by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Saolta ag athrú 1
Peadar Bairéad
Córais Rialaithe ag athrú
Dár ndóigh, ní haon rud nua é sin, mar bhí an Daonlathas fhéin faoi bhagairt, ó thús, agus ag amannta áirithe, tuigeadh do bhunús na ndaoine, go raibh teipthe ar an gcóras leochaileach sin, agus nach raibh an dara rogha acu, ach iompú ar chóras éifeachtach eicínt eile, a d’fhéadfadh cinneadh cinnte a dhéanamh, agus ansin go bhféadfaí an cinneadh sin a chur i bhfeidhm, beag beann ar éinne, agus gan cur isteach ó éinne. Tharla a leithéid, is dócha, idir an dá Chogadh Domhanda, nuair a thaobhaigh tíortha áirithe le córas deachtóireachta, toisc go bhfacthas do dhaoine áirithe, agus do ghrúpaí áirithe, sna tíortha sin, go raibh gá lena leithéid, le dul i ngleic le deacrachtaí sóisialta agus polaitíochta a linne.
L’Etat c’est Moi !
Ní gá a rá go raibh córas dá leithéid i bhfeidhm i Ré na Ríthe Lánchumhachtacha freisin, tráth a d’fhéadfadh Rí na Fraince a dhearbhú, gurbh eisean an Stát ...”L’Etat c’est moi”… I gcás dá leithéid, ní bhíodh de chead ag éinne cur isteach ar chinneadh an Rí, nó bhí a chumhacht seisean bunaithe ar an bprionsabal, gurbh ó Dhia na Glóire fhéin a fuair na Ríthe céanna sin a gcumhacht, agus dá bhrí sin, bhí de dhualgas ar an saoránach glacadh le reacht an Rí, ar an dtuiscint, gurbh ‘in an Reacht Diaga.
Saolta ag athrú
D’imigh sin áfach, is tháinig seo, agus sa lá atá inniu ann, dheamhan mórán ríthe lánchumhachtacha fágtha ar an saol seo, agus is é an Daonlathas an córas rialaithe atá i mbéal gach éinne, na laethe seo. Ní fhágann sin go bhfuil an córas céanna sin gan locht, nó thar mholadh beirte, mar, nuair a thagann an crú ar an táirne, bíonn air srianadh a dhéanamh ar shaoirse na saoránach, agus dlithe dragánta (draconian) a reachtú, le smacht iomlán a fháil ar an ndaonra, – ar mhaithe le leas an phobail – . Laige eile sa daonlathas is ea go dtugann sé chuile dheis do choirpigh, agus d’antoiscigh de chuile chineál, a gceirdeanna frithshóisialta a chleachtadh, faoi shúile an Stáit fhéin, mar adéarfá, agus tagann sé dian go maith ar an gcóras sin deighleáil leo, nó caithfidh siad feidhmiú de réir dlí, fad is atá chuile chead ag na dreamanna eile úd, feidhmiú gan aird dá laghad a thabhairt ar na dlithe céanna sin, ach ag an am gcéanna, déanann siadsan chuile iarracht, féachaint chuige, nach mbriseann an Stát na dlithe céanna sin, a bhfuilidsean beag beann orthu. Ach i ndáiríre, ní chuige sin atá mé, an tseachtain seo, in aon chor, ach chuige seo.
Toghchán cinniúnach
Thugamar uilig faoi deara nach bhfuair aon cheann dár bPáirtithe Polaitíochta móramh iomlán sa toghchán a bhí againn níos luaithe sa bhliain seo, agus ní hé sin amháin é, mar ó tharla nach raibh an dá phríomhpháirtí sásta dul i gcomhar le chéile le Rialtas a bhunú, theip ar na Páirtithe uilig Comhrialtas, a mbeadh móramh aige sa Dáil, theip orthu a leithéid a bhunú. Céard a bhí le déanamh acu ansin? Bhuel! chaitheadar breis is dhá mhí ar a maranna, ag iarraidh an fhadhb sin a fhuascailt, agus ba é a rinneadar i ndeireadh na dála, nó Rialtas Mionlaigh a bhunú, sin Rialtas faoi stiúir cheann de na Páirtithe móra, ach nach mbeadh móramh na dTeachtaí Dála dílis dó, ach ar gheall an ceann eile de na Páirtithe móra, cead rialaithe a thabhairt dóibh, chomh fada is a leanfaidís polasaí, a bheadh gualainn ar ghualainn lena bhfealsúnacht fhéin. Ar an gcéad amharc, cheapfadh duine nach mbeadh ar chumas Rialtais dá leithéid feidhmiú, olc, maith, nó dona, ach ní mar a shíltear a bhítear, go minic, nó nuair a thagann an crú ar an táirne, tuigtear do na Teachtaí, nó do bhunús na dTeachtai, ar a laghad, tuigtear dóibh, nach bhfuil an dara rogha acu ach an gnó a thug na vótóirí dóibh a chur i gcrích, ar bhealach amháin, nó ar bhealach eile, sin nó dul ar ais chuig na vótóirí arís, le sainordú nua a fháil uathusan, agus a fhios go maith a bheith acu, nach mbeadh le fáil, ag cuid acu, ó na vótóirí céanna sin, ach bata agus bóthar.
