by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
E a c h t r a i g h D ú i n n
Caibidil 14
.
Is dócha go gcuirfeadh an saol a bhí againn i gCloughballymore House an véarsa úd, a chum an file anaithnid, fadó, i gcuimhne do dhuine…
.
Aoibhinn beatha an scoláire
Bhíos ag déanamh léinn;
Is follas daoibh a dhaoine,
Gur dó is aoibhne in Éirinn.
.
Níl dabht ar domhan, ach go raibh saol aoibhinn againn sa Choláiste sin. Chaitheamar ár laethe ag déanamh staidéir ar fhealsúnacht, agus ar oideachas, ar chráifeacht agus ar naofacht. Bí cinnte, go mbíodh ár dtrioblóidí fhéin againn, i rith an achair a chaitheamar ansin, ach, ag breathnú siar anois ar na laethe a chaitheamar ann, Dheamhan dabht ar domhan, ach go raibh saol an mhadaidh bháin againn, an tráth úd. Rinne mé tagairt don staidéar a dheineamar ar fhéinsmacht, agus ar an leabhar úd leis an scríbhneoir spioradálta sin, Rodriguez, agus mar a chuaigh an leabhar sin i bhfeidhm orainn. Is cuimhin liom an chaoi a mbíodh na mic léinn ag iarraidh smacht a fháil ar ainmhianta na colainne, trí throscadh, trí phionós, agus trí stíl bheatha shláintiúil a chleachtadh. Is cuimhin liom nóibhísigh a fheiceáil amuigh ag siúl, maidin seaca, agus iad ag coinneáil a lámha as a bpócaí, ar mhaithe le pionós a ghearradh orthu fhéin, sea, agus d’fheicfeá iad b’fhéidir, ar a nglúna ag Uaimh Mhaisithe na Maighdine, mar a gcaithfheadh siad seal ag guí, agus iad préachta leis an bhfuacht. D’fheicfeá fear acu freisin, agus é ag fágáil leath a dhinnéir ina dhiaidh ar an bpláta, cé go mbeadh sé stiúctha leis an ocras, ag an am gcéanna sin! Fear eile, a chuirfeadh litir a fuair sé tríd an bpost, isteach ina phóca, le smacht a fháil ar a fhiosracht fhéin. Sea, agus choinneodh sé an litir sin sa phóca, go ceann uair a’ chloig, nó níos faide, b’fhéidir. Bhíodh a bhealach fhéin chun na cráifeachta le fionnadh ag chuile nóibhíseach as a stuaim fhéin, nó b’eisean amháin a thuig cérbh iad na mianta, ar ghá iad a smachtú, b’in iad na mianta a bhí á sheoladh ar bhealach a aimhleasa. Cheapfá nach mbeadh fir óga sásta a leithéid de phionós a ghearradh orthu fhéin, agus b’fhéidir nach mbeadh, sa lá atá inniu ann, ach ag an am áirithe sin, tuigeadh dúinne, go mba nádúrtha go maith an gnó a bhí idir chamáin againn, agus muid ag fáil smachta ar mhianta agus ar ainmhianta ár gcolainne. Tuigeadh do na Nóibhísigh, go raibh tábhacht ag baint lena raibh á dhéanamh acu agus iad i mbun an ghnó sin, nó tuigeadh dóibh, gurbh é sin a neartódh an cnámh droma iontu, sa chaoi go mbeadh ar a gcumas dul i ngleic leis na fórsaí i thiocfadh ina gcoinne, i gcathanna agus i gcomhlainn iomadúla an tsaoil a bhí rompu amach.
Ar dhein mé tagairt ar bith fós do Gheimhreadh crua gáifeach na bliana 1947? Bhuel, bhíos fhéin sa Nóibhíseacht i gCloughballymore an bhliain sin, agus geallaimse dhuit é, go mba chrua an tréimhse againne é, ó thaobh aimsire dhe. Thosaigh an sneachta i Mi Eanair, agus d’fhan ar an talamh go dtí an 19ú de Mhárta na bliana sin. Is dócha go gcaithfear a rá go raibh teas lárnach aibhléise againn, ach má bhí fhéin, is cinnte nach raibh an córas céanna sin thar mholadh beirte, agus is féidir liom fós fuacht na mbráillíní bána, stalctha, oíche sheaca, a thabhairt chun cuimhne, go glé, glinn, soiléir, fós. Tá mé ag ceapadh, go mbíodh thart ar chúig, nó sé cinn, de bhlaincéid os ár gcionn againn, na hoícheannta sin, ach má bhí fhéin, bheadh ort tamall a chaitheamh fúthu, i dtosach, sula bhféadfá aon teas ar fónamh a fháil uathu. Ní bhíodh aon ró-fhonn orainn ansin ár spága a leagan ar an urlár, nuair a chloisimis an clog dúisithe á bhualadh ar a sé a chlog ar maidin, agus muidinne ag iarraidh “Deo Gratias” a thabhairt mar fhreagra ar an mbeannacht sin, le moiche na maidine fuaire, feanntaí. Nár chrua an gnó é ansin, sinn fhéin a ní, agus a bhearradh, le huisce fuar. Deirimse fuar, feanntach, leat! Bhainfeadh sé an craiceann anuas díot, bhíodh sé chomh fuar sin.
