by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
.
Millfear sinn uilig !
.
De thimpiste a tháinig mé ar chóip den seanleabhar úd a foilsíodh i dtús fhicidí na haoise seo caite, “Around the Boree Log,” agus rinne mé caol díreach ar an ndán sin, a gcuirimis uilig spéis ann, blianta fada ó shoin. Léigh mé ó thús deireadh é, agus ní fhéadfainn gan ceangal eicínt a fheiceáil idir an dán sin, “Said Hanrahan,” agus cás na tíre seo, i láthair na huaire seo. Níl le déanamh agat ach éisteacht le clabaireacht saineolaithe áirithe, ar an raidió, nó ar an teilifís, nó déan scribleáil na saoithe eile sin ar ár nuachtáin a léamh, agus iad ar a gcliatha fis, ag cur a ndán crua in iúl don chosmhuintir bhocht s’againne, agus tuigfidh tú céard chuige a bhfuilim. Dár leo, tá an tír bhocht seo imithe tigh an diabhail le roinnt bheag blianta anuas. Tá muid millte, briste, creachta, báite go dtí na cluasa i bhfiacha, agus gan ar ár gcumas na fiacha sin a ghlanadh. Sea, tá an sean-náisiún s’againne bancbhriste, bánaithe, dár leosan. Nach gcuirfeadh sin an dán “Said Hanrahan” leis an sagart úd, Patrick Joseph Hartigan, a scríobh faoin ainm cleite úd, John O’Brien, i gcuimhne do dhuine. Nach é an deilín céanna a bhíonn ag chuile shaineolaí acu…
“We’ll all be rooned”
Millfear sinn uilig, nó níl slánú i ndán dúinn, thíos nó thuas, ar dheis nó ar chlé. Féach mar a chuir an file é :-
“We’ll all be rooned”, said Hanrahan,
In accents most forlorn,
Outside the church, ere Mass began,
One frosty Sunday morn.”
Ba é cúis a bhí lena thuar éadóchais nó go raibh triomach mór ag cur in iúl do dhaoine, go raibh baol ann, go millfí féar agus barraí orthu, mura bhfaighidís braon fearthainne gan aon ró-mhoill…
“The crops are done; ye’ll have your work
To save one bag of grain;
From here way out to Back-o’-Bourke
They’re singin’ out for rain.
.
“If rain dont come this month,” said Dan,
And cleared his throat to speak-
“We’ll all be rooned,” said Hanrahan,
“If rain don’t come this week.”
Sea, an-chosúil leis na saoithe a thuarann bascadh, creachadh, is milleadh, orainn ó lá go lá, na laethe seo. Cheapfá go raibh na saoithe agus na saineolaithe seo ag baint na sál dá chéile ag iarraidh dán níos measa ná dán an fhir eile a thuar dúinn mar chine. Tiocfaidh an ECB. nó an IMF, isteach sa mhullach orainn, agus geallaimse dhuit é, go múinfidh na boicíní sin fios ár mbéas dúinn i ngearraimsir!
Nach cuma céard a tharlóidh?
Ach le filleadh ar Hanrahan…In am tráth, tháinig an fhearthainn, agus d’fhás agus d’fhorbair na barraí agus an féar, agus nuair a bhí a ndóthain fearthainne faighte ag na daoine uaisle seo, thosaigh siad ag clamhsán arís…
And every creek a banker ran,
And dams filled overtop;
“We’ll all be rooned,” said Hanrahan,
If this rain doesn’t stop.”
Agus in am tráth, stop an bháisteach, agus lean chuile shórt ag fás leis go buacach. Sea, agus bhí fear go glún “on Caseys place” arís, agus chuile dhuine breá, sásta le cúrsaí. Ach céard a tharlódh dá dtiocfadh triomach agus go mbeadh an féar sin i mbaol a dhóite? Seo mar a chuirtear sa dán sin é…
“There’ll be bush-fires for sure, me man,
There will, without a doubt;
We,ll all be rooned,” said Hanrahan,
Before the year is out.”
Is cuma céard a tharlódh sa todhchaí, tá ár gcaiscín meilte sea, agus ar gcosa nite freisin, nó creachfar sin uilig gan dabht ar domhan. Nach é sin an scéal a scaoiltear chugainn ó shaoithe úd na meán, agus ó roinnt áirithe Gaiscígh Dála. Nach cuma cén leigheas a moltar dár ngalar, déantar é a chaitheamh i dtraipisí gan aon ró-mhoill, mar nach n-oirfeadh sé dár gcás, dár leis na saineolaithe seo.
Teacht aniar agus spreacadh
Ach, nach bhfuiltear ag déanamh dearmad ar neart, ar theacht aniar, agus ar spreacadh an chine s’againne. Cine a mhair agus a tháinig slán ó ionradh na nDanar, agus na Normannach. Cine a tháinig slán ó ár agus ó shléacht an Ghorta Mhóir, agus cine a tháinig trí chogadh na saoirse agus trí chogadh na gcarad. Cine ar éirigh leo teacht i dtír tar éis chruatain agus chéasta chúlu eacnamaíochta thriochaidí an ocrais, agus ochtóidí an ghanntain. Cine a bhfuil scileanna, clisteacht, agus teacht aniar, gan teorainn iontu. Caithfear glacadh leis, go bhfuil sliabh ard le dreapadh againn, an babhta seo, ach más féidir linn cur le chéile, éireoidh linn. In am an ghátair a aithnítear na cairde!
Am an ghátair
Bhuel, seo am an ghátair. Seo an t-am le tírghrá, aontacht, agus comhar na gcomharsan, a athmhúscailt sa chine s’againne. Diúltaímis feasta do dhearcadh Hanrahan. Ní éirí amach a theastaíonn uainn faoin am seo, ní hea, in aon chor, nó is é atá uainn anois nó, éirí as easaontas agus sceanadh, agus ár ndúthracht uilig a dhíriú ar an ród seo romhainn. Sea, agus tá sé chomh maith dhúinn dearmad a dhéanamh ar an mbladar a scaoileadh chugainn laethe Chonradh Lisboa, faoi na cairde móra a bhí againn i gcroí na hEorpa. Cinnte beidh na cairde sin againn, chomh fada is nach dteastaíonn cúnamh airgid uainn! Cairde móra, how are yeh! Tiocfaimid slán, ach caithfimid cur chuige mar phobal aontaithe.
Sea, agus fear na bó faoin ruball, feasta!
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
a fhorbairt, to develop; Fealltóireacht, betrayal; scarúnaí, separatist; doshrianta, uncontrollable; féinsmacht, self-control; Aibhistín Naofa, Saint Augustine; do fríth liom, that I found; ionmhas, riches; claonadh folaigh, a hidden tendency
.