(Tuilleadh le teacht…)
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Scrúdú Cainte Cuid a Dó
Cad a dhéanfá dá dtoghfaí thú id’ Thaoiseach ar an tír seo?
.
Ar an gcéad dul síos, bheinn den tuairim, nach bhfuil baol ar bith ann go dtarlódh a leithéid, ach, dá dtarlódh sé, bheadh áthas an domhain orm, nó bheadh deis agam, iarracht a dhéanamh ar fhadhbanna uilig na tíre seo a leigheas.
Ba é an chéad rud a dhéanfainn nó coirpigh uilig na tíre seo a ghabháil agus a chur isteach in Ionad Ceartaithe, agus sa tslí sin, chuirfinn deireadh láithreach le mí-iompar ár ndaoine, idir óg agus aosta. Ansin, de réir mar a bheadh a gceacht foghlamtha acu, ligfinn saor arís iad, ar choinníoll nach mbrisfidís an dlí arís, agus go bhfanfadh siad glan amach ó choirpeacht, agus aindlí.
Nuair a bheadh sin déanta agam, d’fhéachfainn chuige, go mbeadh teacht isteach réasúnta ag chuile oibrí sa tír, agus ghearrfainn cáin trom ar mhilliúnaithe na tíre seo. Chuirfinn tuilleadh airgid ar fáil do na scoileanna agus do na múinteoirí. Chuirfinn deireadh le fadhb na n-ospidéal, agus nuair a bheadh an meid sin déanta agam, d’iarfainn ar an bpobal a dtuairimí fhéin a chur ar fáil don Rialtas, sa tslí go mbeadh muid in ann freastal orthu, mar ba chóir.
.
Deirtear uaireannta, gur pobal ciníoch muid anseo in Éirinn. An gceapfá go bhfuil an ceart ag na daoine adeireann sin?
.
Tá agus Níl. Mar sa chéad áit, nach ndeirtear sa tseanfhocal, gur cara gach duine go dtéann a bhó isteach i do gharraí. Bhuel, is é an chás céanna ag na hinimircigh é. Chomh fada is a fhanann siad ina dtír fhein, bíonn muid breá cairdiúil leo, agus fiú, bheadh muid sásta chuile chabhair a chur ar fáil dóibh, chomh fada is a fhanann siad ansin, ach nuair a thagann siad isteach sa tír s’againne, agus nuair a éiríonn postanna gann, ansin, ní bhíonn muid chomh cairdiúil sin ar fad leo, agus má tharlaíonn gur daoine gorma iad, na hinimircigh a thagann isteach chugainn agus a thógann na postanna ganna sin, bhuel! ansin éiríonn eascairdeas idir sinne agus na gormaigh sin. An té a thabharfadh sin faoi deara, is dócha go gceapfadh sé, agus go ndéarfadh sé, gur ciníochas lom atá á chleachtadh againn, ach i ndáiríre, dá mba dhaoine as Contae eile sa tír seo, a dhéanfadh an rud céanna sin, mhúsclófaí an t-eascairdeas céanna chucu, i gcroíthe na ndaoine a fágadh gan obair.
I ndáiríre, déarfainn fhéin nach bhfuil muid ciníoch in aon chor, ach go mbíonn drugall ar chuile dhuine, glacadh leis an rud atá strainséartha, ach chomh luath is a chuireann muid aithne cheart ar na hinimircigh, bíonn muid chomh cairdiúil leo is a bheadh muid le duine as ár dtír fhéin.
.
Céard é do mheas ar lucht polaitíochta na tíre seo?
.
Ba chóir a rá i dtosach, go bhfuil daoine ann, a cheapann, nach dtéann le polaitíocht, ach an dream a dteastaíonn uathu crónán ar mhaithe leo fhéin, agus b’fhéidir go bhfuil an corr-pholaiteoir ann, a bheadh sásta breab a ghlacadh, ar mhaithe le fábhar a dhéanamh do dhuine eicínt, agus sa tslí sin bíonn siad sásta dearmad a dheanamh de leas an phobail, ach is é mo thuairim fhéin, go bhfuil polaiteoirí againn sa tír seo, atá chomh maith, agus chomh macánta, agus níos fearr déarfainn, ná na polaiteoirí a gheofá in aon tír eile ar domhan. Anois, is féidir a rá go n-íoctar go maith iad as a saothar, ach ní bréag ar bith é a rá, go mbíonn ar an bPolaiteoir bheith i mbun a shaothair ó mhaidin go hoíche, Domhnach is Dálach, agus ó cheann ceann na bliana, nó caithfidh sé freastal ar shaoránach ar bith a thagann chuige ag lorg cabhrach.