Ní bhíodh ar ár gcumas cluichí a imirt, na laethe úd, nó bhíodh Páirc an Bháire faoi bhrat sneachta, ach mar sin fhéin, bhíodh fonn orainn bheith amuigh. Chuireadh muid ár n-éide peile orainn fhéin, agus théadh muid amach ar fud na bhfud. Chaithimis seal ag sleamhnú ar leac oighre , agus seal eile ag troid le liathróidí sneachta. Bhíodh muid fuar feannta, i dtosach, ach ba ghearr an mhoill orainn sinn fhéin a théamh, agus ag deireadh thiar thall, bhíodh muid rósta te, tar eis na haclaíochta uilig, agus b’in a choinnigh breá sláintiúil muid, le linn na seachtainí fada uilig, a raibh greim docht daingean,do-scaoilte, ag an sneachta, ar thalamh agus ar uisce. Geallaimse dhuit é, gur chuireamar fáilte agus fiche roimh an choscairt, nuair a tháinig sí, ar deireadh thiar, mar nach mínádúrtha an saol é nuair a bhíonn clocha ceangailte agus madraí scaoilte!
Bhí ar ár gcumas filleadh ar ghnáthshaol na Nóibhíseachta arís, agus dul go Cathair na dTreabh, chuig an Ollscoil ansin, uair sa tseachtain, le freastal ar léachtaí ón nDochtúir Félim Ó Briain, O.F.M. B’iontach go deo an fháilte a bhíodh againn roimh na cuairteanna sin a thugaimis ar an Ollscoil. Thug sé deis dúinn, dul i dteangmháil leis an saol mór amuigh, ar feadh tamaillín, fiú. Bhíodh deis againn ár gcomhrá a dhéanamh le gnáthdhaoine, leis an ollamh, agus lenár gcomhdhaltaí, freisin. Thugadh an Dochtúir Ó Briain corrléacht dúinn trí Ghaeilge, rud a chabhraigh linn spéis sa teanga sin, a chothú agus a neartú. Is cuimhin liom léacht amháin a thug an Dochtúir dúinn faoi bhaill ghiniúna an daonnaí, agus bhí sé ag iarraidh chuile shórt a mhíniú, trí phictiúir a tharraingt ar an gclár dubh dúinn. Ach má bhí fhéin, ní déarfainn go raibh a chuid líníochta thar mholadh beirte, agus bhí muidinne ag iarraidh smacht eicínt a choinneáil ar an bhfonn diabhalta gáire, a mhúscail na pictiúir ar an gclár dubh ionainn. Anois, tharla go raibh cupla Proinsiascánach óga sa rang freisin, agus theip ar fhear acu sin srian a choinneáil ar an bhfonn gáire a bhí á chéasadhsan, agus phléasc an fear bocht amach ag gáirí. Bhuel! Stop an tOllamh. Bhreathnaigh thart. Thug faoi deara gur dhuine dá ál fhéin a bhí sna tríthí. Leag sé uaidh an chailc, agus tar éis na súl a chur trí mo dhuine, thug sé faoi, agus níor stop sé go raibh an mac léinn Proinsiascánach bocht sin feannta go cnámh aige. Ansin, thóg suas an chailc arís, agus lean air, faoi mar nár tharla a dhath le fearg a chur air. B’oscailt súl dúinne é, nó go dtí an pointe sin, cheapamar nach raibh an dara duine ar an saol chomh séimh, lách, cineálta, leis an nDochtúir Féilim Ó Briain. Bhí trua againn uilig don bProinsiascánach óg, nó thuigeamar dó!
Anois, ó tharla go raibh Céim Onóracha idir chamáin agam fhéin, ní dhearna mé aon scrúdú i Meitheamh na bliana sin 1947, ach is amhlaidh a thóg mé mo leabhair, is mo nótaí, abhaile liom le staidéar a dhéanamh sa bhaile, i rith an tSamhraidh bhuí, álainn, sin 1947. D’fhill mé ar chathair na Gaillimhe ansin, i Meán Fómhair na bliana sin, le scrúdú na Céime Onóraí sin a dhéanamh. Bhíomar ag cur fúinn, mé fhéin agus mo chomhleacaithe, a bhí ar thóir Onóracha freisin, i dteach aoichta i mBóthar na Trá, agus muid ag dul isteach chun na hOllscoile, le haghaidh na scrúduithe. Nár bhreá an saol a bhí againn. Sea. Mh’anam!
