by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Cainneach Achadh Bó
Peadar Bairéad
Cathair Álainn Chainnigh
.
“The next, the stubborne Newre, whose waters gray
By faire Kilkenny and Rossponte boord,”
…..Spencer…..
Ní haon ionadh in aon chor é, go bhfuil muintir na cathrach seo bródúil as a n-ionad cónaithe anseo cois Feoire, nó bheadh sé deacair áit chomh hálainn leis a fháil sa bhith críoch. Sea, agus oireann áilleacht na háite do shéimhe, agus do chineáltas, a muintire. Ní haon ionadh mar sin, gur mheall an áilleacht chéanna sin uimhir do-áirithe deoraithe chuici thar na céadta bliain. Níor Osraíoch críochnaithe é Cainneach fhéin, fear a shéid isteach anseo ó Dhoire, b’fhéidir, bíodh go ndeirtear go mba Osraíoch déanta í a mháthair, Mál, a raibh cáil na naofachta bronnta ag daoine uirthi sa dúiche seo. File oilte taistil ba ea a athair Lughadh a chuir faoi i nDoire, file a raibh cáil tuillte aige i bhfad agus i ngearr.
Rugadh Cainneach s‘gainne i gContae Dhoire, thart ar bhliain ár dTiarna, 515, agus cailleadh é sa bhliain 600, rud a d’fhág go raibh bunaois mhaith aige tráth bhásaigh sé. Chaith sé seal ag déanamh léinn i Mainistir Chluain Ioraird, áit ar casadh Naomh Colmcille air. Ar ball, i lár chaogaidí an séú haois sin, thug sé cuairt ar an Róimh, le beannacht an Phápa a fháil ar a chuid misinéireachta ina thír dhúchais fhéin. Chomh luath is a d’fhill sé ar Éirinn, chuaigh sé i mbun oibre, ag bunú cealla in áiteacha éagsúla. Thug sé cuairt ar a sheanchara ó Chluain Ioraird, ar Cholmcille, a bhí ag leathadh an deascéil óna phríomh ionad misinéireachta ar Oileán Í. Ba ghearr go raibh sé ag saothrú leis thall ansin, áit ar bhunaigh sé roinnt ceall, do chum glóire Dé.
Ar Chuairt na bhFilí
Is cuimhin liom fhéin, tráth raibh mé in Albain, ar Chuairt na bhFilí, roinnt blianta ó shoin, gur thugamar cuairt ar oileán beag ar chósta thiar na tíre sin, arb ainm dó, ‘Tíríodh’ (Tiree) agus le linn ár gcuairte, thugamar cuairt ar scoil ansin, a raibh sruth lánGhaelice inti, agus nuair a mhínigh mé fhéin dóibh gurbh as Chill Chainnigh dom, dúradar go raibh fothrach sheanmhainistreach ar chósta an oileáin sin, ar a dtugtaí, Kil Chainnech. Tuigeadh domsa ag an am, go mba Chainneach eile a bhí i gceist sa mhainistir sin, ach tá mé den tuairim anois, go mba é Cainneach s’againne fhéin a thóg cill san ionad iargúlta sin, tarraingt ar mhíle go leith bliain ó shoin anois. Bhuel! nach fánach an áit ina bhfaighfeá breac, arsa mise liom fhéin, an lá céanna sin.
Achadh Bó
Níor chaith Cainneach an chuid eile dá shaol ar Oileán Í áfach, nó ar Oileán Thíríodh ach oiread, nó tuigeadh dó, go raibh gá lena chúnamh i dtír seo na hÉireann freisin, agus chuige sin, bhrostaigh sé anall. Chaith sé roinnt mhaith ama ag leathadh an deascéil i Ríocht na Mí agus in Osraí freisin, ach, ba in Achadh Bó, i gContae Laoise, a thug Rí na dúiche sin ionad Mainistreach dó. Ba san ionad sin, a bhí Suí Chainnigh ar feadh roinnt mhaith blianta, agus ba ón ionad céanna sin a rialaíodh Fairche Osraí, anuas go dtAn ‘Sudetenland’í an dara haois déag, b’fhféidir, nuair a aistríodh lárionad na fairche sin go Cill Chainnigh fhéin . Ach chuir Diarmaid leathshúileach Mac Giolla Phádraig críoch lena Shuí ansin, nuair a dhóigh sé baile Achadh Bó, agus nuair a mhill sé scrín agus taisí an Naoimh san ionsaí sin, i lár an cheathrú haois déag.