I láthair na huaire seo, tá daoine ann a deireann seo, agus daoine a deireann siúd, faoinár dTaoiseach, Bertie Ahearne, ach, is annamh a chloiseann tú duine den dream sin ag labhairt faoin méid oibre a dhéanann an fear sin, ar mhaithe lena Thír, gan tracht in aonchor ar a ndéanann sé ar mhaithe lena Pháirtí, nó ar mhaithe lena Phobal. Iarr ar na daoine sin, a dtugann sé cabhair dóibh, cén cineál duine é Bertie, agus déarfaidh siad leat, nach bhfuil a shárú mar pholaiteoir le fáil ar dhroim talún.
Sea, caithfidh mé a rá, go bhfuil meas, agus dhá mheas, agam fhéin ar an lucht polaitíochta, as a ndúthracht, as a macántacht, agus as a dtír-ghrá, nó is dream iad, a chaitheann a gcuid ama ag saothrú ar son an phobail, agus nach deacair daoine dá leithéid sin a fháil, na laethe seo.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Silíní Searbha
Peadar Bairéad
(“It’s not whether you win or lose, it’s how you play the game”)
Scores count too!
Caithfidh mé a admháil dhuit anois gur chuir mé fhéin suim inár gcluichí náisiúnta ó thús, nó is cuimhin liom bheith ag éisteacht le tráchtaireachtaí ar na cluichí céanna sin breis is seachtó bliain ó shoin, taobh amuigh de shiopa an Bhreathnaigh, ar Chnoc na Droime, in Iorras. Ach is féidir liom a rá, nach cuimhin liom cluiche ar bith de na cluichí sin uilig a bheith chomh corraitheach, greamaitheach, spéisiúil, le cluichí na bliana reatha seo, 2014, agus ní beag ná suarach an focal é sin. Ba mhaith liom bhur n-aire a dhíriú i dtosach, ar na cluichí Leathcheannais sa Pheil, Mhaigh Eo v Ciarraí, agus Áth Cliath v Dún na nGall. Ní go minic a d’fheicfeá cluichí a imríodh chomh dian, calma, fearúil, leis na cluichí sin, agus bíodh gur fágadh mám maith daoine díomách, croíbhriste, ina ndiaidh, ag an am gcéanna, fágadh mám maith eile gliondrach, éadromchroíoch.
Níl fúm tagairt a dhéanamh, san alt seo, do na cluichí iománaíochta a imríodh i mbliana, nó scríobh mé píosa anseo, cupla seachtain ó shoin faoin eipic iománaíochta úd, a imríodh idir Chill Chainnigh agus Luimneach, sa Chluiche Leathcheannais i gCraobh na hÉireann, agus d’dhéadfadh sé tarlú go scríobhfainn píosa eile, ar ball, faoi’n gcluiche atá le himirt fós, má fheictear dom, go bhfuil gá lena leithéid, ach idir an dá linn, ba mhaith liom labhairt go macánta faoin chaoi a dtéann na cluichí uilig seo i bhfeidhm orm fhéin.
Ar Chipíní!
Sul má chaitear an sliotar, nó an chaid, isteach, le tús a chur leis an lascadh, is leis an leadradh, bím fhéin suite go deas socair os comhair an teilifíseáin agus mé ag fanacht go foighdeach le tús an chluiche. Ní gá a rá, go mbím ag súil go mbeidh an bua ag ceann áirithe de na foirne a bheidh páirteach sa choimeascar, ach chomh luath is a chuireann an moltóir tús leis an ngleáradh, tagann athrú mór ar mo dhearcadh ar an gcluiche céanna sin, nó in ionad bheith im iománaí neodrach ar an gclaí, ag baint taitnimh as scil agus clisteacht na himeartha, éiríonn mé leataobhach ar fad ar thaobh na foirne úd a roghnaigh mé. Chomh fada is a bhaineann sé liomsa, bíonn chuile shórt ag iarraidh mí-ádh agus díomua a tharraingt anuas ar m’fhoireann-sa! Fiú, ní éalaíonn an moltóir bocht fhéin saor ó cháineadh ach oiread. Tá sé an-deacair sásamh ceart a bhaint as cluiche agus mé i ngreim na mímhacántachta sin. Breathnaigh orm, agus mé suite ansin im chathaoir, mé ar chipíní, agus gan fonn ar bith orm Cothrom na Féinne a thabhairt d’éinne, taobh amuigh dem’ fhoireann tofa fhéin. Anois, tar éis tamaill, nuair a fheictear dom, nach bhfuilim ag baint taitnimh nó toit’ as an gcluiche, éiríonn liom, greim scóige a bhrieth orm fhéin, agus éiríonn liom ansin, iachall a chur orm fhéin breathnú ar chúrsaí go fuarchúiseach. Uaireannta ní tharlaíonn sin go dtí go mbíonn an cluiche thart, agus ansin, bíonn ar mo chumas scannán na cuimhne a ath-thochrais, agus ansin, agus teannas an chluiche scaoilte, bíonn ar mo chumas lán-taitneamh a bhaint as scileanna agus as cumas iontach na n-imreoirí. Ansin bainim taitneamh agus sásamh as an gcluiche corraitheach, taitneamhach, sin.
Bua nó Díomua?
