by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
A r n a M i s i n 1 6 .
***********************
.
An Satharn, 23 Lúnasa 2003.
In Beautiful Ventura.
In ár suí go breá moch, i gcathair álainn seo Ventura, agus tar éis dúinn ár gcuid a chaitheamh, agus cibé eile a bhí le déanamh againn a dhéanamh, bhuaileamar bóthar, thart ar a deich, an mhaidin álainn Sathairn sin. Agus ó tharla gur ar Mhisin Spáinneacha Chalafóirnia a bhí ár n-aird dírithe againn, le linn na laethe a chaitheamar ar ár dturas, shocraíomar ar chuairt a thabhairt ar Mhisean breá Buenaventura, ag 211 E. Main Street. Ba é seo an naoú Misean, den Mhisean is fiche, a thóg na Spáinnigh fan chósta Chalafóirnia. Bunaíodh an Misean seo sa bhliain 1782, agus ba é Aspal Chalafóirnia fhéin, an tAthair Junipero Serra, a bhunaigh an Misean seo. Dódh an séipéal orthu, sa bhliain 1790, agus deineadh é a atógáil arís, agus ath-choisriceadh é, sa bhliain 1809. Baineann an turasóir taitneamh, is dhá thaitneamh, as an séipéal céanna sin, sa lá atá inniu fhéin ann. Tabhair faoi deara Turas na gCros thart ar na fallaí. Nach iad atá galánta? Sea, agus an gcreidfeá go bhfuil 250 bliain caite acu ag spreagadh chreideamh na bhfíréan. Leag Crith Talún an Misean sa bhliain 1812, ach tógadh arís é, agus deineadh é a choisricean athuair, sa bhliain 1816, ach faoin mbliain 1834, deineadh an Misean a dhíeaglaisiú ag an Meicsicigh. Leag Crith Talún eile an díon, sa bhliain 1857, agus cuireadh díon nua air, go gairid ina dhiaidh sin.
The Restoration of the Mission.
Tar éis do Chalafóirnia a bheith fógartha ina Stát san Aontas, sa bhliain 1850, d’iarr an tEaspag Joseph Sadoc Alcemany ar an Rialtas, Gabhaltas an Mhisin, sé sin, an foirgneamh, teach na sagart, an reilg, an t-úllord agus an fíonghort, a thabhairt ar ais don Eaglais Chaitliceach. Bhronn an tUachtarán, Abraham Lincoln, an gabhaltas sin orthu, trí ghairm scoile a eisiúint, ar an 23 Bealtaine, sa bhliain 1862. Deineadh an Misean a athcóiriú, faoi mhaoirseacht an Athar Aubrey J. O’Reilly, idir na blianta 1956 agus 1957. Sea, agus le sinn a thabhairt suas chun dáta, mar adéarfá, deineadh athcóiriú iomlán ar dhíon an tSéipéil, sa bhliain 1976, agus i Mí na Nollag na bliana sin, rinne an Cairdinéal Timothy Manning an Séipéal a choisricean go sollúnta. Rinne an Misean a dhara céad a cheiliúradh, sa bhliain 1982.
An Padre Junipero Serro.
Nach minic mé ag tagairt don Padre Junipero Serro, sa tsraith seo altanna, agus b’fhéidir nár mhiste cupla rud a rá faoin bhfear fhéin anseo. Thosaigh an gnó ar fad, breis mhaith is dhá chéad bhliain ó shoin, ar Oileán Mallorca, mar a raibh Bráthair cráifeach Proinsiascánach, ag saothrú leis go dícheallach, i ngort an Tiarna. Ba shagart diaganta, agus Ollamh ildánach Diagachta, agus scoláire den scoth é, an Padre Serro, agus thosaigh sé ag guí Dé go dúthrachtach, go gceadófaí dó an saol bog a bhí aige i Mallorca a thréigint, agus dul ag saothrú i measc bhunstoc an Domhain Úir. Tugadh aird ar a ghuí, sa bhliain 1749, agus trí bliana is triocha ina dhiaidh sin, d’ardaigh sé an Chros Chéasta, “In playa de la canal de Santa Barabara”. Rinne sé sin, ar maidin Dhomhnach Cásca, sa bhliain 1782, tar éis dó blianta fada a chaitheamh ag saothrú leis, go dícheallach, cruógach, cráite, i measc na ndúchasach, thall. D’ardaigh sé an Chros Chéasta, Cheiliúir sé Ard-Aifreann, agus thug seanmóir ar an Aiséirí uaidh, agus ansin, d’ainmnigh sé an Misean nua as Naomh Buenaventura. Ní call dom a rá, gur fhás baile thart ar na Misean sin, agus gur ainmníodh an baile as an Misean céanna sin. Fuair an sagart díograiseach a mhian, nó níl dabht ar domhan, ach gur fhág sé an saol bog taobh thiar de i Mallorca, agus gur chaith sé saol cruaidh céasta, cráite, ag saothrú leis go dúthrachtach, i measc na ndúchasach sa Domhan Úr úd ab ansa leis. Ba é an Misean sin an naoú Misean a bhunaigh an tAthair Junipero Serra fhéin, agus faoi mar a tharla sé, ba é an Misean deiridh a bhunaigh sé freisin, nó bhásaigh an fear bocht, dhá bhliain ina dhiaidh sin, sa bhliain 1784.
Ventura City.
Dúirt mé, anois beag, gur ainmníodh an baile Ventura as an Misean sin San
Buenaventura, ach ní hionann sin is a rá, nach raibh aon bhaile ansin, sular tháinig na Proinsiascánaigh chun na háite sin lena Misean a bhunú ann, nó bhí, agus de réir dealraimh, bhí baile tógtha ansin, ag Indiaigh de Threibh an Chumash. Shisholop, a bhaist na hIndiaigh ar an mbaile a bhí ansin acusan san ionad sin, baile a bhunaigh siad, breis is míle cúig chéad bliain ó shoin anois. Nach minic a smaoiníonn muid sa taobh seo den domhan, nach bhfuil tada acu sna Stáit Aontaithe níos sine na ré Cholumbus, ach deir na saineolaithe, sé sin, na seandáluithe, linn, go bhfuil an t-uafás iarsmaí faighte acusan, in ait a bhfuil tochailt seandálaíochta ar siúl acu, at 113 Main Street, mar a bhfuil an “Albinger Archeeological Museum”, iarsmaí i bhfoirm potadóireachta, a théann siar chomh fada le 1600 R. C. agus sin breis mhaith is trí mhíle bliain siar sa stair!