Táid ann adeir, gurbh é Cainneach s’againne a chuir críoch le réim na nDraoithe sa tír seo, nuair a fuair sé bua ar an Ard-draoi fhéin agus a lucht leanúna anseo i gCill Chainnigh. B’fhéidir gurbh ‘in an chúis gur roghnaigh sé an t-ionad seo le cill a thógáil ann, thart ar an áit a bhfuil Ardeaglais Chainnigh sa lá atá inniu ann, mar a bhfuil a dúshraith sin fós i dteangmháil le cré stairiúil Chill úd Chainnigh, a foirgneamh ina sheasamh ar fhothracha na Cille sin, agus mar a bhfuil a Túr Cruinn ag síneadh méire i dtreo na síoraíochta atá mar sprioc ag an duine daonna.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
IRIS ón IMEALL 2
.
(This week we continue our review of what was written here, about the above Magazine, in 2001.)
.
Céide
( Leanaimid linn ag cur síos ar ábhar an ailt úd le Kevin Hegarty.)
.
Déanann sé, (Kevin Hegagrty), tagairt do Dhiagaire cáiliúil eile, do Hans Kung, fear a bhfuil a lán le rá aige faoin eaglais i saol an lae inniu. Ach críochnóidh mé an tagairt seo don chéad alt san eagrán seo de Chéide, le athlua beag eile, as an alt suimiúil seo le Kevin Hegarty, ina ndéanann sé tagairt don chineál eaglaise a theastódh uainn uilig sa todhchaí.…
“This is a programme worth fighting for. Perhaps the Irish Church might with profit concentrate less on the veneration of the relics of a great Continental Saint and more on reflection on the ideas of a great Continental theologian.”
Anois b’fhéidir nach n-aontóinn fhéin le chuile rud san alt sin, agus ní aontóinn, ach, ag an am gcéanna, caithfidh mé a admháil go ndeachaigh an t-alt céanna sin i bhfeidhm go mór orm, nó chuir sé iachall orm, athbhreithniú a dhéanamh ar chúrsaí, agus dearcadh an scríbhneora mhisniúil seo a chur sa mheá, le mo thuairimí a athscrúdú.
Corrbhíog…
Agus caithfear a admháil, go mbaineann an iris seo an chorrbhíog sin asainn. Cinnte, déanfaidh sé maitheas dúinn, bíodh nach n-aontódh muid le chuile rud atá ann. Ná ceaptar anois, nach bhfuil san iris seo, ó thús deireadh, ach alt sin Kevin Hegarty, nó tá an iris chéanna sin lomlán le haltanna eile den scoth, arbh fhiú do dhuine iad a léamh, ceann ar cheann. Ach níor chóir dom gan tagairt a dhéanamh do chuid de na hailt eile atá le fáil taobh istigh de chlúdaigh na h–irise ealaíonta seo
Tá alt spéisiúil ón iriseoir, John Cooney, faoi’n gCairdinéal agus Celia Larkin, ina ndéanann sé iniúchadh ar thionchar, agus ar thodhchaí, na faidhbe a cruthaíodh le cuirí a seoladh chuig na haíonna a bhí le tioinól, le bronnadh an hata dheirg ar an gConnailleach a cheiliúradh. Mar is gnách, ní bheifeá ag súil go mbeadh an t-iriseoir seo go huile is go hiomlán ar thaobh an Chairdinéil!
Tá píosa breá ó pheann Richard Douthwaite, ar an gcaoi a éiríonn le Kerala an lámh in uachtar a fháil ar chóras eacnamaíochta na haoise seo. Ansin, tá píosa suimiúil, spreagúil, ag Joe O Toole, ag cur síos ar an gcaoi a chuireann pobail an lae inniu i gcoinne an oiread sin rudaí…Féach mar a chuireann sé fhéin é…
Posters say – NO –
“GRAIGUE SAYS “NO” TO MASS.”
