dosheachanta, unavoidable; corruair, occasionally; saol ábhartha, material world; ní beo dó, it’s not alive; adhmad a bhaint as scéal, to make sense of it; d’fheac a nglúna, genuflected; cianta, ages; fíonghort, vineyard; comhluadar, community;
.
A Changing World
Peadar Bairéad.
Bíodh go bhfuil a fhios agam, go bhfuil athruithe áirithe dosheachanta, ag an am gcéanna, caithfidh mé a admháil, nach mó ná sásta a bhím leo, corruair. Athraíonn rialtais, páirtithe polaitíochta, impireachtaí, ceannairí, agus modhanna cogaíochta, ach tá’s ag an saol, go mbaineann na hathruithe uilig sin leis an saol ábhartha, saol a bhíonn ag síor-athrú, agus áit a gciallaíonn athrú beatha, ach nach scéal eile ar fad é, chomh fada is a bhaineann sé leis an saol spioradalta? Ní bhímid ag súil le hathruithe sa saol sin, ach i ndáiríre, nach iad an dá mhar a chéile iad? Agus sa réimse sin freisin, nach ionann athruithe agus beatha, nó an rud nach n-athraíonn ní beo dó. B’in cuid de na smaointe a rith liom, agus mé ag iarraidh adhmad eicínt a bhaint as an scéal a bhí sa Kilkenny People , dár dáta, an 15ú de Mheán Fómhair na bliana seo, 2005.
What story?
Cén scéal é fhéin, an ea?
An scéal le Sean Keane faoi thodhchaí an Black Abbey, agus an Friary, anseo i gCathair Chill Chainnigh. Táthar den tuairim anois, go bhfuil baol ann, nó b’fhéidir níos mó ná sin, fiú, go gcaithfidh na hOird sin cúlú ón gcathair s’againne, gan aon ró-achar, nó níl dóthain baill acu leis na Manistreacha sin a choinneáil sa tsiúl, go fadtéarmach. Bhí sé éasca go maith dul chun cainte liomsa, tar éis dom na scéalta céanna sin a léamh, nó chomh fada is a bhaineann sé liomsa, is chuid dílis de shaol ábhartha agus de shaol spioradálta na Cathrach Áille seo iad araon. Nach deacair an chathair seo a shamhlú gan na seoda luachmhara sin bheith ag spréacharnach go glé, geal, soilseach, ina coróin? Agus nuair a smaoiníonn tú ar na glúnta ar fad Cainneach, a d’fheac a nglúna, agus a d’adhair a nDia, i Séipéil na Mainistreacha céanna sin, thar na cianta, tuigeann tú ansin, méad agus meáchan an chinnidh sin. Sea, mh’anam, ní inné ná inniu a tháinig na hOird sin chun na Cathrach Áille seo, le saothrú i bhFíonghort an Tiarna anseo i bPríomhchathair Osraí. Ach caithimis súil siar i dtosach, sula ndéanfaimid iarracht ar bith ar an dá shúil a chaitheamh romhainn.
363 years
Tháinig na Caipisínigh go Cill Chainnigh, a chéaduair, sa bhliain 1642, sin trí chéad seasca is trí bliana ó shoin anois, sea, agus nach iomaí sin duine ar dhein siad freastal orthu i rith na tréimhse fada sin? Bhí meas ag daoine orthu ó thús, nó d’fhan na Caipisínigh cóngarach don chosmhuintir, chuile lá riamh, agus bíodh go raibh an saol crua go maith acu ar theacht go Cill Chainnigh i dtosach dóibh, níor chrua an saol sin ná saol na cosmhuintire fhéin ar dhein siad freastal orthu. Faoi dheireadh an seachtú haois déag áfach, nó go luath san ochtú haois déag, bhí ar a gcumas teacht chun cónaithe mar a bhfuil a Mainistir suite sa lá atá inniu ann, áit a raibh deis acu an uair úd “Alms House” a reachtáil. Ar ball, tharraing baill áirithe cáil ar Chomhluadar na gCaipisíneach i gCill Chainnigh, nó chaith an tAthair Maitiú fhéin, seal ag saothrú sa bhFriary. Tógadh an séipéal álainn atá acu sa bhFriary anois, sa bhliain 1848, agus dár ndóigh, ní call dom cur i gcuimhne don léitheoir, gur chaith an tAthair Albert Bibby seal anseo freisin, an fear úd a bhain cáil amach dó fhéin le linn Éirí Amach na Cásca 1916, agus fear a seoladh amach go Califóirnia ar ball, áit ar cuireadh i gceannas ar Mhisean Santa Ynez é, sa bhliain 1924, ach ar an drochuair, fuair an fear bocht bás ansin, sa bliain 1925.