I m B é a l a n P h o b a i l
Áilleacht an tSaoil Seo 8
Peadar Bairéad
Pearse the Poet
Ní hamháin gur thug an Piarsach faoi ghearrscéalaíocht na Gaeilge a fhorbairt, agus a oiriúniú don aois inar mhair sé, ach thug sé faoin bhfilíocht freisin, agus é d’aidhm aige, iad a bhunú ar chaint na ndaoine, in áit iad a bhunú ar Ghaeilge chlasaiceach an Chéitinnigh. Tugtar faoi deara, go bhfuil an-chuid dá dhánta bunaithe ar bhás, ar aois, ar uaigheanna, ar ghiorra an tsaoil seo, agus ar fhealltóireacht. Breathnaigh ar “Mise Éire”, mar shampla, áit a gcaoineann sé an chaoi ar dhíol Éireannaigh a dtír fhéin.
“Mór mo náir,
Mo chlann féin do dhíol a máthar”.
Mac Donncha
Féach mar a labhair Tomás Mac Donncha, fear nár thaobhaigh leis an nGaeilge é fhéin, ach fear a thuig cúrsaí litríochta, féach mar a labhair sé faoi dhánta an Phiarsaigh, “Suantraí agus Goltraí”, ina leabhar “Literature in Ireland”……
“I think them good poetry, and true poetry. The note of the book is sadness, but in the most solemn poems there is exultation too.
The production of this book is already a success for the new literature.”
Ba scarúnaí é an Piarsach, ach cén tairbhe a bheadh sa scarúint ón mBreatain, mura mbeadh cultúr dár gcuid fhéin againn, le cur leis. Ba den tábhacht é, mar sin, cultúr dár gcuid fhéin a fhorbairt, agus a léiriú, i dteanga, i litríocht, i ndrámaí, i gcluichí, i ndamhsaí, agus i gceol, agus b’in an chúis ar theastaigh uaidh an cultúr sin a fhorbairt ina shaothar fhéin, agus b’in an chúis freisin, ar spreag sé daoine eile déanamh mar a rinne seisean.
Introspeactive
Tá bunús a dhánta inbhreithnitheach, agus pearsanta, nó de réir mar a thuig seisean é, bíonn an t-ealaíontóir ag deighleáil leis an saol, mar a fheictear dósan é. Breathnaigh ar a chaoineadh, “Brón ar an mBás” agus feicfidh tú an chaoi a chasann a aigne thart ar chúrsaí báis is beatha. Tá mac an bhean tsléibhe básaithe, agus curtha, agus sa dán seo, tá an mháthair sin ag iarraidh a cás a thuiscint, agus a leagan os ár gcomhair amach. Ach, tríd is tríd, tá ualach trom an bhróin ag luí ar théada a croí istigh. Bhreathaigh ar an líne……
“Ach an léan seo im lár is mé ag caoineadh.”
Labhrann an t-údar, Aodh de Blácam, faoi na línte ….
“Brón ar an mbás, ní féidir a shéanadh,
Leagann sé úr is críon le chéile.”
Agus deir sé….
These lines echo in the mind like the best that ever a Gaelic Poet made. A terrific intensity informs these lines, and makes us forget all technical defects as the words lament mortality.”
Breathnaigh arís ar na línte deiridh sa dán, nuair a iompaíonn an mháithrín sléibhe ar an uaigh, agus nuair adeir sí…
“Is a mhaicín mhánla, is é mo chéasadh
Do cholainn chaomh bheith ag déanamh créafóig’.”
Sna línte sin, tagann an bhuairt doshrianta, agus an féinsmacht, ar an bhfód in éineacht, agus sílimse, gur dínit agus cumhacht is toradh ar an dteacht le chéile céanna sin.
Regret
Tóg dán eile leis, “Miana mo Chroí,” mar a ndeir sé “Cad chuige dhíbh dom chiapadh, a mhiana mo chroí? Agus tabharfaidh muid faoi deara, an chaoi a scrúdaíonn sé a mhianta fhéin, ach tar éis an scéal a chur faoi thóirse a choinsiasa, tuigtear dó, nach bhfuil sásamh ar bith i ndán dó ar an saol seo..
“Níl sásamh i ndán dom’ mhianaibh lem’ ré,
Óir ní sásamh an sásamh do mhianas inné.”
Macalla Aibhistín Naofa anseo, déarfainn. “Our souls will never rest until they rest in Thee.”
Dáinín deas eile is ea “ Níor Cruinníodh liomsa Ór.” Arís feiceann muid an file ag breathnú isteach ina chroí fhéin, agus é ag iarraidh breith eicínt a thabhairt ar na roghanna a dhein sé i rith a shaoil, féachaint an bhfuil tada déanta aige, a thuillfeadh cáil dó, sna laethe atá le teacht….
“Níor cruinníodh liomsa ór;
An clú do fríth liom, d’fheodh;”
Agus arís.
“De ionmhas nó de ghlóir
Ní fhágfad i mo dheoidh
(Liomsa, a Dhia, is leor)
Ach m’ainm i gcroí linbh.”
Macalla de mhian Chúchulainn anseo againn, an te úd nár theastaigh uaidh go mairfeadh sé i bhfad, chomh fada is a mhairfeadh a cháil i gcuimhne Gael, ina dhiaidh.
Another Poem
Rinne mé trácht do dhán eile dá chuid, sé sin, “A Mhic Bhig na gCleas”, ach níl fúm mórán a rá faoi anseo, bíodh go raibh roinnt mhaith le rá agam faoi sa léacht úd. Bhain Ruth Dudley Edwards úsáid as an dán seo, ina leabhar, The Triumph of Failure, le tabhairt le fios, gur léirigh sé claonadh folaigh áirithe i gcarachtar an Phiarsaigh, agus maíonn sí freisin, gur chuir Plunkett agus Mac Donncha a míshásamh in iúl dó, tar éis dó an dán sin a fhoilsiú, sa bhliain 1909. Ach i ndiaidh an iomláin, ní dheachaigh sí (Ruth Dudley Edwards) níos fuide ná sin leis an sceal. Caithfidh mé a admháil, nach mó ná sásta a bheinn fhéin leis an dán sin, ach oiread.
Lost Love
Ba chóir tagairt a dhéanamh anseo do chaoineadh eile, sa ghála seo, agus sin an dán “A Chinn Álainn.” Sa dán seo, caoineann an Piarsach a leannán fhéin, a bádh ar an mBlascaod, sa bhliain 1907. Bíodh gur dán gearr é, tá sé lom lán le brón agus briseadh croí, agus tá le clos ann, osna an chroí bhriste. Éist leis an gcéad véarsa…
A chinn álainn na mná do ghrádhas,
I lár na hoíche cuimhním ort;
Acht filleann léargus le gile gréine, –
Mo léan an chnumh chaol dod’ chnaoi anocht.