“Yes, there it was on a large billboard on the way into the town. I suppose, I thought, in our increasingly intolerant society it was only a matter of time before the bigots took over. You would have thought that they would have left the Mass alone, but the roads of Ireland are now littered with big “NO” posters. They will range over Dumps, Incinerators, Powerlines, Communications Masts, Houses, Water charges, Bin charges, Interpretative Centres, Concerts, Social Housing, Sheltered Accommodation, Immigrants, Travellers, etc., etc.”
.Ní gá dhom a rá, go bhfuil an scríbhneoir céanna sin ábalta craiceann a chur ar a scéal,30/06/2001
agus é ar a chumas freisin, a thaighde a dhéanamh go críochnúil, éifeachtach.
Alt spreagúil ag Donncha O Connell ar Abbeylara, ina scrúdaíonn sé bun agus barr scéal chasta sin Abbeylara. Tá ann freisin, cupla píosa faoin ngás a fionnadh amuigh ón gcósta thiar, i dtoibreacha gáis na Coirbe.
Tá léirmheas ar dhráma Chonor McPherson ann, alt ar chúrsaí ealaíne, agus ní fhágtar an fhilíocht as an áireamh, ach oiread, san iris spreagúil seo.
Fáiltíonn Enda McDonagh roimh iris nua, “REA. – A Journal of Religion, Education and the Arts-.
Agus le fírinne an tsean ráitis -faoin bhfíon ab’ fhearr a choinneáil go dtí an deireadh,- a chruthú, tá cupla alt spéisiúil, in eireaball na hirise thiar, ceann leis an “Ridire”, agus an ceann eile le Brendan Hoban, fear a ndéanaim trácht ar a chuid scríbhneoireachta, go rialta. Altanna breátha spéisiúla, arbh fhiú do dhuine ar bith iad a léamh. Mar sin, ní gá a rá go molfainn an iris seo.. Ceannaigh, léigh, agus coinnigh í. Bainfidh tú taitneamh agus adhmad aisti inniu, amárach, agus lá is fuide anonn freisin.
Ach, cár imigh an sioc?
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Dear Tom, After a number of searches for “I mBéal an Phobabil” in this week’s edition of the Kilkenny People, I failed to find it, and I am now sending on a new piece for the next edition. The first piece will keep for a later week, as it is a book review.
However, might I ask you to give the Irish Article a definite visibility on the page, so that, at a glance, I, or the reader, would recognise instantly that this is the Irish Article, otherwise, many of my readers will miss spotting its presence on the page. Just as it is easy to spot the Religious Article, or Gerry Moran’s column, or other such columns, I’m sure that one of your team could lay out a simple heading for the Irish column, giving the name…..I mBéal an Phobail……and showing the byline, two things that would make it also easily recognisable.
Sincerely
Peter.
.
.
cloch ar a charn, place a stone on his cairn; méaróg, pebble; snas, shine; gaibhniú, forging; is é a fhad is a leithead é, the long and the short of it is; ceannródaithe, pioneers; lia os a leacht, a memorial stone on a burial mound.
.
I m B é a l a n P h o b a i l
Cloch ar a charn
Peadar Bairéad.
Ar bhás Mhicheál Davitt
Tráth raibh mé fhéin im ghasúr ag fás suas in Iorras na scéalta, i dtriochaidí na haoise seo caite, bhí de nós againn cloch a chaitheamh ar charn, chuile bhabhta a ghabhaimis thairis, ar ár mbealach dúinn chun na scoile, nó ag filleadh ar ais uaithe tráthnóna, agus ba é a bhí sa charn céanna nó carn cloch, a d’fhás suas go nádúrtha, ar fhód báis dhuine eicínt, go háirithe dá mba dhuine é a maraíoch ag an ionad, nó duine a bhásaigh go hobann, ar an láthair sin. Ba i gcuimhne Luke Lyons a tógadh an carn atá i gceist agam anseo, deartháir, is dócha, don Déan Lyons, a bhí ina shagart paráiste ar Pharáiste na Cille Móire in Iorras, blianta fada sular tháinig muidinne ar an bhfód lenár méaróga a chur ar an gcarn céanna sin, maidin is tráthnóna. D’fhan mé dílis don nós sin le linn m’óige, agus anois fiú, tar éis imeacht na mblianta, imríonn an nós sin a dhraíocht doilfe orm fós, agus nuair a fhaigheann cara, nó gaol, ceannaire, nó file, dár gcine, bás obann, buaileann an fonn mé láithreach úsáid a bhaint as mo pheann, nó mo ríomhaire, le méaróg fhoclach a chumadh, le caitheamh ar charn an t-é atá imithe uainn ar Shlí na Fírinne. Nach bhfuil a fhios ag fia is ag fiolar anois, gur sciob an bás obann curadh cáiliúil eile dár gcine uainn, nuair a fuair an file ildánach sin, Michael Davitt, bás obann, ar an 20 Meitheamh 2005, in aois a chuig bliana déag is dhá scór. Nuair a smaoiníonn tú air, nárbh é dhein an saothar mór i ngearraimsir.
