by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad.
(This week we take a look at how quickly things can change)
Saolta ag athrú
Ní gá dhom a rá go mbíonn an saol athraíoch seo ag athrú is ag síor–athrú, ó lá go lá agus ó bhliain go chéile. Ní rud é sin a tharlaíonn anois is arís nó is comhartha beatha é an síor-athrú céanna sin. Tharla roinnt laethe ó shoin go raibh mé ag smaoineamh ar mhám aistí a chur i dtoll a chéile faoi na hathruithe uilig a bhí ag teacht ar an saol mór, le tamall de bhlianta anois. Bhí fúm tosú an lá dár gcionn. Bhí go maith. Ach níor tuigeadh dom go mbeinn fhéin tarlaithe chuig an Ospidéal sár a bhreacfadh an lá dár gcionn. Thart ar a trí ar maidin, thóg an t-Otharcharr mé fhéin chuig Ospidéal San Lúcás, anseo i gcathair Chill Chainnigh. Isteach i Roinn Timpiste agus Éigeandála a tógadh mé agus ba san áit sin a chaith mé an chuid eile den oíche sin agus an lucht leighis ag iarraidh a fháil amach céard a bhí cearr liom. Anois, níl fúm chuile ghné den scrúdú sin, nó chuile ghné den leigheas a moladh, a chraobhscaoileadh os ard anseo, nó ní bheadh fonn ar léitheoir ar bith a leithéid a léamh. Leor a rá, gur tuigeadh don lucht leighis céard a bhí ag déanamh tinnis dom, agus gur chinneadar ar mé a choinneáil istigh san Ospidéal sin ar feadh roinnt laethe fad is a bheadh cóir leighis á chur acu orm.
Ón leaba inar shocraigh siad mé bhí radharc breá agam ar an mbóthar mór isteach chun na cathrach, agus chaithinn tréimhsí ag breathnú ar an trácht céanna sin agus mé ag smaoineamh ar tiománaithe na gcarranna sin, agus an deifir uilig sin a bhí orthu, ag brostú, ag dul thar a chéile, agus adharca á séideadh acu, corruair fiú, lena mífhoighid a chur in iúl, fad is a bhí na scórtha agus na scórtha ina luí go lag i ngiorracht scread asail dóibh. Ach tríd is tríd, ní orthusan a bhí a n-aire, ach ar an lá crúógach a bhí rompu amach, agus ar an méid oibre a bhí le cur i gcrích acu roimh thráthnóna. Beag smaoineamh a bhí ag a mbunús, go raibh seans ann, gurb é sin an dán a bhí ag fanacht orthu fhéin, lá is fuide anonn.
Chuaigh a mbroid i bhfeidhm orm fhéin agus thosaigh mé ag smaoineamh ar na píosaí seo a bhí á scríobh agam anseo dhaoibh, le breis mhaith is triocha bliain anois. Cheap mé nach mbeadh ar mo chumas píosa a chur ar fáil dhaoibh don tseachtain seo.
.
.
Anois nuair a istigh,tharlaíonn i ngéirchéim dá leithéid mé, is é a dhéanaim, de ghnáth, nó téim siar thar na píosaí uilig a scríobh mé anseo i rith na tréimhse sin, agus dár ndóigh, tá thart ar mhíle go leith alt foilsithe uaim sa tréimhse sin, agus sin an chúis ar chuir mé romham an píosa beag seo a leagan os bhur gcomhair amach, an tseachtain seo, nó bhí mé ag ceapadh, go mbeadh orm tréimhse saoire a thógáil ón gcolún seo, ach tráthúil go leor, d’éirigh liom teacht slán ón Ospidéal, le cabhair an lucht leighis. Ach, caithfidh mé a admháil, gur cuireadh ar mo shúile dhom, i rith mo thréimhse istigh, chomh dian, dícheallach, is a oibríonn chuile dhuine den bhfoireann iontach sin, a oibríonn san ionad céanna sin, agus ní haon bhéal bán, nó cur i gcéill, é sin, ach lomchlár na fírinne, agus ní hé amháin go n-oibríonn siad go crua ó mhoch na maidne go dul faoi na gréine, agus arís uaidh sin go héirí na gréine arís, ach oibríonn siad go sciliúil, cliste, oilte freisin. B’in iad na tréithe a chuir ar mo chumas-sa na cosa a thabhairt slán liom, an babhta seo, agus bíodh gur bhain mé lán mhála de leigheas as mo thréimhse istigh ansin, tá súil agam nach mbeidh gá le hathchuairt i ngearr–aimsir.
Sin agaibh anois cion na seachtaine seo, agus an-ríméad orm go raibh ar mo chumas alt na seachtaine seo a sholáthar daoibh agus le críoch a chur le halt na seachtqaine seo, ba mhaith liom sláinte an bhradáin a ghuí ar chuile dhuine againn, agus go mbeirimid beo ar an am seo arís.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
.
.
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
(This week, “I mBéal an Phobail” revisits our Rambling House, to trace the story of the Belmullet Bridges! )
.
Seanchas Iorrais….2….