Aoibhinn beatha an scoláire
Bhíos ag déanamh léinn;
Is follas daoibh a dhaoine,
Gur dó is aoibhne in Éirinn.
.
Bhuel, tá súil agam, gur thug mé pictiúr eicínt daoibh, den chineál saoil a bhí againne, agus muid ag freastal ar an Nóibhíseacht úd, i gCloughballymore House, tarraingt ar thrí scór bliain ó shoin anois.
Ach sa chéad chaibidil eile, bheidh mé ag cur síos ar m’eachtraí agus ar m’imeachtaí, inár gCliarscoil fhéin, i nDroim an tSín, nó i Dromantine, mar a thugtaí uirthi i dteanga na Banríona, mar ar chaith mé fhéin seal de bhlianta, idir 1947 agus 1950, nuair a thréig mé fhéin an Chliarscoil, le dul le múinteoireacht.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
.
Faigheann Foighne Fortacht !
.
Deachú na Sláinte
Caithfidh mé a admháil dhuit anseo, gur beag é mo thaithí fhéin ar chúrsaí sláinte nó ospidéil, sa tír seo, nó is fada an t-achar anois ó bhí orm seal a chaitheamh, im othar, in ospidéal ar bith. Blianta fada ó shoin, chaith mé seal in Ospidéal an Mhater, i mBéal Feirste. Ó sea, agus tarraingt ar chupla scór bliain ó shoin, chaith mé seal in Ospidéal an Mhater i mBaile Átha Cliath. Taobh amuigh de sin, chaith mé cupla lá in Ospidéal Lúcáis, anseo sa Chathair Álainn, agus b’in an méid, ach nach cuimhin leat an seanfhocal….Caithfidh gach éinne deachú na sláinte a íoc….. agus nach deacair an seanfhocal céanna sin a shárú, nó tharla le sé bliana anois go bhfuil mo dhochtúir ag coinneáil súil an tseabhaic ar fhadhb bheag sláinte a bhí ag cur as dom, i rith an achair sin.
Níor fál go haer é!
Anois, ní féidir liom a rá, gur chuir sé sin isteach go ró-mhór ar chúrsaí mo bheatha, ach ag an am gcéanna, bhí sé ansin, feadh an achair, agus d’fhéadfadh sé raic a thógáil am ar bith a thogródh sé. Bhuel, ní i bhfeabhas a bhí sé ag dul san idirlinn, níorbh ea, muis! A mhalairt a bhí fíor, agus tháinig an t-am, thart ar ráithe ó shoin, nuair a facthas dom lia, go raibh an t-am tagtha le beart a dhéanamh, agus cúrsaí a leigheas.
Bhuel, tuigeadh dom fhéin, dár ndóigh, nach mbeadh deacracht dá laghad ag baint leis an scéal, agus nach mbeadh le déanamh agam ach glaoch ar an Ospidéal áirithe a roghnaigh seisean, agus go mbeadh leaba curtha in áirithe dom, ar an dá luathas, nó nár dhúirt an lia liom gur mar sin a bheadh?
“Agus an bhfuil tú á rá liom nach mar sin a tharla?”
Sin é díreach atá á rá agam.
“Agus ar ghlaoigh tú ar an Ospidéal sin, ar an lá spriocáilte?”
Rinne, cinnte.
“Agus cén freragra a thug siad ort?”
Cé’n Leaba ?
Bhuel, dúirt siad liom, nach raibh leaba ar bith fanta, gan othar a bheith sínte cheana féin uirthi, agus chomh maith le sin, go raibh scaoth othar ag marcaíocht ar thralaithe acu, agus iad ag fanacht leo go foighneach ar leapacha freisin. Ach, arsa mise, tuigeadh dom go raibh leaba curtha in áirithe dom ag an lia, nó dúirt sé liom glaoch oraibh maidin inniu.
Tá faitíos orm, ar siadsan, nach mbeadh leaba anseo don lia fhéin fiú, dá dteastódh a leithéid uaidh, i láthair na huaire seo.
Dona go leor! arsa mé fhéin, ach céard is féidir liomsa a dhéanamh anois?
Bhuel, ar siadsan liom, is féidir leat glaoch orainn arís maidin amárach, agus d’fhéadfadh go mbeadh leaba againn duit ansin.
Déanfaidh mé sin, arsa mise, agus é tuigthe go maith agam nach raibh an dara rogha agam ach rud a dhéanamh orthu.
“Agus ar ghlaiogh tú orthu an mhaidin dár gcionn?”