Tá fís an fhile, agus fírinne fhileata, le tabhairt faoi deara anseo, agus chomh maith le sin, tá smacht iomlán ag an bhfile ar a fhoclóir agus ar a mhothúcháin sa véarsa sin. Ní call dom a chur i gcuimhne dhuit, go bhfuil macalla “Brón an an mBás” le clos sa véarsa sin.
A New Vision
Ach le críoch a chur leis an bpíosa seo, déanfaidh mé tagairt do dhán amháin eile, dán a bhfuil aithne ag a lán air, agus sin, “Fornocht do Chonac thú” Sa dán seo, tháinig an file faoi ionsaí chathuithe an tsaoil seo, ach má sea fhéin, thug sé a chúl leo uilig. Ní raibh sé toilteanach géilleadh do chathú ar bith a rinne iarracht é a mhealladh, Cuma cé chomh tarraingteach is a bhí siad. Breathnaigh ar na véarsaí seo..
Do thugas mo chúl
Ar an aisling do chumas,
‘S ar an ród so romham
M’aghaidh do thugas.
.
Do thugas mo ghnúis
Ar an ród so romham,
Ar an ngníomh do-chím
‘S ar an mbás do-gheobhad.
Sea, thuig sé ina chroí istigh, go mba chóir dó a aire iomlán a dhíriú ar an ród a bhí roimhe, agus ar an mbeart a bhí le déanamh aige lena a thír a shaoradh. Tá roinnt dánta eile, arbh fhiú go maith do dhuine iad a léamh agus a scrúdú, nó bhí spioradáltacht agus fealsúnacht an fhile fhéin á léiriú aige, sna dánta céanna sin. Bí liom arís, amach anseo, nuair a bheidh, an Piarsach mar drámadóir, idir chamáin againn.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
A n S p u a i c S h o l a i s .
************************
.
Bí ag caint ar scéal a bheith i mbéal an phobail, le tamall anuas! Nó ní fhéadfá éisteacht leis an raidió, breathnú ar an teilifís, nó iris nó nuachtán a léamh, ar na mallaibh, gan scéal na Spuaice Spéire sin Shráid Uí Chonaill thú a bhualadh idir an dá shúil. Ní lia duine ná tuairim, i gcás na spuaice céanna sin, nó dár le daoine áirithe, ní raibh ann ach airgead amú, dealbh dá leithéid a thógáil ansin, i gcroílár Shráid Uí Chonaill, nuair a bhí an oiread sin slite eile, leis an airgead sin a chaitheamh, le leas an phobail frí chéile a dhéanamh. Dár le duine amháin, d’fhéadfaí tearmann a thógáil le freastal orthu siúd atá gan foscadh, gan dídean, le díon a chur os a gcionn san oíche, agus sa tslí sin, iad a choinneáil ó fhuacht agus ó bháisteach, agus b’fhéidir, béile na hoíche a chur ar fáil dóibh, in atmosféar cairdiúil, carthannach. Daoine eile ag rá gur chóir Iarsmalann a thógáil leis an airgead sin, le deis a chur ar fáil dúinn, iarsmaí an lae inné a choinneáil slán, agus a sheachadadh ar na glúnta atá le teacht fós. Agus daoine eile fós ag rá, gur mhór an chabhair é, an méid sin airgid a chur ar fáil d’ár n-ospidéil, le freastal ar othair bhochta na tíre seo. Agus dár ndóigh, ní fhéadfá a rá nach bhfuil a gciall fhéin ag chuile cheann de na hargóintí céanna sin, ach, ag an am gcéanna, chomh maith le bia a chur ar fáil don cholainn, is inmholta an nós é freisin, beatha a sholáthar don anam, nó teastaíonn níos mó ná bia ón duine daonna, le talann agus cumas iomlán an duine sin, a fhorbairt agus a chothú…”Ní ar arán amháin a thagann an daonnaí i dtír, ach ar chuile bhriathar a shileann chugainn ó bhéal Dé anuas”. Mar sin, caithfidh mé a admháil, go bhfuilim fhéin tagtha den tuairim anois, nach dochar ar bith é, an dealbh chéanna sin a shuíomh ansin, istigh i gcroílár ár bPríomhchathrach. Seo an dealbh, den chineál sin, is airde ar domhan, agus gan dabht ar bith, mairfidh an dealbh seo mar chomhartha leithleach faoi leith, le cathair Átha Cliath a dhealú ó chathracha uile an tsaoil mhóir, agus ní fhéadfadh duine ar bith a mhaíomh, gurb incháinte an gaisce é sin. Sea, mh’anam, caithfear a admháil anois, go bhfuil bunús mhuintir na tíre seo i bhfábhar an spuaic spéire, nó an spuaic sholais, faoin am seo, go háirithe, ó chonaic siad an tsleá gheal solais seo, ag saghdú a slí i dtreo na spéire, ó lár Shráid Uí Chonaill s’againne, i gcroílár Átha Cliath.
Bhí daoine eile den tuairim, gur chóir úsáid a bhaint as an airgead sin, le scoláireachtaí a bhunú do mhic léinn na tíre seo, go háirithe, dóibh siúd nach raibh ar chumas a muintire, léann Ollscoile a sholáthar dóibh as a n-acmhainn fhéin, scoláireachtaí a chuirfeadh ar a gcumas siúd, saol an mhadaidh bháin a bhaint amach dóibh fhéin, agus dá bpobail, in éineacht leo, amach anseo.