Ní bhíonn in aon rud ach seal, agus ba é an dála céanna é ag sclóindroichead Bhéal an Mhuirthead, agus faoin mbliain 1900, tuigeadh go raibh a rás rite, agus shocraigh Comhairle Chontae Mhaigh Eo agus Bord na gCeantar Cúng ar dhroichead nua a chur ina ionad. Rinneadh an droichead sin a chur i dtoll a chéile i gCathair Dhoire, agus seoladh, ar bhád as sin go Sligeach é, i Meitheamh na bliana 1903. Thóg sé trí mhí an droichead a iompar as sin go Béal an Mhuirthead, nó bhí orthu, droichid, caidhséir, agus ceiseanna, a neartú, le meáchan an droichid nua a iompar. Droichead cruach, a bhí thart ar ocht dtroigh is daichead ar a fhad, a bhí ann. Socraíodh ina ionad é, i dtús na bliana, 1904. Ba bhreá láidir an droichead é, agus nach iomaí sin duine a thrasnaigh é, idir sin, agus an bhliain 1988, nuair a osclaíodh an droichead nua atá ann faoi láthair, thar an gcanáil, ag bun Shráid Mheiriceá. Bhíothas den tuairim, le scathamh maith roimhe sin, go raibh seandroichead Dhoire ag éirí contúirteach. Bíodh sin fíor, nó ná bíodh, ach thóg sé roinnt mhaith ama orthu, an seandroichead céanna sin a leagan, i ndeireadh na feide. Ba bheag nach raibh ar lucht na Comhairle Contae é a phléascadh, i ndeireadh na dála! Ba bheag Iorrasach nár shil deoir ina dhiaidh. mar nach iomaí sin deoraí a mhothaigh an seandroichead uaidh, agus é ar chuairt ar a dhúchas, agus nárbh iomaí sin deoraí a d’imigh thar an ndroichead céanna sin, agus nach bhfillfeadh go deo leis an ndroichead céanna sin a thrasnú arís.
Nach orm fhéin a bhí an t-áthas, mar sin, agus mé ar saoire in Iorras, i dtús Mhí Lúnasa, 1993, nuair a chonaic mé go raibh droichead nua, do choisithe, á thógáil thar an gcanáil, san áit ar leagadh Droichead Dhoire, sa bhlain 1988. Tuigeadh dom láithreach, go raibh scéal éigin taobh thiar den tionscadal nua seo, agus chuaigh mé sa tóir air.
Lorg na nDealbh
Lorg na nDealbh, ba chúis leis an ndroichead coisithe seo, agus mar is eol do chách faoin am seo, is cuid de chomóradh an chúigiú mílaois de chultúr Mhaigh Eo é, an Lorg céanna seo. Socraíodh ar roinnt áirithe dealbha a shuíomh in ionaid éagsúla, i dTuaisceart Mhaigh Eo. Thart ar cheithre cinn déag díobh a bheadh ann, agus é d’aidhm acu, cuairteoirí a mhealladh isteach ar an iargúil, le háilleacht na dúiche a bhlaiseadh ina hiomláine. Taobh thiar de thionscadal seo an “Droichid” i mBéal an Mhuirthead, tá Comhar Iorrais, Clár “Leader”, Comhairle Chontae Mhaigh Eo, agus Údarás na Gaeltachta. George Trakas atá i mbun an tionscadail seo. Dealbhóir as Manhattan, Mheiriceá, is ea George. B’eisean a dhear agus a rinne an droichead nua coisithe, i Saotharlann Chomhar Iorrais, agus b’eisean freisin, a chuir an droichead galánta seo i gceann a chéile, ar an ionad céanna ar ar suíodh Droichead Dhoire, sa bhlain 1904. Duine lách, geanúil, is ea George Trakas, a bhfuil aithne curtha ag muintir Iorrais air, cheana féin, agus fear a bhfuil gach uile eolas curtha aigesean ar dhroichid Bhéal an Mhuirthead freisin. Chonaic mé fhéin i mbun oibre é, agus mé ag gabháil thar bráid, agus mé ar saoire thiar, roimh Lá Mór an Logha, 1993. Osclaíodh Droichead Trakas go gairid ina dhiaidh sin agus nach minic a chuaigh mé fhéin trasna thar an ndroichead céanna sin san idirlinn. Má bhuaileann an fonn taistil thú, amach anseo, téigh siar, agus cuartaigh na ceithre dhealbh déag atá folaithe ar Lorg na nDealbh i dTuaisceart Mhaigh Eo. Súil agam go n-éireoidh leat teacht orthu uilig!
Ní gá dhom a rá gur thrasnaigh mé fhéin an droichead álainn céanna sin go mion agus go minic ó shoin i leith, agus ní call dom a rá, ach oiread, gur chríochnaigh George Trakas a chuid oibre, go deas, bláfar, cumasach, agus go mbeidh a ainm luaite feasta i seanchas Iorrais, le Sir Arthur Shaen, le Henry Boyle Carter, agus le Patrick Knight. A chonách sin air!
Agus sin agat anois scéal dhroichid Bhéal an Mhuirthead!
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Sín chugam an Ghealach !
Peadar Bairéad
.
