by Peter Barrett | 2017/04/09 | Uncategorized
I m B é a l a n P h o b a i l
Peadar Bairéad
.
(Seo píosa a scríobh mé tamall ó shoin, agus nach soiléir do dhuine ar bith gur beag athrú a tháinig ar chúrsai san idirlinn)
.
“My Grouse Night”
Nuair a bhí mé fhéin ag freastal ar Ollscoil na Gaillimhe, sa dara leath de dhaichidí na haoise seo caite, bhí de nós ag na Mic Léinn ansin, Grouse Night a eagrú, i dtús chuile bhliain. Bhuel, b’in an t-ainm a bhaisteadh siad ar an oíche a dtugtaí cead do chuile Mhac Léinn aon ghearán a bhí aige, i gcoinne an Choláiste, ach go háirithe, a leagan os comhair a chomhdhaltaí. B’fhéidir go maireann an nós sin san ‘Alma Mater’ sin, anuas go dtí an lá atá inniu ann, ach ní chuige sin atá mé, an babhta seo, ach chuige seo….sé sin, go bhfuil de nós agam fhéin, sa Cholún seo, freisin, srian a ligean lem’ ghearáin, corruair, agus iad a leagan os bhur gcomhair amach, anseo i mBéal an Phobail. Agus ó tharla go bhfuil cupla casaoid le déanamh agam anois, nach bhfuil sé chomh maith dhom iad a leagan os bhur gcomhair anseo anois.
Those Boy-Racers
Ar an gcéad dul síos, ba mhaith liom gearán láidir a dhéanamh i gcoinne an nós atá ag roinnt áirithe tiománaithe, srian a ligean lena gcarranna ar ár mbóithre, agus ar ár sráideanna, go háirithe, tar éis titim na hoíche. Caithfidh mé a admháil, nár thug mé fhéin an nós seo faoi deara, go dtí le déanaí, nó roinnt blianta ó shoin, go bhfios domsa, ní tharlaíodh a leithéid, ach sa lá, nó ar chóir dom, san oíche, atá anois ann, a rá, is beag nach gceapfá gur i bPáirc Mondello a bhí tú, leis an dtorann ard, géar, cluasphléascach, a réabann ciúneas séimh na n-oícheannta, agus idir óg agus aosta, ag súil le deis léite, nó suaimhnis, nó codlata, fiú, a bheith acu, tar éis bhuaireamh tuirsiúil an lae. Ach, beag an seans go bhfaigheadh siad a leithéid, leis an ngleáradh toirniúil a réabann thar a dtithe, ar na bóithre, agus ar na sráideanna amuigh.
Noise Pollution!
Céard tá ag tarlú amuigh ansin ar ár mbhóithre in aon chor?
Dúirt Mártan an Tairbh liom, gur chuala seisean ó Shéimí an Droichid fhéin é, gurb amhlaidh atá gluaisteánaithe óga na dúiche seo, ag ullmhú do rásaí gluaisteán Oileán Mhanainn. Dhealródh sé nach bhfuil a fhios ag éinne céard é go díreach atá ar siúl ag na rásaithe óga seo. Bíodh sin mar atá, ach nach bhfuil sé thar am ag an nGarda s’againne an scéal a fhiosrú dúinn, agus muid a chur ar an eolas, faoi na Rásaithe Óga seo, atá ag cleachtadh a gcuid cleas, anseo in ár measc.
Aon scéal agat fhéin faoi na cúrsaí céanna seo?
Roundabouts
Tá gearán eile agam freisin faoi dhream tiománaithe, in ár measc, nach bhfuil eolas dá laghad acu faoi chóras na dtimpeallán. Is é atá i gceist agam anseo nó go dtagann siad isteach chun an timpealláin ina rás, ar lán luas, agus cuma faoi chearta ghluaisteánaithe eile, teastaíonn uathusan ceart slí a bhaint amach dóibh fhéin, ar ais nó ar éigean! Tá mé cinnte, gur chúis tionóisce é iompar na ngluaisteánaithe sin, go minic. Agus nár casadh carr orm fhéin, an lá cheana, agus é istigh ar thimpeallán agus é ag taisteal sa tslí chontráilte! Nach bhfuil sé deacair a leithéid a chreidiúint? Bhuel, creid mise ann, go dtarlaíonn a leithéid. Agus os ag caint ar luas mé, caithfidh mé a admháil go bhfuil feabhas beag eicínt tagtha ar iompar ár dtiománaithe, sa ghné sin den tiomáint, agus is annamh anois, a réabann tiománaí tharat amach, é ag séideadh adhairce, agus ag tabhairt comhartha na méar dhuit, agus tú ag tiomáint leat ar an luas lamháilte, go háirithe taobh istigh de theorainneacha na mbailte is na gcathracha, ach amuigh ar bhóithre bána na Banban, bhuel! sin scéal eile ar fad, agus déarfainn go bhfuil píosa le dul fós againn, sa ghné sin dár dtiomáint.
An bhfuil gearán ar bith eile agam, an turas seo, an ea?
Bí cinnte go bhfuil, agus ualach asail díobh, ach ní thabharfaidh mé, an babhta seo, ach ceann amháin eile.
Agus céard é fhéin, an ea?
Littering too!
Bhuel, caithfidh mé a admháil, go gcuireann na daoine a chaitheann bruscar timpeall orthu, ar ár sráideanna, agus ar ár mbóithre, cuireann siad déistean orm. Nach minic a fheiceann tú gluaisteán breá, feiceálach, fada, ag réabadh tharat, agus ansin, de phlimp, islítear fuinneog, agus caitear mám bruscair amach tríd an bhfuinneog oscailte sin, faoi mar ba mhám milseán a bhí a chaitheamh amach acu, ina sciob sceab, chuig na dúchasaigh é. Sea, mh’anam, minic a chuala mé duine den aicme sin ag maíomh, go raibh siad ag cur oibre ar fáil don chosmhuintir, mar cuireann siad “jab” ar fáil do dhuine eicínt, nach mbeadh aige, marach iad, ach an “dól”.
Nach mór an faoiseamh anois dom, an méid sin casaoide a bheith déanta agam, ach bí cinnte go mbeidh mé ar ais arís, gan mórán moille, agus mé ag clamhsán liom ar mo shástacht, faoi ábhar eicínt eile…..
(Dá mhéad a athraíonn cúrsaí, ’sea is mó a fhanann siad mar a bhí.)
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/09 | Uncategorized
A N C I A N Á N A C H C H U G A I N N A R Í S .
********************************
T U R L O U G H ……………………………………………….……2000.
L e
B R I A N K E E N A N ………………………………………….£16.99.