A Pháirt i nGluaiseacht na Gaeilge
Corcaíoch ba ea an Daibhídeach agus é bródúil i gcónaí as a dhúchas. Tugadh grá don Ghaeilge dó, tráth raibh sé ag freastal ar an Mainistir Thuaidh, agus d’éirigh leis snas a chur ar a chuid Gaeilge, trí thréimhsí a chaitheamh i nGaeltacht Mhúscraí agus i gCorca Dhuibhne. Ba ghearr go raibh páirt ghníomhach á ghlacadh aige i ngluaiseacht na Gaeilge, agus na gcearta sibhialta. Ar ball, d’éirigh leis dul le cumarsáid, go háirithe, mar láithreoir teilifíse
Ghlac sé páirt mhór i ngaibhniú ghluaiseacht filíochta a bunaíodh timpeall ar an Iris “Innti”, nó is dócha go raibh cumas cinnireachta agus eagraíochta i smior na gcnámh ann.
Is é a fhad is a ghiorracht, go raibh Michael Davitt ar cheann de cheannródaithe ghluaiseacht na Gaeilge, thar bhlianta fada, agus ag an am gcéanna, thuigfeá nach raibh aon chur i gcéill ina dhúthracht, ach go raibh sé lom dáiríre ag saothrú na filíochta is na teanga dhó. Chomh maith le sin uilig, chaith sé seal ag obair le Gael Linn, agus d’dhág a rian fhéin ar Shlógadh. B’fhear é freisin, a d’fhoghlaim ceird chasta na teilifíse, agus ba léiritheoir den scoth é. Sea, agus cuir le sin, go raibh cumas ceoil ar an ngiotár ann, agus go mba amhránaí binn é freisin. Gan dabht ar domhan, mothóimid uainn é sna blianta atá romhainn amach, nó ní raibh an fear seo ach ar bhruach a fhoirfeachta nuair a tháinig gadaí na speile caime len é a tharlú uainn, ach b’fhéidir go raibh gá acu leis, ar an dtaobh eile, lena gcroí a thógáil lena scileanna, lena ghreann, lena dháiríreacht agus lena shoineantacht.
Bhí breacaithne agam fhéin air
An raibh aithne agam fhéin air, an ea?
Ar éigean é, ach tharla gur casadh ar a cháile sinn, anseo sa chathair álainn, thíos Tigh Bhollard, scathamh de bhlianta ó shoin, nuair a tháinig Michael chugainn, le cuid dá dhánta a léamh dúinn. Níl dabht ar domhan, ach go ndeachaigh sé i gcionn go mór ar a lucht éisteachta, an oíche sin, lena scileanna scéalaíochta agus filíochta. B’fhear é go raibh an greann de shíor ag fiuchadh ann, ar ócáid dá leithéid, nó b’aisteoir den scoth é agus é ag cur a phearsa fhéin i láthair a lucht éisteachta.
Tá leabhar dá chuid filíochta os mo chomhair amach, anois díreach, agus an píosa seo á scríobh agam. Sea, agus ar an gclúdach tosaigh, tá pictiúr den bhfile, gona ghruaig chatach, gona spéaclaí airgeadfhonnsaithe, gona shúile glinne, dáiríreacha, gona mhionghaire leochaileach, neirbhíseach, agus scríofa ar an gclúdach tosaigh céanna sin tá:-
SELECTED POEMS
1968 – 1984
ROGHA DÁNTA
le MICHAEL DAVITT
Ach sé an rud is luachmhaire a bhaineann leis an leabhar céanna sin anois, dár liomsa, nó go bhfuil, scríofa ar an gcéad leathanach, i scríbhinn an fhile ildánaigh fhéin:-
Do Pheadar
le dea-mhéin
Bollards
3/2/88.