Thóg sé roinnt mhaith ama orainn, turas iomlán an Mhisin a thabhairt, nó bhí an oiread sin d’iarsmaí suimiúla, spreagúla, ón tsean-am, le fáil i ngach coirnéal agus i ngach clúid, gur dheacair cúl a thabhairt leo. Caithfidh mé a admháil, gur chuir sé ionadh orm, tríd is tríd, a bhfuil d’iarsmaí ré na Misean curtha ar teaspáint acu sa timpeall, nó de ghnáth, ní smaoiníonn muid ar an Meiriceánaigh, mar dhream a chuirfeadh spéis i seandachtaí dá leithéid. Ach i ndáiríre, tá sé le feiceáil, go soiléir, nach é amhain gur dhein siad na seandachtaí sin a chaomhnú, ach ag an am gcéanna, tá sé níos soiléire fós, go bhfuil áthas agus bród orthu, as a bheith ábalta iad a chur ar teaspáint, do dhuine ar bith ar spéis leis a leithéid.
Time to go.
Nuair a bhí ár dturas ar an Misean críochnaithe againn, tuigeadh dúinn, go raibh sé in am againn bheith ag ardú ár seolta, mar tuigeadh dúinn go mbeadh an trácht ag dul i méad, de réir mar a bheadh an Satharn ag druidim chun críche. Chuaigh cúrsaí ar aghaidh go seoigh, agus ba bheag ní i bhfoirm tráchta a bhí le tabhairt faoi deara againn ar na Saorbhealaí. Chuamar trí Los Angeles gan stró dá laghad, agus ansin, stopamar tamall, le lón a chaitheamh, i mbaile beag, taobh amuigh den chathair ollmhór sin.
Chomh luath is a chuamar amach ar an Saorbhealach arís, tuigeadh dúinn, go raibh cúrsaí athraithe, iad imithe chun an donais, amach is amuigh, agus ón bpointe sin ar aghaidh, ba bheag pléisiúr a bhaineamar as ár dturas ó dheas go Cardiff by the Sea, nó ní raibh ann ach ag snámhaíl linn, go mall, réidh, go dtí gur shroicheamar an baile, ar deireadh thiar thall, thart ar a seacht a chlog sa tráthnóna, nuair a bhí an dorchadas ag titim ar muir is ar tír. Ach, má sea fhéin, bhí áthas orainn bheith ar ais arís, tar éis na laethe glórmhara a chaitheamar ag fánaíocht trí Mhisin Spainneacha Chalafóirnia. Thugamar an leaba orainn fhéin go breá luath, an oíche sin, agus ní call dhom a rá, gur chodlaíomar go sámh, go maidin gona lánsoilse arna mhárach.
Bí liom arís, an tseachtain seo chugainn, nuair a bheidh gála eile sa tsraith seo, á ríomh agam daoibh!
**************
Peadar Bairéad.
**************
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Ag Súil
Ag súil le dán atá mé,
Le naoi mí fhada righin,
Mé ag iompar liom go foighdeach,
Ag súil le toradh caoin.
.
Amhras na máthar dom chéasadh,
Is an dabht ag creimeadh mo chroí,
An dtiocfadh an ghin seo slán dom,
An sroichfidh sé port gan bhaol
.
Cuimhní ar iompair eile
Ina rás trí m’aigne ghlinn,
Níl marbhghin eile uaimse,
Ach gasúr ina pháistín fionn.
.
Gasúr a d’fhásfadh ard,
Is é díreach, cothrom, cóir,
Gasúr lán éigse is cultúr,
A leathfadh a cháil gan stró.
.
Ach níor bheoghin a saolaíod domsa,
Nó ní raibh san iompar ach scáil,
Scáil nach mbogfadh croíthe
Le véarsaí neamhaí, go brách.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
(This week, I mBéal an Phobail checks out some of the challenges facing Democracy.)
An Daonlathas faoi Léigear
Is dócha go bhféadfá a rá, go bhfuil a thuiscint fhéin ag gach éinne ar an nDaonlathas, ach, tríd is tríd, is í ciall a bhaintear as, nó pobal á rialú fhéin, le leas an phobail sin a dhéanamh. Tá go breá, ach conas a dhéanann an pobal iad fhéin a rialú? Is dócha go bhféadfá a leithéid a dhéanamh dá mbeadh an pobal sin sách beag, agus go bhféadfaí iad uilig a shlógadh in aon áit amháin, le dlí a achtú, nó a chealú, ach fiú amháin sa chás sin, d’fhéadfá an cheist a chur, cé dhéanfadh an dlí úd a dhréachtú agus a chur os comhair an phobail, agus cé dhéanfadh an pobal a shlógadh? Agus ní pobail bheaga dá leithéid atá idir chamáin againn anseo. Ní hea in aon chor, ach pobail ollmhóra nach bhféadfaí a shlógadh in ionad faoi leith, ar mhaithe le dlithe nó rialacha a achtú. Ach, ní fál go haer é, nó ní bhíonn fadhb ar bith do-scaoilte don té a bhíonn sásta tabhairt faoi réiteach na faidhbe sin a lorg. Is í an fhuascailt is fearr a dtángthas air, go nuige seo, nó ionadaíocht chionmhar, is é sin, go ndéantar an tír a roinnt ina dhoghlaigh bheaga, agus go dtoghann pobail na dtoghlach sin ionadaí, nó ionadaithe, lena dtuairimí-sean a chur i láthair Dála, nó Párlaiminte Náisiúnta. Sin an córas atá againne sa tír s’againne, agus is é an dála céanna é i gcás bhunús thíortha na hEorpa. Go teoiriciúil, ba dheacair an córas sin a shárú, ach, sa saol lochtach, neamhfhoirfe seo, bí cinnte go mbeidh daoine ann a dhéanfaidh chuile dhícheall le leas a bhaint as, ar mhaithe leo fhéin, dála an chait is a chrónan! Feiceann muid uilig conas is cóir córas dá leithéid a oibriú, agus feiceann muid freisin, na buntáistí a bhaineann leis, ach, nach bhfuil sé de dhualgas orainn freisin, súil a chaitheamh ar na lochta atá ar chóras dá leithéid.