Mar is eol do chách, faoi seo, ní hé seo an chéad leabhar againn ó pheann an údair cháiliúil seo, nó is cuimhin liom, gur scríobh mé píosa anseo daoibh faoina chéad leabhar, “AN EVIL CRADLING”, leabhar inar chuir sé síos dúinn ar a phríosúntacht fhada, tráth gabhadh ina ghiall é ag mílístigh Shi’ite, sa Liobáin Choinnigh na Muslamaigh fréamhaithe sin é, i gcarcair dhubh dhorcha, ón mbliain 1986 ar feadh ceithre bliana go leith, síoraíocht, d’fhéadfá a rá, faoi na coinníollacha cráite sin, ach tháinig an t-údar slán, sábháilte, as an ngábh sin, agus san idirlinn, d’éirigh leis leas a bhaint as na heachtraí a bhain dó i rith na mblianta fada sin, le litríocht chruthaíoch a ghaibhniú ar inneoin a chuimhne. Ceann de na rudaí a choinnigh ar a chiall é i rith bhlianta a phríosúntachta ba ea an meas a bhí aige ar an gcláirseoir, agus ar an bhfile, Toirdhealbhach Ó Cearbhalláin, a mhair sa seachtú haois déag. Ba é an Toirdhealbhach sin a shábháil ar ghealtachas é, i rith a phríosúntachta, agus ba é an rud ba mhó a chuir ionadh orainn, tar éis dó a shaoirse a fháil, i ndeireadh na dála, nó an chaoi ar mhaith sé a gcionta dóibh siúd a rinne a leithéid d’éagóir air.
Sa bhliain 1950 a rugadh Brian, agus ba i mBéal Feirste a rugadh é, rud a fhágann go bhfuil an leathchéad saothraithe anois aige. Bhain sé Ceimeanna amach i mBéarla agus i Litríocht Angla-Éireannach. Chaith sé seal ina mhúinteoir agus seal mar oibrí sóiosialta. Ansin, ghlach sé le post in Ollscoil Bheiriút na Liobáine, agus le linn dó bheith i mbun an phoist sin ba ea a ghabhadh ina ghiall é. Ní gá dhom trácht anseo ar an gcineál saoil a chaith sé ar feadh na gceithre bliana go leith ina dhiaidh sin, ach ar bhealach, d’ullmhaigh an saol sin é don taighde a bhí le déanamh aige ar shaol agus ar shaothar an chláirseora agus an fhile cháiliúil sin, Toirdhealbhach Ó Cearbhalláin, nó b’éigean do Thoirdhealbhach freisin a laethe a chaitheamh i gcarcair dhubh dhorcha a dhaille. Ach leor sin de chúlra don léirmheas seo, agus tá sé in am agam anois rud eicínt a rá faoin leabhar iontach, corraitheach, seo, TURLOUGH.
Sa leabhar seo, déanann an t-údar iarracht ar shaol agus ar shaothar Thoirdhealbhaigh a athchruthú, trí shleachta as dhialanna a phatrúin, Mrs.McDermott-Roe, a athlua, agus trí chuimhní daoine a raibh aithne acu ar an gcláirseoir dall, a shníomh isteach i muabhrat na beathaisnéise seo. Chomh maith leo siúd, tugann an t-údar deis do Thoirdhealbhach fhéin a ladar a chur sa scéal freisin, agus mar sméar mhullaigh, usáidtear litreacha cuí freisin, le blas na haimsire sin a chur ar an iomlán.
Tosaíonn sé an leabhar le sleachta as dialann Mrs. McDermott-Roe, cara saoil, patrún agus anamchara an chláirseora, a leagan os ár gcomhair amach. Féach mar a chuireann sé tús lena scéal…
From the journal of Mrs McDermott-Roe, lifelong friend, patron and confidante of the renowned harper, Turlough Carolan..
January 4th 1738.
There is great consolation to be had from Religion and so I write these words in my journal to comfort me in the days ahead: ‘For death is the destiny of every man; the living should take this to heart.’
Since Turlough arrived with us and his sickness filled the house, I have been reading through these yellowing pages to find some nemories to comfort him. But it seems his memory is clearer than all my scribbling.
It has been more than fifty years since I began this journal and in that time I have witnessed too many deaths. Our nation’s history has given death a hideoous face, but since I have been nursing Turlough I find that the true face of death is infinitely loving.
Tugann an t-údar roinnt mhaith eolais dúinn sa phíosa beag sin. Insíonn sé dúinn, ar dtús, go bhfuil dialann a choinneáil ag Mrs McDermott-Roe ar feadh leathchéad bliain anois, agus gur thosaigh sí ar an obair sin, thart ar an mbliain 1688. Mar sin, bhí an gnó sin idir lámha aice trí thréimhse mhíshocair, anróiteach, i stair na tíre seo. Sin an fáth go ndeir sí, go bhfuair an iomarca daoine bás i rith an ama sin. Feiceann muid freisin, gur thóg an bhean uasal seo an cláirseoir dall isteach ina teach fhéin, le díon agus carthannacht a thabhairt dó i laethe deiridh a shaoil, nó ag an am áirithe seo, bhí sé ag saothrú an bháis. Sa dialann freisin, tugtar le fios don léitheoir, go raibh níos mó na pátrúntacht i gceist idir an ceoltóir dall agus Mrs McDermott-Roe fhéin.
His name appears in too many of these pages. Reading them again has exposed emotions that an old woman should not have. I am glad no one else will read them! Less than a decade in years divide us.
Tá sé soiléir ón méid sin go raibh an bhean uasal seo i ngrá lena cláirseoir dall. Tugann an t-údar roinnt mhaith eile sleachta as an dialann dúinn, tríd an leabhar ar fad, nó nach raibh an dialann á coimeád aice thar thréimhse caoga bliain, agus trí húsáid chliste a bhaint as an dialann chéanna sin, éiríonn leis an údar beogacht, dáiríreacht agus inchreidteacht, a instealladh isteach go díreach i gcroí a scéil.. Feiceann muid Mrs McDermott-Roe ag léamh na salm do Thoirdhealbhach, go rialta, nó bhain an cláirseoir taitneamh agus tairbhe as na sailm chéanna sin, mar, cé gur chaith sé a shaol go ragairneach, ar uairibh, ag an am gcéanna, ba fhear é, a raibh an creideamh neadaithe i smior na gcnámh ann. Thug sé cupla cuairt ar Loch Deirg, mar oilithreach, agus níl dabht ar domhan ann, ach go ndeachaigh na turasanna céanna sin go smior na gcnámh ann, agus dhealródh sé, go raibh físeanna de chineál eicínt aige san ionad beannaithe sin
Bhí meas thar na bearta ag an gcláirseoir ar a phátrún freisin. Féach ar an iontráil seo sa dialann, faoin dáta …
February 16th 1738.
