by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
.
A i n d l í , A n r i a i l , a g u s A n s m a c h t .
.
*********************
.
T h a l l i s A b h u s .
.
“Nach bocht an scéal é, agus nach crua an cás é, ag muintir bhocht na hIaráice, le mí anuas anois, agus bíodh nach raibh a gcóras rialaithe thar mholadh beirte roimhe sin, ní mustar nó maíomh dóibh cúrsaí faoi mar atá siad, i láthair na huaire seo, agus gan aon ró-chosúlacht ar chúrsaí go dtiocfadh feabhas orthu gan ró-mhoill. Mar adeireadh Mártan s’againne fadó, is fusa go mór rud a bhriseadh nó an rud céanna sin a chur ina cheart arís, dála Humpty Dumpty fadó.”
B’in mar a chuir mo sheanchara Séimí an Droichid tús lena chomhrá liom, an lá cheana, agus muid beirt suite go compórdach ar shuíochán deas ornáideach adhmaid, thíos i bhFaiche an Chaisleáin, ceann de na laehte breátha gréine sin a bhí againn, ar na mallaibh. Bhí fhios agam go raibh faobhar cainte air, agus nach mbeadh le déanamh agam fhéin ach éisteacht leis, agus go scaoilfeadh sé liom, a raibh de thuairimí, carnaithe aige i gcistin a chuimhne istigh. Ní raibh fhios agam fós, cá léimfeadh cat a chuid cainte, agus mar sin, níor theastaigh uaim gobán ar bith a chur i mbéal a chomhrá. Mar sin, chuir mé fhein mo ladar isteach sa chomhrá, go réidh cúramach, faoi mar a cheap mé.
“An ionann sin is a rá, nár cheart do na Meiriceánaigh dul isteach ansin a chéaduair?”
“Ó! Ní hionann in aon chor, nó chomh fada is a bhaineann sé liomsa, bhí lán-cheart acu dul isteach ansin le críoch a chur le réimeas cruálach Shaddam Hussein, nó níl dabht ar domhan ach go mba thíoránach den chéad ghrád é an fear céanna sin.”
“Ach nach bhfuil roinnt mhaith daoine a deir, gur chóir an gnó sin a fhágáil faoi na hIarácaigh fhéin, agus nach raibh sé de cheart ag náisiún, nó ag cumhacht ar bith eile, a ladar a chur isteach sa scéal sin, agus dár ndóigh, ba phrionsabal den dlí idirnáisiúnta é, cúrsaí inmheánacha dá leithéid a fhágáil faoi mhuintir na tíre fhéin.”
“Ach in ainm an Rí, conas a d’fhéadfadh muintir na hIaráice fhéin an gnó sin a dhéanamh? Nár dheachtóir é Saddam, a raibh arm, agus póilíní rúnda, dá chuid fhéin aige, len é a chosaint ar naimhde den uile chineál. Ní raibh deis dá laghad acu, le gnó dá leithéid a dhéanamh, agus chuile chosúlacht ar an scéal, nach n-éireodh leo Saddam a ruaigeadh as a phost, go dté soir anoir.”
“Ach nach mbeadh duine ag súil, go bhféachfadh na Comhghuallaithe chuige, nach mbeadh ainriail, agus creachadh de chuile chineál, mar oidhreacht ar a n-ionradh ar chríocha na hIaráice.”
“Tá sin go breá, ach ní go síochánta a chuireadar rompu an gnó sin a dhéanamh, ó thús, ach trí chogaíocht, agus smaoinigh freisin, go rabhthas ag súil go raibh airm ilscriosacha forbartha ag Saddam, agus go raibh fonn air freisin iad a úsáid ar shaighdiúirí na Comhghuallaíochta. Nuair a chuireann tú sin san áireamh, tuigtear duit nárbh í an ainriail, nó an creachadh, na clocha ba mhó ar a bpaidrín acu, agus iad ag dul i mbun gnó sa tír mhí-ámharach sin.”
“Glacaim le sin, ach ag an am gcéanna, ní chuirfeadh sé aon ró-stró orthu, cór poilíní a thabhairt isteach leo, ar lorg na saighdiúirí, agus sa tslí sin, de réir mar a chloífí na saighdiúirí cosanta, i mbaile nó i gcathair, bheadh na póilíní ansin acu, le dlí agus smacht a chur i bhfeidhm láithreach, agus sa tslí sin, bheidís ábalta stop a chur le creachadh agus ainriail, ach chuile chosúlacht ar an scéal nár smaoinigh siad go raghadh na hIarácaigh le báiní, agus le buile, chomh luath is a chuirfí ar a súile dóibh, go raibh deireadh buan le réimeas Shaddaim.”
“An gceapann tú go mbeidh ar chumas na gComhghuallaithe riail is reacht a chur i bhfeidhm, i gcliabhán ársa úd na sibhialtachta?”
“Tá mé cinnte go mbeidh, ach chuile sheans go dtógfaidh sé tamall a leithéid a dhéanamh, nó is cine bródúil, mórtasach, iad na hIarácaigh, nach nghlacfaidh go ró-fhonnmhar le smacht na n-eachtrannach, go háirithe, nuair nach smacht Moslamach atá i gceist. Ach ar ball, tá mé cinnte, go n-éireoidh lena dtírghrá guaim a chur ar a bhfonn creachta agus aindlí. Ach, b’fhéidir gur chóir dúinne súil a chaitheamh ar ár muintir, agus ar ár dtír fhéin, féachaint an bhfuil aon ró-mheas againne ar dhlí is ar reacht, anseo i dTír seo na Naomh is na nOllamh.”
“An é atá á rá agat, a Shéimí, go bhfuil cúrsaí chomh dona anseo, sa tír s’againne, is atá i gCríocha na hIaráice?”