Bóithrín na smaointe
Minic, na laethe seo, a théann m’aigne siar bóithrín na smaointe, siar thar bhlianta fada mo ré, agus mé ag iarraidh ciall eicínt a bhaint as an saol anróiteach, anacair, anásta, seo. Ar na geábhanna sin, siar thar laethe mo ré, is minic a chríochnaím an turas agus mé im ghasúirín beag, óg, ag breathnú in airde ar aghaidh gheal na gealaí gile. Chomh fada is a bhain sé liomsa, ní raibh tada riamh ar an saol a bhí chomh halainn, inmhianaithe, leis an liathróid soilseach úd, a bhí ag spréacharnaigh lei thuas ansin sa spéir réaltógach. Is cuimhin liom gur chuir mé na smaointe sin, chomh fada is a d’fhéadfainn, in iúl do m’athair. “Fan ort anois,” ar seisean, “bíodh foighid agat, agus ceann de na hoícheanta seo, nuair a bheidh an ré sin beagáinín níos ísle ar an spéir, gheobhaidh mise an seandréimire, agus gabhfaidh mé in airde, agus gheobhaidh mé greim an an mboc sin, cuirfidh mé isteach i mála mór an chapaill í, agus tógfaidh mé anuas liom í, agus bronnfaidh mé ortsa í. Anois, céard deir tú?”
Bhuel, A Thiarcais! Bhí mé chomh bródúil is dá mbronnfadh sé bó orm, agus thug caint úd mo Dhaid misneach agus sásamh domsa, go ceann i bhfad ina dhiaidh sin. I ndáiríre, is dócha go bhféadfá a rá, gur ghealaigh a gheallúint laethe dorcha mo bheatha dhom, anuas go dtí an lá atá inniu fhéin ann, nó mhúin sé dom, go bhféadfá a chreidiúint go raibh fáil ar ghile na gile fhéin, ach a bheith foighdeach, agus tabhairt faoi le creideamh agus le fonn.
Tír na nÓg
Nuair a tháinig ann dom, blianta beaga ina dhiaidh sin, tháinig mé ar an dtuairim, go raibh difir mhór idir Thír na nÓg agus a raibh ar fáil i nGleann seo na nDeor, ach ag an am gcéanna, tuigeadh dom, gur chóir dúinn dul ar thóir na foirfeachta i gcónaí, bíodh nach sroichfeadh muid leibhéal Útóipeach riamh. Agus, bíodh nach bhfuil fáil ar an bhfoirfeacht i gcónaí, is féidir linn, rud eicínt atá an-ghar dó a thabhairt i gcrích ar an saol seo, ach a chreidiúint go raibh sé infhaighte, agus chuile dhícheall a dhéanamh dul sa tóir orthu.
Ach ní chuige sin uilig go léir atá mé, an babhta seo, ach chuige seo…..
Anois, bíodh gur chreid mé sna féidireachtaí sin uilig, agus déarfainn gur chreid roinnt mhaith de na daoine thart orm sa leagan amach céanna sin, nárbh asainn a baineadh an mealladh, nuair a fuaireamar amach, nach mar sin a tharlaíodh sa tsaol cam, casta, céasta, a bhí thart orainn.
Geallúintí Polaitíochta!
Breathnaigh ar chúrsaí polaitíochta, i dtosach. Nuair a bhí mise óg, caithfidh mé a admháil, gur chreid mé chuile fhocal ón lucht polaitíochta! Dúradarsan linn, go gcruthódh siad saol an mhadaidh bháin dúinn ach ár vótaí a bhronnadh orthu, lá an toghcháin. Dá ndéanfadh muid amhlaidh, chuirfeadh siadsan Útóipe ar thalamh ar fáil dúinn. Bheadh obair le fáil ag chuile shaoránach, bheadh aras in áirithe do chuile chlann, bheadh scolaíocht den scoth le fáil, saor in aisce, ag chuile mhac máthar, agus iníon athar, sa tír. Ní gá dhom cur síos ar na háiseanna eile a chuirfí ar fáil dúinn, ach bheadh cúrsaí leighis, cúrsaí taistil, cúrsaí léinn, agus chuile chineal cúrsaí eile, ar fáil, d’óg agus d’aosta, sa Phoblacht a bheadh againn, dá mbronnfaimís an chumhacht chuige sin orthusan. Sea, agus bheadh deireadh go deo le bochtaineacht, le hanró, le cruatan, agus le gorta.
Tuar agus Tairngreacht
Agus ar tháinig an tuar faoin dtairngreacht, tráth fuair siad na vótaí agus an chumhacht?
Ag magadh fúm atá tú! Nó in áit dóibh Útóipe a chur ar fáil dúinn, is amhlaidh a chuaigh cúrsaí in olcas, ó bhliain go bliain. Sea, dá mhéad a gheall siad, is ea ba lú a dháil siad! Nó b’in mar a samhlaíodh dúinne é, ach go háirithe.
D’fhéadfá breathnú freisin ar chúrsaí léinn agus ar chúrsaí sláinte, agus thuigfeá gurb é an scéal céanna sna cúrsaí sin é. Gealladh don duine óg go mbeadh saol an mhadaidh bháin aige ach luí isteach ar na leabhair, agus staidéar dian a dhéanamh, le linn a óige. Seafóid arís! Nó is dócha nach bhfuil fáil ar shaol an mhadaidh chéanna sin ar an saol anróiteach, anacair seo, nó má tá, caithfear dul trí chruatan agus trí hanró lena bhaint amach. Agus ag caint ar chúrsaí sláinte, nach minic a ghealltar don duine óg go mbeadh chuile shórt ar a dheis aige, ach an bheatha cheart a ithe, na deochanna sláintiúla úd a ól, agus fanacht glan amach ó phóit is ó chraos.