An exhausting day, listening can be more demanding than doing.
When I entered his room he had managed to raise himself on the pillows. He was holding a statue of the blessed Virgin. His fingers were gently caressing the statue’s eyes. I wanted to leave but he insisted that I remain.
He asked me how many years he had been coming to the house. Before I could answer, he said it was a gracious and kindly refuge. I answered him telling him that this was his home not a refuge!
Tuigeann muid ón iontráil sin cé chomh gar is a bhí an gaol idir an bpátrún agus an cláirseoir.
Glacann an t-údar páirt sa scéal freisin, mar scéalaí, nó mar aithriseoir, agus é ag cur síos ar eachtraí áirithe sa scéal. Cuireann sé síos ar bhreith an cheoltóra, agus ar ar dhein a athair leis naíonán, i dtús a shaoil. Thóg sé leis amach faoin aer é, lena bhaisteadh i ndúlra Dé. Ní gá a rá gur dhein sé sin ar iarratas a mhná…
The father knelt by the poolside,cradling his son, and dipped his hands in the water. Gently he touched the head, then the eyes, nose and ears of the softly whimpering child. Dipping again, he carefully washed his feet and hands, then stood and held the naked child to the heavens….Whatever words he spoke only the wind received.
Baisteadh neamhghnách go maith, in aois ar bith, ach caithfidh go raibh sé thar a bheith neamhghnách ag Caitliceach ar bith an tráth áirithe úd.
Chaill Toirdhealbhach radharc na súl de dheasca na bolgaí, agus uaidh sin amach, mhair sé I gcillín dorcha a bheithe féin. Ar ball, d’fhoghlaim sé ceol na cláirsí, agus ba mhall, tuirsiúil, cruógach, an turas dó é, ach trí dhiansaothar d’éirigh leis máistreacht a fháil ar an uirlis tofa sin, agus ar chuireadh ó Mrs McDermott-Roe, ghlac sé lena pátrúntacht siúd, agus ón am sin amach, bhí lánchead aige cur faoi in Alderford House,Keadue, teach na mná uaisle sin.
Over the months following Turlough’s decision, Alderford House became his second home. He forged an uneasy friendship with his new patrons and more often than not he took himself to the kitchen.
De réir mar a mhéadaigh ar a scil sa cheol, chuaigh ina luí ar a phátrún gur chóir di deis a thabhairt do na tithe móra eile, sa timpeall, éisteacht leis an gcláirseoir draíochta seo, a bhí glactha faoina coimirce aice. B’in mar a tharla go raibh deis ag Turlough taisteal chomh héasca sin, ó áit go háit, agus ó theach mór amháin go teach mór eile. Breathnaigh ar iontráil eile as dialann a phátrúin..
September 23rd, 1866
Today I made up my mind and told Turlough of my plans to have him travel to the homes of my friends and entertain them. I am determined to send him to Squire Reynolds…
Ní hé sin amháin é, ach bhí giolla dá chuid fhéin, Séamus Brennan, in éindigh leis, le súil a choimeád air, fan an bhealaigh, nó níor ró-oilte an marcach é.
Ní raibh sa mhéid sin ach an tús, agus de réir a chéile chuaigh a cháil ó cheann ceann na tíre, agus níos fuide ó bhaile, fiú.
Insíonn Toirdhealbhach fhéin cuid dá scéal dúinn, agus tógann an t-údar carachtair eile isteach sa scéal freisin, daoine a raibh an-aithne acu ar an gcláirseoir, le cur le beocht agus le hinchreidteacht na hinsinte, agus caithfidh mé a rá, gur éirigh leis sa mhéid sin, nó de thoradh na gcleas litríochta uilig a úsáideann sé, éiríonn leis, an ceoltóir, Turlough O Carolan, a chur ina sheasamh, ina steillebheatha, os ár gcomhair amach. Agus caithfear a admháil freisin, go n-éiríonn leis, scéal corraitheach, suimiúil, inchreidte a chruthú dúinn, scéal a mhúsclaíonn ár spéis i nduine de cheoltóirí móra na hEorpa sa seachtú haois déag, agus tugann an léitheoir faoi deara freisin, go n-éiríonn leis an bhfathach cláirseora seo dul i gcionn, ní hamháin ar an uasaicme, ach ag an am gcéanna, éiríonn leis áit faoi leith a bhaint amach i gcroí na cosmhuintire.
An-leabhar, sár-léamh, agus éacht taighde agus scoláireachta, gan tagairt a dhéanamh in aon chor do cheann de na stíleanna is éifeachtaí, agus is greamaithí, in Éirinn na linne seo.
B’fhéidir gur chóir athlua amháin eile a leagan os bhur gcomhair, le sampla de chumhacht stíl an údair chumasaigh seo a thabhairt duit. Easpag atá ag labhairt anseo ag adhlacadh an chláirseora i ndeireadh thiar…
The Holy Father himself has called Ireland the mother of sweet fingers and none was sweeter, none more loving than the hand of Turlough Carolan. He is first among the musical genius of our age, a self-created phenomenon in the cultivation of his chosen art. Let us, then, who are gathered here commemorate him as a chieftain of our race.
Leor sin do thuras na huaire seo.
****************
Peadar Bairéad.
****************
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/09 | Uncategorized
tagairt fánach, an odd reference; díolaim filíochta, a collection of poems; fiontar, undertaking; béasaíocht, mannerliness; ar na mallaibh, lately; forálacha, conditions; cothaíonn taithí tarcaisne, familiarity breeds contempt; i ndísc; dry.
.
An Gála Deiridh (43)
Peadar Bairéad
A time to end the story
Gheall mé dhaoibh sa ghála deiridh den tsraith seo, “Eachtraigh Dúinn”, go bhfillfinn oraibh leis an tsraith seo aistí a chríochnú, gan aon ró-mhoill. Bhuel, seo anois chugaibh mé le críoch a chur le scéal seo mo bheatha. Ba é a bhí i gceist agam le sin, nó go ndéanfainn tagairt eicínt dom’ shaol, ó d’éirigh mé as an múinteoireacht i Meitheamh na bliana sin 1988, anuas go dtí an lá atá inniu ann. Bhuel, ní gá a rá, nach mbeidh sa mhéid seo ach tagairt fánach, anseo is ansiúd, dom imeachtaí ón am sin i leith.