“Bhuel, ní he sin go díreach atá a rá agam, ach ag an am gcéanna, d’fheicfeadh an Dall fhéin go bhfuil cúrsaí imithe tigh an Diabhail, anseo in ár measc, le traidhfil de bhlianta anuas.”
“Níor cheap mé go raibh cúrsaí chomh holc sin ar fad, i dtír seo na hÉireann, go háirithe ó thug an Tíogar Ceilteach úd cuairt ar ár dtír.”
Tíogar Ceilteach, an ea? Caithfear a admháil, gur thál an Tíogar céanna sin orthu siúd, a raibh sparán teann acu, cheana féin, ach go háirithe, ar lucht gnó agus ar lucht gairme, ach ag an am gcéanna, ba bheag aird a thug sé ar an gcosmhuintir. Ach, i ndáiríre, níorbh é an Tíogar céanna sin a bhí i gceist agamsa, chor ar bith, ach ba é a bhí idir chamáin agam, nó an chaoi a bhfuil roinnt áirithe dár muintir beag beann ar dhlí is ar reacht, de chineál ar bith, ach gan ar a n-aird acu, ach cibé a bhaineann lena ngnó fhéin, agus don diabhal leis an gcuid eile agaibh!!”
“Go réidh! anois a Shéimí. Ní dóigh liom go bhfuil mórán den chineál sin ag feidhmiú inár measc, ag an am áirithe seo.”
“Go bhfóire Dia ar do chiall! Nó an léann tusa páipéar ar bith, na laethe seo, nó an éisteann tú le raidió, nó le teilifís? Mar, níl dabht ar domhan, ach go mbíonn na nuachtáin, agus na meáin uilig, lomlán de scéalta faoi fhoréigean, faoi ghadaíocht, faoi éigniú, agus faoi mhugáil, gan trácht in aonchor ar dhúnmharú, nó ar dhúnorgain.”
“Ach ní féidir go bhfuil tú ag rá, go bhfuil na cúrsaí sin ag dul in olcas, ó bhliain go chéile? Cheap mise go raibh ag éirí leis an nGarda Síochána ghreim scornaí a fháil ar idir choirpigh agus choirpeacht, sa tír seo, le roinnt blianta anuas.”
Óra! Nach breá bog a fhásann an clúmh ortsa, má chreideann tú a leithéid! Caithfidh nár chuala tú faic faoi Thuarascáil na nGardaí, ar choiriúlacht, don bhliain 2002? B’fhiú do shaoránach ar bith an tuarascáil sin a fháil, is a léamh, nó tá an t-eolas uilig le fáil ansin.”
“Ná habair gur tháinig fás ar choiriúlacht sa tír seo, i rith na bliana sin?”
“D’fhéadfá a rá gur tháinig, gan an fhírinne a chur as a riocht in aon chor, leis an ráiteas céanna sin. Tóg mar shampla, coireanna a bhain le hégniú, agus le coireanna gnéis frí chéile, bhuel, tháinig méadú de 63% ar coireanna dá leithéid sin, sa bhliain thuasluaite. I gcás ionsaithe agus slacartha, an gcreidfeá gur tháinig méadú de 50% ar an gcineál sin coiriúlachta?”
“Bhuel, caithfidh mé a admháil dhuit a Shéimí, nach raibh tuairim dá laghad agam, go raibh cúrsaí ag dul chun an donais mar sin, i dtír seo na hÉireann, le tamall de bhlianta anuas. Ní féidir go ndeachaigh aon chineál eile coiriúlachta i méad i rith na bliana sin!”
“Ar an drochuair, caithfear a admháil, gur tháinig fás freisin ar ghoid, agus ar ghadaíocht, sa tréimhse sin freisin. Méadú de 20% a tháinig ar an gcineál sin mí-iompair. Sea, mh’anam, ní scéal é sin a thabharfadh misneach, nó dóchas, do shaoránach ar bith, na laethe seo, agus mar bharr ar an gclampar, insítear dúinn, gur tháinig méadú de 22%, ar choireanna cláraithe, frí chéile, don bhliain chéanna sin, 2002.”
“Caithfidh mé aontú leat a Shéimí, gur scanallach go deo an scéal é, go bhfuil bua á fháil ag fórsaí an aindlí, na hainrialach, agus an ansmachta, ar Gharda Síochána an Stáit s’againne, i gcogadh seo an dlí i gcoinne an aindlí.”
“Ach, sílim, gur chuala mé duine údarásach eicínt ag maíomh, nach raibh cúrsaí chomh holc sin ar fad, agus gurb amhaidh a tháinig laghdú ar líon na gcoirreanna i rith na bliana thuasluaite.”
“Nach bhfuil fhios agat fhéin, gur féidir rud ar bith a chruthú le staitiscí, agus ba é a bhí i gceist ag an duine údarásach sin, nó gur tháinig méadú ar dhaonra na tíre, san idirlinn, agus dá bhrí sin, nuair a chuirtear líon na gcoireanna i gcomparáid le líon na ndaoine sa tír, an t-am sin agus anois, nach bhfuil cúrsaí chomh holc sin ar fad.”
“Agus nach bhfuil cuid eicínt den cheart acu, sa mhéid sin?”
“Óra! Bíodh trí splaideog céille agat. Ar chuala éinne riamh a leithéid d’amaidí? Tá a fhios go maith ag na daoine sin, go bhfuil cúrsaí imithe tigh an diabhail, le roinnt blianta anuas. Níl le déanamh ag duine ar bith, ach breathnú ar na nuachtáin, maidin ar bith, agus feicfidh sé na scéalta uafáis atá le léamh aige ansin, faoi dhaoine neamhurchóideacha, a ionsaíodh, a bualadh, a leadradh, a sceanadh, agus a fágadh ar thaobh an bhóthair, nó ar thaobh na sráide, le bás uaigneach, anróiteach, a fháil, bás gan chúnamh, gan sagart, gan dochtúir, faoi mar ba mhadraí allta iad. Sea, mh’anam, agus cé tá ag léirsiú amuigh ar ár sráideanna faoi na cúrsai cruálacha, fuarchroíocha, buile, sin? Dá mbeadh a leithéid ag tarlú i dtír eicínt eile, i bhfad ó bhaile…Bhuel, b’in scéal eile ar fad!”