Bhain mé taitneamh faoi leith as an gCluiche Leathcheannais sa Pheil idir Maigh Eo agus Ciarraí, i mbliana, ach nuair a bhí an cluiche faoi lántseoil, b’fhacthas dom go raibh leathchuma á dhéanamh ag an moltóir ar bhuachaillí Mhaigh Eo, agus go raibh feall i ndiaidh feille á dhéanamh orthu ag buachaillí na Ríochta, ach ansin, agus an cluiche thart, bhí ar mo chumas comhghairdeas a dhéanamh le foireann Chiarraí tar eis a mbua sa Chluiche Leathchainnais sin.
Le críoch a chur le hiarracht na seachtaine seo, ba mhaith liom a rá, go bhfuil an t-ádh dearg orainne sa tír seo go bhfuil Peileadóirí agus Iománaithe den scoth againn, lenár gcroí a thógáil, deireadh seachtaine i ndiaidh dheireadh seachtaine. Nár laga an Rí fhéin iad, agus gura seacht fearr a bheas siad uilig bliain ó inniu.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
.
(Athfhoilsiú ar phíosa a scríobh mé anseo, píosa maith ó shoin, le léiriú, gur beag athrú a tháinig ar thuiscint daoine ar “Fair Play” san idirlinn…..B’fhéidir freisin, nárbh olc an smaoineamh é, súil a chaitheamh ar iompar na n-imreoirí gairmiúla, agus a dtuiscint siúd ar na rialacha, a chuireann Cothrom na Féinne in áirithe dá gcéilí imeartha)
Peadar Bairéad
.
Sport! “How Are yeh ?”
Istigh sa chistin a bhí mé nuair ba bheag nár tógadh den chathaoir mé le raic amuigh ag an doras tosaigh. Sea! ár seanchara, Séimí an Droichid, ‘sé a bhí ann. Thuig mé láithreach go raibh scéal mór eicínt ag dó na geirbe ag Séimí bocht s’againne.
“Do chéad fáilte isteach, a Shéimí.” arsa mé fhéin, “Tar isteach agus suigh síos ansin, go bhfaighe mé braoinín uisce as an gcuinneog dhuit.”
“Nár laga an Rí fhéin thú, tógfaidh mé oiread na fríde den uisce céanna sin.” Thóg Séimí na mire an ghloine, a raibh taoscán maith den stuif chrua inti agus lig le fána é.
That game again!
“Aon scéal nua agat?” arsa mé fhéin
“Nach bhfuil a fhios ag an saol Fodlach nach bhfuil ach scéal amháin i mbéal gach éinne, an lá beannaithe seo.”
“Agus cé’n scéal é fhéin?” arsa mise.
“An é nach raibh tú ag breathnú ar an dara cluiche peile sa tSraith Idirnáisiúnta idir na hAstrálaigh agus na hÉireannaigh?”
Ar an drochuair, tharla go raibh.
“Agus an é nár thaitin an cluiche céanna sin leat, a Shéimí?”
“Conas a thaitneodh a leithéid de scliúchas le fear spóirt ar bith?”
“Ach a Shéimí, ní raibh ann ach piosa spóirt, níor maraíodh éinne, agus bhí roinnt mhaith peile, den scoth, le feiceáil sa chluiche céanna sin.”
“Píosa spóirt! an ea? Nach bhfuil a fhios ag an saol go dtógann spórt an croí, agus go dtugann sé seal faoisimh agus caitheamh aimsire don lucht féachana, ach, chomh fada is a bhaineann sé liomsa, tá teorainn chaol, chinnte, idir spórt agus troid nó cogaíocht, agus dár liomsa, chuaigh na hAstrálaigh de rúid, thar an teorainn chéanna sin, sa chaoi nach raibh sa seó ar fad ach ainm cluiche, a thug deis dóibhsean srian a ligean lena meon bagrach, trodach. Sea, b’fhéidir nár maraíodh éinne, ach nach raibh an baol ann i gcónaí go dtarlódh a leithéid?”
You didn’t like it then?
“ Agus an bhfuil tú ag rá liom nár thaitin an cluiche sin in aon chor leat?”
Tá! Chomh fada is a bhain sé liomsa, is amhlaidh a chuir an cluiche céanna sin déistean, fearg, agus náire orm.”
“Ach, a Shéimí, nach raibh scileanna iontacha peile ag na hAstrálaigh chéanna sin?”
“D’aontóinn leat sa mhéid sin, agus de bharr na scile céanna sin, ní raibh gá ar bith leis an bhfearg, nó leis an dímheas a léirigh siad dá gcéilí imeartha.”
“Fan ort nóiméad amháin ansin, a Shéimí, ach nach bhfeicfeá an cineál céanna ionsaithe á ndéanamh ar imreoirí i bpáirceanna imeartha, anseo i dtír bhán na hÉireann freisin?”
I said it all before!