I Samhradh na bliana sin 1988, bhí mo chéad dhíolaim filíochta le seoladh, i dtosach thíos ag Éigse Riocard Bairéad, i nGaoth Sáile, i gContae Mhaigh Eo, agus ar ball, anseo ag Daonscoil Osraí, sa Chathair Álainn s’againne. Déirigh go seoigh leis an dá fhiontar sin, agus i ndáiríre, bhí sé cosúil le tabhairt faoi ghairm nua, díreach nuair a bhí mé ag dul ar scor ó ghairm eile. B’fheiliúnach, agus ba thráthúil, an t-am é, lena leithéid a dhéanamh. Tuige ar fhág mé chomh déanach sin é, an ea?
A time to gather
Bhuel, mar adeireadh na seandaoine, is den bhéasaíocht é, fanacht go n-iarrtar ort rud dá leithéid a dhéanamh. Sea, bliain roimhe sin, d’iarr Micheál Ó Seighin orm mo chuid dánta a bhailiú, agus go ndéanfadh lucht Éigse Riocard Bairéad iad a chur i gcló. Rinne mé rud air, agus b’é an toradh a bhí air sin, nó gur fiolsíodh, Duilleoga Fómhair, mo chéad díolaim i gcló. Ní call dom a rá, gur bhain an Micheál Ó Seighin céanna sin cáil Náisiúnta amach dó fhéin, ar na mallaibh, nuair a chuaigh sé fhéin agus roinnt eile daoine ó dhúiche Ghleann na Muaidhe, in Iorras, i ngleic le Comhlacht Shell, i dtaobh ghás nádúrtha a sheoladh trí phíopaí contúireacha, dár leo, thar phortaigh na dúiche áille sin. Tuigeadh dóibhsean, go gcuirfeadh beart dá leithéid an chosmhuintir i mbaol a mbeatha. Ní raibh siad toilteanach forálacha na cúirte a choimhlíonadh, agus dá bharr sin, shocraigh an Breitheamh, a leag na foralacha sin orthu, shocraigh seisean ar iad a chur i bpriosún, go dtí go n-athródh siad a n-intinn, agus go ndéanfadh siad mar a d’ordaigh seisean dóibh a dhéanamh. Chaith siad seal fada i bpriosún, agus sa tslí sin, thuill siad cáil Náisiúnta dóibh fhéin, agus níl deireadh an scéil sin cloiste againn fós, de réir deallraimh. Chaitheamar seal thíos in Iorras i ndiaidh sheoladh an leabhair sin, agus ar ball, chuamar ar ais abhaile go Cill Chainnigh.
A time to retire
Anois, bhí a fhios agam, go mbeadh sé deacair go maith dom, éirí as an múinteoireacht, ceird a raibh mo shaol oibre ar fad, ó thús na gcaogaidí, caite agam ina bun, agus chuige sin, shocraigh mé fhéin is mo bhean ar dhul ar chuairt chuig na Stáit, thart ar an am a mbeinn ag dul ar ais ar scoil. Rinneamar sin, agus ní call dom a rá, gur éirigh go seoigh leis an bplean céanna sin, nó nuair a tháinig an tráth a mbeinn ag tabhairt na scoile orm fhéin, i dtús Mí Meán Fómhair, bhíomar ar ár sáimhín só thall i gCalafóirnia, ag ól na gréine buí, is ag breathnú ar iontaisí stairiúla na dúiche sin. Sea, agus bhi mac liom ansin le sinn a thabhairt chuig na háiteacha suimiúla, stairiúla fan chósta thiar na tíre sin. Nuair a d’fhilleamar ar Éirinn arís, ag deireadh na míosa sin, bhí dearmad glan déanta agam fhéin ar sheomraí ranga, ar dhaltaí fiosracha, ar mhúinteoiri measúla, agus ar shaol údarásach na scoile. Níor mhothaigh mé meáchan mo dhualgaisí scoile uaim, agus ar bhealach amháin, nó ar bhealach eile, bhí mé chomh graitheach is a bhí, tráth raibh mé i mbun mo cheirde.
A time to change course
Céard a bhí á dhéanamh agam, a choinnigh chomh graitheach sin mé, an ea?
Bhuel, chaithinn seal ag imirt agus seal ag obair, seal ag scríobh agus seal ag léamh, sea, agus seal ag taisteal agus seal eile im’ shuí. Cuirfidh mé geall, go raibh a fhios ag fiailí mo gháirdín go raibh mé sa timpeall, nó ba bheag seans a bhí acusan fás nó forbairt a dhéanamh, fhad is a bhí mise sa timpeall le mo rámhainn is le mo ghrafán, ach má sea fhéin, D’fháiltigh na héanacha romham, nó nárbh iomaí béile blasta a chuir mise ar fáil dóibhsean, trí mo chuid saothair, amuigh i gcré bhog, bhriosc, mo gharraí. Bhí an t-am agam anois seal a chaitheamh ag comhrá, is ag seanchas, agus am agam dul ag imirt gailf, cluiche ar thug mé grá di, agus a raibh gráin agam uirthi, thar bhlianta fada, ach anois, bhí am agam leis na mothúcháin chéanna sin a dhoimhniú tuilleadh, nó nach gcothaíonn taithí tarcuisne?
A time to write
Lean mé orm ag scríobh filíochta, agus sna blianta san idirlinn, d’éirigh liom dhá dhíolaim eile filíochta a chur i gcló. Is dócha nach bhfuil an tobar fós imithe i ndísc, agus ag Dia amháin atá a fhios an mbeidh ábhar dhíolaim eile sa chrúiscín agam, le cur i gcló, amach anseo. Chomh maith leis an bhfilíocht, lean mé orm ag scríobh altanna agus aisti don Kilkenny People, mar a mbíonn alt uaim i gcló chuile sheachtain, geall leis, agus chomh maith le sin arís, bím ag saothrú d’Irisí áirithe Gaeilge freisin, agus bíonn píosaí uaim le léamh, ar Feasta, an tUltach, an Timire, agus ar an Sagart. Ní dheachaigh an tobar i ndísc fós, bíodh go mbíonn faitíos orm uaireannta, go bhfuil an t-uisce sa tobar céanna sin ag éirí gann go leor, in amannta.