Bí cinnte gur ghlaoigh, agus an mhaidin dár gcionn sin arís, sea, agus an mhaidin ina dhiaidh sin freisin, ach ba é an scéal céanna acu i gcónai é. Diabhal leaba, nó cuid de leaba fhén a bhí saor acu le bronnadh ormsa, nó ar énne eile, ach oiread, taobh amuigh dóibh siúd a bhí sínte ar thralaithe acu. Sea, agus cé déarfadh nach raibh leabacha tuillte, agus tuillte go maith, acu siúd, ach níorbh aon chabhair é sin domsa.
Tuilleadh moille !
Bhuel, lean an scéal amhlaidh go dtí an Luain, an 6ú Feabhra, nuair a chuir an lia in iúl dom, go mbeadh seisean ag dul ar saoire, ar feadh seachtaine, agus ar an ábhar sin, go raibh sé chomh maith domsa ceirín den dearmad a chuimilt leis an scéal go dtí an Aoine, an 17ú Feabhra, agus ansin, go bhféadfainn an fónáil a thosú arís, agus b’fhéidir go mbeadh sciorta den ádh orm, faoin am sin.
Bhí go maith, ach taobh istigh de chúig nóiméad ina dhiaidh sin, fuair mé glaoch telefóin ón Ospidéal, á dhearbhú dom, go raibh leaba acu dom, agus an bhféadfainn teacht isteach chucu an tráthnóna sin. Ó a Thiarcais! ach nach ait an mac an saol! B’in mise anois, agus leaba gan lia agam, nuair a bhí lia gan leaba agam le cúig lá roimhe sin! Mhínigh mé mo chás don ospidéal agus dúradarsan liom, glaoch arais orthu ar an Déardaoin, an 16ú Feabhra, agus go bhfeicfeadh siad an mbeadh seans ann go mbeadh leaba ar fáil dom an lá sin. Sea! Mair a chapaill agus gheobhair féar, arsa mise liom fhéin, ach ag an am gcéanna, bhí orm smaoineamh, nach raibh mé fhéin in aon ró-chontúirt, agus dá bhrí sin, bhí ar mo chumas-sa tamall eile a chaitheamh ag fanacht ar leaba. Sea, agus nár dhúirt mo lia liom, go gcuirfeadh sé isteach ar cheann de na tralaithe céanna úd mé, dá gceapfadh sé go raibh práinn ghéar i gceist, agus sa tslí sin, go dtabharfaí leaba dhom, taobh istigh de chupla lá.
D’fhill mé ar an mbaile, agus nach ar na comharsana a bhí an t-ionadh, go raibh mé fhéin tagtha chugam fhéin chomh tapaidh sin, tar éis mo sheal a chaitheamh san ospidéal!
Ar an Déardaoin, an 16ú Feabhra, chuir mé glaoch ar an ospidéal, go breá luath ar maidin, ach má chuir fhéin, ba é scéal a bhí acusan dom, nó nach raibh tada i bhfoirm leapan acu dom an lá sin, ach b’fhéidir go nglaofainn arís orthu, an mhaidin dár gcionn. Sea, mh’anam, arsa mise liom fhéin….Here we go round the mulberry bush again….
Leaba faoi dheireadh !
Ach uair a chloig ina dhiaidh sin, fuair mé an dara scéal ón Ospidéal, á dhearbhú, go raibh leaba acu dom, agus gur chóir dom buaileadh isteach chucu, ar an dá luathas…………..
Ach fillfidh mé oraibh, le críoch an scéil sin, amach anseo, nuair a bheidh mé fillte abhaile ón ospidéal, tar éis don lia a cheird leighis a chleachtadh orm, agus tá chuile shúil agam, nach é “an luibh nach bhfaightear” a bheidh uaidh, le mise a chur ar mo sheanléim arís!
Sa bhaile arís
Bhuel, faoi mar adúirt mé libh thuas, tá mé thar nais sa bhaile arís, faoin am seo. agus cé nach ndéarfainn go bhfuil mé ar mo sheanléim fós, nó ar chineál ar bith eile léime, ach oiread, tá chuile shúil agam, gur i bhfeabhas a bheidh mé ag dul, ó ló go ló, feasta, sea, agus nach mbeidh an aimsir ag dul i bhfeabhas feasta freisin, agus na laethe ag dul chun síneadh, tar éis na Féile Bríde? Sea! ach geallaimse dhuit é, a léitheoir, nach cathair mar a tuairisc í an tOspidéal céanna sin, nó caithfhid mé a admháil, go raibh mé chomh lag le tráithnín, agus mé gan neart, gan misneach, gan spionnadh, tar éis na hobráide céanna sin a luaigh mé, ach mar adúirt mé, is i bhfeabhas a bheidh mé ag dul chuile lá feasta, agus ó tharla nach dteastaíonn uaim scéal mhada na gcúig cos a dhéanamh de, cuirfidh mé críoch le scéal seo Chailleach an Anró, agus guífidh mé, go mbeidh leaba agus chuile shórt eile ar fáil dár n-othair uilig, feasta, tráth ar bith a mbeidh siad ina ngátar.