Bhuel, sin agat cuid den phíosa a scríobh mé anseo, tamall ó shoin anois, tar éis do na hAstrálaigh imreoirí na hÉireann a leadradh is a leonadh, ar mhaithe le bua a fháil orthu.Tá súil agam áfach, go mbainfear leas as an mí-iompar sin anois, le srian a chur feasta, leis an mbullaíocht, agus leis an imeaglú, atá tar éis sleamhnú isteach inár gcluichí Gaelacha fhéin le scathamh, faoi mar ba iompar inghlactha i gcúrsaí spóirt é. Níor chóir dúinn deis buaite, nó buailte, a thabhairt riamh don bhullaí, nó is duine é nach dtuigeann céard is spórt ann. Tá súil agam freisin, go mbeifear sásta, agus ábalta, srian a choinneáil ar bhullaíocht agus ar imeaglú i Sraith Chluichí Idirnáisiúnta na bliana seo, a imreofar anseo in Éirinn, in eireaball na bliana seo, agus tá súil agam, go mbainfear taitneamh, agus sásamh, as bheith á n-imirt agus as bheith ag breathnú orthu, freisin.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
T a l b o t v T a l b o t ( 1 8 5 6 .)
.
********************************
.
My Dream of You………………………………………………………………………2001.
le
Nuala O’Faolain……………………………………………………………….£12.99 (€16.49)
.
*****************************************
.
Ní gá dhom a rá, gur bhain Nuala Ó Faoláin clú agus cáil amach di fhéin lena dírbheathaisnéis, “Are You Somebody?” nó tá a fhios sin ag madraí an bhaile fhéin, faoin am seo. D’fhan an leabhar céanna sin ar bharr liosta na leabhar mór-ráchairte, anseo in Éirinn, ar feadh sé sheachtain is fiche, agus d’fhan ar liosta na ndeich leabhar ab fhearr, ar an New York Times, ar feadh ceithre mhí, agus tar éis di an t-éacht sin a dhéanamh, seo anois í, agus a céad úrscéal ag sciobadh na craoibhe leis, i bhfad agus i ngearr. Geallaimse dhuit é, gur beag údar a bhaineann clú agus cáil amach chomh sciobtha sin. Anois, caithfidh mé a admháil, ag an bpointe seo, nár léigh mé fhéin an chéad leabhar sin uaithi, an dírbheathaisnéis, “Are You Somebody?” agus ba de thaisme a tháinig mé trasna ar an dara leabhar seo, “My dream of You,” agus ó tharla go raibh an oiread sin cainte faoin gcéad leabhar, shocraigh mé ar thriall a bhaint as an dara ceann! Ní raibh aiféala ar bith orm gur dhein, nó caithfidh mé a rá, gur bhain mé taitneamh nár bheag as léamh an leabhair chéanna sin. Leabhar sách mór atá ann, nó tá 447 leathanach le fáil idir a chlúdaigh istigh. De ghnáth, bheadh leabhar den fhaid sin ró-fhada domsa, ach eisceacht ba ea an ceann seo. Ach, nár chóir dom iompu ar an leabhar fhéin anois?
.
Ar bhealach, cheapfá gur dírbheathaisnéis eile atá anseo againn, nó insíonn an príomhcharachtar a scéal dúinn, agus ag an am gcéanna, í ag déanamh chuile iarracht ar fhadhb Talbot v Talbot a scaoileadh. Téann sí ó cheann go ceann den dá ábhar sin, go réidh, nádúrtha, inchreidte. Caitlín, an t-ainm atá ar an bpríomhcharachtar seo, Caitlín de Búrca, nó Kathleen Bourke. Rugadh in Éirinn í, ach níor ró-gheal a bhí ag éirí lena clann abhus, agus ba bheag grá a teaspáineadh do Chaitlín, nó do bhaill eile na clainne sin. Ba é toradh a bhí ar sin, nó gur thug Caitlín Sasana uirthi fhéin, le linn a hóige, agus le linn di bheith ansin, casadh Hugo uirthi, agus chuaigh sí in éintíos leis, fad is a bhí sise ag staidéar le bheith ina hiriseoir, agus bhí Hugo, ag an am gcéanna, ag gabháil don dlí, agus ag staidéar ceird na hiriseoireachta freisin. De réir cosúlachata, ní raibh an oiread sin grá i gceist i cibé gaol a bhí eatarthusan, ach oiread, nó má bhí, ní raibh sé buan. Ar aon chuma, ba le linn na tréimhse sin a chaitheadar i bhfochair a chéile, a thug Hugo fótachóip de chúis cholscartha, a leagadh os comhair Theach na dTiarnaí, i Sasana, sa bhliain 1856, ina raibh “Mr Talbot of Talbot House in Ireland” ag iarraidh ar an Teach sin colscaradh a thabhairt dó óna bhean, Marianne, toisc gur dhein sí adhaltranas le fear oibre ar Eastát an Talbóidigh, fear dárb ainm dó William Mullan. Chuir Caitlín suim, agus dhá shuim, sa chúis sin, agus choinnigh sí i ngiorracht fhad láimhe di é, go ceann i bhfad ina dhiaidh sin.
“ kept the pages of the Talbot Judgement safe, and even before I read the whole thing properly, I could always have put my hand on it in the dark.”