A time to travel
Rinne mé roinnt mhaith taistil freisin, i rith na mblianta idirlinneacha. Thug mé roinnt cuairteanna ar na hOileáin Chanáireacha, sé sin ar, Ghran Canaria, ar Lanzarote, agus ar Fuerte Ventura. Chaitheamar seal freisin ar Oileán Ibiza, amach ó chósta na Spáinne, ach níl dabht ar domhan, ach gur chaith muid an chuid ba mhó dár ndúthracht taistil thall sna Stáit Aontaithe, nó chaitheamhar ceithre sheal sa tír álainn chorraitheach chéanna sin. Anois, scríobh mé an-chuid faoi na turasanna céanna sin, agus táid sin uilig le fáil sa Kilkenny People. Ba é rud a dheineamhar sna Stáit nó shocraíomar ar ghné áirithe den saol thall a roghnú, le díriú air, i rith na gcuairteanna éagsúla. Chaitheamar saoire amháin ag taisteal i gCríocha na nIndiach, dhá shaoire ag breathnú, agus ag cur aithne, ar na Misin úd a thóg na Spáinnigh, fan chósta thoir Chalafóirnia, agus saoire eile fós, ag taistil fan an chósta thiar, ó San Diego go San Francisco, agus geallaimse dhuit anois é, go mbeadh sé deacair, saoire níos taitneamhaí, níos corraithí, nó níos suimiúla, a chaitheamh, áit ar bith eile ar dhroim talún. Ach ba é an rud ba mhó a thaitin liom fhéin faoi na geábhanna úd thar chríocha eachtrannacha isteach, nó gur thug siad deis dom cuntas a scríobh fúthu sa nuachtán áitiúil seo, sa Kilkenny People fhéin.
A time to recall
Rud eile a chuir mé i gcrích, i rith an ama sin, nó gur éirigh liom sraith altanna dírbheathaisnéiseacha a scríobh, agus a fhoilsiú sa pháipéar seo freisin. Is dócha gur éirigh liom thart ar ochtó míle focal a chur i dtoll a chéile sa tsraith altanna céanna sin. Thug sin deis dom dul siar ar bhóithrín na smaointe, agus cuntas cruinn, ceart, a bhreacadh síos, ar eachtraí agus ar imeachtaí mo shaoil, agus caithfidh mé a rá anseo, go bhfuil mé an-sasta gur tugadh an deis dom an tioncadal sin a chur i gcrích, nó is cur síos réasúnta iomlán é ar chúrsaí mo shaoil, óm’ óige i leith, go dtí an lá atá inniu fhéin ann. B’fhéidir, amach anseo, go mbeadh deis agam eagarthóir a fháil a bheadh sásta leas a bhaint as, mar ábhar leabhair, nó ní chuile lá a chasfaí scéal dá leithéid ar dhuine, agus d’airigh mé chuile lá riamh go raibh an-chosúlachta idir an cineál saoil as ar fáisceadh mise agus an saol as ar fáisceadh An tOileánach agus Peig Sayers, grásta ó Dhia ar an mbeirt acu.
A time to mature
Ach tríd na blianta deireannacha seo, caithfidh mé a rá, gur tharla díreach faoi mar a mhínigh iardhalta dem chuid, iardhalta atá anois ina shaineolaí croí thall i bhPhoenix, Arizona, nuair adúirt sé liom, go n-éiríonn daoine do-fheicthe, de réir mar a aosaíonn siad, nó is dócha go ndírítear aire daoine ar an óige, agus is dócha, gur rud nádúrtha é sin, ach ní mar sin a bhíodh sna seanlaethe, nó nuair a bhí mise ag fás aníos, bhíodh meas an domhain ar sheandaoine, nó b’acusan a bhí idir eagna agus eolas, nó tuigeadh an tráth úd, go dtagadh ciall le haois. Sa lá atá inniu ann, geallaimse dhuit é, nach mbuailtear casán dearg chun mo dhorais-se ag daoine ar thóir eolais no eagna, ach an rud nach bhfuil leigheas air, caithfear ceirín den dearmad a chimilt air.
Níl a fhios agam céard tá romham amach fós, ach déanfaidh mé chuile iarracht ar leanúint liom ag scríobh, ag imirt, agus ag garraíodóireacht, agus ag caitheamh mo laethe fan bhóithrín anacair mo leasa, fad is a chuireann an Fear Thuas ar mo chumas a leithéid a dhéanamh.
Críoch
Agus sin a bhfuil, a léitheoir dhil. Sin críoch agus deireadh mo scéil fhéin agat, ón lá a rugadh mé, anuas go dtí an pointe ama seo, – agus nach bhfuil sé beagnach dochreidte, go bhfuil tarraingt ar chéad míle focal scríofa agam anseo, sa tsraith dhírbheathaisnéiseach seo, “Eachtraigh Dúinn”! –
Is dócha go bhfuil críoch eile ag druidim linn freisin, agus sin críoch an cholúin fhéin, nó bíodh nach dem dheoin fhéin é, tá chuile chosúlacht ar an scéal go bhfuil an lá sin ag druidim linn, ar luas. Mar bhuille scoir, mar sin, ba mhaith liom a rá, go bhfuil mé thar a bheith buíoch díotsa, a léitheoir, as fanacht im chomhluadar agus an scéal céanna sin á chur – I mBéal an Phobail – agam. Nár laga an Rí fhéin thú, agus gura seacht fearr a bheidh tú bliain ó anocht.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/09 | Uncategorized
I m B é a l a n P h o b a i l
Peadar Bairéad
“My Grouse Night”
Nuair a bhí mé fhéin ag freastal ar Ollscoil na Gaillimhe, sa dara leath de dhaichidí na haoise seo caite, bhí de nós ag na Mic Léinn ansin, Grouse Night a eagrú, i dtús chuile bhliana. Bhuel, b’in an t-ainm a bhaisteadh siad ar an oíche a dtugtaí cead do chuile Mhac Léinn aon ghearán a bhí aige, i gcoinne an Choláiste, ach go háirithe, a leagan os comhair a chomhdhaltaí. B’fhéidir go maireann an nós sin san Alma Mater sin, anuas go dtí an lá atá inniu ann, ach ní chuige sin atá mé, an babhta seo, ach chuige seo….sé sin, go bhfuil de nós agam fhéin, sa Cholún seo, freisin, srian a ligean lem’ ghearáin, corruair, agus iad a leagan os bhur gcomhair amach, anseo i mBéal an Phobail. Agus ó tharla go bhfuil cupla chasaoid le déanamh agam anois, nach bhfuil sé chomh maith dhom iad a leagan os bhur gcomhair anseo inniu.