Geallúintí nár fioraíodh
Bhuel! Ní i gcónaí a fhíoraítear na geallúintí céanna sin, ach oiread, nó nach bhfaightear an tseanduine, anseo is ansiúd, a dhearbhaíonn, gurbh iad an tobac agus an bhiotáille a choinnigh sa tsiúl é, trí bhlianta fada a ré.
Sea, mh’anam! Ar deireadh thiar, cuireadh ina luí orm fhéin, go raibh cosúlachtaí idir an ghealach agus an dréimire úd, ar dhein mo Dhaid tagairt dóibh agus mise i mo ghasúr, agus cúrsaí an tsaoil seo. Mar nuair is cúrsaí an tsaoil seo, agus cúrsaí daonna, atá idir chamáin againn, caithfimid glacadh leis, go bhfuil difir mhór idir an rud atá inmhianaithe, agus an rud a bhfuil fáil air, le linn ár ré abhus. Soilsíonn Útóipe an casán dúinn, agus spreagann sé sinn i dtreo na foirfeachta daonna, ach, i ndáiríre píre, ní éireoidh linn an stádas sin a réaladh, fad is beo sinn. Ní bhfuair mé fhéin greim riamh ar an ngealach gheal soilseach úd, ach shásaigh an smaoineamh agus a fhéidireacht mé, le linn laethe duairce, dorcha, mo bheatha. Mar sin, ná cuireadh sé aon lagmhisneach orainn fáil amach nach bhfuil an Útóipe úd inshroichte, ar an saol seo, ach ag an am gcéanna, nár chóir go spreagfadh an choincheap chéanna sinn teacht chomh cóngarach agus is féidir linn, don Útóipe ar thalamh úd, a mheall, agus a shásaigh sinn, go háirithe le linn laethe neamhaí na hóige..
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
S t . P a t r i c k ’s B r e a s t p l a t e .
****************************
.
During my years as a student at Cork University, in the forties of the last century, the president of that Institute at the time was the eminent Dr. Alfred O’Rahilly. Our president was a great Irishman, a great scholar, and if I may say so, a great Christian also. It was his custom, every Lent to give a lecture on “The Turin Shroud” and its significance, in our attempts to understand the Passion and Death of Christ. He always prefaced this lecture by stating that this was “his annual sermon”.
Now, as St. Patrick’s Day draws near, my own thoughts return, once again, to our National Patron, and my habit over the past number of years, of writing a special article, to celebrate this august occasion, but this year, permit me to refer to this article as, “my annual sermon”.
Firstly, let us call to mind the old saying that St Brigid promised that every second day from her feast day onwards, would be a good day, while St Patrick promised us that every day after his feast would be good, as would half of his Feastday also. How seldom our national Patron fulfils that promise? However, let us not forget last year, when the day was as fine a day as one would wish for, any time of year, not to mention Mid March!. Let’s hope that that day was the first of many fine St. Patrick’s Days.
However it’s not that but this…
About this time, almost every year, my thoughts go on pilgrimage back the years, to examine again, the truths, and principles of faith, that St Patrick sowed in the fertile soil of the Irish psyche. I recall again the Breastplate he handed on to us, as a protection against all evil, a Breastplate to be buckled on each morning, to ward off the wounding darts of the evil one, because each day must be viewed by the Christian as another battle, to be fought in his advance towards God’s Fort. Let me try to put into verse, in our native language, my understanding of that same Breastplate……
****************************
Lúireach Phádraic Patrick’s Breastplate.
******************* *******************
Neart Dé do mo chosaint gach lá, God’s strength to defend me each day,
Lena Bhriathar mar lúireach, mar scáth, With his word as breastplate and shade,
Críost i mo thimpeall de shíor, Christ be around me always,
Mac Dé i gceartlár mo chroí, Gods Son in my heart all my days,
Romham do mo threorú, Before me to guide,
‘Mo dhiaidh do mo sheoladh, Behind to inspire,
Do mo ghráú, do mo shlánú, gan chríoch, To love and to save without end.
***************
Life’s journey begins anew each morning, but in a special way for the Christian. He must examine once again the truths and principles of his faith, because to my way of thinking, the principles, and truths, that we found easy to accept yesterday, may present quite different facets to us today, which renders them not quite as acceptable, as clear, or as believeable, to us now. There is another aspect of this problem also, as one feels, that belief becomes that little bit more difficult from year to year, because the human becomes more questioning, more forgetful, and more confused, as he becomes enmeshed in the net of the years, and even though, as a youth, he had enough faith to move mountains, the edge of that faith becomes blunted on the hard grindstone of the years, and didn’t the great Saint Paul himself warn us about this condition when he told us, that even though he continues to struggle in the battle of life, he has not yet won the victory, but he fights on, hoping for that final victory. Perhaps that is what the old people, long ago, meant when they spoke of the grace of final perseverance, that grace that would take them over the finishing line, still holding on to the faith that was gifted to them as children. One recalls here also that most of the saints we remember died rather young, and were spared the long lingering struggle of holding on to the faith. However, in these, our times, we have such great examples set before us, as Mother Teresa of Calcutta, and our revered Pope, John Paul the Second himself, two who set us a striking example of holding on to the faith through the advancing years.
