Is beag aird a Rialtais Fheidearálaigh a dhírítear ar fhoréigean le gunnaí i Meiriceá! Sin an fhírinne shearbh atá soiléir gach uair a tharlaíonn mórshléacht eile sa tír. Ar an drochuair, tarlaíonn a leithéid go rómhinic ar fad. Dúnmharaithe tubaisteacha iad go léir a imrítear ar dhaoine neamhurchóideacha, go minic in áiteanna atá in ainm is a bheith sábháilte – áiteanna cosúil le scoileanna, ionaid adhartha, bialanna, agus siopaí. Ach nuair a dhúnmharaítear páistí soineanta gan taise mar a tharla go leor uaireanta –le fíorghairid in Uvalde, i Texas, agus nuair a thuigeann tú go bhfuil formhór na mbásanna sin inseachanta, caithfidh tú an cheist a chur: cad é faoin spéir atá cearr le Rialtas na Stáit Aontaithe? Tá na rialacháin a bhaineann le gunnaí ag éirí níos scaoilte an t-am ar fad, nuair atá a mhalairt ag teastáil go géar. Is í an fhadhb atá i gceist ná cumhacht thruaillitheach an airgid! Tá an Cumann Náisiúnta Raidhfilí (NRA), in éineacht le Poblachtánaigh sa rialtas feidearálach ag obair le chéile chun fealsúnacht an NRA a scaipeadh, fealsúnacht a chothaíonn cearta úinéireachta gunnaí do chách sa tír. Ní mar sin atá sé i dtíortha eile, agus bhí roinnt mhaith tíortha in ann foréigean le gunnaí a laghdú go suntasach.
Cad is féidir leo siúd a dhéanamh nach bhfuil ar acmhainn na Stáit Aontaithe a dhéanamh?
Freagairt éirimiúil agus thapa!
I gCeanada, sa bhliain 1989, nuair a dhúnmharaíodh ceithre bhean déag go barbartha ag ollscoil École Polytechnique i Montreal, cuireadh dlíthe nua i bhfeidhm maidir le gunnaí. Arís i 2020 tar éis sléacht eile agus trí dhuine dhéag maraithe ag fear gunna, cuireadh dlíthe nua i bhfeidhm chun coisc a chur ar airm ionsaithe agus airm uathoibríocha agus fiú ar na saghsanna piléar a bheadh ceadaithe a úsáid. I gCeanada, laghdaíodh an ráta dúnmharaithe go suntasach dá bharr sin go .5 dúnmharú as gach 100,000 duine le gunnaí gach bliain, i gcomparáid le ráta atá i bhfad níos airde – 4 dúnmharú as gach 100,000 duine sna Stáit Aontaithe. Fiú sna Stáit Aontaithe féin, níl ráta mar an gcéanna i ngach Stát – braitheann sé ar láidreacht na ndlíthe gunnaí atá i bhfeidhm. Tá níos mó ná 25 dúnmharú as gach 100,0000 duine i Mississippi, Louisiana agus Wyoming, agus ní taisme ar bith é go bhfuil na dlíthe gunnaí is laige sa tír ag na stáit sin.
Dála an scéil, rinne an Astráil agus an Riocht Aontaithe mar an gcéanna le Ceanada, agus chuir siad dlíthe níos déine i bhfeidhm tar éis mórshléachtanna ina dtíortha féin. D’ísligh siad an ráta dúnmharaithe go suntasach freisin.
Tá sé an-soiléir go bhfuil nasc idir láidreacht na dlíthe gunnaí agus mar sin an líon gunnaí atá i gcúrsaíocht, agus an ráta dúnmharaithe. Tharraing an tUachtarán Biden ár n-aird ar shampla amháin. Dúirt sé: “Cuireadh cosc ar airm ionsaithe sa bhliain 1994, agus thit an ráta dúnmharaithe le gunnaí. Chuaigh an dlí sin as feidhm i 2004, agus ansin mhéadaigh an ráta mórshléachtanna faoi thrí.”
Ar an mhórphictiúr sna Stáit Aontaithe, seo iad na staitisticí: Tá 400 milliún gunna ann, agus as an uimhir sin, timpeall 20 milliún gunna ionsaithe, cosúil leis an AR-15 ar úsáid go leor de na gunnadóirí iad chun damáiste as cuimse a dhéanamh.
Cén fáth?
Tá réiteach cruthaithe ann agus is é sin ná reachtaíocht gunnaí níos déine a achtú. Cén fáth nár tharla agus nach dtarlaíonn a leithéid sin sna Stáit Aontaithe nuair a chruthaigh tíortha eile go n-oibríonn an straitéis seo go feidhmiúil chun foréigean gunnaí a laghdú? Is é an comhoibriú an cur chuige atá i réim, go háirithe idir an NRA agus an Páirtí Poblachtánaigh. Faigheann na Poblachtánaigh tacaíocht airgeadúil agus faigheann an NRA tacaíocht polaitiúla i gcaidreamh siombóiseach eatarthu. Ach is drochmhargadh é sin do phobal na tíre a bhfuil orthu cónaí i dtír i bhfad níos dainséaraí dóibh go léir. Tá na Poblachtánaigh sa Seanad in ann bac a chur ar aon dlí gunna a thagann os a gcomhair, agus sin díreach a dhéanann siad. Chomh fada agus is féidir leis an NRA agus na Poblachtánaigh an bob sin a bhualadh ar dhóthain daoine, leanfaidh siad ar aghaidh mar sin. Idir an dá linn, is faoi gach stát atá sé a dlíthe gunnaí féin a chur i bhfeidhm chun an sléacht uafásach seo a laghdú.
English 
Gaeilge