Those Boy-Racers
Ar an gcéad dul síos, ba mhaith liom gearán láidir a dhéanamh i gcoinne an nós atá ag roinnt áirithe tiománaithe, srian a ligean lena gcarranna ar bhóithre, agus ar shráideanna, na Cathrach Áille seo, go háirithe, tar éis titim na hoíche. Caithfidh mé a admháil, nár thug mé fhéin an nós seo faoi deara, go dtí le déanaí, nó roinnt blianta ó shoin, go bhfios domsa, ní tharlaíodh a leithéid, ach sa lá, nó ar chóir dom, san oíche, atá anois ann, is beag nach gceapfá gur i bPáirc Mondello a bhí tú, leis an dtorann ard, ghéar, cluasphléascach, a réabann ciúneas séimh na n-oícheannta, agus idir óg agus aosta, ag súil le deis léite, nó suaimhnis, nó codlata, fiú, a bheith acu, tar éis bhuaireamh tuirsiúil an lae. Ach, beag seans go bhfaigheadh siad a leithéid, leis an ngleáradh toirniúil a réabann thar a dtithe, ar na bóithre, agus ar na sráideanna amuigh.
Noise Pollution!
Céard tá ag tarlú amuigh ansin ar bhóithre na Cathrach Áille, in aon chor?
Dúirt Mártan an Tairbh liom, gur chuala seisean ó Shéimí an Droichid fhéin é, gurb amhlaidh atá gluaisteánaithe óga na dúiche seo, ag ullmhú do rásaí gluaisteán Oileán Mhanainn. Dhealródh sé nach bhfuil a fhios ag éinne céard é go díreach atá ar siúl ag na rásaithe óga seo, bíodh sin mar atá, ach nach bhfuil sé thar am ag an nGarda s’againne an scéal a fhiosrú dúinn, agus muid a chur ar an eolas, faoi na Rásaithe Óga seo, ata ag cleachtadh a gcuid cleas, anseo in ár measc.
Aon scéal agat fhéin faoi na cúrsaí céanna seo?
Roundabouts
Tá gearán eile agam freisin faoi dhream tiománaithe, in ár measc, nach bhfuil eolas dá laghad acu faoi chóras na dtimpeallán. Is é atá i gceist agam anseo nó go dtagann siad isteach chun an timpealláin ina rás, ar lán luas, agus cuma faoi chearta ghluaisteánaithe eile, teastaíonn uathusan ceart slí a bhaint amach dóibh fhéin, ar ais nó ar éigean. Tá mé cinnte, gur chúis tionóisce í iompar na ngluaisteánaithe sin, go minic. Agus nár casadh carr orm fhéin, an lá cheana, agus é istigh ar thimpeallán agus é ag taisteal sa tslí chontráilte! Nach bhfuil sé deacair a leithéid a chreidiúint? Bhuel, creid mise ann, go dtarlaíonn a leithéid. Agus os ag caint ar luas mé, caithfidh mé a admháil go bhfuil feabhas ollmhór tagtha ar iompar ár dtiománaithe, sa ghné sin den tiomáint, agus is annamh anois, a réabann carr tharat amach, é ag séideadh adhairce, agus é ag tabhairt comhartha na méar dhuit, agus tú ag tiomáint leat ar an luas lamháilte, go háirithe taobh istigh de theorainneacha na mbailte is na gcathracha, ach amuigh ar bhóithre bána na Banban, bhuel! sin scéal eile ar fad, agus déarfainn go bhfuil píosa le dul fós againn, sa ghné sin dár dtiomáint.
An bhfuil gearán ar bith eile agam, an turas seo, an ea?
Bí cinnte go bhfuil, agus ualach asail díobh, ach ní thabharfaidh mé, an babhta seo, ach ceann amháin eile.
Agus céard é fhéin, an ea?
Littering too!
Bhuel, caithfidh mé a admháil, go gcuireann na daoine a chaitheann bruscar timpeall orthu, ar ár sráideanna, agus ar ár mbóithre, cuireann siad déistean orm. Nach minic a fheiceann tú gluaisteán breá, feiceálach, fada, ag réabadh tharat, agus ansin, de phlimp, islítear fuinneog, agus caitear mám bruscair amach tríd an bhfuinneog oscailte sin, faoi mar ba mhám milseán a bhí a chaitheamh amach acu, ina sciob sceab, chuig na dúchasaigh. Sea, mh’anam, minic a chuala mé duine den aicme sin ag maíomh, go raibh siad ag cur oibre ar fáil don chosmhuintir, mar cureann siad “jab” ar fáil do dhuine eicínt, nach mbeadh aige, marach iad, ach an “dól”.
Nach mór an faoiseamh anois dom, an méid sin casaoide a bheith déanta agam, ach bí cinnte go mbeidh mé ar ais arís, gan mórán moille, agus mé ag clamhsán liom ar mo shástacht, faoina bhfuil beartaithe acu a dhéanamh leis an “GPO”, i mBaile Átha Cliath.
Níor chuala tú tada faoi fós, an ea?
Bhuel, bí cinnte go gcuirfidh mise ar an eolas thú, gan mórán moille.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/09 | Uncategorized
Ú R S C É A L A Í Ú R .
*********************
.
N o G r e a t M i s c h i e f ………………………….Eagran Vintage..2001.
l e
ALISTAIR MacLEOD……………………………………………..£9.10. (€11.55.)
.
.
**********************
.
Seo an chéad úrscéal againn ó pheann líofa an údair ildánaigh seo, Alistair MacLeod. Is dócha gur beag duine sa dúiche seo nár chuala faoin údar sciliúil seo, nó nach raibh sé i láthair anseo sa Chathair Álainn, ag “Arts Festival” na bliana seo, agus nár chuala roinnt mhaith daoine é ag léamh cuid dá shaothar, ar an ócáid chéanna sin. Sa bhliain 1936 a rugadh Alistair, agus tógadh é i gCape Breton, Nova Scotia, agus is mar mhúinteoir in Ollscoil Windsor, Ontario, a thuilleann a bheatha. Anois, bíodh gurb é seo a chéad úrscéal, ní hé seo an chéad uair aige i mbun pinn, nó is gearrscéalaí den scoth é, a bhfuil cáil tuillte aige, sa ghort sin, le tamall maith de bhlianta anois.
Tugadh an leabhar seo mar bhronntanas dom, roinnt míonna ó shoin, agus is dócha gur roghnaíodh mar bhronntanas dom é, toisc go raibh roinnt abairtí Gaeilge sníofa go healaíonta tríd an téacs, rud a théann tríd an scéal mar a bheadh snáithe trí bhráisléad brád. Is dócha go bhfuil cosúlachtaí idir an scéal seo agus an leabhar breá úd “Roots”, sa mhéid go bhfuiltear ag iarraidh stair chineál Chaluim Ruaidh a lorg, siar trí anró agus trí chruatan na staire, siar go hAlbain an ochtú haois déag. Sa bhliain 1779 ruaigeadh Calum MacDonald as a bhaile, i nGarbhchríocha na hAlban, agus lena chlann is a ghaolta d’ardaíodar a seolta, agus thrasnaíodar an t-Atlantach, le cur fúthu i Nova Scotia, áit ar bhunaíodar treabh nua Albanach dá gcuid fhéin, i gcríoch úd na gcrann, treabh a d’fhan rua, dúshúileach, Gaelach, agus treabh a d’fhan dílis dá bhfréamhacha Albanacha, uaidh sin amach.