Níl dabht ar domhan ach gur scríobh sé an rud céanna ar leabhair eile a ceannaíodh ansin Tigh Bhollard, an oíche chéanna sin, ach chomh fada is a bhaineann sé liomsa, teachtaireacht ón bhfile fhéin chugam atá sa scríbhinn chéanna sin anois, sea agus tabhair faoi deara, gur tharla an eachtra sin breis is seacht mbliana déag ó shoin anois, tráth nach raibh an dá scór fhéin sroichte ag an bhfile.
Lia os a leacht
Chuir mé spéis ar leith i ndán a scríobh sé faoi Mháirtín Ó Direáin, file, agus b’fhéidir nárbh olc an smaoineamh é, athlua a dhéanamh air anseo, nó sílim go n’oirfeadh na véarsaí céanna do Mhicheál Davitt fhéin.
.
Crannlaoch
do Mháirtín Ó Direáin
.
Coigil do bhrí
A fhir an dáin
Coigil faoi thrí,
Bí i do chrann.
.
Sheas ar leac an tinteáin
Duilliúrdhánta ina láimh
Glór mar cheol toirní
Súil dharach an chrannlaoich.
.
Dearcán solais dár thuirling
De ruachraobh anuas
Phréamhaigh i ndán ar lár
Ar lomghoirtín is d’fhás.
.
B’fhéidir nárbh olc an dán sin mar lia os a leacht. Solas na soilse, agus síocháin síoraí, dá anam uasal Gaelach.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Criostóir Ó Tuama ar lár
Peadar Bairéad
(This week we mourn the death of Criostóir Ó Tuama)
Anois, bíodh nach raibh aon ró-aithne agam fhéin ar Chriostóir Uasal Ó Tuama, ag an am gcéanna, samhlaítear dom, go raibh aithne mhaith agam air thar bhlianta fada. Ba é an chéad chaoi ar chuir mé aithne air, nó trí dhaltaí dá chuid a tháinig go Coláiste Chiaráin lena gcúrsa Meánscolaíochta a dhéanamh. Tharla go raibh an Ghaeilge á múineadh agam sa Choláiste sin, ón mbliain 1966, go dtí an bhliain 1988, tráth a ndeachaigh mé ar scor, agus i rith an ama sin uilig, geall leis, bhí Criostóir ina Phríomhoide i scoil Bhaile Róibín. I rith an ama sin, chuir mé aithne ar roinnt mhaith dá dhaltaí agus ba ghearr i mbun na Gaeilge i gColáiste Chiaráin mé nuair a thug mé faoi deara, go raibh an-chumas Gaeilge ag gasúir na dúiche sin, ach thug mé suntas faoi leith do chuid de na gasúir a rinne freastal ar Scoil Chriostóir. Ba gheall le cainteoirí dúchais roinnt acu. B’in mar a chuir mé aithne ar an nGael díograiseach, dílis sin, a chéaduair. Agus, ar ball, blianta ina dhiaidh sin, bhí áthas orm go bhfuair mé deis le sin a chur in iúl do Chriostóir fhéin. Conas a tharla a leithéid, an ea?
De Thimpiste
De thimpiste, faoi mar a tharlaíonn go minic i gcás dá leithéid. Tharla gur scríobh mé píosa faoi Ghairdín an Ghorta i mBaile Roibin, agus gur foilsíodh é sa cholún seo, agus go gairid ina dhiaidh sin, fuair mé glaoch telefóin ó Chriostóir, agus ní call dom a rá, gur chuireamar cúrsaí trí chéile, ach go háirithe, cúrsaí na teanga s’againne. Agus tharla nach raibh ár ndóthain ama againn le cúrsaí a chíoradh i gceart, agus thug Criostóir cuireadh chun a thí dhom. Dúirt mé go dtabharfainn cuairt air, amach anseo, ach arís, mar a tharlaíonn go minic i gcás dá leithéid, thagadh rud eicínt sa mbealach orm chuile bhabhta, agus ba é deireadh an scéil é, nár éirigh liom an chuairt sin a thabhairt air riamh ó shoin, agus faraoir géar! chaill mé an deis sin, agus anois, tá sé ró-dhéanach chuige, ach nach é sin an saol agat? Ach, bíodh nár éirigh liom an chuairt sin a thabhairt air, d’fhanamar i dteangmháil le chéile trí chorr litir agus trí ghlaonna telefóin, anois is arís. Ón dteangmháil sin, bhí sé soiléir go mba Ghael díograiseach, dílis, é Criostóir agus go raibh spéis aige i ngach gné den saol Gaelach sa phobal a bhí thart air.