Máthair an Ghoir
Ar an gcéad dul síos, feictear dúinn uilig, nach n-oibreodh córas dá leithéid, mura mbeadh na hionadaithe tofa uilig sásta, agus réidh, le feidhmiú ar mhaithe lena bpobail fhéin agus ar mhaithe leis an bpobal náisiúnta, frí chéile, freisin. Sin an áit a bhfuil máthair an ghoir le fáil, nó ní chuile ionadaí a bhíonn sásta, réidh, i gcónaí, leis an dá dhualgas sin a choimhlíonadh faoi mar ba chóir. Cuir leis an leagan amach sin, an nós atá ag Daonlathais, Freasúra ionsaitheach, naimhdeach, a bheith acu, le súil seabhaic a choinneáil ar an Rialtas, agus feicfidh tú ansin, gurb ionann sin agus madra a fháil leis an tír a chosaint, agus ansin chuile iarracht a dhéanamh gobán a chur ann. Agus ní hé sin amháin é, nó sa tslí sin, scaoiltear rúin an Stáit, agus nach bhfuil a fhios againn uilig, nach maith an rud é poll a bheith ar theach ar bith, bíodh an teach sin príobháideach, nó náisiúnta.
Nach é an scéal céanna é i gcás léirsithe?
Déanann an pobal náisiúnta Rialtas a thoghadh leis an dtír a rialú ar feadh tréimhse áirithe, agus chomh luath is atá sin déanta acu, tosaíonn an Freasúra ag cur ina gcoinne, chomh tréan is atá ar a gcumas a dhéanamh. Nach mbeifeá ag súil, go nglacfadh an Dáil ar fad le breith an Phobail, agus nach n-ionsófai an Rialtas tofa, chomh géar, binibeach, eascairdiúil, sin, go háirithe nuair a bheadh an Stát fhéin i gcruachás? Sea, agus tosaítear láithreach freisin, ar léirsithe a eagrú, le hiachall a chur ar an Rialtas toil na léirseoirí a dhéanamh, cuma faoi leas an phobail. Ní beart ró-chiallmhar nó ró-dhaonlathach é madra a cheannacht le bheith mar chosaint agat in aghaidh na robálaithe, agus ansin tú fhéin an tafaint a dhéanamh, in ionad bheith ag súil go ndéanfadh an madra é sin duit. Leis an scéal sin a dhéanamh níos measa fós, minic go leor is féidir le lucht léirsithe slua ón dtaobh amuigh a earcú, le téagar a chur sa léirsiú sin. Baineann a leithéid de dháiríreacht an léirsithe sin.
Lucht na Meán
Sea, agus céard faoi lucht na meán? Caitheann siadsan freisin a ndúthracht ag iarraidh gníomhartha an Rialtais a dhíspeagadh. Anois, d’fhéadfadh duine a mhaíomh gur maith an rud é sin, nó coinníonn sé tóirse an phobail dírithe ar an Rialtas, le déanamh cinnte dhe, nach mbeadh aon uisce faoi thalamh ar siúl acu i gcoinne leas an phobail, ach tá faitíos orm, go bhfuil an baol ann, go ndhéanfadh siad a leithéid, ar mhaithe le páipéir a dhíol, nó stáisiúin teilifíse, nó raidió, a chur i mbéal an phobail, nó fiú, le cos i bpoll a chur le polaiteoir áirithe. Níl dabht ar domhan, ach go bhfuil deis ag lucht na meán tionchar míchuíosach a bheith acu ar iompar Rialtais, bíodh sin le leas an phobail, nó a mhalairt. Nach minic a fheictear polaiteoir á chur faoi agallamh ag láithreoir agus é á chroscheistiú faoi mar ba choirpeach déanta é.
Deacrachtaí
Is soiléir, mar sin, go bhfuil deacrachtaí iomadúla le sárú ag Rialtas a thoghtar go daonlathach, más uathu a ndualgaisí a choimhlíonadh, agus leas an phobail frí chéile, a dhéanamh, ar bhealach daonlathach, agus cuir le sin, an claonadh chun oilc agus breabaireachta atá neadaithe, go háirithe iontu siúd a dtugtar cumhacht de chineal ar bith dóibh, ach go háirithe, dóibh siúd a dtugtar cumhacht rialaithe dóibh. Nach cuimhin libh uilig an nath adeir go dtruaillíonn cumhacht, ach go ndéanann lánchumhacht ollthruailliú. Anois an t-am le prionsabail agus cleachtais ár ndaonlathais a scrúdú, a scagadh, agus a chur sa mheá, féachaint an féidir linn, mar phobal, é a chur in oiriúint, agus faoi úim, dár riachtanais iomaí, ag uair seo na cinniúna dár náisiún?
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
.
.
A n R ó d S e o R o m h a i n n …… 2003 .
*************************
(Scríobhadh an píosa seo, Oíche Chinn Bliana 2002)
.
***************************
.
Beannachtaí na hAthbhliana.
.
Tá an bhliain náid a dó anois sínte,
Go tréithlag faoi chiach is faoi chrá,
Is gan súil go dtiocfaidh sí slán
Ó ghalair an ama is an bháis,
Is táimse ag fanacht le fonn
Ar uair an mheánoíche, gan chiach,
Nuair a dhiúgfaidh mé gloine go bun,
Ag fáiltiu roimh bhliain náid a trí.
.