**********************
Bí fúm, do mo chosaint gach tráth, Be beneath me to guard me each day
Os mo chionn, do mo threorú, led’ ghrá, Above me to guide in the fray,
Bí liom nuair a luífidh mé síos, Be there when I lie down at night,
Bí faram ar mo leaba san oích’, Guard me as I sleep in your sight,
Ar mo dheis do mo threorú, On my right hand to guide me,
Ar mo chlé do mo sheoladh, On my left to direct me.
A Chríost ghil, ná diúltaigh mo ghuí. Dear Lord! Please grant my request.
***********************
The Christian’s life was never meant to be easy, as day after day, week after week, and year after year he carries with him the gift and burden of the Faith. Take a look at the heart of the Mass and you will understand what I mean. In that part of the Mass the Roman Catholic believes, that Christ himself, body and soul, flesh and blood, humanity and Divinity, comes down among us, on the altar, at the terrible moment of the Consecration. Isn’t it difficult to believe that the Almighty God of Glory himself could possibly hide his majesty and might under the appearances of our humble bread and wine? The two worlds, the other world, and this world, meet in an awful moment in time, right there before us, with nothing between them except the thinnest, and yet most impenetrable veil. For the Roman Catholic then, this is the moment of truth, and if he finds it possible to believe what he says he believes, at that moment, then all is well, and he has bridged the gap of Faith, and he will find it possible, for now, at least, to walk in the shadow of the Lord, because for him the veil of the Temple has been rent from top to bottom, and he has glimpsed that secret world, hidden from us on this side of the veil……….Et velum Templi scisum est…….The Centurian crossed that bridge, long ago, and he could say ….. “In truth this was a son of God”……
*******************
Bí liom nuair a shuífidh mé fúm, Be there when I sit in my place,
Nuair a sheasfaidh, bí taobh liom, a rún, When I stand, be there with your grace,
Bí i mbéal an té a labhrann lem chroí, Be on tongue of all who address me,
Bí i súil an té a chasann im líon, And in eye of each who beholds me,
Romham, do mo threorú, Before me to guide,
‘Mo dhiaidh, do mo sheoladh, Behind to inspire,
Bí i gcluais an té a éisteann lem mhian. Be in the ear that hears my desire.
*********************
Didn’t Patrick himself have the strong faith? He believed that God was with him every step of the way, from rising in the morning to his lying down at night. And since he really believed that, he feared not the forces of evil. The trap of the hunter, or the net of the fowler held no terror for him. He would escape the darts of Satan himself, because God was with him and His all-protective breastplate about him. This belief is relatively easy for the person who is setting out on the path of understanding the Faith, because it follows the beautiful, mad, logic of that Faith, but as a person moves on in years, he questions the wisdom of that same Faith, and he has to convince himself, over and over again, having weighed up all the evidence, that this Faith is according to reason, and that it is a human answer to the riddle of life, that riddle that has plagued, and tormented the human mind, from the beginning of time….
*******************
Neart Dé do mo chosaint gach lá, God’s might to defend me each day,
Lena bhriathar, mar Lúireach, mar scáth, With his Word, as Breastplate, and shade,
Críost le mo thaoibhse go buan, Christ at mo side without cease,
Do mo chosaint, ó dhúiseacht go suan, To save me from waking to sleep,
Romham, do mo threorú, Before me to guide,
‘Mo dhiaidh, do mo sheoladh, Behind to inspire.
Do mo shlánú Lá léanmhar an Luain. To save me on Judgement’s dread day.
********************
And now, as we come to celebrate another St Patrick’s Day, and as another Easter races in our direction, we must examine, and weigh up our faith, once again, to see if it deserves our assent, because as far as this delicate faith or ours is concerned, we must examine and re-examine it, weigh and re-weigh it, day after day, week after week, and year after year, cleaning, and polishing, and clarifying it, continuously. There is no visible certitude in any faith nowadays, because it requires our continual assent, to be given freely as each new day dawns.
And since we are now looking forward to the Season of Easter, my memory takes me back, through the flying years, to the Easter mornings of my youth, when the faith was deep in the marrow of my bone. At that time, each Easter morning, we arose before the sun, to watch its joyous Easter dance, as it celebrated the Resurrection.
And did it dance for us? You may ask.
Well I’m not going to assert that the sun danced for us, on those far-away mornings, but I will say this, that we believed passionately that the sun took three jumps out of its skin, with delight, on that morning of the Resurrection, as it rose from its bed in the east to face it’s new day. That was as we saw it then, and that’s the real truth.
Let me end then, by wishing that Patrick’s Breastplate and Brigid’s mantle encircle you this St. Patrick’s Day, and always.
He is risen…..
Alleluia!
.
*************
Peadar Bairéad.
*************
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
T o g h c h á n a n Á i r .
*************************
.
“Ar deireadh thiar, tá sé thart!” B’in an chéad rud adúirt mo sheanchara, Séimí a’ Droichid, agus muid beirt socraithe go sásta istigh i gCailleach (snug) an Smugairle Róin, an oíche faoi dheireadh, tar éis do mhuintir Chill Manntáin a gcomhaireamh-san a chríochnú, agus Mildred Fox a fhógairt tofa, tar éis dóibh breis is seachtain a chaitheamh i mbun an chomhairimh chéanna sin.
“Céard é fhéin? Céard tá thart?” Arsa mise, agus mé ag ligint orm, nár thuig mé céard a bhí ar siúl ag Séimí cóir, agus mé tar éis an nuacht chéanna sin a chloisint ar an teilifís, achar gearr roimhe sin.