Gáirdín an Ghorta
ach chomh fada is a bhaineann sé liomsa, is é Gairdín an Ghorta an leacht is mó a choinnóidh a chuimhne glas in Osraí, go ceann i bhfad, nó ba shaothar gan chúiteamh é, gan dabht ar domhan. Agus mar chloch phréachain ar an ngnó sin go léir, d’éirigh leis, an tUachtarán, Mary Robinson, a mhealladh go Baile Róibín leis an nGairdín céanna sin a oscailt go hoifigiúil, sa bhliain 1999. Ní gá dhom tagairt a dhéanamh do na tionscnaimh go léir a raibh lámh ag Criostúir iontu lena linn, leor ceann acu a lua anseo. Rinne sé cion fir le scéim uisce a thosú i mBaile Róibín sa bhliain 1957. Bhí an t-ádh ar Bhaile Róibín gur tháinig an Gaeilgeoir líofa aneas ó Bhaile Bhúirne chucu i dtús na gcaogaidí agus gur fhan sé leo mar Phríomhoide uaidh sin go ndeachaigh sé ar scor. Ní haon ionadh mar sin, go mbíodh togha na Gaeilge ag gasúir na scoile sin.
Criostóir ar lár
Crann eile inár gcoill anois sínte,
Nó tá Criostóir Ó Tuama faoin bhfód,
Is bearna bhaoil fágtha inár gcosaint,
Bearna nach líonfar gan stró.
.
Shaothraigh sé Ghaelachas Osraí,
Is d’fhorbair an teanga gan locht,
Beidh cuimhne anseo feadh na mblianta
Ar an Máistir a shaothraigh gan sos.
.
Dúinn is ceart a cháil a mhóradh
I gCríocha Fáil, ó thonn go tonn,
Dúinn is cóir a ghlóir a fhógairt,
Anois is choích’, abhus is thall.
.
Solas na soilse dod’ anam uasal,
Is áit ag bord geal Rí na Réad
Go raibh agatsa inniu is feasta,
I measc na Naomh i nDún gheal Dé.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Dá mbeinnse im’ sheasamh i gceartlár mo dhaoine 3
(Cuairt ar Iorras na nIontas)
Peadar Bairéad
Ar Fhód mo Dhúchais arís
Bhí fúinn fós, cuairt a thabhairt ar Iorras na nIontas, sára mbeadh ár saoire thiar thart, agus dá bharr sin, nuair a tharla go raibh cuma mhaith ar an Aoine, an seachtú lá d’Iúil, agus nuair a bhí chuile shórt socraithe againn sa Ballina Manor Hotel, i mBeal an Átha, bhuaileamar an bóthar siar go breá luath an lá sin, nó theastaigh uainn lán na súl a bhaint as chuile shórt, thiar sa tsean-áit. Sheas Néifin Mór go ríoga ar thaobh na ciotóige agus chuir sé fhéin agus na sléibhte eile fáilte romhainn, chomh maith. Tri Chros Uí Mhaoilíona linn agus chun tosaigh ansin i dtreo Bheannchor Iorrais. Mhothaíomar uainn Túr Bhord na Móna fan an bhealaigh, thar Dhroichead an Cheoil linn ar luas, nó níor stopamar le ceol a bhaint as a shlat droichid, trí Bheannchor linn agus muid ag déanamh iontais den bhfeabhas a bhí tagtha ar an mbaile sin le himeacht na mblianta, agus ar deireadh thiar shroicheamar Béal an Mhuirthead.
Chaitheamar lón breá sásúil sa Broadhaven Bay Hotel agus radharc álainn againn ar Chuan an Inbhir agus ar an taobh tíre ina thimpeall.