“Agus, i ndáiríre! an bhfuil leigheas ar bith i ndán dúinn. An féidir stop a chur leis an gceannairc seo san ubh?”
“Tá mé cinnte go bhfuil leigheas le fáil ar na hoilc seo uilig, ach dul ar a lorg. Ach, níl dabht ar domhan nach dtiocfaidh feabhas ar chúrsaí go deo, mura bhfuil muid sásta mar shochaí, iarracht ollmhór a dhéanamh, le pobail a thógáil inár measc arís, nó dá n-éireodh linn pobail dá leithéid a thógáil, ní bheadh fonn ar dhuine ansin, dochar a dhéanamh do bhall ar bith den phobal ar díobh é. Agus, arís, cé go bhfuilid ann adeir, go bhfuil laethe an náisiúnachais thart, agus gur maith an scéal é sin, nílim fhéin ró-chinnte faoi sin, nó nuair a bhíomar ag iarraidh an tsean-náisiún s’againne a fhorbairt, agus a atógáil, d’éirigh leis an iarracht sin snaidhm eicínt a cheangal idir dhaoine, agus dá mbeadh a leithéid de shnaidhm ann, ní bheadh fonn ar dhaoine, baill dá náisiún fhéin a ghortú, nó a mharú, mar chineál spóirt agus spraoi, faoi mar a tharlaíonn, sa lá atá inniu ann. Ach, is dócha go bhfuil sé thar am agamsa bheith ag bogadh liom abhaile, nó beidh Naipí bhocht s’againne ag ceapadh gur deineadh mé fhéin a ionsaí, a bhualadh, a bhatráil, a sceanadh, nó a mharú fiú, nó nach mbíonn na páipéir lomlán de scéalta dá leithéid, chuile lá? Mar sin, fágfaidh mé slán agat, don bhabhta seo.”
“Slán leat” a chuir mé fhéin ina dhiaidh, nó bhí Séimí glanta leis, faoi mar ba chat scólta é, ach má bhí fhéin, caithfidh mé a admháil, gur bhain mé idir thaitneamh agus thairbhe as a chuid cainte, agus b’fhéidir, amach anseo, go mbeadh deis againn críoch eicínt a chur leis an scéal casta céanna sin, ag cur san áireamh na staitisticí nua, a tháinig amach le déanaí, faoi choiriúlacht sa chéad ráithe den bhliain reatha, ach b’fhéidir gur chóir dúinn fanacht go deireadh na bliana, le figiúirí na bliana seo a chur i gcomparáid le figiúirí na bliana seo caite.
Go dtí an chéad bhabhta eile………….Slán……………….
.
********************
Peadar Bairéad.
********************
.
.
.
.
.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
.
Mór idir inné agus inniu
.
Faoi Chuing na hEaglaise
.
Nuair a thosaigh mise ag freastal ar sheirbhísí eaglasta, i dtriochaidí na haoise seo caite, glacadh leis ag an am sin, go mbeadh chuile dhuine ar an mbaile ar an bhfód in éineacht leat, ar ócáidí dá leithéid. Ó cinnte, bheadh an corrsheanduine fanta sa bhaile, de bharr tinnis nó a leithéid, agus bheadh ar dhuine as chuile theach, b’fhéidir, agus ar a sheal, fanacht sa mbaile freisin, le haire a thabhairt do na rudaí beaga, ach thairis sin, d’fhéadfá cnaipe a chur le duine ar bith, go mbeadh an chuid eile den daonra i láthair sa tSéipéal do na seirbhísí céanna sin. Ba é cúis a bhí le sin nó go raibh chuile dhuine acu gafa faoi chuing na hEaglaise, agus é umhal dá rialacha. Dá bharr sin, bhíodh chuile shéipéal acu ag cur thar maoil, chuile bhabhta, agus minic go leor d’fheicfeá scuaine fiú, taobh amuigh den doras, toisc, de ghnáth, nach raibh spás dóibh ar an dtaobh eile den doras céanna sin.
D’imigh sin, áfach
D’imigh sin áfach, is tháinig seo, agus sa lá atá inniu ann, is beag an baol atá ann go mbeadh séipéal ar bith acu sin ag cur thar maoil, nó mórán thar leath-lán fhéin fiú. Is cuimhin liom fhéin, nuair a tháinig mé go Cill Chainnigh den chéad uair, i lár na seascaidí, bhíodh na séipéil lán go scóig ag na hAifrinntí, chuile Dhomhnach. Sa lá atá inniu ann, is annamh a d’fheicfeá a leithéid, taobh amuigh de na Féilte móra Eaglasta, cosúil leis an gCáisc agus an Nollaig. Nílim ag rá anois go bhfuil titim uafásach tagtha ar líon na ndaoine a théann ar Aifreann chuile Dhomhnach anseo sa Chathair s’againne, mar nil, agus tá aithne agam ar bhailte móra, thíos faoin tír, agus tá an scéal i bhfad Éireann níos measa iontusan, ó thaobh freastal ar Aifrinntí. Níl fúm baile mór ar bith acusan a lua anseo, ach tá cuid de na bailte sin i gcuid den tír, ina mbeifeá ag súil lena mhalairt uathu.