Ar an dtaobh eile den scéal ansin, tá muintir na cathrach, agus muintir na tíre frí chéile, ag imeacht as a gcrann cumhachta, ag iarraidh teacht ar ainm oiriúnach don dealbh neamhghnách spíceach seo. Caithfear a rá, gur i mBéarla atá bunús na n-iarrachtaí seo cumtha, agus sin an fáth gur chuir mé romham, i bpíosa na seachtaine seo, roinnt áirithe ainmneacha oiriúnacha Gaeilge, a leagan os bhur gcomhair amach, le deis a thabhairt daoibh, bhur mbreith fhéin a thabhairt orthu. Ní gá dom tagairt a dhéanamh do na hainmneacha Béarla a baisteach ar an Spíce seo, cheana féin. Mhol daoine áirithe gur chóir “The Spire in the Mire” a thabhairt air, agus dár le duine eicínt eile, b’fhearr “The Nail in the Pale” a chur air, ó tharla go bhfuil an dealbh seo suite i lár na Páile, faoi mar a bhí, fadó. Sea, agus céard faoi “The Viking Needle” mar ainm air. Sin ceann a bhaist mé fhéin air! Ach le hiompó ar an gcéad teanga oifigiúil anois…
Céard faoin ainm atá mar theideal ar an bpíosa seo, An Spuaic Sholais? Dheamhan a bhfuil basctha de, ach oiread, go háirithe, nuair a smaoiníonn tú ar an gClaidheamh Solais, a beartaíodh ag an ionad sin, tarraingt ar nócha bliain ó shoin, anois. Mholfadh duine eile “An Mhéar Fhada” a bhaisteadh mar ainm air. Níl dabht ar domhan, ach go bhféadfadh duine roinnt mhaith earraí a chur ar an méar chéanna sin. Agus céard a cheapfá de “Méirín Dé” mar ainm ar an mball troscáin seo? Is féidir a rá gur ball troscáin é an Spuaic Spéire seo, nó bíonn gá le troscán, amuigh sa tsráid, díreach faoi mar a bhíonn gá leis, taobh istigh de bhallaí tí. Ach le filleadh ar na hainmneacha sin, uair amháin eile, bhí mé ag ceapadh, nárbh olc an smaoineamh é, an dealbh seo a bhaisteadh as eachtra cháiliúil, náisiúnta, eicínt, eachtra a tharla i gcúinne ar bith den tír álainn seo. Nach mbeadh daoine ann, a thiocfadh le hainm, cosúil le, “Píce Nócha hOcht”. Agus tá mé cinnte, go mbeadh daoine ann, a dtaitneodh an t-ainm “An Crann Cruach” leo. Nó d’fhéadfá crann a thabhairt ar an ndealbh seo, agus nach bhfuil sé déanta as cruach dhomheirgthe? Sea, taitníonn an t-ainm sin liom, agus bhronnfainn duais air, dá mbeadh ar mo chumas sin a dhéanamh !!!
Ach níl sa mhéid sin ach an tús, nó tá ualach asail d’ainmneacha oiriúnacha eile, anseo áit eicínt i gcúl mo chuimhne agam.
Ar mhaith leat tuilleadh a chlos?
Ceart go leor, scaoilfidh mé roinnt bheag eile chugat, má sea.
Cuirfidh mé geall, nár smaoinigh éinne fós ar “Tacóid an Bhaic” a bhaisteadh air, nó nach ionann “Bac” agus lúb in abhainn, chomh maith leis an ngnáth mhíniú a iompraíonn an focal céanna sin. Ceann eile dhuit isea, “Dréimire an Diabhail”, sin dréimire a bheadh ag an diabhal le pionós a ghearradh ar a dheisceabail, nuair a bheadh siad ag dul ó smacht air! Geallaimse dhuit é, go mbainfeadh cupla bliain ag gabháil don dréimire sin, an teasbach as, gan aon agó ar domhan!
Ar ball, deirtear liom, go mbeidh sé go hálainn san oíche, nuair a bheidh barr na Spuaice lasta suas, agus ag tréimhse áirithe den oíche, beidh bun na Spuaice dofheicthe. Anois, i gcás mar sin, nach n-oirfeadh an t-ainm “Liam na Giúise” dó? Nó, sa tseanam, d’fheicfeadh daoine solas geal-ghorm ag bogadh timpeall os cionn an phortaigh, san oíche, agus is uaidh sin a tháinig an t-ainm seo, “Liam na Giúise”.
Ainm eile a ritheann liom isea “Sail Chruach”, sea agus céard faoi “An Bior Beannach”, “An Spíce Spéire” “An tSnáthaid Ghréine”, agus tuilleadh, ach caithfear filleadh ar deireadh, agus smaoineamh ar théarma a shásódh searbhús na nÁth Cliathach, ach dár ndóigh, ní ligfinn téarmaí áirithe thar mo bhéal amach, toisc nach maith liom gáirsiúlacht a chothú, am ar bith, agus cé go bhfuilid ann, a dhéanann iarracht ar aithris a dhéanamh ar an logainm Iartharach sin, Bod an Mhanaigh, agus a dteastódh uathu, téarma dá leithéid a bhaisteach ar an Spuaic Spéire s’againne, ní thaobhóinn, in aon chor, lena leithéid, ach céard faoi “Cos gréine cois Life”, nó “An Spicéad Spéire”, nó “Méar an Eolais”, an Spuaic a thóg Seáinín, mar nach minic a bhaistear Seáinín mar leasainm ar an Áth Cliach, sea, agus tuilleadh ar an dtéad chéanna sin, ar liosta le háireamh iad anseo.
Bheadh sé deacair, sílimse, téarma a shásódh searbhas na nÁth Cliathach, a chumadh i nGaeilge, ach ní hionann sin is a rá, nach bhféadfaí téarmaí greannmhara a cheapadh, sa chéad teanga oifigiúil, téarmaí a shásódh cumas grinn an Ghaeil, agus mar sin, le filleadh arís ar théarmaí sásúla.
Cuimhnigh ar an gcuaille a bhíodh acu ar shráideanna an Iarthair Fhiáin, fadó, le capaill a chur i gceangal. Ansin nach bhféadfá téarma cosúil le “Bacán téide do chapaill traochta” a bhaisteach ar an spíce spéire s’againne, nó is ionann ‘bacán téide’ agus an cuaille ceangail sin. Ceann eile a shásódh duine isea, “Bior taiscithe do gheallúintí briste! Sa chás seo, is ionann an ‘bior taiscithe’ sin agus spíce ar a gcuirfeadh siopadóir a chuid billí, ar eagla go gcaillfí iad. Nach mbeadh spíce dá leithéid an-áisiúil, i ndiaidh fheachtas toghchánaíochta, le go bhféadfadh an Freasúra geallúintí briste an Rialtais a spíceáil go poiblí, ionas go bhféadfadh an pobal an scór a choinneáil, le méar ar eolas a dhéanamh dóibh, don chéad toghchán eile. Sea, mh’anam, agus nach n-oirfeadh bior, nó spíce, dá leithéid, don Rialtas freisin, le cuntas a choinneáil ar na geallúintí a cuireadh i gcrích, le linn a dtéarma i gcumhacht! Sé sin, dá mbeadh mórán gaisce dá leithéid déanta acu!
Déarfainn faoin am seo, go bhfuil sibh ag éirí tuirseach den tionscnamh seo ar fad, agus b’fhéidir, go dtuigtear daoibh, go bhfuil scéal mhadra na n-ocht gcos á dhéanamh agam de, agus glacaim leis, go bhfuil cuid den cheart agaibh, ach is ábhar é a bhfuil uaireanta an chloig caite agam ina bhun anois, agus sin an fáth go bhfuil an oireadh sin ainmneacha bailithe agam, cheana féin, agus mar bhuille scoir, ní thabharfaidh mé ach téarma amháin eile daoibh, agus ansin, fágfaidh mé fúibh fhéin é, le téarmaí níos fearr fós a chumadh, agus a cheapadh, i rith na seachtaine seo chugainn. Seo chugaibh, má sea, an t-ainm deiridh anois. Céard faoin gceann seo? “Bior fiacha na bhFathach aosta”
Caithfidh mé é a fhágáil ansin, nó tá mé beagnach imithe as mo mheabhair ag gabhail don chleachtadh seo. Bain tusa triail as anois…….