Tá cos i bpoll curtha againn leis an tseanbhliain, le 2002, agus tríd is tríd, bhí daoine den tuairim, nár den togha í mar bhliain. I dtír seo na hÉireann, thosaigh cúrsaí ag dul le sruth orainn. Anuas go dtí an pointe sin, bhí chuile shórt mar a d’iarrfadh do bhéal fhéin é a bheith. Bhí an Tíogar bocht Ceilteach ag tál, gan stad, gan sos, gan staonadh, orainn, agus bhí ag éirí thar cionn leis an gComhrialtas a bhí i gcumhacht againn. Ó, sea, agus tuigeadh dúinn freisin, go raibh ag éirí leis an Eaglais Chaitliceach tosú arís, tar éis a raibh d’anró, agus de chéasadh, fulaingthe aice, trí mhí-iompar roinnt áirithe dá ministrí. Bhíomar ag ceapadh, go mb’fhéidir go suaimhneodh cúrsaí tuilleadh, agus go mbeadh ar ár gcumas, creideamh, trust, agus muinín, a atógáil inár measc arís, go réidh, mall, cúramach. Ní mar sin a tharla áfach, nó in áit a bheith réidh leis na cúrsaí sin, is amhlaidh a ligeadh tuilleadh cat as an mála, sa chaoi go mbeidh tamall eile fós le caitheamh againn ag taisteal sa díthreabh, sul má éiríonn linn Tír Tairngire a bhaint amach arís. Ach nach ‘in an saol agat, a mhiceo?
Ní raibh muid gan ár scéalta móra spóirt i rith na bliana, 2002, áfach. D’éirigh thar cionn lenár ngalfairí ar ardán an domhain, go háirithe, Ó hArrachtáin, an fear a fuair an lámh in uachtar ar churadh an domhain fhéin, Tiger Woods, agus ar éirigh leis an milliún a bhuachan thall i Meiriceá, díreach an méid a bhuaigh an Tíogar fhéin anseo, i Mount Juliet s’againne, i rith na bliana céanna sin, 2002. Ní call dom a rá anseo, ach oiread, go raibh an-bhliain go deo ag iománaithe Chill Chainnigh, nó níl sé éasca, nó fuirist, na laethe seo, Craobh na hÉireann a bhuachan sa chluiche chéanna sin! Ach ba iad lucht sacair a sciob na ceannlínte spóirt chucu fhéin, i rith na bliana seo caite. Nach orainn uilig a bhí an bród, agus an t-áthas, nuair a d’éirigh le foireann na hÉireann sa Sacar, fáil isteach i gComórtas Chorn an Domhain, agus níorbh é sin amháin é, ach nach rabhthas ag súil go ndéanfadh siad ainm dóibh fhéin sa Chomórtas gradamach céanna sin. Bhí foireann mhaith acu, agus nach raibh ceann de na himreoirí ab fhearr ar domhan againn i Roy Keane, Nach raibh an seans ansin, go bhféadfaidís an beart a dhéanamh amuigh ansin sa tSeapáin agus sa Chóiré. Bhí go maith is ní raibh go holc! Chuaigh siad amach ansin, tamall roimh ré, sa chaoi go dtiocfadh siad isteach ar aimsir na dtíortha sin, nó bhí sé te go maith iontu, an tráth sin bliana. Bhuel, bhí chuile shórt ag dul go breá, agus ansin, go tobann, d’éirigh idir an mBainisteoir, An Cárrthach, agus an Cathánach. Ba ghearr go raibh craiceann agus cleití á gcur san aer, agus ba é deireadh na mbeart é, nó gur thug an Bainisteoir bata agus bóthar do Roy s’againne, agus b’in sin. Ná síl anois nár dhein ár n-imreoirí a míle dhícheall, ina dhiaidh sin, nó dhein, agus chruthaigh siad go hiontach maith, nuair a chuireann tú chuile shórt san áireamh, ach ar deireadh thiar thall, níor éirigh leo an Corn gradamach Domhanda sin a tharlú leo abhaile go hÉirinn. Ach sin scéal eile ar fad, do leabhar mór toirtiúil eile! agus tá mé cinnte, go mbeidh tuilleadh le léamh agat sna nuachtáin náisiúnta faoi, go ceann i bhfad fós! Chruthaigh Sonia O Sullivan go maith freisin, agus choinnigh sí ainm na hÉireann, agus a hainm fhéin, i mbéal an phobail, i rith na bliana sin, 2002, freisin.
Bhí daoine ann freisin, a cheap go raibh muid gar do bheith réidh le scéalta uafáis na mBinsí Fiosraithe. Ansin, tháinig an bhliain 2002, agus ba ghearr gur tuigeadh dúinn, go raibh breall orainn, mar díreach nuair a tuigeadh dúinn go raibh tóin pholl tí liabáin sroichte againn, i gcúrsaí scannal agus eile, léiríodh dúinn, nach raibh muid i ngar fiú, don ghrinneall fós. Léiríodh sna Binsí Fiosraithe, go raibh tuilleadh líomhaintí á ndéanamh in aghaidh ár lucht polaitíochta. Bhí daoine áirithe á rá freisin, go raibh ceisteanna le freagairt ag baill áirithe den Gharda Síochána. Le fírinne, tá an oireadh sin fiosraithe á ndéanamh, i láthair na huaire seo, agus tuilleadh geallta! go gceapfadh duine, nach mbeidh ar ár gcumas teacht ar an bhfírinne uilig choíche, agus go bhfuil pointe áirithe ag teacht, nuair a bheidh orainn, mar phobal, líne a tharraingt faoi na Binsí Fiosraithe, agus na leabhair uilig a dhúnadh, ionas go bhféadfaimis tosú arís, agus ár ndícheall a dhéanamh an babhta seo, na gaistí mímhorálta a bhain leagan as daoine go nuige seo, a sheachaint feasta. Nó mar adúradh sa taifeadadh úd, a deineadh ar ghuth an pháiste ÁthCliathach sin fadó, nuair a bhíomar uilig i bhfad Éireann níos saonta ná mar atá muid anois…nuair adúirt sí….