Meath mall
Céard a tharla in aon chor, má sea? nó céard ba chúis leis an dtitim tubaisteach sin i bhfreastal ar Aifreann sa lá atá inniu ann? Is dócha nach bhfuil freagra cruinn ag duine ar bith ar an gceist chéanna sin, ach nach féidir linn uilig, buille faoi thuairim a thabhairt?
Ar an gcéad dul síos, ní fás, nó meath, aon oíche atá i gceist anseo. Ní hea, mh’anam, ach cosúil le meirg, is amhlaidh a thosaigh sé, de réir a chéile, agus d’fhás go mall réidh, sa chaoi gur tháinig sé aniar aduaidh orainn uilig, nó bhíomar ag ceapadh go n-athródh cúrsaí, agus go dtosódh daoine ag filleadh ar na séipéil arís, ach tá faitíos orm go mba “Shúil Uí Dhubhda le hArd na Rí” againn é.
Bhí fórsaí ollmhóra ag obair inár measc, mar phobail, faoin am sin, fórsaí cosúil le teilifís, raidió, nuachtáin, agus irisí, cumarsáid ar an toirt, mar a déarfá, rud a d’fhág gurbh iad na guthanna ba challánaí, agus ba bhagraí, a chuaigh i gcionn ar an slua, agus go hiondúil, ba dhaoine iad sin freisin, a raibh greim docht daingean acu ar na modhanna nua-aoiseacha cumarsáide. Níor leor a rá le daoine feasta, go raibh daoine oilte, léannta, naofa, cosúil le Tomás Aquinas, nó Albertus Magnus, nó Aibhistín, nó Treasa Naofa fiú, den tuairim, go raibh bealach cinnte slánaithe le fáil san Eaglais s’againne. Sea, ach déarfaidís leat, nár aontaigh an láithreoir teilifíse seo, nó an t-iriseoir úd, leis an gcineál sin réasúnaíochta. Diaidh ar ndiaidh, tharla gur lagaíodh údarás múinte na hEaglaise, agus de réir mar a fuair chuile dhuine sláimín eicínt den oideachas, tháinig daoine den tuairim, go raibh níos mó ná bóithrín amháin go Dún an Rí. Bhí fórsa eile ag dul i gcionn ar an bpobal freisin, agus b’in an sparán teann, nó nuair a bhreathnaíonn tú air, tabharfaidh tú faoi deara, go maolaítear ar chleachtadh an chreidimh, de réir mar a mhéadaítear ar fháltas na muintire.
Athshoiscéalú
Ach ní haon mhaith bheith ag caoineadh agus an anachain déanta. Tharla a leithéid. Ní féidir linn cúl a chur ar na blianta. Tá muid mar a bhfuil muid, faoi láthair, agus níl le déanamh againn feasta, ach ár mbealach a dhéanamh, fan bhóithrín an Oilithrigh. Ach an méid sin ráite agam, is féidir a rá freisin, go bhfuil na mílte is na mílte Oilithreach amuigh ansin, agus gan uathu ach gaoth an fhocail, le filleadh ar chleachtadh a gcreidimh.
Bhreathnaigh na caoirigh ocracha suas
Ach níor beathaíodh iad.
Sea, ach céard is féidir a dhéanamh leis an dtréad sin a mhealladh ar ais?
Bhuel, is é an chéad rud atá le déanamh againn nó breathnú ar na daoine atá ag freastal ar na hAifrinntí, faoi láthair, agus chuile iarracht a dhéanamh, a fháil amach, céard é go díreach a mheallann chun na hEaglaise iad, Domhnach i ndiaidh Domhnaigh.
An Chéad Chéim
Dá mbeinnse fhéin im Shagart Pobail anois, dhéanfainn mar a rinne an tAthair Ó Conaola linne, blianta fada ó shoin, ag Misean i bParóiste na Cille Móire, in Iorras, i gContae Mhaigh Eo, agus b’in chuile bheart a dhéantar le linn an Aifrinn a mhíniú don phobal, agus chomh maith le sin, a chur i dtuiscint dóibh, céard ba cheart dóibhsean a dhéanamh, le tairbhe iomlán a bhaint as ceiliúradh an Aifrinn.
An dara rud a dhéanfainn nó, uimhir áirithe iomainn a chur á gcanadh, le linn an Aifrinn. Ní roghnóinn ach trí, nó ceithre cinn, agus bhainfinn úsáid as na hiomainn chéanna sin, chuile bhabhta, ar feadh bliana, nó mar sin. Bheadh iomann áirithe againn á chanadh agus an sagart ar a bhealach chun na haltóra. Dhéanfadh véarsa nó dhó cúis. ansin, bheadh iomann eile againn i ndiaidh an Choisricthe, ag fáiltiú roimh an Tiarna in ár measc, agus bheadh ceann eile againn, a chanfaí agus an sagart ar a bhealach chun an éardaimh, i ndiaidh an Aifrinn. Taobh amuigh de sin, d’fhéadfaí iomann eile a chanadh le linn na Comaoineach, nó fiú, d’fhéadfaí ceol oiriúnach a sheinm, in áit iomainn, ag an am sin.
Ní dóigh liom, go gcabhraíonn sé le héinne, rás a dhéanamh den cheiliúradh, ach oiread, nó thuigfeadh an pobal óna leithéid, nár ró-dháiríreach an ceiliúradh a bhí ar siúl agam, agus chaillfinn cuid acu dá bharr, b’fhéidir.