***************
Peadar Bairéad.
***************
.
.
(Peadar Bairéad
Cill Chainnigh.)
.
.
.
.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
A r n a M i s i n . 4 .
.
*****************************
.
An Luan, an 18ú Lúnasa, 2003.
Ar deireadh thiar, bhí an lá mór tagtha, an lá a bhí socraithe againn don turas ó thuaidh, le breathnú ar roinnt áirithe de Mhisin Spáinneacha Chalafóirnia, agus ó tharla go raibh fúinn ár seolta a ardú, roimh nóin, ghlacamaar an mhaidin Luain sin go deas réidh. D’ullmhaíomar sinn fhéin chun bóthair, agus rinneamar pé pacáil a bhí le déanamh againn don turas, nó bhí beartaithe againn, thart ar sheachtain a chaitheamh as baile. Ar deireadh thiar, bhíomar réidh, agus bhí sé ag tarraingt ar a haon a chlog, san iarnóin, nuair a bhuaileamar bóthar. Dheamhan a raibh basctha den trácht ag an am sin, agus ghluaiseamar linn i dtreo Santa Barbara, gan trioblóid, gan tranglam tráchta ar bith le sárú againn. Agus ó tharla gur luaigh mé Santa Barbara, cuireann sé sin nath cainte a bhíodh ag mo Mham fhéin, fadó i gcuimhne dhom….
“Santa Bairbre in aghaidh na toirní.”
adeireadh sí, le sinn a chosaint ar thoirneach is ar thintreach. Ach fillimis ar an scéal.
Turas thart ar dhá chéad míle a bhí romhainn amach, agus dár ndóigh, luigh Los Angeles fhéin díreach sa mbealach romhainn, sa chaoi go mbeadh orainn coinneáil cóngarach don chósta, le bealach áisiúil a fháil tríd an gcathair ollmhór chéanna sin. Trí Carlsbad agus Oceanside linn, gan stró, agus leanamar fan Shaorbhealaigh a Cúig. Cheapfá nach dtiocfá amach as Los Angeles riamh, nó tá an chathair sin an-leata-amach, mar murab ionann is Nua Eabhrac, ní dheachaigh muintir Los Angeles i muinín na scríobairí spéire, le tithíocht a chur ar fáil dá ndaonra.
Ar deireadh thiar, tar éis tamaill a chaitheamh ag taisteal ar Saorbhealach 405, agus tar éis dul taobh le Beverly Hills agus Hollywood, tháinig muid ar ár seanchara, Saorbhealach 101 athuair. Chasamar ar chlé ansin, agus leanamar ar aghaidh trí thír a raibh seanaithe againn uirthi. Chuamar trí Thousand Oaks, mar ar chaitheamar saoire iontach, thart ar chúig bliana déag ó shoin, agus chun tosaigh linn ansin, trí Oxnard agus Ventura. Stopamar seal, i mbaile beag taobh amuigh de Ventura, le scíth a ligean, agus le lón beag a chaitheamh, agus ansin bhuaileamar bóthar arís, ag tarraingt ar Santa Barbara, agus shroicheamar an ceann scríbe sin, roimh titim na hoíche, agus d’éirigh linn ár dTeach Ósta, i mBath Street, a aimsiú, gan aon ró-stró. Thógamar isteach ár málaí taistil, agus tar éis seal a chaitheamh in ár seomraí, agus tar éis dúinn an tuirse bóthair a chur dínn, ghléasamar sinn fhéin, agus thugamar aghaidh ar an mBialann, a bhí mar chuid den Óstan, ina rabhamar ag cur fúinn.
Shuíomar chun boird ansin, ag a hocht, agus dheineadar freastal fial orainn, nó níl dabht ar domhan, ach go dtugtar dóthain fathaigh, ar do phláta dhuit, sa tír seo, sa chaoi gur chuireamar cúl ar ár n-ocras, agus ar ár dtart, i ngearraimsir. Ní call dom a rá, gur bhaineamar sult agus sásamh as an mbéile céanna sin, nó bheadh sé deacair é a shárú. Ar ball, chuamar ar ais chuig ár seomraí. Rinneamar ár gcomhrá. Rinneamar pleananna don lá dár gcionn, agus ansin, chaitheamar seal ag breathnú ar an teilifís, agus thugamar an sop orainn fhéin, roimh mheánoíche. B’in an chéad lá dár dturas críochnaithe, agus shocraíomar síos tar éis an aistir dhá chéad míle fada sin a bheith curtha dínn againn. Ní gá a rá, gur chodlaíomar go maidin, gona lánsoilse arna mhárach.
Dé Máirt, 19ú Lúnasa, 2003 .
In ár suí le giolc an ghealbhain, bíodh nár chualamar gíog nó míog ón éinín céanna sin, nó ó éan ar bith eile, dá ndéarfainn é, nó bhí an tÓstán, The Encina Lodge & Suites, suite i lár na cathrach, agus tar éis dúinn seal a chaitheamh dár n-ullmhú fhéin, agus tar éis dúinn bricfeasta blasta a chaitheamh, chaitheamar seal ag iarraidh rud eicínt a fhoghlaim faoi stair na cathrach seo, Santa Barbara. Is fada siar a théann scéal an ionaid álainn seo, nó bhí Indiaigh ag cur fúthu sna bólaí seo, i bhfad sular tosaíodh ag coinneáil cuntais ar stair a gciníocha. “Chumash” a thugtaí ar na daoine sin, agus táthar den tuairim, go mbíodh idir 8,000 agus 10,000 den chine sin, ag cur fúthu, an tráth úd, sa dúiche ina bhfuil Santa Barbara suite anois. Thógadar tithe dóibh fhéin, ach ó tharla gurbh as craobhacha, agus giolcacha, a tógadh iad, ní haon ionadh nach bhfuil a dtásc nó a dtuairisc le fáil ag seandálaithe, sa lá atá inniu ann. Mhair na daoine sin ar thoradh nádúrtha na talún, sa limistéar thart orthu. Bhíodh sméara, caora, préamhacha, síolta, coiníní, ioraithe, agus a leithéid, maraon le héisc agus sligéisc, mar bhia agus mar bheatha acu. Ba dhream iad a sheol fan an chósta freisin, i gcuracha móra fada, curacha a d’iompródh idir dheichniúr agus dháréag!