Tugann sí an t-eolas sin go léir dúinn sa Réamhrá, nó is dócha go bhfuil dúshraith an scéil le fáil sa mhéid a thugann sí dúinn sa “Prologue” céanna sin.
Mar adúradh thuas, d’fhág Caitlín an tír seo agus í an-óg fós. B’as Kilcrennan di, áit a raibh cónaí uirthi, i Shore Road, giota taobh amuigh den bhaile sin. Tar éis di tamall a chaitheamh i Sasana, d’éirigh idir í fhéin agus Hugo, agus fágadh lei fhéin í. Tháinig a cara, Caroline, ábhar múinteora, i gcabhair uirhi áfach, agus ar ball, fuair sí post mar iriseoir, ag obair ar Travel/Write. Thug an post sin deis di an domhan a thaisteal, ag fáil amach faoi ionaid éagsúla, a gcuirfeadh léitheoirí na hirise sin spéis iontu. Thaitin an obair go mór lei, agus bhain sí ard-ghradam amach di fhéin, sa phost sin. Ba é Alex, a bhí i mbun na hirise sin, agus bhí meas an domhain ag Caitlín air, cé go mba fhear é, nár éirigh leis éaló fós ó thionchar a mhamaí, dár lei. Faoin am sin áfach, bhí an mam céanna sin i mbéal an bháis. Sea, agus fuair cara eile lei, Jimmy, puncán homaighnéasach, bás obann freisin. Tríd is tríd, ag an am áirithe sin, bhí an tóin ag titim as an saol sámh a bhí tógtha aici, thall.
.
Ag an am sin, thosaigh sí ag smaoineamh arís ar an Judgement úd, Talbot v Talbot, agus ba é deireadh na mbeart é, nó gur shocraigh sí ina haigne, filleadh ar Éirinn, agus tamall a chaitheamh, thíos i “Ballygall”, le taighde a dhéanamh ar an scéal a bhí taobh thiar den cholscaradh úd, a raibh trácht air sa bhfótachóip, a thug a leannán, Hugo, di, blianta fada roimhe sin, toisc go mba sa dúiche sin a tharla eachtraí na cúise réamhráite.
Ballygall being, according to the Ordnance Survey map of 1842, the name of the small town at the gates of the Mount Talbot estate.”
Bhí breis is triocha bliain caite ag Caitlín thall, ag an am sin, agus í in aois a leathchéad. Ar deireadh thiar, bhuail sí bóthar, agus d’fhill ar thír a dúchais, le taighde a dhéanamh, nó le bheith i measc a muintire, nó…b’fhéidir nach raibh fios fátha a cuairte aice fhéin fiú, ach ba é deireadh na mbeart é, ghur thuirling a heitleán ag Aerfort na Sionainne. Fuair sí gluaisteán ar chíos ansin, agus thug a bóthar ó thuaidh, go Ros Comáin, uirthi fhéin. B’ait lei na comharthaí bóthair a fheiceáil i nGaeilge, ach thaitin sin lei, ar bhealach eicínt.
“The road signs brought a sting to my eyes. Aerphort. Lár an Cathair. An Tuaisceart.
Now, wait a minute? You can’t even speak Irish.
Yes, I can, a little bit. I know a lot of words. I know songs.
I began to sing – Anois teacht an Earraigh –“
B’fhéidir nach raibh “Lár an Cathair”, thar mholadh beirte, ó thaobh na Gaeilge de, ó iriseoir oilte, ar chóir di comharthaí bóthair a bhreacadh síos, go cruinn, cúramach, ach scaoilimis tharainn é, nó don chuid is mó, tá na giotaí Gaeilge a úsáideann an t-údar sa scéal seo, thar a bheith cruinn.
I ndeireadh na dála, shroich sí “The Talbot Arms”, teach ósta sa mbaile sin, Ballygall. Chuir sí aithne ar lucht an tí ósta sin, agus chuir siad, go háirithe an t-únaeir, Bertie, ar an eolas í. “The Talbot Arms” a bhí uaithi, ach tugadh le fios di nárbh é sin an t-ainim a thugadh na dúchasaigh air, a thuilleadh.
“But nobody calls it The Talbot Arms – it’s Bertie’s place.”
Tugadh bheith istigh di, agus ba ghearr go raibh sí i mbun oibre. Is dócha go raibh ar intinn aice leabhar a scríobh ar scéal úd na dTalbóideach, ach cá bhfaigheadh sí an t-eolas a bhí ag teastáil chomh géar sin uaithi, le feoil a chur ar chnámharlach na nótaí úd, a fuair sí ó Hugo, blianta fada roimhe sin. Chuir sí aithne ar Miss Leech iarleaharlannaí an bhaile, agus ba mhór go deo an méid eolais a bhí aicese ar chúrsaí na dúiche sin, sea, agus d’éirigh lei freisin, “the Paget Pamphlet”, a chur ar fáil di sa leabharlann. B’in leabhrán a scríobh gaol le Marianne, dárb ainm dó Paget, á cosaint ar chúisimh a naimhde. Bhí sé ag éirí níos deacra, agus níos deacra, fios fátha gach scéil a fháil, de réir mar a chuaigh sí ar aghaidh lena cuid taighde. Agus gan dabht ar domhan, bhí dhá thaobh ar an scéal seo, faoi mar a tharlaíonn go minic, i gcás scéalta casta dá leithéid. Seo mar a chonaic Caitlín an scéal, i dtosach….