“An Toghchán, céard eile? A leibide!” arsa Séimí go mífhoighdeach, nó b’fhacthas dó gur chóir go mbeadh a fhios ag amadán ar bith céard faoi a raibh sé ag caint.
“Ach nach bhfuil an toghchán sin thart le breis mhaith is seachtain anois,” arsa mise, á thochrais suas, mar adeir lucht an Bhéarla.
“Nach tú tá smeartáilte anois! ach más ag magadh fúm atá tú, ba chóir duit smaoineamh ar an seanfhocal a bhíodh ag daoine fadó, ‘An té a bhíonn ag magadh, bíonn a leath faoi fhéin’. Sea, agus smaoinigh freisin, nach mbíonn toghchán thart go mbíonn an comhaireamh deiridh críochnaithe, nó go gcanann an bhean ramhar, mar a chuireann lucht an Bhéarla arís é.”
“Fair Play dhuit, a Shéimí, níor chaill tú riamh é. Ach cogar mé seo leat, an raibh tú fhéin sásta leis an toghchán, agus lena thoradh?”
“Is fusa ceist a chur ná ceist a fhreagairt, mar adeirtí sna seanlaethe. Ní call dom a rá, go raibh mé sásta leis an toghchán fhéin, agus leis an gcomhaireamh, tríd síos, nó deineadh an chuid sin den ghnó go cruinn, ceart, éifeachtach, ach, ar an dtaobh eile den scéal, ní dóigh liom, gur thaitnigh an toradh a bhí ar an toghchán céanna sin, go huile is go hiomlán, liom.”
“Ach a Shéimí, ní raibh de thoradh ar an toghchán ach an toradh a theastaigh ó na vótóirí. Agus, dár ndóigh, caithfear glacadh leis, gur ag na vótóiró a bhíonn iomlán na cumhachta, lá an toghcháin.”
“Tá sin go breá ar fad, chomh fada is a theann sé, ach, má a théann tú go cnámh na huilinne leis an scéal sin, feicfear dhuit, gur beag cumhacht, i ndáiríre, atá ag an vótóir aonair. Téann sé amach agus caitheann sé a vóta, sin an méid. Ní thuigtear dó go bhfuil cumhacht ar bith aige fhéin, sa chás sin, ach gur ag na vótóirí eile atá an chumhacht, agus is dócha gurb é an scéal céanna acusan é. Mar sin, níl i gcumhacht na vótóirí ach cumhacht dall, bhodhar, bhalbh, a oibríonn trí sheans.”
“Nach ait, mar sin, go dtagann an oiread sin daoine ar chomhthuairim, lá an toghcháin?”
“Is ait, gan dabht ar domhan. Ach nuair a labhraíonn iriseoirí faoin chaoi ar chaith na vótóirí Fine Gael i dtraipisí i dToghchán seo Áir, níl ansin ach tuairim gan aon ró-thaca, mar nach bhfuil fhios ag madraí an bhaile, nár tháinig na vótóirí le chéile, roimh ré, le socruithe dá leithéid a dhéanamh. Trí thimpiste a tharla sé, bíodh go raibh roinnt iriseoirí ag iarraidh na vótóirí a shaighdeadh síos an bóithrín sin. D’fhéadfadh duine a rá, is dócha, nach bhfuil sa chineál daonlathais atá againne ach cur i gcéill, sa mhéid go n-éioríonn leis an lucht polaitíochta dallamullóg a chur orainn, nuair a chuireann siad ar ár súile dúinn go bhfuil cumhacht iomlán ag na vótóirí, lá an toghcháin. Fastaíom! Ní bhíonn de chumhacht againn an lá sin ach go gceadaítear dúinn vóta a chaitheamh, agus an tuiscint againn, nach mbeidh tionchar dá laghad ar an vóta sin ar an toradh a bheidh ar an toghchán.”
“Ach, a Shéimí, nach bhfuil a fhios ag chuile dhuine, go mbíonn an chumhacht iomlán againne, lá an toghcháin, nó ní féidir le duine ar bith cumhacht a láimhseáil mura bhfaigheann sé an chumhacht sin ó na vótóirí, lá an toghcháin.?”
“Bhuel! breathnaigh air mar seo. Má fhanann an vótóir sa bhaile, lá an toghcháin, an mbeidh tionchar ar bith aige ar an toradh sin?”
“Bí cinnte dhe nach mbeidh. Tuige a’ mbeadh? Nár fhan sé taobh amuigh den phróiseas ar fad, dá dheoin fhéin?”
“Ó! tagaim leat sa mhéid sin, d’fhan sé taobh amuigh den phróiseas ar fad, ach nuair a bhreathnaíonn sé ar na torthaí, ar ball, agus nuair a scrúdaíonn sé na huimhreacha a fuarthas ina dháilcheantar fhéin, tuigtear dó, go cinnte, nár dhein a neamhláithreacht puinn difríochta , agus sa tslí chéanna, nach ndéanfadh a vótasan puinn difríochta, ach oiread. Thoghfaí na daoine céanna, Cuma cé ann nó as dósan.”
“Ar bhealach, tagaim leat sa mhéid sin, ach ag an am gcéanna, dá ndéanfadh chuile vótóir mar a dhein an vótóir úd, atá idir chamáin againn, ansin dhéanfaí praiseach den chóras ar fad. Ní oibreodh sé a thuilleadh.”