Briseadh isteach ar shaol sona na dtreabhanna sin áfach, sa séú haois déag, sa bhliain 1542, caoga bliain i ndiaidh do Cholumbus spág a leagan ar chósta an Domhain Úir, a chéaduair, nuair a shroich Juan Rodriguez Cabrillo agus a lucht leanúna, i ndá long, an San Salvador agus an Victoria, nuair a shroich siad cósta Shanta Barbara, agus nuair a d’fhógair siad gur le Rí na Spáinne feasta, an fearann sin. Ba Phortaingéileach é Cabrillo, i seirbhís na Spáinne, agus é ag iarraidh teacht ar an “Northwest Passage”, agus tá’s ag an saol mór inniu, go mba shaothar in aisce dó é, a leithéid de shaothar a chur air fhéin, ach ní raibh a fhios sin aige, nó ag a lucht leanúna, ag an am sin. Chaill na Spáinnigh suim sa dúiche sin, ar feadh trí scór bliain, agus ansin, i Nollaig na bliana 1602, tháinig Vizcaino ar an dúiche sin arís, ar an gceathrú lá, de Mhí na Nollag, féile Santa Barbara, agus b’in mar a baisteadh Santa Barbara ar an ionad álainn sin. Agus arís, níor ró-shuim leis an Spáinn an limistéar sin, nó i ndáiríre, níor chuir siadsan spéis ar bith i gCalafóirnia, go dtí déanach go maith san ochtú haois déag, nuair a chonacthas dóibh, go raibh cumhachtaí móra eile, an Rúis ina measc, ag cur suime nár bheag, i gcósta Chalafóirnia. Ba ansin a thug an Rí an t-ordú dá mhuintir i Ríocht Spáinneach Mheicsiceo, bunáiteanna, nó Presidiónna, a bhunú i San Diego agus i Monterey, le cos i dtaca sa limistéar sin, a thabhairt don Spáinn fhéin. In Aibreán na bliana 1782, thóg an lieutenant Jose Francisco de Ortega, agus a chuid saighdiúirí, Presidió mór, le freastal ar an limistéar sin. Anois, bhí ár seanchara, Junipera Serra, fear ar labhair muid faoi cheana, ar an bhfód freisin, agus é ar intinn aige Misin a thógáil ar na láithreacha sin freisin, ach cuireadh ina choinne, agus dhiúltaigh an Gobharnóir cead tógála dó i Santa Barbara, go dtí go mbeadh an Presidió tógtha, ach bhí Serra aosta, lag, spíonta, ag an am, agus ba é a dhein sé nó filleadh ar Mhonterey, le bás d’fháil. Sa bhliain 1793 d’fhógair Gobharnóir Chalafóirnia, go raibh Presidió Santa Barbara ar an bPresidió ab fhearr i gCalafóirnia uilig, agus nuair a bhí sé críochnaithe ar fad, sa bhliain 1797, chlúdaigh sé bloc cathrach. Ach le filleah ar scéal an Mhisin…
Sa bhliain 1785, dhá bhliain i ndiaidh bhás Junipero Serra, tháinig aiféala ar an nGobharnóir nua, agus thug cead do na Proinsiascánaigh Misean a thógáil i Santa Barbara.
An bhliain dár gcionn, tháinig an Padre Fermin la Lasuén, agus beirt bhráthar ina chomhluadar, agus chuireadar rompu an Misean sin a thógáil. Bhí socraithe acu, an Misean a choisreacan, go hoifigiúil, ar an 6ú lá de Nollaig na bliana sin, 1786, Lá ‘le Santa Barbara fhéin, agus cé nach raibh an Gobharnóir ar an bhfód, le páirt a ghlacadh sa cheiliúradh, leanadar ar aghaidh dá éaghmais. Chuireadar searmanas eile ar siúl, tamall ina dhiaidh sin, nuair a tháinig an Gobharnóir ar chuairt chucu. Chuir Rí na Spáinne fhéin cloig chucu, don Mhisean sin. Tar éis dóibh bheith tamall i mbun oibre misinéireachta sa dúiche sin, bhí de thoradh ar a gcuid oibre, gur baisteadh 70 de threibh an Chumash, agus tháinig siadsan chun cónaithe sa Mhisean. “Neophytes” a tugadh orthusan, agus múineadh an creideamh dóibh, agus chomh maith le sin, múineadh scileanna i bhfeirmeoireacht, i siúinéireacht, i gcócaireacht, i mbuildeáil, agus i bhfíodóireacht dóibh. Taobh istigh de bhliain, bhí 307 Nuachreidmhigh ina gcónaí sa Mhisean, agus bhíodar tar éis Séipéal adóibe a thógáil, maraon le teach na mbráthar, gráinseach, cistin, ceardlann adhmadóireachta, agus seomra súdaireachta. Ní gá a rá, gur éirigh, thar na bearta, leis an Misean sin Shanta Barbara, agus i ngearraimsir, bhí fás thar cuimse tagtha ar chuile ghné den tionscadal céanna sin. Agus, murab ionann is an Presidió, mar a raibh na saighdiúirí beo, bocht, gan léinte, gan airgead, gan pá, gan tada len iad a choinneáil sa Presidió, ach a ndílseacht dá dtír agus dá n-oifigigh. Bhí lucht an Mhisin ag cur fúthu i dtír na flúirse, sa chaoi go raibh an áit féinchothaíoch, taobh istigh d’achar an-ghearr.
Ach b’fhéidir nárbh olc an tseift í críoch a chur le gála na seachtaine, ag an bpointe seo, ach bí liom an chéad bhabhta eile, nuair a leanfaidh mé liom, ag cur síos ar scéal Shanta Barbara.
******************
Peadar Bairéad.
******************
.
.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Á r S t á t T r u a m h é i l e a c h ?
.
**********************************
.
Agus muidinne ag ceapadh, go raibh ag éirí go seoigh linn anseo, i bhfochair an Tíogair Cheiltigh! Muid ag ceapadh go raibh roinnt mhaith tíortha in éad linn, toisc gur éirigh chomh maith linn i gcúrsaí eacnamaíochta, i measc na naisiún mór, a raibh na cianta fada caite acu, ag cleachtadh scileanna déantúsaíochta, agus tar éis dóibh bheith ag ceannacht amh-ábhair ón tríú domhan, le fada an lá, ar phónairí, mar adeir lucht an Bhéarla. Sea, mh’anam, bhí mé fhéin ag ceapadh, go mba ábhar bróid é an dul chun cinn suntasach a bhí déanta ag an náisiún beag s’againne, le scór bliain anuas. Nár bhaist tíortha eile “An Tíogar Ceilteach” orainn, toisc gur éirigh linn eacnamaíocht fhuinniúil, bhisiúil, bhríomhar, a chruthú anseo, i nDeisceart na tíre seo. Bhuel! b’in mar a thuigeamar cúrsaí, go dtí gur chuir David Trimble ar an eolas muid, ar na mallaibh. Chuir David ar ár súile dúinn é, nach raibh ionainn ach, mar a chuir sé fhéin é, agus é ag iarraidh ar a chomhleacaithe, Aontachtaithe Uladh, daonlathas na Ríochta Aontaithe a chur i gcomparáid lena raibh le fáil ó dheas uathu, ar an dtaobh eile den Teoriann. Breathnaigh ar an Ríocht Aontaithe, ar seisean…
A vibrant multi-ethnic, multi-national liberal democracy – The fourth largest economy in the world – the most reliable ally of the United States in the fight against international terrorism – with the pathetic, sectarian, mono-ethnic, mono-cultural state to our south.