Richard and Marianne T. and their daughter came to Mount Talbot in 1847 or 8. William Mullan came to household as groom in 1849. Three years later, Richaard T. sought first a separation in the Ecclesiastical Court in Dublin, and then a full divorce in the House of Lords. The Judgement is the account of what the three Law Lords said about the evidence, and their verdict, in the divorce case. The testimonies they based their decision on are as follows….”
Agus thug sí ansin an fhianaise a bhí i gcoinne Marianne, sa chúis dlí sin, i dTeach na dTiarnaí.
.
Bhuel, níl fúm anois an scéal ar fad a insint duit anseo. Tá faitíos orm, go gcaithfidh tú fhéin an leabhar a léamh duit fhéin, ach ba chóir dom, ag an bpointe seo, tagairt a dhéanamh do rud amháin eile, a chuireann casadh neamhghnách sa scéal casta seo.
Fad is a bhí Caitlín i mbun a cuid taighde i “Ballygall”, casadh leannán nua uirthi, agus Shay an t-ainm a bhí air. D’éirigh siad an-mhór le chéile, ach dár ndóigh, bhí Shay chomh pósta, cheana, agus a d’fhéadfadh sé a bheith, ach mar sin fhéin, bhí sé sásta ceangal de chineál eicínt a shnaidhmeadh idir é fhéin agus Caitlín. Is dócha go bhfeiceann an t-údar gaol idir scéal Chaitlín, agus scéal Mharianne, ar bhealach amháin, nó ar bhealach eile, agus caithfidh sí críoch amháin, nó críoch eile a chur leis an gceangal sin, ar ball.
.
Rud eile a thugann tú faoi deara sa scéal seo, nó chomh héasca agus a shleamhnaíonn an t-údar, óna bhfuil ag tarlú thart uirthi i “Ballygall”, go dtí an saol eile, a chaith sí thall i Londain, nó i measc a muintire fhéin, ar Shore Road, agus siar ansin sa stair lei babhta eile, go dtí laethe Mharianne Talbot, díreach i ndiaidh an Ghorta mhóir.
Bhuel, tá faitíos orm, go gcaithfidh mé thú a fhágáil ansin, ach mé ag súil go bhfaighidh tú an leabhar duit fhéin, agus go ndéanfaidh tú é a léamh, ar do sháimhín só, mar tá mé beagnach cinnte go mbainfidh tú taitneamh as, nó gan dabht ar domhan, is sciliúil an píosa oibre é, agus is taitneamhach, spreagúil, spéisiúil an sceal é.
Go dtí an chéad uair eile.
Slán.
*******************
Peadar Bairéad
*******************
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I m B é a l a n P h o b a i l .
***************************************************
.
“The Curious Incident of the Dog in the Night-time”……………………….2003.
by…………………………………………………………………………………………………………….
Mark Haddon………………………………………………………………………………£10.99.
.
****************************************
Leabhar an-neamhghnách isea é seo, ina léiríonn an t-údar, Mark Haddon, a thuiscint agus a shuim in aigne agus i gcroí an ghasúir seo, Christopher John Francis Boone, a bhfuil cineál Autism, ar a dtugtar Asperger’s, air. Leabhar Lorgaireachta, scríofa agus curtha inár láthair, ag an ngasúr céanna sin, atá leagtha os ár gcomhair anseo, ag an údar ildánach seo. Léiríonn an t-údar dúinn an taighde agus an dian-staidéar atá déanta aige ar mheon an té atá gafa in eangach aisteach, neamhghnách, an ghalair seo. Féach mar a chuireann an t-údar óg seo tús lena scéal……
“It was 7 minutes after midnight. The dog was lying on the grass in the middle of the lawn in front of Mrs Shears’ house. It’s eyes were closed. It looked as if it was running on its side, the way dogs run when they think they are chasing a cat in a dream. But the dog was not running or asleep. The dog was dead. There was a garden fork sticking out of the dog….”
Sin an tús, agus nuair a scrúdaíonn an gasúr seo, Christopher Boone, an scéal, tuigtear dó, gur deineadh an madra bocht seo a dhúnmharú, agus teastaíonn uaidh dul ar thóir an dúnmharfóra, nó chomh fada is a bhaineann sé leis-sean, tá an té sin chuile phioc chomh holc leis an té a mharódh duine daonna.
An exciting opening!
Bhuel, tá an Leabhar Lorgaireachta seo á scríobh ag Christopher anois, agus chomhairligh Siobhán, duine dá chomhairleorí, dó, tosú le heachtra a chuirfeadh a léitheoirí faoi gheasa, agus dár leis fhéin, sin an fáth ar thosaigh sé le marú an ghadhair. Ach teastaíonn uaidh anois, é fhéin a chur in aithne dá léitheoirí, agus seo mar a dhein sé é…..