Thart ar dhá chéad bliain ina dhiaidh sin, in ochtóidí na haoise seo caite, chuir fear dá sliocht, Alexander MacDonald, roimhe, scéal a chineáil a ríomh, agus sin atá curtha ar fáil sa leabhar seo dúinn ag Alistair MacLeod. Sleamhnaíonn an scéal go réidh, nádúrtha, inchreidte, trí leathanaigh na staire, agus éiríonn leis an údar scéal shliocht Chaluim Ruaidh a insint, ón lá a d’fhág siad an seanfhód in Albain, anuas go dtí ré an Alexander MacDonald seo a leagann scéal a chine os ár gcomhair amach. Seal amháin tá muid gafa siar chomh fada le Cath Chulloden, mar ar briseadh ar chumhacht na gClann, nó arís, muid ag léamh faoi Chath Quebec, agus an chaoi ar bhuaigh an Ginearál Wolfe, nuair a scaoil sé na “fierce Highlanders” isteach sa chath, ach smaoinítear freisin, faoin litir a scríobh sé, tamall roimhe sin, ag cur síos ar na “Highlanaders” céanna sin…
“They are hardy, intrepid, accustomed to a rough country, and no great mischief if they fall”
B’in an áit a bhfuair sé an teideal dá leabhar. Léirigh an litir chéanna sin an meas, nó an drochmheas, a bhí ag an nGinearál Wolfe ar na “Highlanders”
Seal eile ansin, tá muid ag taisteal trí thír a ndídine, Cape Breton, Nova Scotia, mar ar chaith Chlann Chaluim Ruaidh an dá chéad bliain idirlinneach sin. Ach ar ais linn go tús an úrscéil corraithigh seo.
Alexander MacDonald, an fear inste scéil, sa chás seo, agus cuireann sé ceann ar an scéal agus é ar a bhealach ó Ontario go Toronto, mar a bhfuil deartháir leis ina chónaí, agus é, (an deartháir), ag teacht i dtír, an tráth sin, ar a chuimhní, agus ar an mbraoinín, mar bheatha. Féach mar a chuireann an t-údar tús lena scéal ….
“As I begin to tell this, it is the golden month of September in southwestern Ontario. In the splendid autumn sunshine the bounty of the land is almost overwhelming, as if it is the manifestation of a poem by Keats.
Déanann sé cur síos ansin ar an tír trínar ghabh sé ar a thuras, turas a dhéanann sé go rialta, ar an Satharn, nó is cuid dá dhúchas agus da oiliúint é, gan dearmad a dheanamh ar a chineál fhéin, agus is ar a dheartháir fhéin atá a chuairt. Nach mór go deo idir an bheirt dearthar céanna sin, nó is lia fiacal é Alexander, agus i ndáiríre, is alcólach é Calum. Téann sé isteach ina sheomra, in arasán cúlshráideach, agus seo mar a bhí…
I look around the small familiar room and its spartan neatness. There is no evidence that he has eaten today and there does not seem to be any food visible. In a wastebasket beside the sink, there is one of those amber bottles in which oversweet and low-priced wine is sold. It is empty.
“Do you want anything to eat?” I ask.
“No” he says, then after a pause, “nothing to eat.”
Thuig Alexander an leide sin agus ar ball thug sé deoch branda dó. Shocraigh sin é, agus tar éis scathaimh, labhair sé arís..
‘Ah, “ille bhig ruaidh,” he says. “We have come a long way, you and I, and there are no hard feelings. Do you remember Christy.”
Bhí sé ag baint úsáide as an ainm ceana a bhíodh ag a mhuintir ar Alexander, agus é ina ghasúr, fadó. Thugaidís “Gille beag ruadh”, nó gasúr beag rua, mar ainm ceana air, toisc go raibh gruaig rua air.
Chuaigh sé siar ansin ar an seanchas faoina chineál, faoin gCalum Ruadh úd, a shin, sin, sin seanathair, a d’imigh ina dheoraí, ó Gharbhchríocha na hAlban, dhá chead bliain roimhe sin, agus mar sin dóibh.
Nuair a d’fhág sé a dheartháir, ar deireadh, agus nuair a bhí sé taobh amuigh den doras, chuala sé a dheartháir, Calum, ag rá amhráin Albanaigh, go réidh, ciúin, leis fhéin….
“Chi mi bhuam, fada bhuam,
Chi mi bhuam, ri muir lain;
Chi mi Ceap Breatainn mo luaidh
Fada bhuam thara an t-sail.
He was singing ‘Cumha Ceap Breatainn’, ‘Lament for Cape Breton’ ….it means something like
I see far, far away,
I see far o’er the tide;
I see Cape Breton, my love,
Far away o’er the sea.”
B’in cuid den traidisiún a thógadar thar farraige siar leo, nós na n-amhrán agus na gcaointe, agus chomh maith le sin, thógadar leo a dteanga fhein freisin, agus fiú, tar éis dhá chéad bliain, d’fhan cuid áirithe den teanga fhéin beo fós ina measc.
Bhuel, d’imigh Alexander ar ais leis go dtí a bhaile fhéin, agus a phost cáiliúil, mar lia fiacal, i gcathair Ontario. Ach bhí giorria an dúchais dúisithe i gcistin a aigne, ag a dheartháir agus a chuid seanchais, agus uaidh sin amach, díríonn sé a aire ar a scéal fhéin, agus ar scéal Chlann Chaluim Ruaidh, agus sleamhnaíonn sé go héasca, formhothaithe, ó cheann amháin acu sin go dtí an ceann eile. Faigheann muid scéal Chaluim Ruaidh, agus an chaoi ar fhág sé tír a dhúchais, sa bhliain 1779, agus é cúig bliana is caoga ag an am. In éineacht leis, bhí a bhean agus a chlann, dáréag acu, sea, agus thógadar an seanmhadra leo freisin, toisc gur lean sé sa tsnámh iad, nuair a d’fhág an bád an cladach.