Obair i gcomhar
Agus sa tríú háit, chuirfinn an pobal i mbun gnímh, chuile Dhomhnach. Dhéanfadh cuid acu fáilte a chur roimh an bpobal, bhaileodh cuid eile acu na bailiúcháin, léifeadh na léitheoirí na ceachtanna, agus thabharfadh Ministrí na hEochairiste an Chomaoineach don phobal, agus chuirfeadh daoine eile ceann ar phaidreacha an phobail, sea, agus ghlacfadh siadsan uilig páirt sa mhórshiúl chun na hAltóra, agus chaithfidís éide faoi leith, sa chaoi go mbeadh a fhios ag cuile dhuine cén gnó a bhí le déanamh acu le linn an cheiliúrtha, agus nach teaspántas faisin a bhí ar siúl acu.
Agus le críoch a chur leis an mbeartas seo, dhéanfainn rud amháin eile, agus sin cuairt a thabhairt ar chuile theach sa pharáiste, ar a sheal, ach chomh minic is a d’fhéadfainn, ar mhisean soiscéalaithe. D’fhágfainn cúrsaí airgid faoi ghrúpa faoi leith, agus mar an gcéanna le tógáil, le hathnuachan, agus le maisiú séipéil agus scoileanna, nó is graithí iad sin don phobal frí chéile, mar nach leosan an paráiste? agus ní bheadh ionnamsa ach seirbhíseach, le buanna agus beannachtaí na hEaglaise a bhronnadh agus a dháileadh orthu. Sa tslí sin, bheinn ag súil go dtiocfadh méadú ar ghrásta Dé i measc an phobail, agus dá dtarlódh a leithéid, níl dabht ar domhan ach go dtiocfadh fás agus bisiú ar phobal an pharáiste freisin. Fiannaíocht, nó Fianaise? Cur i gcéill, nó croí na dáiríreachta? Caithfimid rogha a dhéanamh feasta, nó tá an iomarca daoine sásta fanacht ar an gclaí, sa lá atá inniu ann. Fútsa atá sé feasta a Chríostaí……………
.
Peadar Bairéad
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
An saol as alt
Peadar Bairéad
(This week we take a look at... Law and Order… here and there)
Riail agus Reacht
Má theastaíonn uainn saol sona, sásúil, sibhialta, a chaitheamh lenár ré, ní foláir dúinn maireachtaint de réir dlithe agus prionsabail áirithe. Ní foláir smaoineamh ar an nduine eile, agus ceart dom, ceart duit, a chur in áirithe do chách. Is bocht an saol a bheadh againn dá nglacfadh muid le prionsabal an bhullaí adeir, gurb é an neart a bhronann ceart, treise lámh a thugann bua, dár leosan. Ach ní chuige sin uilig atá mé, an babhta seo, ach chuige seo.
An ‘Sudetenland’
Ag breathnú ar an saol thart orainn, sa lá atá inniu ann, nach beag ugach a thugann sé dúinn go bhfuil muid ag druidim i dtreo Útóipe ar thalamh. Agus scéalta móra scanrúla á seoladh chugainn ó Oirthear na hEorpa, le roinnt laethe anuas, chuaigh mo chuimhní fhéin ar fán uaim, siar go dtí na laethe roimh an Dara Cogadh Domhanda. An tráth úd nuair a bhí ráflaí ag eitilt timpeall, chomh flúirseach le faoileáin roimh aimsir stoirmiúil. Ba é Hitler, an fear dubh ag cuid againn, an t-am sin. Céard a bhí idir chamáin aige? Cé an chéad tír eile a d’ionsódh sé. Rinne sé ionradh ar limistéir áirithe toisc go raibh Gearmáinis á labhairt ag tromlach na ndaoine ann, nó toisc go mba de bhunadh Gearmáineach iad, agus theastaigh uaidh Iath na nGearmáineach a athaontú, agus a choimeád slán, trí ‘Anchluss’ nó eile. I ndáiríre, nach gceapfá, gur beag an difir idir na geáitsí sin agus geaitsí na Rúise i láthair na huaire seo. Nach bhfuil cosúlachtaí idir an Chrimé agus an Sudetenland nó an Ostair? An amhlaidh go bhfuil dlí an bhullaí ag teacht chun tosaigh arís? Treise lámh a bhronann ceart, is a bheireann bua! An ea?
Dlí an Bhullaí
Dár ndóigh, ní bheadh aon bhaint ag ár muintir fhéin le céapair dá leithéid. Ní bheadh dlí an bhullaí inghlactha i gCríocha Fodhla! Ag magadh fúm atá tú, an ea? Breathnaigh thart ort, agus éist le ceol na gaoithe! Nach beag lá a théann thart gan scéalta uafáis agus bullaíochta i mbéal an phobail. Sea, agus geallaimse dhuit é, nach iad riail nó reacht na Féinne a bhíonn sa treis sna scéalta céanna. Beag aird a thugann siad ar mhana úd na Féinne adeir gur chóir ‘Troid le Tréan agus Taise le Trua’. Sea, agus leis an scéal a dhéanamh níos measa fós, ní hamháin go bhfuil an cineál sin iompair le fáil in ár mbailte, is in ár gcathracha, ach faoin am seo, tá an cineál céanna iompair le fáil amuigh faoin dtuaith freisin, mar a ndéantar ionsaithe rialta ar shean is ar óg, a bhuíochas sin do na bóithre breátha, móra, a d’fhág an Tíogar Ceilteach le huacht againn, nó is féidir anois taisteal ó cheann ceann na tíre seo i ngearraimsir, agus iad beag beann ar riail nó ar reacht, ar phóilín nó ar shaighdiúir, ina ngluaisteáin shlíoctha. Breathnaigh ar an gcaoi a ndéantar seandaoine laga, soghortaithe, a bhualadh, is a bhascadh, agus ansin a robáil, agus b’sheo an tír ina mbíodh meas thar barr ar an sean agus ar an lag! Ó bhail! d’imigh sin is tháinig seo.