My name is Christopher John Francis Boone. I know all the countries of the world and their capital cities and every prime number up to 7507.
Feictear dúinn anseo, go bhfuil a aigne an-fhoirfe i réimsí áirithe léinn. Tá an-ghreim go deo aige ar Mhatamaitic, agus ar Eolaíocht, ach tá sé lag go maith ina thuiscint ar chúrsaí daonna. Ní chuireann sé stró ar bith air “Leibhéal A” a bhaint amach sa Mhatamaitic, agus tá’s ag an lá nach aon ribín réidh é sin, ach ag an am gcéanna, ní thuigeann sé céard is greann ann! agus ní bhainfeadh sé adhmad ar bith as scéal grinn. Ach fillimis ar an scéal…..
Fad is a bhí Christopher ansin, agus an madra marbh ina bhrosna aige, tháinig úinéir an ghadhair, Mrs Sears, ar an bhfód, agus í ag béiceach in ard a cinn is a gutha. leag Christopher an madra ar an dtalamh, agus ansin chuir Mrs Sears fios ar na Póilíní.
Arrested!
Ar ball, tháinig na póilíní ar an láthair agus cheistigh siad é.
‘How old are you?’ he asked.
I replied. ‘I am 15 years and 3 months and 2 days.’
‘And what, precisely were you doing in the garden?’ he asked.
‘I was holding the dog,’ I replied.
‘And why were you holding the dog?’ he asked.
Chuir na ceisteanna uilig sin isteach go mór ar mo dhuine, agus cé gur mhaith leis madraí, agus póilíní, níor tugadh a dhóthain ama dó le freagra sásúil a chumadh, agus ba é a rinne sé, i ndeireadh na dála, nó luí ar an dtalamh agus tosú ag cneadach, ag iarraidh é fhéin a shuaimhniú agus torann bodhrach na hócáide a chur ar neamhní. Níor thaitin sin leis na póilíní, agus rinne fear acu iarracht Christopher a chur ar a chosa arís….
“The policeman took hold of my arm and lifted me onto my feet.
I didn’t like him touching me like this.
And this is when I hit him.
The policeman looked at me for a while without speaking. Then he said, ‘I am arresting you for assaulting a police officer.’
This made me feel a lot calmer because it is what policemen say on television and in films.”
Ní call dom a rá, gur ligeadh amach ar ball é, agus go ndeachaigh sé ar aghaidh lena chuid lorgaireachta.
The killer confesses.
Píosa maith amach sa scéal, admhaíonn athair Christopher dó, gurbh eisean a rinne an beart, le dioltas a dhéanamh as Mrs Sears, ar chúiseanna áirithe pearsanta. Bhuel, chuir sin an lasair sa bharrach, agus ba é críoch na mbeart é nó gur thug Christopher aghaidh ar chathair mhór Londain, agus é ag iarraidh teacht ar a mháthair, a bhí ag cur fúithi sa chathair sin lena leannán, Mr Sears, fear céile Mrs Sears, ar lei an madra. Chuirfeadh an chuid sin den scéal an croí trasna ionat, nuair a fheiceann tú na deacrachtaí uilig a bhí le sárú ag Christopher bocht, fan na slí. Chuaigh sé ar an traein, é fhéin agus a pheata, francach beag ceansaithe, agus chomh maith le sin, bhí “Swiss Army Knife” ina phóca aige, len é fhéin a chosaint, in am an ghátair. Bhainfeadh an méid a d’fhulaing sé, fan an aistir sin, deoir asat, ach ar deireadh thiar, bhain sé ceann a scríbe amach, agus chuir an eachtra céanna sin cor ina chinniúint, agus i gcinniúint a thuismitheoirí freisin.
More than detection.
Éiríonn leis an údar seo dán an ghasúir seo a chur in ár láthair agus é ag iomrascáil leis an saol, le saol mór millteach nach dtuigeann sé, agus saol mór freisin, nach dtuigeann eisean. Agus bíodh gur thosaigh an leabhar mar Leabhar Lorgaireachta, d’éirigh leis an údar ildánach seo, saol Christopher fhéin, agus scéal a thuismitheoirí freisin, a leagan os ár gcomhair amach, agus chomh maith le sin arís, éiríonn leis na deacrachtaí, agus na fadhbanna, a bhí le scaoileadh acu triúr, agus iad ag iarraidh teacht ar réiteach eicínt ar a gcás, agus ar a ngaol lena chéile, a chur ar phár. Caithfear a admháil nach chuile lá a chasfadh leabhar dá leithéid seo id’ líon, agus bheadh ionadh orm mura dtaitneodh an scéal seo le léitheoirí an cholúin seo. Mar sin, má chastar ort é, bí cinnte go mbainfidh tú chuile dheoir tuisceana as, sul má chuireann tú uait é!
An-leabhar, an-scéal, an-sheans ar scéal lucht “Autism” a thuiscint, agus nach fearrde chuile dhuine againn an tuiscint chéanna sin a bheith aige ar an ngalar neamhghnách seo?
****************
Peadar Bairéad.
****************
.
.
.
.
English 
Gaeilge