……Give up yer oul sins…
Bhí sin olc go leor, ach ar na mallaibh, leath an scéal ina loscadh sléibhe i measc daoine, go raibh comharthaí báis agus buanéaga ag teacht ar ár dTíogar bocht Ceilteach. Sea, mh’anam, agus go raibh a chaiscín meilte, an créatúr! Geallúintí toghchánaíochta a thacht an gadaí, adeirtear! Níl dabht ar domhan ach go mothóimid uainn an Tíogar bocht céanna sin, nó nárbh é a thál go fial flaithiúil ar ár muintir, le roinnt mhaith blianta anois. Nárbh é a d’fhág bunús thíortha an domhain in éad linne anseo i gCríoch Fodla, as an bhail bhreá sláintiúil a bhí ar eacnamaíocht ár dtíre. Ná caillimis dóchas áfach, nó pé rud a dheineamar san am atá thart, beidh ar ár gcumas é a dhéanamh arís, agus ina leitheid de chás, fillfidh an Tíogar fial sin orainn an athuair, má oibríonn muid chuige, mar phobal.
Agus cúrsaí aimsire de! Óra fuist! Nó a leithéid de bhliain ní raibh againn le fada anois. Nach cuimhin libh uilig an Samhradh nach raibh againn anuraidh? In áit an tSamhraidh chéanna sin, ba é a bhí againn nó báisteach agus stroirmeacha, ceo agus smúit. Sea, ba bheag fiach a raibh a theanga bheag amuigh aige leis an dteas, i rith an tsamhraidh seo caite, geallaimse dhuit é! Ó, admhaím go raibh Samhradh beag na nGéanna againn, i Mí Dheireadh Fómhair, agus cé go mba mhaith ann é, déarfadh duine, go raibh sé tuillte, agus tuillte go maith, againn! Agus céard faoi Mhí na Nollag fhéin? Nárbh é breith na saineolaithe é, gurbh í an mhí ba fhliche riamh í, agus ní beag ná suarach an focal é sin. Sea, chomh fada is a bhaineann sé le cúrsaí aimsire, tá mé ag ceapadh go mbeidh sé deacair fear nó bean a fháil a chaoinfeadh an bhliain 2002.
Ní gá dhom anseo dul siar ar na scéalta sin anois, nó nach cuimhin le chuile dhuine agaibh iad, agus fiú má bhí dearmad déanta agaibh ar na huafáis sin uilig, nár dhein na Meáin Chumarsáide a míle dhícheall len iad a chur ar bhur súile daoibh arís iad. Bhuel, ní haon mhaith bheith ag dul siar arís ar na cúrsaí sin anois, san aiste seo, agus muid ar thairseach na bliana úire, mar cé gur chóir dúinn súil a chaitheamh siar, thar an bhliain atá imithe uainn, isteach i muilleann an ama, agus nár dhein mé sin daoibh an tseachtain seo caite, nuair a bhí Oíche Chinn Bliana idir chamáin agam. Anois an t-am le súil a chaitheamh romhainn, féachaint céard tá os ár gcomhair amach, agus céard tá beartaithe againn fhéin a dhéanamh, i rith na bliana seo chugainn. Sin iad na rúin athbhliana, a bhíonn i mbéal gach éinne, thart ar an am seo.
Fáiltímis uilig roimh an bhunóc atá anois á bogadh i gcliabhán an ama, agus gan mórán deanta aice fós. Sea, agus guímis fad saoil uirthi, agus Brat Mhuire á cosaint ó Lá Coille go hOíche Chinn Bliana. Síocháin, sástacht, sonas, agus séan, go raibh ag chuile dhuine de chlann Éabha a mhaireann ar thalamh na cruinne seo anocht.
Ní bheathaíonn na briathra na bráithre áfach, agus cé gur bhreá linn uilig an dea-fhocal, ag an am gcéanna, sa chás seo, tá fhios againn, nach mar sin go díreach a tharlóidh ar an saol anróiteach seo, i rith na bliana seo 2003, atá díreach ag leathadh a leabhair os ár gcomhair amach anois. Is beag duine beo, a bhfuil aon choinnlíocht ann, nach bhfuil ag ceapadh, go bhfuil baol cogaidh ag bagairt orainn uilig, sul má théann an bhliain seo anonn sna míonna. Tá súile an chine dhaonna dírithe anois ar an Iaráic, agus ar an té atá i gceannas ar phobail na tíre míámharaí sin. Tá Meiriceá, -George Bush ach go háirithe, – den tuairim, go bhfuil airm ilscriosacha stóráilte ag Sadam Hussein, rialtóir na tíre sin, agus tuigtear dóibh, gur bhaol dá thír fhéin, agus do thíortha eile, na hairm ilscriosacha céanna sin. Tá an saol ag coinneáil a n-anála, féachaint céard a tharlóidh sna laethe, agus sna seachtainí atá romhainn amach. Nár lige Dia mór na Glóire dóibh cogadh fíochmhar dá leithéid a thosú, nó cé go bhfuil sé éasca go maith cogadh a thosú, níl sé chomh héasca sin a rá cathain a chríochnódh sé, nó dá dtosódh an cogadh sin, ag Dia amháin atá a fhios, cad iad na fórsaí a ligfeadh scliúchas dá leithéid saor i measc daoine. Dia idir sinn agus an anachain! Agus leis an scéal sin a dhéanamh níos measa, nach bhfuil an Chóiré Thuaidh ag cur na cosa uaithe freisin, agus í ag bagairt go raghadh sí a bealach fhéin, chomh fada is a bhaineann sé le cumhacht núicléach a ghiniúint agus a fhorbairt. Ní bheadh sin chomh holc sin, ach amháin go bhfuil fhios ag madraí an bhaile fhéin, go bhfuil ar chumas na tíre sin, buamaí eithneacha a chur i dtoll a chéile, taobh istigh de roinnt míonna. Ó, bhuel! B’fhéidir le Dia go mbeifear ábalta an tine sin a choigilt, sul má séidtear an sop sin tuilleadh eile.