.
Peadar Bairéad
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Fuerteventura 1
.
Peadar Bairéad
Gaineamh ón Sahára.
.
D’inis mé dhaoibh, tamall ó shoin, faoin saoire iontach a chaith mé i bhfad ó bhaile, amuigh i Fuerteventura, ceann de na hOileáin Chanáireacha. Sin an fear de na hOileáin sin is cóngaraí do chósta na hAfraice. Tá a shliocht sin air, nó bíodh go bhfuil sé suite roinnt mhaith mílte amach ón gcósta sin, ag an am gcéanna, éiríonn leis na stoirmeacha geimhriúla gaineamh geal ón Sahára a shéideadh trasna na farraige chuige, sa chaoi go bhfuil limistéar fairsing den oileán sin clúdaithe le dumhchanna geala gainimhe, dumhchanna atá chomh geal, d’fhéadfa a rá, leis na dumhchanna a gheofá fan chósta an Mhuirthead, in Iorras, i gContae Mhaigh Eo. Sea, agus féach ar an ainm a baisteadh ar an bhfoirgneamh ina raibh muid lonnaithe fad a bhíomar ag cur fúinn ansin, “Oasis Dunas”, sea, tugann sin le fios do dhuine go raibh na dumhchanna gainimhe sa chuid sin den oileán, agus tá na hÁrasáin sin suite ar imeall an Ionaid Saoire sin Corralejo. Agus tuigeadh dom, nárbh olc an tseift í, scéal na Saoire sin a ath-insint anseo anois, fad is atá aimsir gheimhriúil ag éaló ó Bhánchnoic Éireann Ó.
Iascairí gan snáithe orthu !
Ar ár mbealach, ar bhus, ón Aerfort go Corralejo, bhí deis ag ár dTreoraí ualach asail de scéalta faoin oileán a insint dúinn, agus chomh maith le sin, bhí deis aice ár n-aire a dhíriú ar fhear eile de na hOileáin Chanáireacha, ar Lanzarote, a bhí le feiceáil go taibhsiúil ar thaobh na láimhe deise, agus cuma draíochta air faoi ghrian scaltach róstach an mheánlae. Chuamar thar roinnt bhailte poirt, agus míníodh dúinn, go mba thogha ionaid iascaigh iad na bailte céanna sin, ach chuir sí fainic na bhfainic orainn ag rá go raibh de nós ag na dúchasaigh, i gcuid acu, an iascaireacht sin a dhéanamh gan snáithe éadaigh orthu, taobh amuigh de hata agus stocaí, b’fhéidir!
Chonaiceamar freisin sléibhte agus cnoic den uile dhéanamh, cuid acu maol, cuid acu beannach, agus cuid eile fós nach raibh maol nó beannach, ach iad ait, iontach, dodhearmadtha.
Áras Phosh agus Becks ?
Ar ár mbealach freisin, chuamar thar áras nua a bhí á thógáil ar thaobh an bhóthair, é ollmhór, míofar, neamhghnách, ach míníodh dúinn go raibh sé fágtha sa tslí sin le tamall anois.
Cé a mba leis é, an ea?
Luadh Posh agus Becks leis.
Agus tuige nár críochnaíodh é?
Ní raibh freagra na ceiste sin ag éinne, a dúradh linn, ach go raibh an chuma ar an scéal nach bhféadfadh an bheirt sin teacht ar aon fhocal, faoin chaoi ab fhearr le críoch oiriúnach a chur ar a “gCasa Grande” i bhFuerteventura. Minic a chualamar faoi chaisleáin sa Spáinn a bheith á thógáil ag duine! bhuel, is dócha go bhfuil ceann de na caisleáin sin á thógáil ag an lánú seo i gcúige iargúlta de Ríocht sin na Spáinne, agus má éiríonn leo riamh é a chríochnú, tá mé cinnte go mbeidh “Casa” ar dóigh acu amuigh ansin, é suite in áit chomh hálainn is a d’fhéadfá a fháil, agus é feistithe ansin, ag breathnú amach ar an bhfarraige agus ar Oileán álainn Lanzarote.
Moill gan choinne!