Dlí an bhithiúnaigh
Nár chóir dúinn freisin súil a chaitheamh ar na buíonta bithiúnach, agus ar an gcaoi a oibríonn siadsan, beagbeann ar dhlíthe na tíre seo. Déanann siad a ndlíthe fhéin agus feidhmíonn siad faoi mar ba phoblacht, taobh istigh de phoblacht iad, agus glacann siad leis an bprionsabal go bhfuil chuile cheart acusan earraí dhaoine eile a thógáil, agus a choinneáil, mura bhfuiltear in ann iad a chosaint le láimh láidir.
Céard faoin ‘Social Contract’ úd, feasta? Nach ngeallann an Stát go ndéanfadh siad an saoránach a chosaint, dá dtabharfadh seisean a dhílseacht dó? Deacair sin a chreidiúint, mura ndéanann an Stát iarracht níos fearr riail agus reacht a chur i bhfeidhm feasta.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Ár bhfís don Aonú hAois Fichead?
Peadar Bairéad
Súil siar agus an tsúil eile romhainn amach.
(Anois, agus muid tagtha go deireadh bhliain chomóradh céid Éirí Amach na Cásca 1916, nár chóir dúinn súil a chaitheamh siar, le breith a thabhairt ar a bhFís agus ar a Saothar, agus an tsúil eile a chaitheamh romhainn amach, féachaint céard tá le déanamh againne, le feoil a chur ar chnámha ár bhFíse náisiúnta fhéin )
Bhuaileadar cos air!
Bíodh go raibh cuimhne mhaith ag daoine fós ar eachtraí an Éirí Amach agus mise ag fás aníos in Iorras na nIontas, in óige na haoise seo caite, ag an am gcéanna, ba bheag fonn a bhí orthusan labhairt linne, páistí, faoin Éirí Amach céanna sin. Bhuaileadar cos air. ‘Tuige? adéarfadh duine, b’fhéidir? Nach fusa ceist a chur na ceist a fhreagairt, ach seans go bhfacthas do chuid acu, gur bheag baint a bhí ag an Éirí Amach céanna sin leosan fhéin, nó linne. Nár rud é a bhain leis an gCathair? agus bíodh go raibh roinnt áirithe daoine a bhí báidhiúil lena bhfís, agus lena ndearcadh, níor mhothaíomarna, páistí, bladhairí ón dtine chéanna sin ag téamh anam nó spiorad an phobail thart orainn. Ach faoin am a raibh muid ag dul ar scoil, ba scéal eile ar fad é, nó d’fheicfeadh duine ar bith, ansin, go raibh fís agus spiorad na Cásca sin, dulta go smior na gcnámh sna múinteoirí a bhí dár dteagasc.
Ar scáileán na cuimhne
Feicim fós, ar scáileán na cuimhne, an Máistir Ó Cróinín, agus é faoi lán tseol, ag eachtraí dúinne, scoláirí, faoi mhisneach agus gal na Laoch úd a d’éirigh amach, le cath a cur ar Impireacht Shasana, seachtain na Cásca 1916. Ba ghearr go ndeachaigh an fhís agus an spiorad céanna sin i bhfeidhm orainne freisin, go dtí gur taibhríodh dúinne fís náisiúnta an Phiarsaigh agus a lucht leanúna. Bhí tine an náisiúnachais fós beo, i measc bhunús an phobail, ach le himeacht aimsire áfach, agus de réir mar a chuaigh caitheamh sna laethe agus sna blianta, chuaigh an fhís sin i ndoiléire, agus ba ghearr nach raibh ann, do roinnt mhaith daoine, ach fís Útóipeach a ndéantaí óráidíocht fúithi laethe toghchánaíochta agus a leithéid, ach fágadh ansin gan choimhlíonadh í, ag fanacht leis an lá nuair a thiocfadh an tuar faoi thairingreacht úd an Phiarsaigh, mar adéarfá. Ach dár lena lán, ni raibh sa mhéid sin ach ‘súil Uí Dhubhda le hArd na Ríogh’. Ag an am gcéanna, níor chóir dúinn bheith ró-dhian orainn fhéin, nó ar ár Rialtais thar na blianta fada, san idirlinn, nó ní ró-éasca an t-éacht é fís na Cásca a chur i ngníomh, go háirithe nuair a ligeadh faill a dhéanta sin tharainn, faill le feoil a chur ar chnámha na físe úd, in óige an Stáit, nuair a bhí tine na físe náisiúnta fós beo i gcúrsaí a saoil laethúil, seachas bheith ar thóir físe na Cásca a réaladh, tráth a raibh coraí crua an tsaoil á gcrá, agus á gcéasadh, Domhnach agus Dálach, bliain i ndiaidh bliana. Anois, bíodh gur mar sin a bhí, ag an am gcéanna, ní dheachaigh an tine choigilte úd as, ar fad, i rith na mblianta fada sin, agus anois tá deis eile againn leis an dtine sin a adhaint arís tar eis chomóradh céid Éirí Amach na Cásca 1916.
Toradh an Éirí Amach?
Nach mbíonn fonn ar dhuine, faoin am seo freisin, ceist a chur faoi’n Éirí Amach céanna sin? Cén toradh, i ndáiríre, a bhí ar Éirí Amach sin na Cásca? An mbeadh na daoine a chuaigh amach seachtain na Cásca 1916 sásta leis an gcaoi ar baineadh úsáid as toradh a n-íobartha? Tríd is tríd, déarfainn go mbeadh, nó is dócha gurbh é a theastaigh uathusan nó Poblacht a bhunú ina mbeadh ar chumas Gaeil a n-iomaire fhéin a bhaslú feasta, b’fhéidir nárbh é – The noble house of their dreams – é, ach d’fhéadfaí é a athrú le himeacht aimsire. Ní dócha gur samhlaíodh riamh dóibh an cineál Poblachta a tógadh ar dhúshraith a n-iarrachtaí, agus a bhfíse, ach b’in scéal eile do ghlún eile. Anois, áfach, tá deis againne, breathnú, as an nua, ar an bPoblacht a fuaireamarna mar oidhreacht uathu, agus cibé athrú atá inmhianaithe, dár linne, a chur i gcrích feasta. Ní fís fichiú aoise a oirfidh anois, b’fhéidir, ach fís a d’oirfeadh don aonú haois fichead. Anois an t-am le súil a chaitheamh siar uainn, ach ag an am gcéanna, is tráth é leis an tsúil ghéar eile a chaitheamh ar ár ndán san aois a shíneann amach romhainn sa todhchaí.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Athchuimhne
Cath Charraig Seabhac
.