Bhuel, sin agat anois dualgas tráth seo na bliana coimhlíonta agam, sé sin, súil caite siar againn ar an mbóthar a thaisteal muid i 2002, agus muid ag iarraidh freisin, an tsúil eile a chaitheamh, ar an ‘ród seo romhainn’. Agus sin déanta, níl ach rud amháin eile le déanamh agam, agus sin tagairt a dhéanamh do rúin athbhliana. Nár mhór go deo an scéal iad tráth raibh mise i mo ghasúr? Chuile dhuine a chasfadh ort thart ar Lá Coille, d’fhiafródh sé díot, céard a bhí beartaithe agat a dhéanamh don bhliain nua? Déanta na fírinne, ba é a bhíodh i gceist ag a mbunús, nó céard a bhí beartaithe agat gan a dhéanamh, i rith na hathbhliana.
“What are yeh givin’ up for the new year?”
Bhíodh a fhreagra fhéin ag chuile dhuine ar an gceist sin. Fear amháin, agus ba é a bheadh beartaithe aigesean nó éirí as an dtobac, sé sin, as an bpíopa, nó as na toitíní, mar ba bheag duine sa phobal s’againne, a raibh tóir ar bith aige ar thodóga, an tráth úd! Fear eile, ba é a bheadh socraithe aigesean nó go n-éireodh sé as milseáin, agus a leithéid, nó bhí an dochtúir tar éis sin a mholadh dó, ar mhaithe lena shláinte. Fear eile fós, agus bheadh seisean meáite ar éirí níos moiche ar maidin, agus obair níos crua, san athbhliain, agus féach, nach bhfaighfeá duine eile arís, agus gan ag teacht idir chodladh na hoíche agus é, ach an saol a ghlacadh go breá, bog, feasta. Bhuel, b’in mar a bhíodh, chuile dhuine agus a rún, nó a rúin fhéin, aige, agus ba léir don saol mór, nár lia duine na rún. Ach céard fúinne fhéin? Céard tá beartaithe againne a dhéanamh, nó gan a dhéanamh, san athbhliain?
Diabhal mórán beartaithe agam fhéin. Ach tá socraithe agam, leanacht liom ag scríobh, chomh maith agus is féidir liom. Déanfaidh mé iarracht ar ábhar spéisiúil a leagan os bhur gcomhair, anseo i mBéal an Phobail, ó sheachtain go seachtain, agus ó tharla go mbeidh an Colún seo, “I mBéal an Phobail”, ceithre bliana is fiche d’aois, am eicínt i rith na bliana seo, bí cinnte, nach bhfuil mé meáite ar éirí as, go foill beag, ar aon nós!! Agus ó tharla gur mar sin atá, céard fútsa? B’fhéidir nár mhiste dom a mholadh duitse, rún athbhliana a dhéanamh an Colún céanna seo a léamh go rialta, chuile sheachtain, feasta!!
.
Ar uair an mheánoíche anocht,
Raghaimid thar an gceis úd anonn,
Go msiniúil, dána, gan bhuairt,
Is siúlfaidh go cróga, le fonn,
Thar thairseach na bliana seo nua,
Lán dóchais, is creidimh, is brí,
Mar scalann dúinn solas go glé,
D’ár mealladh chun bóthair is slí.
B’fhéidir gur leor sin don bhabhta seo, agus mar sin, níl le déanamh agamsa, ach an tseanghuí chéanna a ghui oraibh arís i mbliana
Go mbeirimid beo ar an am seo arís!
********************
Peadar Bairéad.
********************
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Ar Bhás Eoin Pól a Dó
.
Peadar Bairéad
Cé go raibh a fhios ag an domhan mór is a mháthair, go raibh an Pápa s’againne i mbéal an bháis, agus cé gur tuigeadh don uile dhuine, nach raibh biseach i ndán dó, nó “galar fada ní abrann síoraí bréag” mar adeireadh an tseandream fadó, ach ag an am gcéanna, nuair a cailleadh an fear bocht, bhain a bhás stangadh asainn uilig, nó ba dhuine é a chuaigh i gcionn ar óg is ar aosta, ar shaibhir is ar daibhir, ar fhir is ar mhná, ó cheann ceann na cruinne, i ngeall ar a naofacht, a chríostaíocht, a dhaonnacht, is ar a ghrá do chuile dhuine. Dá chruthú sin, níl le déanamh againn ach breathnú ar an gcaoi ar chuir a bhás isteach ar dhaoine. Leath scamall dubhach an bhróin thar chlann Éabha uilig, nó tuigeadh do chuile dhuine againn go raibh cara caillte againn, go raibh solas soilseach eile múchta orainn, agus go raibh muid fágtha inár ndílleachtaí ar an saol anróiteach gruama seo.
Ach ní bheidh muid inár ndílleachtaí i gcónaí, nó i gcionn coicíse, nó mar sin, tiocfaidh Cairdinéil an tsaoil mhóir i gcionn a chéile, sa Róimh, le Comharba Pheadair a roghnú dúinn, ní as a stuaim fhéin a dhéanfaidh amhlaidh, dár ndóigh, nó is é sin gnó dílis an Spioraid Naoimh, a dhéanfaidh a chuid oibre tríothusan a bhfuil guth acu sa toghchán speisialta sin. Ach sin scéal eile, do lá eicínt eile, mar i láthair na huaire seo, caithfear spás a chur ar fáil dúinn, lenár mbuairt, is lenár gcumha, a chur in iúl. Seo é torramh an Phápa, Eoin Pól a Dó, agus déanaimís mar a dhéantar ag tórramh ar bith eile, nuair a thagann an pobal le chéile lena mbuairt is a mbrón a chur in iúl, agus le smaoineamh siar ar ghníomhartha, is ar ghaisce, an té atá caillte.