Ag taisteal sa Mhuirthead
Nuair a bhí cúl curtha againn ar idir ocras agus tart, bhuaileamar bóthar arís, agus tar éis cuairt a thabhairt ar an tseanáit thiar, leanamar linn trí thailte méithe an Mhuirthead. Thugamar aghaidh ar dtús ar Ionad Deirbhile, ach ar an droch uair, bhí an tIonad dúnta ag an am sin, ach bheartaíomar filleadh ar an áit, ar ball, agus srian níor tharraingíomar ansin nó gur shroicheamar an Fód Dubh fhéin ar ghob theas na Leithinse, agus ó tharla go raibh an lá go breá, grianmhar, bhí radharc thar na bearta againn ar thír is ar thrá, ar shliabh is ar mhá, agus geallaimse dhuit é, gur bhaineamar lán na súl as chuile radharc acu. Ar ball, bhuaileamar bóthar arís, agus an turas seo, chuamar siar i dtreo an Fháil Mhóir agus tar éis dúinn cuairt a thabhairt ar Thobar Dheirbhile, bhuaileamar siar Bóthar a’ Chongo, le radharc a fháil ar Naicil, agus ar Ghlais, mar ar tógadh tithe sna triochaidí, do phobail Inis Cé, tráth ar aistríodh ó na hoileáin iad, i ndiaidh Bháthadh mór Inis Cé, sa bhliain 1927. Chaitheamar seal ansin ag breathnú uainn ar na hOileáin, a bhí mar bhraisléad thart le cósta, os ár gcomhair ansin.
Ar ár mbealach ar ais
D’fhilleamar ar an Eachléim ansin agus bhuaileamar isteach ar Ionad Deirbhile arís, ach, faraoir! ba é an scéal céanna arís é, agus ní raibh le déanamh againn ansin ach bóthar a bhuaileadh arís. Shroicheamar baile na Druime ar ball, agus thug mé cuairt ar an tseanáit, mar ar tógadh mé, i bhfichidí na haoise seo caite, ach, mo bhrón! ba é an scéal céanna arís é , nó ní raibh duine ar bith ag baile, ag an am, agus ní raibh le déanamh againn ansin ach cuairt a thabhairt ar Reilg Nua na Croise, mar a bhfuil roinnt mhaith de mo mhuintir curtha. Thug sin deis dúinn paidir a chur lena n-anamnacha, agus arís thugamar faoi deara an bhail álainn a bhí curtha ar an Reilg chéanna sin le blianta anuas. bhí an áit deas leibhéalta, an féar lomtha sa timpeall, agus bail deas néata curtha ar na huaigheanna. Agus ó tharla san áit sin muid, shocraíomar ar dhul siar píosa beag eile go bhfeicfeadh muid Seanmhainistir na Croise fhéin. Rinneamar sin, agus chaitheamar seal ag guairdeall thart, ag breathnú ar na huaigheanna agus ar fhothracha na Seanmhainistreach fhéin, a sheasann go bródúil, calma, os cionn na mara móire ansin, agus í ag breathnú amach thar cuan ar Oileán álainn, ársa, Inis Gluaire. Ansin, bhíomar ar ár mbealach ar ais go dtí an Manor Hotel, i mBéal an Átha, agus geallaimse dhuit é, gur bhaineamar taitneamh as an dinnéar breá, blasta, a leagadh os ár gcomhair, sa Teach Ósta sin, agus muid ag breathnú anuas ar iascairí stuama ag iascaireacht go foighdeach in uiscí iascmhara na Muaidhe móire ansin os ár gcomhair amach. Ba lá dár saoil é!
.
.
.
.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
D e i r e a d h R é
(This week we view a changing past, as recorded here a number of years ago.)
Deireadh feasta le ‘Boarders’
Ó, a Thiarna! ach nach iomaí scoláire cónaithe a chaith seal de bhlianta, ag déanamh léinn, i Hallaí ársa Choláiste Chiaráin anseo i gCill Chainnigh, ó bunaíodh an institiúid chéanna sin, sa bhliain 1782, díreach tar éis aisghairm na bPéindlithe. Is cuimhin le cuid againn na searmanais a cuireadh ar siúl ansin, sa bhliain 1982, nuair a bhí comóradh an dara céad á cheiliúradh ansin. Ní bréag a rá, gur tháinig maithe agus mór-uaisle Éireann uilig chugainn, an tráth úd, le bheith páirteach linn sa cheiliúradh sin, nó admhaíodh go forleathan, an t-am sin, gurbh é an Coláiste s’againne, an mheánscoil chaitliceach ba shine sa tír seo, agus ní focal beag nó suarach é sin.