Cé go bhfuil Alexander meáite ar a scéal fhéin, agus scéal a chlainne, a insint, téann sé siar agus aniar sa stair, leis an scéal sin a mhíniú agus a shoiléiriú, sea, agus le fréamhacha an lae inniu a lorg sna glúnta a d’imigh rómpu. Is speisiúil, agus is rí-speisiúil, mar a chuireann sé chuige sin, ach níl fúmsa anois an scéal sin a ríomh anseo, nó mhillfinn an scéal oraibhse! Ach, níl dabht ar domhan, ach go bhfuil a cheird foghlamtha go maith ag an údar seo, agus cé go gceapfá, corruair, go bhfuil a stíl sa leabhar seo ró-scaoilte, ag an am gcéanna, nuair atá an leabhar críochnaithe agat, tuigeann tú ansin go gcuireann na dathanna uilig le chéile, le spléachadh iontach a thabhairt dúinn ar shaol agus ar shaothar Alexander MacDonald fhéin, agus ní hé sin amháin é, ach suíonn an t-údar an scéal sin taobh istigh de stair a chine agus a chineáil. Cuireann sé sinn faoi gheasa lena scil scéalaíochta, agus déanann muid iontas den chaoi ar choinnigh cineál Chaluim Ruaidh a n-oidhreacht, agus a dteanga, thar spás ama chomh fada sin, nuair a chaill an mhuintir s’againne a dteanga taobh istigh de chupla glún, tar éis dóibh Talamh an Éisc a thabhairt orthu fhéin. Féach mar a chuireann Aodhán Ó hEadhra é ina leabhar scolártha ar “Na Gaeil i dTalamh an Éisc”.
“Nuair a déantar comparáid idir scéal na Gaeilge, agus an tslí inar tháinig meath uirthi, agus an tslí inar mhair an Ghaidhlig i measc na nAlbanach in áiteacha eile i gCeanada – fiú sa “Codroy”, ceantar an-bheag Albanach in iardheisceart Thalamh an Éisc – caithfear a admháil gur de bharr easpa tacaíochta sóisialta, eaglasta, oideachais agus misnigh, b’fhéidir, a cailleadh an teanga sa chéad ghlúin.”
Ach sin scéal do lá eicínt eile, agus le filleadh ar an leabhar atá idir chamáin againn anseo, céard is féidir a rá faoi ach…….
…An-léamh, an-leabhar, an-údar…
.
*****************
Peadar Bairéad.
by Peter Barrett | 2017/04/09 | Uncategorized
Súile díshramtha!
Peadar Bairéad
.
Athbhliain faoi mhaise dhaoibh
(“There’s something deeply rotten in this country now…”
.
Tharla gur léigh mé píosa le John Waters in eagrán an 15ú Nollaig 2013 den ‘Irish Mail on Sunday’, agus caithfidh mé a rá, gur bhain an píosa céanna sin stangadh asam. Anois, bíodh go léim colún John minic go leor, agus bíodh freisin, nach go ró-mhinic a aontaím go huile is go hiomlán leis, ag an am gcéanna, caithfidh mé a admháil, an babhta seo, gur chuir sé roinnt áirithe fíricí ar mo shúile dhom, rud a chuir cúl ar na sramaí úd a bhí dom’ dhalladh, le tamall de bhlianta anuas, nó tuigeadh domsa, go nuige seo, nach raibh tír ar domhan inchurtha leis an dtír s’againne, ar a ionracas, ar a dáiríreacht, ar a tuiscint ar oilithreacht álainn an daonnaí trí ghleann seo na ndeor, sea, agus ar a grá do na h-ealaíona agus don litríocht.
Céard tá i gceist agam, an ea?
Bhuel! tá seo, go bhfuil mé ag ceapadh, go raibh an dearcadh náisiúnta céanna agam fhéin agus ag John feadh na mblianta, agus tuigtear dom freisin, nach bhfuil a aire siúd dírithe go hiomlán aige ar imeachtaí an tsaoil seo, ach nuair a dúirt sé amach go neamhbhalbh, go bhfacthas dó, go raibh an tír s’againne truaillithe go smior, agus go mbeadh sé deacair gan cur leis an dearcadh céanna sin, bhí orm a admháil go raibh mám maith den bhfírinne á léiriú aige don té a raibh súil amháin, fiú, aige ar imeachtaí na tíre seo le tamall de bhlianta anuas. Breathnaigh mar a chuir John Waters fhéin é, ina alt san ‘Irish Mail on Sunday’…
“But this week I’ve had pause for thought. There’s something deeply rotten in this country now and it’s scarcely possible to overstate it. The saga of the Central Remedial Clinic must surely have sickened every stomach in the land. It certainly sickened mine.”
Lag, lofa, lúbach.
.
B’in an rud a bhain na sramaí dá shúile dó, ach nuair a bhreathnaigh sé thart air, tuigeadh dó, go raibh na colúna teanna úd, a raibh ár bpobal ag brath orthu, go raibh roinnt acu lag, lofa, lúbach, bíodh go raibh cúram na n-easlán glactha ag cuid acu mar dhualgas orthu fhéin. Éist le John arís, tar eis don lofacht seo uilig a bheith tagtha aniar aduaidh air…
“The rot, is seems, has no end. This past week has told us that we have no idea how deep it goes and no reason to be hopeful that it has any limits at all.”
Céard a tharla in aon chor do na físeanna uaisle úd a spreag bunaitheoirí ár
Stáit, agus na físeanna a bhí, faoi mar a cheapamar, mar réalt eolais ag chuile
dhuine dár muintir agus muidinne ag fás aníos in óige an Stáit seo? Is é mo thuairim fhéin go bhfuil said folaithe ansin i gcroí na cosmhuintire fós, ach iad a bheith maolaithe roinnt, agus loinnir na hóige caillte acu.
Aingil ar thalamh!
Ba é an dearmad ba mhó a deineadh i dtús báire, nó gur glacadh leis, go mba Aingil ar thalamh iad ’chuile dhuine dár muintir, agus go ndéanfadh siad an rud cheart, chuile bhabhta, go háirithe dá mbeadh dlíthe ag feidhmiú mar réalt eolais dóibh. Bhí breall orainn sa mhéid sin áfach, nó is beag maitheas atá sna dlíthe sin, mura bhfuiltear sásta féachaint chuige, go gcoimhlíontar iad. Más mar sin atá, agus is cosúil gurb ea, bhail! ní bheidh leithscéal ar bith againn feasta, Cuirimis chuige mar sin, mar phobal aontaithe, agus féachaimis chuige, go gcuirfear na dlíthe úd i bhfeidhm, agus má dhéanann, ní bheidh caill ar bith orainn sna laethe atá romhainn amach.
.
English 
Gaeilge