Dár Príosta na nGrásta, ach níor chuir David s’againne fiacail ann, nó níor fhág sé fuíoll dímholta orainn ach oiread! Thug sé dúinn é, an dá bharaille, díreach idir an dá shúil. Agus má bhreathnaíonn tú air an gcaoi a bhfuil an abairt sin tógtha, tabharfaidh tú faoi deara, go bhfuil chuile chosúlacht ar an scéal, nár de thaisme adúradh é, agus nárbh aon rith focal é, ach oiread, níorbh ea mh’anam, ach é cumtha, go snasta, cúramach, réamhbheartaithe, meáite. Féach mar a bhfuil an Ríocht Aontaithe “vibrant”, san áit a bhfuil muidinne “pathetic”, agus mar a bhfuil siadsan “multi-ethnic”, san áit a bhfuil muidinne “mono-ethnic”. Áit a bhfuil siadsan “multi-national” tá muidinne “sectarian”, agus mar a bhfuil siadsan ina “liberal democracy”, diabhal a bhfuil againn anseo ach pobal “mono-cultural”. D’fhear a chaith an oiread sin ama ag gaibhniú Comhaontú Aoine an Chéasta, nach bhfuil sé deacair a chreidiúint, go bhféadfadh sé abairt dá leithéid a chumadh chomh cúramach, maslaitheach, sin. Táid ann adéarfadh, nárbh eisean a ghaihnigh an abairt sin, in aon chor, agus b’fhéidir nárbh ea, ach murarbh ea fhéin, caithfidh gur léigh sé an abairt, agus an óráid sin á ullmhú aige, agus caithfidh gur aontaigh sé leis an dearcadh, leis an masla, agus leis an díspeagadh, atá le léamh go soiléir, i ngach aon fhocal den abairt chéanna sin. Níl muidinne ag maíomh nach bhfuil an Ríocht Aontaithe vibrant, ach nuair adeir sé go bhfuil an Stát s’againne truamhéileach, bhuel, sin scéal eile ar fad! Anois, nuair a cuireadh ceist air faoina raibh ráite aige faoin nDeisceart, agus faoi údar na ráiteas sin, ba é freagra a thug sé ar an gceist sin, nó go raibh an méid sin follasach ann fhéin. Ní dóigh liom, go gceapfadh stáit eile na hEorpa go mba dhíol trua ar bith é, Stát seo na hÉireann, nó ní hé mo thuairim, ach oiread, go n-aontódh na mílte daoine úd, a dhéanann a ndícheall, chuile bhliain, fáil isteach sa Stát s’againne, ní dóigh liom, go n-aontódh siadsan, ach oiread leis, go mba thruamhéileach an áit i Éire. Sílim freisin, go bhfuil meas ag roinnt mhaith tíortha ar an bPoblacht s’againne, agus go dtugann siad aird ar ár meon, agus ar ár ndearcadh ar an saol, faoi mar a léirítear iad, i litríocht, in ealaín, agus i gceol, an phobail s’againne, agus chomh maith le sin, déarfainn go dtugtar cluas le héisteacht ar a mbíonn le rá ag an Stát s’againne, i gComhairlí na Náisiún. Dá mba naoscaire cúlsráideach a déarfadh a leithéid, ní thógfá air é, b’fhéidir, ach ní gnáthdhuine adúirt, níorbh ea mh’anam, nó ba é Céad Aire Thuaisceart Éireann a dúirt sin fúinn, fear a bhfuil roinnt blianta anois caite aige, ag iarraidh comhthuiscint a ghaibhniú eadrainn fhéin anseo sa Deisceart, agus a phobal fhéin, ó thuaidh.
Sea, agus céard faoin achasán eile a chaith sé linn, nuair adúirt sé go mba Stát seicteach, nó, “sectarian”, a bhí againn anseo. Ní dóigh liom go n-aontódh daoine anseo leis, sa mhéid sin, ach nach cuma faoi sin, nó ní bheifeá ag súil lena leithéid uaidh, ach bhfuil bunús ar bith lena raibh le rá aige fúinn? An ndéantar iarracht ar bith na postanna uilig anseo a choinneáil do Chaitlicigh amháin? Nó an bhféachann ár bhfórsaí slándála chuige, go dtugtar buntáiste, i gcónaí, do na Caitlicigh abhus? Ní dóigh liom gur mar sin atá, nó má sea, níor thug mé fhéin faoi deara riamh é, ach ansin, nach Caitliceach mise, agus b’fhéidir go n-oirfeadh sé dom, gan a leithéid a thabhairt faoi deara! An ndéantar iarracht anseo, ar pháistí chreidimh ar bith a choinneáil óna scolaíocht, i scoil dá gcreideamh fhéin, agus an ndéantar iad a mhaslú, agus a ionsaí, fan an bhealaigh, dá mbeadh sé de dhánaíocht iontu, iarracht a dhéanamh freastal ar an scoil sin? Ní hé mo thuairim go dtarlódh a leithéid anseo sa Deisceart, ach arís, ní fhéadfainn a rá, nach bhféadfadh a leithéid a tharlú riamh. Ach, b’fhéidir go dtuigeann an tUasal Trible na cúrsaí sin, i bhfad níos fearr, ná mar a thuigtear iad, anseo sa Phoblacht. Bhi mé ag caint le mo shean chara, Séimí an Droichid, faoi na cúrsaí seo, agus ba é adúirt seisean, nó gur mar sin ab fhearr le Trimble cúrsaí a bheith, anseo in ár meascna, ach i ndáiríre, gurbh é an Tuaisceart, a dhúthaigh fhéin, a bhí i gceist aige, agus na hachasáin sin á gcaitheamh aige linn, agus gur maith an té a bhí ag tabhairt na n-achasán uaidh! Is trua, ar bhealach, nár thug sé samplaí dúinn den seicteachas úd a bhí idir chamáin aige, sa tslí go bhféadfaimis tóirse an taighde a dhíriú orthu, féachaint an bhféadfaí cosa a chur fúthu.