“Tá an ceart agat, chomh fada is a théann sé, ach i ndáiríre, níl aon chumhacht gur fiú trácht air, ag an vótóir aonair, agus níl sa teoiric, go dtagann chuile chumhacht pholaitíochta ó na daoine, ach mearú súl, agus mealladh, sa chaoi go mbeidh na vótóirí sásta cead rialaithe a thabhairt don lucht polaitíochta, go háirithe dóibh siúd a bhuann suíocháin, lá an toghcháin. Le fírinne, tá cead ag na vótóirí teachtaí a thoghadh, ach an bhfuil cead acu diúltú do chuile iarrthóir ar an liosta?”
“Ach ní hé seo ach é siúd. Céard é do mheas ar an ár a deineadh ar Pháirtí Fhine Gael?”
“Bhuel, caithfidh mé a rá, gur fágadh gan focal mé, nuair a chuala mé faoin sléacht a deineadh ar an bpáirtí céanna sin, nó tríd is tríd, is páirtí ciallmhar, stuama, dáiríreach, iad, agus páirtí a dhein leas an náisiúin, am ar bith ar tugadh an chumhacht rialaithe dóibh. An babhta seo áfach, d’éirigh an pobal frí chéile ina gcoinne, agus rinneadar ár gan áireamh orthu. Chaill siad thart ar scór suíochán sa toghchán sin 2002. Ba bheag nár chaill siad leath dá dTeachtaí, san aon choimheascar polaitíochta amháin sin.”
“Ach, nach mar sin a léirítear toil an phobail. Ní chaithfí amach iad, mura n-éireodh na vótóirí amach ina gcoinne, leis an méid sin díobh a ghlanadh, scun scan, amach as Teach Laighean.”
“Ach, nach ‘in atá á rá agam, le tamall anois. Níor aontaigh an pobal le sin a dhéanamh. Níor tháinig siad le chéile, roimh ré, le plean dá leithéid a dhréachtadh, nó a chur i ngníomh. I ndáiríre, ní raibh ann ach timpiste gur bheartaigh an oiread áirithe sin vótóirí vótáil ina gcoinne, san olltoghchán áirithe sin.”
“Ach nach raibh na pobalbhreitheanna á thuar, le scathamh maith anuas, go mbrisfí ar Fhine Gael, san olltoghchán sin?”
Aontaím leat go raibh, ach arís, is beag é mo mheas fhéin ar phobalbhreitheanna, agus raghaidh mé níos faide ná sin, agus déarfaidh mé, go gcuirfinn fhéin críoch leo, dá mbeadh an chumhacht sin agam. Ach ó tharla nach bhfuil a leithéid de chumhacht agam, caithfhidh mé cur suas leo, ach ní hionann sin is a rá go dtaitníonn siad liom. Níl iontu ach cleas eile le meon an phobail a cheansú, agus a mhúnlú, le toil lucht an airgid a dhéanamh, lá an toghcháin. Sna seanlaethe, bhíodh an Tiarna Talaimh istigh sa bhoth vótála, lá an toghcháin, le brú a chur ar a thionóntaithe vótáil ar bhealach áirithe, Is é an cleas céanna atá á oibriú ag lucht na bpobalbhreitheanna. Feiceann an chosmhuintir go bhfuil an pobal ar fad, geall leis, ag dul ag vótáil ar bhealach áirithe, agus cuireann sin brú orthusan an tréad a leanúint, nó theastaíonn ó chuile dhuine bheith i measc na mbuaiteoirí.”
“Ach nach mar sin a oibríonn an córas. Buann duine amháin, agus cailleann duine eile.”
“Nach é sin atá á rá agam, ach ag an am gcéanna, ta mé ag maíomh, nach bhfuil ann ach timpiste, go mbuann an duine seo, agus go gcailleann an duine úd eile. Ní rud é a bhearthaigh na vótóirí. Agus breathnaigh ar an scéal, nóiméad amháin eile. Cé caithfeadh amach as an Dáil daoine cumasacha, eolgaiseacha, ábalta, cosúil le cuid de na teachtaí a caitheadh i dtraipisí, in olltoghchán 2002? Sea, mh’anam, agus breathnaigh ar chuid de na daoine a thoigh siad, le móramh mór, in áiteacha eile, agus i bpáirtithe eile. An é an dá mhar a chéile é.”
“An é atá á rá agat, a Sheimí, nach bhfuil tú fhéin ró-shásta leis an gcóras daonlathais atá againn anseo i dtír na hÉireann?”
“Sin é díreach ata á rá agam. Bheadh sé deacair córas níos mí-éifeachtaí, a shamhlú, fiú amháin. Níl ann ach cur i gcéill, caimiléireacht, agus dallamullóg ó thús deireadh.”
“Ar chóir dúinn, mar sin, córas eile a bhunú anseo i dtír na hÉireann? Ar chóir dúinn Ríocht, nó Deachtóireacht, a chur sa tsiúl anseo, in áit an chóras daonlathais ata againn i láthair na huaire seo?”