Ach tá na laethe sin uilig thart anois, agus caithfidh Bráithre an lae inniu socrú a dhéanamh, sna blianta atá romhainn amach, cé acu a fhanfaidh siad anseo i gCill Chainnigh, nó an mbeidh orthu a seolta a ardú, agus bogadh leo amach as dúiche Osraí. Níl dabht ar domhan, ach go mothódh muid uainn iad, dá n-imeodh siad.
The Black Abbey
Ach céard faoin Ord eile a luaitear san alt spéisiúil thuasluaite? Céard faoi chomhluadar Doiminiceach an Bhlack Abbey?
Is é an scéal céanna acusan é, is dócha, toisc go bhfuil titim mhór tagtha ar uimhir na mball den Ord i gcomhluadar na Mainistreach sin. Agus arís nach é an feall go deo é, go bhfuil an baol ann go ndúnfaí an Mhainistir chéanna sin.
Agus an bhfuil an tOrd sin i bhfad ag freastal ar phobal Chill Chainnigh, an ea?
Abair é, a mhac! nó ba e William Marshall the Younger fhéin, a bhunaigh an Mhainistir seo do na Doiminicigh, ar bhruach abhann na Bréagaí, sa bhliain 1225! Smaoinigh air, go bhfuil na “Dominican Friars” ina gcónaí i measc na gCainneach, le tarraingt ar ocht gcéad bliain anois! Cuireadh an Mhainistir faoi chois, sa bhliain 1543. Baineadh úsáid aisti mar Theach Cúirte ar feadh tréimhse fada, agus ansin, teacht deireadh an ochtú haois déag, deineadh a séipéal a athchóiriú, ach níor baineadh úsáid aisti mar theach pobail, go dtí lár an naoú haois déag. Anois, ní dóigh go bhfuil baol ar bith ann go ndúnfaí an séipéal gleoite sin, fiú dá ndúnfaí an mhainistir fhéin, agus cinnte, sé an scéal céanna é, i gcás Séipéal an Friary. Ach nach deacair saol caitliceach na Cathrach Áille seo a shamhlú fiú, gan na hOird sin a bheith ag paidreoireacht anseo in ár measc. Deireadh Ré a bheadh ann dúinne uilig, gan aon agó.
Think of the future
Ach, mura bhfuil an dara rogha ag na hOird sin, na Caipisínigh agus na Doiminicigh, ach cúlú ó Chill Chainnigh, amach anseo, nach bhfuil sé in am ag Críostaithe na Deoise seo, i gcomhar le húdaráis na nOrd sin, smaoineamh ar thodhchaí na mainistreacha úd, anseo cois Feoire, tar éis ar fulaingíodh ina dtógáil, ina reachtáil, agus ina n-athchóiriú, thar na cianta, nár chóir go mbeadh leanúnachas eicínt ina n-ionad, agus ina gcuspóir, i bhfíonghort an Tiarna. Bhuel, sin mo chuidse den scéal agaibh anois, agus níl le déanamh agam anois ach rath Dé a ghuí ar na hOird chéanna sin, anois, agus sa todhchaí, freisin.
PS.
Mar aguisín leis an scéal seo, chuir mé glaoch telefóin ar an dá institiúd thuasluaite, agus d’fhiafraigh mé an raibh beartaithe acu an chathair seo a thréigint? Dúradh liom nach raibh siad fiú ag smaoineamh ar thada dá leithéid a dhéanamh, ach bíodh sin fíor nó ná bíodh, nach deacair a dhéanamh amach céard a tharlóidh sa todhchaí, agus fiú, nuair a smaoiníonn tú air, nach beag tionchar atá againne ar na cinnidh a thógfar sna blianta ata rómhainn amach, ach nach bhfuil ar mbuíochas uilig tuillte ag Sean Keane as an ábhar seo a fhiosrú agus a chur i mbéal an phobail.
.
English 
Gaeilge