil an tuairim sin ag luí leis an bhfírinne, agus caithfear a admháil, go bhfuil cumas grinn le tabhairt faoi deara, anseo is ansiúd, in a shaothar. Ach, nuair a chuireann tú chuile shórt san áireamh, go háirithe nuair a smaoiníonn tú go raibh a dhán fhéin feicthe ag an bPiarsach, ó chéad chuir sé a lámh le chéachta an Náisiúnachais, bíodh an céachta sin cam, nó díreach! Ba dhuine é, mar sin, a raibh scáile an bháis mar chomhluadar aige minic go maith, agus ní fonn grinn a chuirfeadh an comhluadar céanna sin ar dhuine, geallaimse dhuit é. Ag an am gcéanna, breathnaigh ar a bhfuil le rá aige i… “From a Hermitage”…….
“I have two qualities in common with a real hermit…I am poor, and I am merry…. I am in reality a genial and large-hearted person.”
Agus arís, i litir oscailte chuig an Dochtúir Dubhghlas de hÍde, scríobh sé……
“My dear Hyde…..laugh your great genial laugh now….Let your laughter shake the clock-tower in Earlsfort Terrace.”
Agus ansin i bhfonóta leis an litir sin, fonóta a scríobh sé tamall ina dhiaidh sin, deir sé….
“I observe that the clock-tower has since collapsed!
.
Humour?
In áit eile, scríobh sé faoi shnáthaidí móra, scríobh sé go dtroideann na créatúir sin go dtí nach mbíonn fágtha ach na cinn, agus mar aguisín le sin, scríobh sé..
“So ferocious an eater-up is the dragon-fly that it is said that in the absence of other bodies to eat up, it will eat up its own body until nothing is left but the head and it would doubtless eat its own head if it could! – A feat which would be as remarkable as the feat of the saint, recorded by Carlyle, and recalled by Mitchel – The Saint who swam across the channel carrying his decapitated head in his own teeth!”
Agus arís, ag scríobh dó i, “From a Hermitage”, (Deireadh Fómhair 1915) deir sé…
“I frankly admit that I am well fed. Being a hermit I limit myself to four square meals a day, except on feast days when for the greater glory of God, I allow myself five !”
The Final Insult!
I Samhain na bliana 1913 scríobh sé …
In Belfast they are selling chair cushions with Sir Edward Carson’s head emblazoned upon them….-
One should not put a sacred emblem where it is certain to be sat on…Only an Orangeman would think of honouring their chief by sitting on his head.”
Níl sa mhéid sin ach cupla sampla den chineál ruda atá i gceist agam, agus mé ag caint ar chumas grinn an Phiarsaigh.
.
Gloom or Doom?
Tuigeadh don Phiarsach, go raibh beirt fhear ina gcónaí taobh istigh dá chraiceann fhéin. Fear acu meidhreach, agus an fear eile dubhach go maith. Ní fheictí an fear meidhreach, áit ar bith, ach i measc a dhaltaí fhéin, thart ar Choláiste Éanna, fhad is a d’fheictí an fear dubhach, ar ócáidí poiblí.
Céard faoin bPiarsach fhéin? Ar shubhach, nó dubhach é?
Ní dóigh liom, go raibh freagra na ceiste sin ag an bPiarsach fhéin. Dá mairfheadh sé sa lá atá inniu ann, is dócha go mbainfeadh sé spraoi anois, as cuid de na rudaí a scríobh sé i “From a Hermitage”. Tóg mar shampla, rud a scríobh sé sa bhliain 1913. Ní dócha gur cheap sé an t-am sin, go bhfíorófaí bunús dá raibh i gceist aige ag an am, ach nach gcuirfeadh sé duine ag smaoineamh ar na línte eile úd a scríobh sé…
“O Wise men riddle me this,
What if my dreams come true?”
Ach seo mar a scríobh sé sa bhliain úd 1913….
“Before God I believe that the rest of the matter lies in foreign domination. A free Ireland would not, and could not, have hunger in her fertile vales, and squalor in her cities. Ireland has resources to feed five times her population, a free Ireland would make those resources available. A free Ireland would drain the bogs, would harness the rivers, would plant the wastes, would nationalise the railways and the waterways, would improve agriculture, would protect fisheries, would foster industeries, would promote commerce, would diminish extravagant expenditure, would beautify our cities, would educaate our workers (and also the non-workers who stand in direr need of it), would, in short, govern herself as no external power – nay, not even a government of angels and archangels could govern her.”
Bí ag caint faoin tuar a theacht faoin tairngreacht!
.
.
As his Pupils saw him
Ach le críoch a chur leis an bpíosa beag seo, agus é a thabhairt suas chun dáta, mar adéarfá, ba mhaith liom athlua a dhéanamh ar rud adúirt Des Rushe ina cholún san Irish Independent, 18 Meán Fómhair 1979, áit a bhfuil cumas grinn an Phiarsaigh, i gcuimhne na ndaltaí a bhí aige i Scoil Éanna, faoi chaibidil aige..
“There are contradictions in the memories, as is only to be expected. “Fear mór ard ab ea é, dár liomsa, an uair sin” says Frank Bourke; “he wasn’t very tall, I thought,” says Síle Uí Dhonncha, who goes on to recall: I never remember seeing his smile.” On the other hand, Joe Sweeney states: He used to smile a lot.”