Na Mná Caointe
Is dócha nach bhfuil mórán daoine fágtha ar an saol anois a chuala na mná caointe i mbun a gceirde. D’fhanfadh cuimhne an chaointe sin le duine go dtí go leagfaí na hordóga air. Chuirfeadh caoineadh dá leithéid an ghruaig ar chúl do mhuinéil ina seasamh ar aire, agus mhothófá drithlíní fuachta ag saghdadh isteach tri smior do chnámha fhéin istigh. Ní hamhrán caointe a bhíodh a chanadh acu, ach dán molta, don té a bhí imithe, a bhíodh á chumadh ar an toirt acu, agus á chanadh go binn, cumhach, croíbhriste, os cionn an mharbháin. Ní fhágfaidís bua ar bith a bhí ag an duine sin ar lár, agus mura gcuirfidís le cáil an té a bhí os cionn cláir, ní baol go mbainfidís uaidh. Is ón gcaoineadh dúchasach sin a d’fhoghlaim muid brí agus doimhneas ár mbuairt i láthair an bháis. Ní haon ionadh, mar sin, go dtéann muid siar bóithrín na smaointe, le glóir an Phápa, Eoin Pól a Dó, a thabhairt chun cuimhne, athuair.
Bóithrín na Smaointe
Is glas fós mo chuimhní fhéin ar an lá breá gréine úd, i bhFómhar na bliana 1979, nuair a thug mé aghaidh ar Thulach an Phápa, i bPáirc an Fhíonuisce, ar imeall chathair Átha Cliath. Tharla go raibh baicle d’ábhar sagairt, ó Choláiste Chiaráin, anseo sa Chathair Álainn, ag dul ar oilithreacht chun na hócáide céanna sin, agus ar ámharaí an tsaoil, tharla go raibh suíochán folamh sa mhionbhus a bhí á dtabhairt ó thuaidh. Thugadar cuireadh dom fhéin taisteal ina bhfochair, agus geallaimse dhuit é nach raibh orthu an dara cuireadh a thabhairt dom, nó ní raibh fonn dá laghad tiomána ormsa, an lá céanna sin. Ní call dom a rá, go raibh chuile theastas, chuile phas, agus chuile dhintiúir riachtanach, réidh, ullamh, agus i gcúl mo ghlaice agamsa, don ócáid, agus ar deireadh thiar, bhuaileamar bóthar le moiche na maidine. Ba bhreá an comhluadar iad na mic léinn chéanna sin, agus níor mhothaíomar an t-am ag sleamhnú tharainn go dtí gur shroicheamar ceann ár scríbe, i bPáirc an Fhíonuisce.
Cros an Phápa
Chun tosaigh linn ansin, agus bíodh go raibh sé breá luath sa lá fós, bhí na mílte agus na mílte ar a gcois, cheana féin, agus iad ag deifriú leo go fuadrach i dtreo na croise airde, a bhí crochta go buacach ar Thulach an Phápa. Ó tharla go raibh mé fhéin i láthair mar ionadaí ó Pharáiste Phádraig anseo i gCill Chainnigh, bhí áit faoi leith curtha in áirithe dúinne, díreach os comhair na croise airde úd amach, agus muid cóngarach go maith don altóir.
Lean na sluaite ag slógadh leo isteach, iad ag teacht chugainn ó chuile aird, agus chuile dhuine acu ag dul chuig a ionad spriocáilte fhéin, nó seoladh chuile shlua acu isteach ina bhanrach fhéin, agus ar deireadh thiar thall, bhí thart ar 1.25 milliún duine tagtha i láthair, le fáiltiú roimh a Naofacht, agus le hAifreann Pápúil a cheiliúradh ina fhochair. Bhí orainn tamall maith a chaitheamh ansin ag fanacht, ach ní call a rá, go raibh a dhóthain le feiceáil ag chuile dhuine a bhí ar an bhfód an mhaidin sin, nó bhí radharc os a gcomhair amach nach bhfaca éinne riamh cheana, sa tír seo, agus, chuile sheans, nach bhfeicfear a leithéid anseo go deo arís. Bhí daoine ansin ina sraitheanna, agus ina ranganna, ag síneadh uait, i ngach aon treo, amach go híor na spéire.
Fáilte Uí Cheallaigh
Ar deireadh thiar, tháinig an Pápa fhéin inár measc, agus is cuimhin liom fós an bualadh bos, an tógáil croí, agus an gliondar daonna, a chuir Fáilte Uí Cheallaigh roimh a Naofacht, tráth tháinig sé inár láthair le ceann a chur ar an Aifreann. Nár bhreá, láidir, scafánta, gealgháireach an duine é, an mhaidin bheannaithe sin? Agus nárbh é a bhain macalla as acraí iomadúla na Páirce lena habairtí Gaeilge? Sea, níorbh aon ionadh, gur tuigeadh dúinn uilig, go mba dhuine dínn fhéin é an Pápa beannaithe sin, a chuir an oireadh sin stró air fhéin teacht inár bhfochair, i bhFómhar na bliana beannaithe sin. Bhí súil an uile dhuine ar an gCeiliúraí, ar Eoin Pól a Dó, agus an tAifreann sin á léamh aige. Ar ball, bhí de phribhléid agam, dul in airde na gcéimeanna iomadúla sin, le Comaoin Naofa a ghlacadh ó láimh an Phápa fhéin. Sin noiméad nach ndéanfadh duine dearmad air an dá fhaid is a mhairfeadh sé beo, agus is é an dála céanna agamsa é.
Athchuairt
Ní haon ionadh, mar sin, gur bhain bás an Phápa, Eoin Pól a Dó, stangadh asamsa, agus as roinnt mhaith eile chomh maith liom. Ach, ná déanaimís dearmad, go raibh an Pápa ag smaoineamh ar chuairt eile ar thabhairt ar an dtír seo faoi Shamhradh na bliana seo, agus ó tharla go mba dhuine i measc daoine é an fear céanna sin, ní chuirfeadh sé lá iontais ormsa, dá gcoimhlíonfadh sé an mian sin, ar bhealach amháin nó ar bhealach eile, agus b’fhéidir le Dia, go dtabharfaí aird ar leith, an babhta seo, ar a ghuí ar son síochána inár measc, nuair a labhair sé le lucht an fhoréigin, i bhFómhar Bhliain úd an Phápa, 1979.
Scríobh mé roinnt véarsaí, tamall i ndiaidh chuairt an Phápa orainn, agus b’fhéidir nárbh olc an smaoineamh é, athlua a dhéanamh orthu anseo. Mar sin, seo chugaibh:-
“Cuairt an Phápa”.