Ar deireadh thiar, shroicheamar ár gceann scríbe, agus muid tuirseach, traochta. lag leis an ocras. Thugamar aghaidh ar an gcúntar, áit a raibh orainn dul trí na gnáthchúrsaí cláraithe. Ach bhí ceataí sa scéal inár gcásna, áfach. Ní dóigh liom gur mhínigh mé, i dtosach báire, go raibh dhá ghrúpa dínn ann, mé fhéin is mo bhean i dtosach báire,, agus in éineacht linn, bhí ár n-iníon, a céile, agus a mbeirt páistí siúd. Bhuel, ní raibh tásc nó tuairisc fúinne le fáil sna leabhair s’acusan. Bhí orainn fanacht ansin, fad is bhí siad ag cuartú anseo, is ag ransú ansiúd. Chuireadar fios ar an mbainisteoir, agus ba é an scéal céanna aigesan é, ní raibh ar a chumas faisnéis ar bith a fháil go raibh muid cláraithe acusan don tsaoire sin, olc, maith, nó dona. Lean an scéal mar sin ar feadh uair a chloig, ar a laghad, agus ansin, tháinig duine eicínt ar chuntas, i leabhar eicínt, go raibh árasáin curtha in áirithe don dhá ghrúpa dínn.
.
Tuilleadh le teacht, an tseachtain seo chugainn………
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
ag ransú, searching; éadáil, a find; tuirse na leisce, boredom; déanfaidh sé cúis, it will do; geasa droma draíochta, inviolable magic spells; mám, a handful; loiscneach, burning; bunaosta, on in years; fíonghort, vineyard; dufair, jungle; cnámharlach, skeleton.
.
I m B é a l a n P h o b a i l
.
“Forest of the Pygmies”
by
Isabel Allende
Peadar Bairéad
.
In Loughboy Library
Istigh i Leabharlann an Locha Bhuí a bhí mé, an lá cheana, agus mé ag ransú trí leabhair iomadúla na leabharlainne céanna sin, ag súil le héadáil eicínt, a choinneodh tuirse na leisce uaim, ar feadh scathaimh fhéin. Níor theastaigh leabhair mhóra, throma, léannta, uaim ar an ócáid. Ba é a bhí uaim, i ndáiríre, nó leabhar eicínt a chuirfeadh faoi gheasa mé le teannas agus le spreagthacht a scéil. Bhreathnaigh mé ar an leabhar seo, agus scrúdaigh mé an leabhar úd eile, ach níor shásaigh ceachtar acu mé. Ar deireadh thiar, tháinig mé ar an leabhar beag seo, dár teideal. Forest of the Pygmies le Isabel Allende, agus tar éis dom an “blurb” ar chlúdach an leabhair sin a léamh, bheartaigh mé ar thriail a bhaint as, nó caithfidh mé a admháil dhuit anseo, gur chuir mé suim, agus dhá shuim, chuile lá riamh, sna Pigmithe céanna sin.
It will do !
Sea, arsa mise liom fhéin, déanfaidh an leabhar seo cúis do thuras na huaire seo, agus mura dtaitníonn sé liom, nach féidir liom é a thabhairt ar ais don Leabharlann, gan mórán achair, agus cuir le sin, nach gcosnódh sé faic, taobh amuigh de tháille na bliana, agus nach n-aontófá liomsa anois go mba shladmhargadh, i dteanga ar bith, a bhí á fháil agam.
Ach, céard faoi na geasa droma draíochta úd, ar dhein mé tagairt dóibh thuas?
Bhuel, bí ag caint ar gheasa! A leithéid de dhraíocht ní fhaca éinne riamh. Ach b’fhéidir nárbh aon dochar anois é, tagairt a dhéanamh d’údar an scéil seo.
Isabel Allende
Mar adúirt mé, is í Isabel Allende údar an leabhair seo. Bean í a rugadh i bPeiriú agus a tógadh sa tSile. údar clúiteach, a bhfuil mám d’úrscéalta mór-ráchairte curtha di aice, cheana féin, agus ina measc-san tá “The House of the Spirits”, “The Infinite Plan”, agus “Forest of the Pygmies”, a scríobh sí mar ruball ar an scéal eile úd, “Kingdom of the Golden Dragon”. Ba í Margaret Sayers Peden, a d’aistrigh an scéal go Béarla, agus nár dheacair locht a fháil ar scil an aistritheora chéanna sin?
An Elephant Safari
Féach mar a chruthaíonn an t-údar atmosféar an scéil sa chéad chaibidil.
“At an order from the guide, Michael Mushaha, the elephant caravan came to a stop. The suffocating heat of midday was beginning, when the creatures of the vast nature preserve rested. Life paused for a few hours as the African earth became an inferno of burning lava, and even hyenas and vultures sought the shade.”