Athruithe iomadúla.
D’imigh sin áfach, agus tháinig seo, agus in áit a bheith ag ceiliúradh ócáide móire eile anois, is amhlaidh atá an lá buailte linn nuair a chuirfear deireadh le Coláiste Chiaráin mar Choláiste Cónaithe. Ní chuirfear críoch leis an gColáiste mar Institiúd Léinn áfach. Leanfaidh an Coláiste ag freastal ar ógánaigh Osraí, ar bhealach a oireann don lá atá inniu ann. B’iad na hEaspaig Troy agus Dunne a shaothraigh go dian sa bhliain 1782, le chuile dheis a thabhairt do Choláiste Chiaráin oideachas oiriúnach a chur ar fáil do Chaitlicigh an dúiche seo, mar nach raibh fáil ar a leithéid, i gCríoch Fodla, an tráth úd.
Oideachas baile, feasta.
Níor chuir mé fhéin aithne ar an gColáiste oirirc, ársa, seo, go dtí Geimhreadh na bliana 1966. Bhí roinnt blianta caite agam i mbun oibre cois Life, agus bhí mé ag éirí tuirseach den Phríomhchathair, faoin am sin agus ar an ábhar sin, shocraigh mé ar mo sheolta a ardú, chomh luath is gheobhainn an deis chuige. I Samhain na bliana sin 1966, léigh mé i gceann de na nuachtáin, go raibh múinteoir Gaeilge ag teastáil uathu i gColáiste Chiaráin anseo i gCill Chainnigh. Chuir mé isteach ar an bpost sin, agus ar ball, fuair. Taobh istigh de roinnt seachtainí, bhí mo chip is mo mheanaithe bailithe agam, agus mé ar mo bhealach aneas. An Luan dár gcionn, bhí mé i mbun oibre i Hallaí ársa Choláiste Chiaráin.
Freastal fada, fial.
Ar mo chéad turas chun an Choláiste, ba bheag nár bhain áilleacht na háite radharc na súl díom. “Seo an áit domsa feasta,” arsa mise liom fhéin, “seo an áit a gcríochnóidh mé mo laethe mar mhúinteoir.” Ní call dom a rá, go mba Chliarscoil é Coláiste Chiaráin freisin, ag an am, agus ál maith ábhar sagairt á n-oiliúint ansin, le saothrú i bhfíonghoirt an Tiarna, ó cheann ceann na cruinne. Ba mhór é cabhair na n-ábhar sagairt céanna sin i seoladh na meánscoile, mar chinnirí, agus mar mhúinteoirí creidimh. Ach, ní horthusan a tharraing mé mo scéal, an babhta seo, ach ar na scoláirí cónaithe, a rinne freastal ar an gColáiste sin Chiaráin, ón mbliain 1782 anuas. Sea, agus caithfidh mé a admháil anseo gur baineadh geit asam nuair a léigh mé sa Kilkenny People, go rabhthas le críoch a chur leis an ngné sin d’obair an Choláiste i ndeireadh Bhealtaine na bliana 2004, nó snadhmadh mo dhán-sa agus dán na scoláirí céanna sin le chéile, thar thréimhse dhá bhliain is fiche, agus chomh fada is a bhaineann sé liomsa, bheadh sé deacair agam, a gcomh-mhaith de dhaltaí a fháil áit ar bith faoi luí na gréine, Nár laga an Rí fhéin iad, sna laethe ata romhainn amach.
Seo thios Rosc a chum mé do dhaltaí Choláiste Chiaráin roinnt blianta ó shoin….
Rosc Choláiste Chiaráin.
Through life’s many hazards, through life’s busy days,
We Kieran’s Household will follow his way,
Through work and through study,
Through play and through prayer,
We carry his message of love and of care.
Chorus
We follow St Kieran
The wide world through,
Let’s cheer for the old School.
St. Kieran’s Abú.
Sea, agus véarsa amháin eile, má sea!
So here’s to the old School, wherever you are,
To the College that shaped us,
Let’s follow it’s star.
The Winter is past now, let’s unite and sing,
Both Clerics and Laymen, let’s till for the Spring.
.
.
English 
Gaeilge