Ach scaoilimis tharainn an t-achasán sin, agus iompaímis ar an dá cheann eile, an “mono-ethnic”, agus an “mono-cultural state” atá in ainm is a bheith againn, ar an dtaobh seo den Teorainn. Is dócha gurb é an chiall a bheadh leis na téarma “mono-ethnic”, nó nach raibh le fáil anseo ach aon chine amháin, sin nó nach gceadaítear do chine ar bith eile teacht agus cónaí a dhéanamh in ár measc anseo. An bhfuil cosa faoin ráiteas sin? Má bhreathnaíonn duine go fuarchúiseach ar an gcúiseamh sin, feicfidh sé, go bhfuil daoine ó chiníocha eile ag cur fúthu anseo in ár measc, agus go bhfuil daoine ó chiníocha eile, ag teacht chugainn, chuile lá, ag iarraidh tearmann a fháil anseo in ár measc. Ar an dtaobh eile den scéal, is dócha, go bhféadfadh duine a rá, nach gcuirtear Fáilte Uí Cheallaigh roimh roinnt áirithe de na daoine céanna sin, nó is pobal oileánach sinn, agus is pobal beag sinn, freisin. Pobal a chaith na cianta fada faoi smacht ag cine ón dtaobh amuigh, agus cine a mhúin dúinn, b’fhéidir, conas ciníochas a oibriú agus a chleachtadh go héifeachtach! Nuair a chuireann tú na cúinsí sin san áireamh, feictear duit, go bhfuil an-iarracht á déanamh againn anseo, a bheith fial, fáilteach, comharsanúil, roimh an strainséar, agus déarfainn go bhfuil ag éirí go réasúnta maith linn, dul chun cinn a dhéanamh sna cúrsaí sin, le tamall de bhlianta anuas. Agus, déanta na fírinne, tá roinnt mhaith tíortha eile a bhféadfaí an rud céanna a rá fúthu. Ar an dtaobh eile den scéal, ní dóigh liom, go bhfuiltear ag déanamh cineghlanadh, áit ar bith sa tír seo, rud nach bhféadfaí a rá faoi áiteacha áirithe eile. B’fhéidir anois, nach gcuirtear aon ró-fháilte roimh chraobh dár gcine fhéin, roimh an lucht taistil, agus b’fhéidir go bhfuil ceachtanna le foghlaim, ar an dá thaobh, faoi mheas a bheith againn ar ghort na gcomharsan. Agus céard faoin “mono-cultural” úd a luaigh an tUasal Trimble linn? Cinnte tá daoine sa tír seo, ar mhaith leo, dá mbeadh an fhírinne aige sa mhéid sin, nó is dócha gurb é sin an chuspóir a chuireadar rómpu, ó bhunú Chonradh na Gaeilge anuas, ach, don té a bhreathnódh ar an saol, mar atá sé, ní dóigh liom, go bhféadfadh sé maíomh, go fírinneach, gur stát aonchultúir atá againn anseo, nó d’fheicfeadh sé, gan stró ar bith, go raibh cultúir éagsúla ón iasacht, ag brú isteach orainne freisin, faoi mar a tharlaíonn ina stát fhéin, ó thuaidh, nó an mbeadh sé sásta stát a thabhairt ar Thuaisceart Éireann? Ní hé mo thuairim go mbeadh.
Anois, má tá sé chomh soiléir sin dúinne anseo, nach raibh Mr. Trimble ag breathnú isteach i gcroí na fírinne, agus na maslaí úd á scaoileadh thar teorainn uaidh aige, tuige ar bhac sé leo, in aon chor? Bhuel, tá daoine ann adéarfadh, go raibh sé ag labhairt lena mhuintir fhéin, Aontachtaithe Uladh, agus gur beag rud a raghadh i gcionn ar an bpobal sin chomh mór le Poblacht Éireann a dhíspeagadh. Deir daoine eile, gur seanchleas polaitíochta é, namhaid seachtrach a ionsaí, nuair a theastaíonn uait do lucht leanúna fhéin, sa bhaile, a aontú taobh thiar díot. D’fheadfadh cuid den cheart a bheith ag an dá dhream sin, ach ba é tuairim Mhártan a’ Tairbh, ba mhó a chuaigh i gcionn orm fhéin, an oíche faoi dheireadh.
Cén tuairim a bhí aigesean, an ea?
Bhuel, ar seisean, ar thug tú faoi deara, go raibh Reifreann faoin dTeorainn á lorg ag Mr. Trimble, don bhliain seo chugainn, tráth a mbeidh toghchán ar siúl, ó thuaidh, acu freisin, agus má theastaíonn uaidh an dá thrá sin a fhreastal, caithfidh sé ding a thiomáint, go doimhin, idir an dá phobal ó thuaidh. Agus an bhféadfadh sé bealach níos fearr chuige sin a fháil, nó an Phoblacht s’againne a díspeagadh, agus an Ríocht Aontaithe a mhóradh, agus nach é sin go díreach atá á dhéanamh aige sa ráiteas úd, a chaith sé isteach, mar aguisín, lena óráid, ag cruinniú tábhachtach dAontachtaithe Uladh. Nach í sin an ding. Nach í sin an tslí le hAontachtaithe Uladh a ghríosadh chun gnímh i gcoinne dhuine ar bith a bheadh sásta a dhílseacht a dhearbhú don Phoblacht s’againne. Sea, agus chuirfeadh sé Aontachtaí ar bith, a bhí ag smaoineamh ar athaontú na tíre seo, chuirfeadh sé ar a fhaichill é, ag eagla go sleamhnódh sé a vóta isteach i mbosca na náisiúnach, agus na bpoblachtach. Agus nach bhfuil taobh eile ar an sceal sin freisin? Má theastaíonn ó Mr. Trimble, agus a pháirtí lucht leanúna Phaisley a mhealladh chuige, caithfidh se éadaí an pháirtí sin a ghoid, agus a chaitheamh, agus más é sin an plean, nach bhfuil tús maith curtha leis an obair acu, cheana fhéin, le haguisín úd an Trimbileach?
Dúisigh na seandílseachtaí, agus éireoidh leat. Sin an mana. Coinnigh a bhfuil agat, agus cuid Pháidín den mheacan ag an dtaobh eile.
Tá daoine ann freisin adeir, nár chóir dúinn bacaint leis an gcineál sin achasáin, sa taobh seo tíre, ach im thuairimse, déarfainn gur chóir dúinn na maslaí sin uilig a scrúdú, agus solas na taighde a dhíriú orthu, féachaint an fíor bréagach iad, agus ansin deighleáil leo mar a thuilleann siad.
Go dtí an chéad bhabhta eile……….Slán…………….
.
***********************
Peadar Bairéad.
***********************
.
.
English 
Gaeilge