Well I wouldn’t say now he had a sense of humour.” Frank Bourke again, while Feardorcha Ó Dochartaigh comments, “ he had a great sense of humour” and adds by way of explanation..”Listening to jokes and everything like that he would never laugh out loud. He had a kind of a :- ho, ho, ho, do you know, and he would kind of cover his mouth with his hand – any kind of a joke at all he used to enjoy thoroughly”
Bhuel, sin sin. “You pays your money and you takes your pick!”
.
.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
(Seo piosa a scríobh mé, breis is sé bliana ó shoin anois, faoi chuairt a thug mé ar roinnt áirithe Misin Spáinneacha, fan chósta Chalafóirnia. Cheap mé go mb’fhéidir go gcuirfí spéis ann, ag an am áirithe seo)
.
A r n a M i s i n .
An Luan, an 18ú Lúnasa, 2003.
Ar deireadh thiar, bhí an lá mór tagtha, an lá a bhí socraithe againn don turas ó thuaidh le breathnú ar roinnt áirithe de Mhisin Spáinneacha Chalafóirnia, agus ó tharla go raibh fúinn ár seolta a ardú, roimh nóin, ghlacamar an mhaidin Luain sin go deas réidh. D’ullmhaíomar sinn fhéin chun bóthair, agus rinneamar pé pacáil a bhí le déanamh againn don turas, nó bhí beartaithe againn, thart ar sheachtain a chaitheamh as baile. Ar deireadh thiar, bhíomar réidh, agus bhí sé ag tarraingt ar a haon a chlog, san iarnóin, nuair a bhuaileamar bóthar.
Santa Bairbre in aghaidh na toirní!
Dheamhan a raibh basctha den trácht ag an am sin, agus ghluaiseamar linn ó Encinitas i dtreo Santa Barbara, gan trioblóid, gan tranglam tráchta ar bith le sárú againn. Agus ó tharla gur luaigh mé Santa Barbara, cuireann sé sin nath cainte a bhíodh ag mo Mham fhéin, fadó, i gcuimhne dhom….
“Santa Bairbre in aghaidh na toirní.”
adeireadh sí, le sinn a chosaint ar thoirneach is ar thintreach. Ach fillimis ar an scéal.
Turas thart ar dhá chéad míle a bhí romhainn amach, agus dár ndóigh, luigh Los Angeles fhéin díreach sa mbealach romhainn, sa chaoi go mbeadh orainn coinneáil cóngarach don chósta, le bealach áisiúil a fháil tríd an gcathair ollmhór chéanna sin. Trí Carlsbad agus Oceanside linn, gan stró, agus leanamar fan Shaorbhealaigh a Cúig. Cheapfá nach dtiocfá amach as Los Angeles riamh, nó tá an chathair sin an-leata-amach, mar murab ionann is Nua Eabhrac, ní dheachaigh muintir Los Angeles i muinín na scríobairí spéire, le tithíocht a chur ar fáil dá dhaonra.
Trí Thousand Oaks
Ar deireadh thiar, tar éis tamaill a chaitheamh ag taisteal ar Saorbhealach 405, agus tar éis dul taobh le Beverly Hills agus Hollywood, tháinig muid ar ár seanchara, Saorbhealach 101 athuair. Chasamar ar chlé ansin, agus leanamar ar aghaidh trí thír a raibh seanaithe againn uirthi. Chuamar trí Thousand Oaks, mar ar chaitheamar saoire iontach, thart ar chúig bliana déag ó shoin, agus chun tosaigh linn ansin, trí Oxnard agus Ventura. Stopamar seal, i mbaile beag taobh amuigh de Ventura, le scíth a ligean, agus le lón beag a chaitheamh, agus ansin bhuaileamar bóthar arís, ag tarraingt ar Santa Barbara, agus shroicheamar an ceann scríbe sin, roimh titim na hoíche, agus d’éirigh linn ár dTeach Ósta, i mBath Street, a aimsiú, gan aon ró-stró. Thógamar isteach ár málaí taistil, agus tar éis seal a chaitheamh in ár seomraí, agus tar éis dúinn an tuirse bóthair a chur dínn, ghléasamar sinn fhéin, agus thugamar aghaidh ar an mBialann, a bhí mar chuid den Óstan, ina rabhamar ag cur fúinn.
Dóthain Fathaigh!
Shuíomar chun boird ansin, ag a hocht, agus dheineadar freastal fial orainn, nó níl dabht a domhan, ach go dtugtar dóthain fathaigh, ar do phláta dhuit, sa tír seo, sa chaoi gur chuireamar cúl ar ár n-ocras, agus ar ár dtart, i ngearr-aimsir. Ní call dom a rá, gur bhaineamar sult agus sásamh as an mbéile céanna sin, nó bheadh sé deacair é a shárú. Ar ball, chuamar ar ais chuig ár seomraí. Rinneamar ár gcomhrá. Rinneamar pleananna don lá dár gcionn, agus ansin, chaitheamar seal ag breathnú ar an teilifís, agus thugamar an sop orainn fhéin, roimh mheánoíche. B’in an chéad lá dár dturas críochnaithe, agus shocraíomar síos tar éis an aistir dhá chéad míle fada sin a bheith curtha dínn againn. Ní gá a rá, gur chodlaíomar go maidin, gona lánsoilse arna mhárach.
Tuilleadh le teacht
B’fhéidir gur leor sin don iarraidh seo, ach bí cinnte, go mbeidh mé ar ais anseo arís an tseachtain seo chugainn, le scéal agus eachtraí an 19ú Lúnasa a ríomh daoibh. Go dtí sin………..Slán……….
.
.
.
.
.
English 
Gaeilge