Cén fáth a bhfuil an “Caravan” sin amuigh faoi theas loiscneach úd na gréine, ar an ócáid áirithe sin? Bhuel, bíodh go raibh Kate Cold bunaosta go maith faoin am seo, tugadh post speisialta di, dul chun na nAifrice, le tasc áirithe a dhéanamh don Iris cháiliúil úd, “International Geographic”. Ba é údar na hIrise sin a thug an tasc speisialta sin di, dul chun na hAifrice agus scéal faoi leith, maraon le pictiúir, a chur ar fáil don Iris, ar an dá luathas. Thóg Kate a garmhac Alexander Cold, agus a chara siúd, Nadia Santos, lei, ar an aistear fada, casta, achrannach, contúirteach sin. Thóg sí freisin, grianghrafadóirí, agus cúntóirí, a chuirfeadh chuile chúnamh riachtanach ar fáil di. D’fhostaigh sí Mushaha, len iad a sheoladh, ar Safari eilifintí, go dúiche rua, róstach, na Céinia.
Brother Fernando
Ar a mbealach suimiúil, corraitheach, casadh misinéir, Brother Fernando, orthu, agus d’iarr seisean orthu, teacht i gcabhair air, le roinnt dá bhráithre a cailleadh sa dufair, tamall roimhe sin, a chuartú agus a fháil. D’fhostaigh lucht an Safari eitleán Angie Ninderera, cara leo, le dul ag cuardach na misinéirí, agus thuirling siad sa dufair, cóngarach do bhaile Ngoubé, nó tuigeadh don mhisinéir, do Brother Fernando, gur sa dúiche sin a bhí siad ag saothrú i bhFíonghort an Tiarna.
Bhí go maith is ní raibh go holc, ach ar an drochuair, deineadh damáiste doleigheasta don eitleán sa tuirlingt chéanna sin, agus fágadh an bhuíon ansin, gan a dtreoraí, Mushaha, le cinnireacht a dhéanamh orthu. Tharla anois, go raibh an dream sin ar fad caillte i lár na dufaire, iad fhéin, agus leis an scéal a dhéanamh níos measa fós, bhí siad gan chóir iompair, len iad a tharlú ar ais go dtí a Safari. Tar éis dóibh tamall fada a chaitheamh ar a marana, tuigeadh dóibh, gur chóir dóibh an t-eitleán a fhágáil ansin, agus dul ag taisteal tríd an dufair. Fuair siad síob i mbád ó bheirt dhúchasach, agus thóg siadsan cóngarach do bhaile Ngoubé iad, áit ar cuireadh i dtír iad, agus trí mheascán de theangacha éagsúla, agus trú chomharthaí, d’éirigh leo a gcás a mhíniú do na hiascairí dúchasacha, agus mar, quid pro quo, mhínigh na hiascairí dóibhsean faoi leagan amach na dúiche ina raibh siad, faoin Rí Kosongo, a bhí i gceannas na tíre sin, agus faoin chaoi a raibh an dúiche sin, agus a muintir, faoina smacht aige. Bhí cónaí ar Phigmithe sa dúiche sin freisin, agus bhí siadsan mar sclábhaithe faoi bhois an Rí úd Kosongo.
“The men explained that no one ventured into the area without the authorization of King Kosongo, who had no great love for foreigners.”
A Despot ?
Le scéal gairid a dhéanamh den alt seo, rinne an Rí úd príosúnaigh de na taistealaithe eachtrannacha seo, agus ba ansin a fuair siad amach, i ndáiríre, faoi chumhacht agus faoi mhodhanna oibre an Rí. Bhí na dúchasaigh uilig scannraithe ag an Rí, agus ag a lucht leanúna, ach thar éinne eile, ag a dhraoi.
Ar an gcnámharlach sin a chrochann an t-údar mná seo a scéal, agus caithfidh tú a admháil go bhfuil deacrachtaí iomadúla le sárú ag an údar, le críoch sásúil, inghlactha, a chur leis an scéal seo. Ar tháinig siad slán? Ar cailleadh sa dhufair iad? An raibh ar a gcumas draíocht agus geasa na Rí agus a Dhraoi a chlaoi?
Níl ar intinn agamsa na fadhbanna sin a scaoileadh dhuit anseo. Caithfidh tú fhéin an leabhar a léamh, le fios fátha gach scéil acu seo a fháil, ach caithfidh mé a admháil, gur bhain mé fhéin taitneamh agus sásamh as, bíodh nach é seo an cineál scéil a mheallann chun léitheoireachta mé, de ghnáth.
Ach, más spéis leat draíocht, geasa, agus an tsíorchogaíocht a fheartar idir an mhaith is an t-olc, tá mé cinnte go mbainfidh tú adhmad agus toit as an scéal neamhghnách seo.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
Ar do Rothar leat!