“Níor chóir, fiú, smaoineamh ar a leithéid a dhéanamh, nó cé go bhfuil an córas atá againn lochtach go maith, is measa i bhfad na córais eile. Tá an córas s’againne lochtach, míchuibhiúil, go dtí go smaoiníonn tú ar chomharba a fháil dó. Is ansin a thuigtear duit, nár chóir dúinn an córas seo a chaitheamh uainn fós, ach gur chóir dúinn, ár ndúthracht a chaitheamh, ag iarraidh é a fheabhsú, agus a chur in oiriúint don todhchaí. Tá mé cinnte, go bhfuil sin indéanta, ach cur chuige.”
“Is dócha go bhfuil, a Shéimí, ach cogar, céard é do thuairim fhéin faoi uimhir na Neamspleách, uimhir atá ag meadú in ár measc, mar fhás aon oíche, ó bhliain go chéile anois?”
“Caithfidh mé a admháil dhuit, gur beag é mo mheas ar roinnt bheag acu. Nó i ndáiríre, is ionann cuid acu sin agus cearrbhaigh, iad ag súil, ar an gcéad ásc, go dtoghfaí iad, agus ansin iad ag súil go dtarlódh sé, go mbeifí ina dtuilleamaí, le Rialtas a chur i dtoll a chéile. Chonaic muid sa Dáil deiridh, an chumhacht díréireach a bhí ag Neamhspleáigh áirithe, agus an chaoi a bhféadfaidís brú a chur ar an Rialtas, fábhar a dhéanamh, agus airgead, thar an meán, a chaitheamh ina ndáilcheantar fhéin. Níl dabht ar domhan, ach go bhfuil an nós sin frithdhaonlathach, nó má éiríonn leis na Neamhspleáigh sin, airgead, thar an meán, a fháil dá ndúiche fhéin, ansin luíonn sé le réasún, go mbeidh dúichí eile thíos leis an gcinneadh sin. Níl sé ceart, cóir, nó feiliúnach, go ndéanfadh Páirtí Polaitíochta ar bith margadh dá leithéid le Neamhspleách ar bith. Ach tá faitíos orm nach mar sin a tharlaíonn sa saol s’againne, nó téann tart na cumhachta i gcionn ar Pháirtithe áirithe, nuair a fheiceann siad seans le greim a fháil ar luamháin na cumhachta.”
“An é an scéal céanna é i gcás na bPáirtithe beaga, faoi mar atá ag tarlú i láthair na huaire seo le Fianna Fáil agus an Páirtí Daonlathach?”
“Ní dóigh liom gurb é, nó sa chás sin, ní hé a theastaíonn ón bPáirtí Daonlathach, tuilleadh airgid a chaitheamh i ndúiche faoi leith. Is é a theastaíonn uathu, i ndáiríre, nó an oiread agus is féidir leo, dá bpolasaí fhéin a chur i gcrích, trí dhul i gcomhar le Fianna Fáil. An leas náisiúnta atá idir chamáin acu, agus ní leas a ndáilcheantair fhéin thar aon dúiche eile sa tír, atá uathu, agus i ndáiríre, is cuspóir inmhianaithe í sin. Ach sin ráite agam, ní hé mo thuairim, gur rud inmhianaithe é, an méadú ollmhór atá ag teacht ar pháirtithe beaga, inár measc, le tamall anuas. Im thuairimse, lagaíonn sin ár ndaonlathas, agus is deacraidc é Rialtas a chur i dtoll a chéile. Níl dabht ar domhan, ach gurb é an leagan amach is fearr, nó dhá pháirtí mhóra a bheith ann, maraon le cupla páirtí beaga, ach faoi mar atá cúrsaí i láthair na huaire seo, is é is dóichí nó nach bhfuil ar na cartaí ach Comhrialtas Fianna Fáileach, agus ní dóigh go bhfuil sin inmhianaithe, mar shocrú fadtéarmach, nó b’fhearr go mbeadh rogha i gcónaí ag na vótóirí, nó ní daonlathas go rogha”
“Ach sin toil an phobail agat, a Shéimí, agus caithfear cur suas leis.”
“Ar an drochuair caithfear, ach bhfuil fhios agat, cad dúirt Mártan an Tairbh liom, thíos ag an droichead, an lá cheana?”
“Níl muis! Céard dúirt sé leat?”
“ ‘Bhuel! a Shéimí’, ar seisean, ‘bhfuil fhios agat go bhféadfaí toradh díreach chomh maith a fháil gan toghchán ar bith?’ ‘Conas a d’fhéadfaí a leithéid a dhéanamh gan toghchán’, arsa mé fhéin leis. ‘Nach bhféadfaí é a chur ar chranna’ arsa mo Mhártan cóir. Agus nach raibh sciar maith den cheart aige sa mhéid sin.
Ach, go bhfóire Dia orainn uilig! An bhfeiceann tú an t-am?
Maróidh Naipí s’againne mé, nó bíonn sí ag súil liom, thart ar a hocht a chlog, agus féach go bhfuil sé ag tarraingt ar a naoi, cheana féin. Slán, agus oíche mhaith!”
“Slán abhaile” a chuir mé fhéin ina dhiaidh, nó bhí sé glanta leis an doras amach, faoin am ar labhair mé, agus mise fágtha liom fhéin sa Chailleach, agus gan le déanamh agam, ach mo ghloine a dhiúgadh go tóin, agus mo mharana a dhéanamh. Ach d’fhág, Séimí na mire, ábhar an ailt seo agam, agus bhí mé buíoch, beannachtach, dá bharr.
*******************
Peadar Bairéad.
*******************
.
.
.
.
.
English 
Gaeilge