Ag léamh píosa faoi Chath Charriag Seabhac 1831, (nó Carraig Seac, faoi mar a chuireann Amhlaoibh Ó Súilleabháin, dialannaí, é,) a bhí mé, ar na mallaibh, nuair a thánaig mé ar an gcuntas sin faoin ollchruinniú a bhí acu, thart ar an tráth úd, i mBaile Héil,
“ag cur in aghaidh deachú agus sraith teampaill”
faoi mar a chuireann an Dialannaí cáiliúil é. Féach mar a scríobh sé, faoi’n dáta,
8ú Iúil, 1832…
“Lá breá. Gealáin is scáilíní. Bhíos ag comhthionól Bhaile Héil, láimh le Cnoc an Tóchair agus Carraig Seac. Bhí céad míle fear ann, an chuid is lú de. Bhí fiche míle marcach ann. Bhí fir Chontae Loch Garman agus Chontae Thiobraid Árann ag cur in aghaidh deachú agus sraith teampaill agus ag iarraidh pharliament do thabhairt thar ais go Baile Átha Cliath. Labhras i nGaeilge ann.”
Nár chorraithe an tráth é i stair na tíre seo, nó ba ghearr roimhe sin a tharla an marú úd i gCath Charraig Seac.
Óráid i nGaeilge
Féach an iontráil sa Dialann don,
15ú Nollaig 1831…
“Bhí marú mór ar Shliabh Breathnach láimh le Baile Hugúin inné. Deirtear gur maraíodh ocht nduine dhéag de na píléirí noch do bhí i bhfochair an Bhuitléarach ag friothálamh citations go cúirt an easpaig, mar gheall ar dheachú noch atá amuigh ag Hamilton, ministéir Chnoc an Tóchair. Tá dhá dhuine dhéag acu sínte marbh i gCill Mogeanna.”
Ach le filleadh ar an ollchruinniú úd i mBaile Héil, ba é an rud ba mhó a chuir ionadh orm fhéin nó go ndeireann an Dialannaí, Amhlaoibh Ó Súilleabháin fhéin linn, gur labhair sé leis an ollchruinniú sin i nGaeilge. Cé cheapfadh go raibh an Ghaeilge chomh beo sin sa dúiche sin an tráth úd, sa chaoi go bhféadfadh an Dialannaí óráid i nGaeilge a thabhairt don slua ollmhór sin i nGaeilge, agus nach féidir linn a bheith cinnte, nach ndéanfadh sé a leithéid, mura mbeadh a fhios go maith aige, go dtuigfeadh bunús a lucht éisteachta é? Sea, agus cuir le sin go raibh daoine i láthair ó cheithre Chontae, ó Chill Chainnigh fhéin, ó Thiobraid Árann, agus ó Loch Garman freisin.
Choinnigh an tír an teanga
Chuaigh an teanga i léig i measc daoine sna Contaethe sin, san idirlinn, ach má chuaigh fhéin, ní dhearna na cnoic nó na gleannta; na haibhneacha nó na locha; na páirceanna nó na dúichí; dearmad ar an dteanga as ar ainmníodh iad le sinsearacht. Nuair a chloiseann tú duine ag labhairt faoi Bhóthar na Manach, tuigeann tú láithreach, go bhfuil sé ag labhairt faoin mbóthar áirithe sin, faoi mar a labhraíodh fadó ’riamh faoi. Sea, agus an baile ar deineadh tagairt dó thuas, Cnoc an Tóchair, nó i mBéarla Knocktopher, an-chóngarach dá chéile arís. Níl dabht ar domhan, ach go mba uafásach an feall é, ár logainmneacha a bhascadh agus a bhearnadh, faoi mar a deineadh leo.
Leabhar Owen Kelly
Arís, má thógann tú leabhar cosúil le “The Place-Names of County Kilkenny” le Owen Kelly, feicfidh tú ansin, cé mar a coinníodh an teanga fhéin sna logainmneacha. Nach minic a thagann duine thar logainm ina bhfuil focail cosúil le….garraí; gráig clais; bán; bóithrín; gort; poll; goirtín; páirc; droim; tobar; log; doire; rath, sceach, agus tuilleadh dá leithéid, agus ansin, ag gabháil leis na focail sin, le hainm iomlán a bhaisteach ar an áit, gheobhaidh tú focail eile, sa chaoi go ndéanann an péire focal sin carachtar leithleach áite a leagan os ár gcomhair, faoi mar a tharlaíonn sna hainmneacha seo ….Goirtín na mBó, Poll a’ Chapaill, Gort na Móna, An Gleann Mór, Fíodh Ard, Garraí na Cruaiche, Cill Chiaráin, Gráig na Manach, Bóisín na gCloch, agus tuilleadh. Chuir mé spéis ar leith san ainm, Bóithrín na gCloch, mar nach é a ghlaoitear air, de ghnáth, nó Bóisín na gCloch, agus nach suimiúil mar a dhéantar “s” den “r” caol, sa chomhthéacs sin, Tharlaíonn an rud céanna i gcás an fhocail “Máire”, agus tuilleadh. Déantar an cleas teanga céanna sin díreach, thíos i gContae Mhaigh Eo, thart ar an áit in a raibh an trioblóid go léir sin idir Iorrasaigh agus Muintir Shell.