Bratach an Phápa ar foluain,
Is crois ard ag seasamh go buach,
Ar Thulach geal aerach an Phápa,
Nuair a tháinig a Naofacht ar chuairt.
.
Na fíréin mar mhóinéar féir scaipthe,
Ag triomú go héasca faoin ngréin,
Gaeil craite go híor na spéire
Ag fáiltiú roimh Theachta Mhac Dé.
.
An tAoire ag seoladh a thréada,
Na hAingil ag faire go fíor,
Geataí na bhFlaitheas á n-oscailt,
Nuair a d’ardaigh an Pápa Corp Chríost.
.
Tógann an radharc mo mhisneach,
Anois fhéin, tar éis scaipeadh na mblain,
Nuair a ghlac mé an Chomaoin ón bPápa
Ba gheall é le ceol bog na Naomh.
.
Mar phobal an Silva Vocluti
Ag glaoch ar Phádraig, trí shuan,
Impímís ar Eoin Pól na Róimhe
Filleadh is siúl linn, athuair.
.
Sea, mh’anam! agus déarfainn go gcloisfidh sé sinn, agus go ndéanfaidh sé rud orainn freisin, le deonú Dé.
Solas na soilse, agus leaba i measc na Naomh,
go raibh agat, a Eoin Pól, inniu agus i dtólamh.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Athbhliain faoi mhaise dhaoibh uilig.
Peadar Bairéad
(Some thoughts about years past, and years to come)
Bliain úr ina rás chugainn!
Is breá liom píosa a scríobh faoi bhás na seanbhliana agus faoi bhreith na bliana úire, agus ar ball ansin, píosa eile a scríobh faoi rúin athbhliana. Agus na píosaí seo á gcur i dtoll a chéile agam, bíonn de nós agam dul siar ar phíosaí a scríobh mé blianta ó shoin agus athlua a dhéanamh ar roinnt dár scríobh mé sna hailt sin freisin. Mar sin, cuirfidh mé tús leis an bpíosa seo le véarsa as an dán sin, ‘In Memoriam’, le Alfred Lord Tennyson, ina gcaoineann sé bás a charad, Arthur Hallum, sa bhliain 1841.
“Ring out wild bells to the wild sky,
The flying cloud, the frosty lights;
The year is dying in the night,
Ring out, wild bells, and let him die.”
Sea, clingigí libh a chloig chaointe, nó tá an tseanbliain ag síothlú i lár na hoíche seo, clingigí libh, agus lig di bás d’fháil. Nuair a smaoiním fhéin ar an tráth seo bliana, téann mo chuimhne siar chuig an tír úd a shíneann ó “Chocán a’ Líne go dté tú go dtí an Fál Mór.” Smaoiním, ar pháirceanna loma, sceirdiúla; coinlíní geala anseo, agus iomairí bainte san áit eile; linnte uisce thall, agus sraitheanna féarmhara abhus, ach bhí chuile chosúlacht ar chúrsaí, go raibh dian-saothrú á dhéanamh ar aon talamh cuir a bhí le fáil sna bólaí thart timpeall. Amuigh ar imeall na spéire, bhí na hoileáin feistithe go daingean i bhfarraige tóigthe, gharbh. Sin iad na cuimhní a ritheann isteach chugam ar thonn na cuimhne anois.
Sean-nósanna
Ag caint ar na nósanna a bhí coitianta inár measc ag an am….Bhuel! an t-am sin, théadh roinnt mhaith de mhuintir na háite go hAlbain le fataí a phiocadh d’fheirmeoirí móra na tíre sin. Ní gá a rá nárbh é saol an mhada bháin a bhíodh acu thall. Ní gá ach Tubaiste “Kirkintulloch” a lua, le sin a chur abhaile ar éinne nár chaith seal ina “Tatie Hoker” thall. Cloisimse fós iad, mo dhaid agus a chomrádaithe ag scéalaíocht faoi na blianta a chaith siad thall. Seo cupla véarsa a scríobh mé, blianta fada ó shoin, faoin scéalaiocht chéanna sin…
Cloisimse anocht iad ar leacracha mo chroí,
Cuimhní cinn ag rince, thréis blianta ina luí.
First-footers agus Haggis, ba-toighthe do na Gaeil,
Naavaithe lena sluaiste, ábhar dáin is scéil.
Minic a d’fhanadh lucht pioctha na bprátaí thall ar feadh tréimhe, i ndiaidh dóibh na prátaí a bheith pioctha acu agus bhídís in Albain mar sin don bhféile is mó ag Albanaigh, sé sin, “Hogmaney”, agus sa tslí sin, phiocadar suas nósanna Chinn Bliana na tíre sin. Chaith m’athair roinnt mhaith blianta thall le linn a óige, agus mar sin, níorbh aon ionadh go leagtaí béim faoi leith ar an “Hogmanay”, sa teach s’againne. Ba é nós an “First Footer” an chéad cheann de na nósanna sin, a chuaigh i gcionn orm fhéin, agus mé ag fás aníos thiar. B’in an nós a bhí acu fáilte faoi leith a chur roimh an chéad fhear a bhuaileadh isteach thar thairseach chucu Lá Coille. Bhaineadh fir óga an-leas as an nós sin, agus théidís timpeall an bhaile, sa chaoi go mbídís ‘maith go leor’, nuair bhíodh cúrsa an bhaile tugtha acu. Bhí col cúigir agam fhéin, agus bhí a nós fhéin aigesean le fáilte a chur roimh an bhliain úr. Bhí seanbhuidéal gan tóin aige, agus thart ar mheánoíche, thagadh sé amach ag binn a thí agus shéideadh trí rois chluaisphléascacha as, ag fágáil slán ag an tseanbhliain, agus ag fáiltiú roimh an mbliain úr, nós adeireadh sé, a d’fhoghlaim sé le linn a óige, agus nach raibh sé de chroí aige an nós céanna sin a bhriseadh, ar feadh a shaoil uilig. Bhain na nósanna sin uilig le saol atá caite, caointe, agus adhlactha, anois.
Mar sin, ag tus na bliana 2015, guímse rath agus séan ar chuile dhuine agaibh.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
English 
Gaeilge