Scríobh mé sa cholún seo, píosa ó shin, faoi chúrsaí taistil, faoi theorainn luais, faoi thimpealláin, agus mar fho-nóta leis an alt sin, faoi lánaí rothar, atá ag fás mar fhás aon oíche ar fud na tíre, ag an am seo, agus má tharlaíonn gur chuimhin leat ar scríobh mé faoi na lánaí rothar céanna sin, cheana, tuigfidh tú, nach raibh mórán measa agam ar an dtionscnamh céanna sin.
’Tuige?
’Tuige? adéarfadh duine, b’fhéidir.
Bhuel, chuile thuige. Ach ar an gcéad dul síos, déarfadh bunús na ndaoine nach bhfuil dóthain spáis ar ár mbóithre lena leithéid a dhéanamh, agus caithfidh mé a admháil go bhfaca mé fhéin lánaí rothar leagtha amach ar bhóithre cúnga, thuas i gContae Chill Dara, agus ba é mo bhreithiúnas fhéin nó go mb’amhlaidh a chuir siad le baol ar na bóithre sin. Bheadh cinneadh dá leithéid ceart go leor, dá mbeadh bóithre breátha leathana againn, agus ualach asail de spás againn le bheith ag bronnadh roinnt luachmhar de ar ár rothaithe.
Ach, mura bhfuil tú sásta lána a chur in áirithe don rothaí, céard tá ar intinn agat, leis an gcréatúr céanna sin a thabhairt slán, agus é ag iarraidh a bhealach a dhéanamh trí thranglam tráchta ár mbóithre?
Níl tada ar intinn agam le sin a thabhairt i gcrích, nó táimse den tuairim, gur feithicil é an rothar, ar chomhchéim leis an ngluaisteán, nó leis an leoraí, nó leis an mbus fiú, agus tá na cearta céanna aige ar ár mbóithre, agus é de dhualgas ar chuile thiománaí eile, bíodh sé i mbun rothair, nó gluaisteáin, nó feithicle ar bith eile, tá de dhualgas air, féachaint chuige, nach sáraíonn sé cearta an rothaí, agus é amuigh ar ár mbóithre.
Dofheicthe!
Tá rud eile i gceist freisin, má bhreathnaíonn tú ar bhóthar marcáilte, agus áit faoi leith curtha in áirithe ann don rothaí, istigh ina lána cúng fhéin. Tá go breá, ach céard a tharlaíonn, nuair a thagann an lána sin chomh fada le timpeallán, nó crosaire? Éiríonn sé do-fheicthe! Cá bhfuil spás an rothaí sa chás sin? Nach bhfuil orainn uilig dul ar ais go dtí an tsean-ré, nuair a bhí an ceart céanna ag an rothaí, is a bhí ag chuile dhuine eile, ag baint úsáide as an mbóthar. I ndáiríre, nach gcaithfear an cheist a chur. An sábháiltede an rothaí an lána rothar nua seo, in aon chor? Caithfidh mé a rá, nach bhfuilimse fhéin cinnte go bhfuil, nó bheinn in amhras faoi, ar a laghad.
Anois, nílimse ag maíomh, in aon chor, go bhfuil breall orthu siúd a mholann an tionscnamh seo, nó tá mé cinnte go bhfuil a ndearcadh fhéin acusan, sea, agus tá mé cinnte, go bhfuil a n-obair baile déanta acu freisin, agus “fair play” dhóibh, nó d’éirigh leo a bhfís a réaladh, rud nach éasca a dheanamh, na laethe. Ach sin uilig ráite agam, ní hionann sin is a rá, go mbeinn cos ar chois leo, sa chás seo.
Críoch
Agus le críoch a chur leis an bpíosa seo, b’fhéidir nárbh olc an smaoineamh é, tagairt a dhéanamh do bhóthar faoi leith, agus sin Bóthar Phort Láirge, anseo sa Chathair Álainn, nó is é is gaire dom fhéin, agus caithfidh mé a admháil, go gcuireann na lánaí rothar, atá marcáilte ar an mBóthar seo, go gcuireann siad go mór le cuma, agus le crot, an Bhóthair sin, agus le cur lena ailleacht, nach bhfuil dath breá, feiceálach, rua, curtha ar an lána céanna le déanaí, ach ag an am gcéanna, ón lá ar marcáileadh chomh deas néata sin é, ní dóigh liom go bhfaca mé thar péire rothar ag baint úsáide as ceachtar den dá lána rothar, ar an mbóthar sin. Anois, má leanann cúrsaí faoi mar atá siad faoi láthair, chuile sheans, go mbeidh roinnt mhaith dínn ar ár rothair, taobh istigh d’achar eicínt, ach mura dtarlaíonn a leithéid, b’fhéidir nárbh fhiú an tairbhe an trioblóid……….
Aon tuairim agat fhéin faoi na cúrsaí seo?
English 
Gaeilge