Feasta, mar sin, eistimis leis an taobh tíre agus í ag labhairt linn i nGaeilge agus muid ag gabháil thar bráid, éistimis lei, agus tugaimis freagra uirthi ina teanga dhúchais fhéin.…………………….
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
Loyal Readers
Tharla ar na mallaibh, ar bhealach amháin, nó ar bhealach eile, go ndeachaigh an scéal amach i measc ár léitheoirí, go rabhthas le críoch obann a chur leis an gcolún seo, “I mBéal an Phobail”. Ní call dom a rá, gur thóg sé mo chroí, nuair a fuair mé amach, go raibh daoine amuigh ansin nár theastaigh a leithéid de chinneadh uathu! Bhí mé an-bhuíoch de Mhicheál Ó Diarmada, as an litir bhreá uaidh, a cuireadh i gcló sa Pháipéar seo, agus mo bhuíochas freisin dóibh siúd a labhair liom faoi na cúrsaí sin, ag an am, ach faoi mar a tharlaíonn sé, níl an colún i mbaol a thuilleadh, agus beidh deis ag ár léitheoirí dílse pléisiúr agus taitneamh a bhaint as an gcolún seo, go ceann i bhfad fós!! Ar aon nós, chuir na smaointe sin uilig siar bóithrín na smaointe mé, siar thar na blianta fada atá caite agam i mbun pinn, siar go dtí an tús, nuair a ghéaraigh mé gob mo phinn, a chéaduair, le mo smaointe a bhreacadh ar phár, agus an chaoi ar roghnaigh mé an chéad teanga oifigiúil, mar mheán, le sin a chur i gcrích.
The Year of the Pope
.
Bíodh go bhfuilim ag gabháil do cheird seo na scríbhneoireachta, agus na hiriseoireachta, le breis agus leathchéad bliain anois, níor thosaigh mé ar cholún rialta a shaothrú do nuachtán go dtí bliain an Phápa, sé sin, sa bhliain 1979, nó seacht mbliana is fiche ó shoin, anois. I rith na mblianta uilig san idirlinn, rinne mé tagairt d’imeachtaí na Gaeilge, thall is abhus, is ar fud na tíre. Rinne mé iarracht freisin, ar cholún rialta léitheoireachta a chur ar fáil dóibh siúd ar theastaigh a leithéid uathu, agus bíodh go bhfuil sé deacair a chreidiúint anois, ach chuireadh sé iontas an domhain ormsa, nuair a chloisinn ó dhuine eicínt, ar an dtaobh eile den domhan, a léadh an colún céanna sin, agus a bhaineadh taitneamh agus pléisiúr as! Chomh maith leis na seirbhísí sin a chur ar fáil do phobal na Gaeilge, thuig mé freisin, go raibh scoileanna áirithe a bhaineadh úsáid as an gcolún seo, ar bhonn rialta, le hábhar comhrá, agus diospóireachta, a chur ar fáil don rang Gaeilge, uair sa tseachtain, agus ní gá dhom a rá leat, go gcuireadh an scéal sin gliondar ar mo chroí. Agus taobh amuigh de na dualgaisí sin a choimhlíonadh dom’ phobal léitheoirí, thug an colún sin deis dom freisin mo scéal fhéin a chur i mbéal an phobail, Ar éirigh liom sin a dhéanamh, an ea?
D’éirigh cinnte, agus b’fhéidir, amach anseo, go ndéanfainn fhéin, nó duine eicínt eile, thar mo cheann, iarracht ar na hailt sin uilig a ghaibhniú le chéile i bhfoirm leabhair. Nár bhreá an toradh é sin ar an gcolún seo ‘gainne, I mBéal an Phobail?
A Weekly Column
.
Anois, bhí cleachtadh eicínt faighte agam ar an iriseoireacht, sular thosaigh mé ag scríobh don Kilkenny People, nó bhíodh píosaí agam ar Inniu, Amárach, Anois, agus chomh maith leis na píosaí sin, bhíodh ailt agam go rialta, freisin, sna hirisí Ghaeilge, i bhFeasta, san Ultach, agus i gComhar, gan tagairt a dhéanamh in aon chor do, An Sagart, nó An Timire. Ach má sea fhéin, thug an nuachtán, an Kilkenny People deis dom, scil na cumadóireachta, na hiriseoireachtaa, agus na scríbhneoireachta a chleachtadh go rialta, i gcolún seachtainiúil, agus b’iontach go deo an smacht intinne a bhí sa chleachtadh sin, mar, cuma cén scéal é, bíodh fonn oibre orm, nó ná bíodh, bhíodh orm suí ansin, seachtain i ndiaidh seachtaine, agus alt a ghaibhniú as abhras na bhfocal a ritheadh liom ag an am. Taithí a dhéanann máistreacht, adeireadh an seandream fadó, agus bíodh nár éirí liom riamh máistreacht a fháil ar an gceird chéanna sin, ag an am gcéanna, shroich mé pointe, nuair a d’fhéadfainn alt, míle focal nó mar sin, a scríobh faoi ábhar ar bith ar domhan, sea, agus déarfainn go bhfuil an cumas sin ionnam fós!, agus is féidir leat a bheith cinnte, dearfa, go ndéanfaidh mé mo shaindhícheall, chuile phíosa a shilfidh ó mo pheann, a shnasú, a chíoradh agus a phiocadh, sa tslí, go dtuigfidh an léitheoir, nárbh aon amadán, nó gobán, a ghaibhnigh, nó a chuir i dtoll a chéile iad!
.
.
English 
Gaeilge