by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Arbh fhiu an Tairbhe an Trioblóid?
(This week we take a look at the vision of the “Éirí Amach” people)
Ceist ?
Nach minic a fhiafraítear, arbh fhiú an tairbe an trioblóid? Chuala mé an cheist sin á cur, ar na mallaibh, i gcás Éirí Amach na Cásca, 1916. Leis an gceist sin a shoiléiriú, agus a chur ar bhealach intuigthe, is é atá i gceist nó ar díoladh luach ró-ard ar an saoirse a baineadh amach don tír seo, trí chogaíocht agus tríú chruatan thar bhlianta fada léanmhara. Is dócha gur chóir dúinn uilig an cheist sin a chur orainn fhéin agus muid ag druidim go formhothaithe, do-stoptha, i dtreo chomóradh céad an Éirí Amach chéanna sin.
Advantages and Disadvantages
Leis an gceist sin a fhreagairt go macánta, ba chóir dúinn breathnú ar na buntáistí, agus ar na míbhuntáistí a baineadh as an saoirse sin a saothraíodh dúinn Ar éirigh leis na daoine sin, a bhfís a chur i gcrích? Leis an gceist sin a fhreagairt, ba chóir dúinn breathnú ar an bhfís, le fáil amach, cén cineál físe a spreag chun gnímh iad. Is dócha go bhféadfá a rá gurbh í an tsaoirse fhéin bun agus barr a bhfíse, nó gan an saoirse chéanna sin, tuigeadh dóibh, nach mbeadh ar a gcumas aon dul chun cinn mar chine a dhéanamh. Bheadh fíoradh a bhfíse doshroiste, agus gan ann feasta ach aisling gan rath. Ar éirigh leo an tsaoirse sin a bhaint amach? D’fhéadfá a mhaíomh gur dhein, bíodh gur fágadh cuid den tír mar a bhí. Tuigeadh do lucht an Éirí Amach go mbeadh siad ar mhuin na muice ach fáil réidh leis na Sasanaigh. Dá n-éireodh leo sin a dhéanamh bheadh tír na bhfuíoll curtha ar fáil acu, mar bheadh ar a gcumas tál ar a muintir fhéin gan bacaint feasta le forlámhas na nAllúrach. D’éirigh leo sin a dhéanamh ar feadh roinnt mhaith blianta. Ach i ndeireadh na dála, cailleadh roinnt áirithe den neamhspleáchas céanna sin, agus faoi láthair, tá muid faoi smacht lucht an airgid arís, nó tá ár saoirse eacnamaíochta caillte againn. Ach sin uilig ráite, admhaithe, beidh saoirse againn fós trí hobair chrua na muintire s’againne, mar beidh ar ár gcumas fáil amach as an scraith ghlugair seo ina bhfuilmuid gafa. Sea, tá fís na saoirse céanna sin dár spreagadh chun tosaigh fós.
Athbheochan na Teanga
Sa dara cuid den bhfís, bhí sé d’aidhm ag lucht an Éirí Amach seanteanga na nGael a chur á labhairt inár measc arís. Tuigeadh dóibh, nárbh fhál go haer é a leithéid a thabhairt i gcrích, nó i ndáiríre, is dócha gur cheap siad nach mbeadh le déanamh acu ach tosú á múineadh sna scoileanna, agus i gcionn roinnt áirithe ama, bheadh Gaeilge ag chuile shaoránach, agus ansin chuirfeadh acht na Dála chuile dhuine ag Gaeilgeoireacht gan dua ar domhan! Cuireadh an teanga á múineadh sna scoileanna, agus ar ball, nuair a tuigeadh gur chóir go mbeadh Gaeilge ag chuile dhuine sa tír, cuireadh ar a súile dóibh, nárbh ionann an dá rud in aon chor. Bhí roinnt áirithe Gaeilge ag chuile dhuine, geall leis, ach níor leor sin le Gaeilge a athchur mar theanga labhartha i measc na ndaoine. B’fhéidir, i dtosach báire, nuair a tuigeadh go ndéanfadh na scoláirí óga an beart, b’fhéidir gurbh ansin a deineadh an botún, nó b’fhéidir gurbh é a theastaigh nó gnó na tíre, ó bhun go barr, a dhéanamh trí Ghaeilge, agus gan a bheith ag brath ar na páistí lenár ngnó a dhéanamh dúinn, mar nach féidir ceann críonna a chur ar ghuaillí óga! Ach fillfidh mé ar an ábhar seo arís, i gcionn tamaill, le breathnú ar an gcineál sochaí a d’fhás as fís úd an Éirí Amach. Mar fhocal scoir, is dócha go bhféadfá a rá, gur beag duine sa tír adéarfadh, sa lá atá inniu ann, nárbh fhiú an tairbhe an trioblóid.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
‘The Inniskeas’
.
Amongst Our Own – I gCeartlár ár nDaoine…..Céadchló….2016
le Tomás Bán O’Raghallaigh.…………………………………………………€30.00
.
Peadar Bairéad
Scéal Inis Cé
Rugadh agus tógadh mé fhéin in aice na farraige in Iorrras Domhnann i gContae Mhaigh Eo, agus is cuimhin liom fós an chéad uair a leag mé súil ar oileáin draíochta Inis Cé agus iad ina luí go socair, sásta, amuigh ansin ar imeall na mara móire faoi mar a bheadh míolta móra mara ag ligint a scithe ar an bhfoscadh in aice an chósta. Ba ghearr áfach, gur chuir m’athair ar an eolas mé nuair a mhínigh sé dhom nár mhíolta móra iad sin ach oileáin áille Inis Cé. Ón lá sin amach, ba chuid dílis de throscán m’aigne iad na hoileáin chéanna sin agus fiú sa lá atá inniu fhéin ann, níl le déanamh agam ach mo shúile a dhúnadh leis an radharc sin a dhathú athuair ar scáileán mo chuimhne, agus feicim go soiléir na hoileáin ghorma úd, feistithe ansin ar imeall na spéire goirme, siar ó dheas uaim. Ach ní chuige sin atá mé an iarraidh seo, nó ba é an rud a chuir ag tochrais ar an gceirtlín sin mé nó an leabhar breá sin le Tomás Bán Ó Raghallaigh faoi na h‘Inniskeas’, na hoileáin draíochta úd Inis Cé. Seo an chéad leabhar ó dhuine de bhunadh Inis Cé, faoi na hOileáin agus faoi shaol is faoi shaothar mhuintir na nOileán sin. Déanann an t-údar tagairt freisin do mhuintir Pharáiste na Cille Móire, nó nár chuid den pharáiste sin iad pobail Inis Cé? Ní call dom a rá go bhfuil dhá oileán idir chamáin againn anseo, Inis Cé Thuaidh agus Inis Cé Theas. Ní hé seo an chéad uair agamsa píosaí a scríobh faoi na hOileáin chéanna sin, faoi ‘Chaor’ Inis Cé’, faoi ‘Naomhóg Inis Cé’, agus faoi Bháthadh mór Inis Cé sa bhliain 1927, faoin chaoi ar tréigeadh na hOileáin sin sna luath triochaidí, agus faoin chaoi ar socraíodh bunús a bpobal sna bailte, Glais, agus Tamhain na hUltaigh, (Surgeveiw), ar ghob theas Leithinis an Mhuirthead.
An tÚdar
Rugadh agus tógadh an t-údar, Seán Bán O’Raghallaigh, i Surgeview, cóngarach don bhFód Dubh, sa bhliain 1952, agus is iaroibrí de chuid Éircom é, a bhfuil cónaí air faoi láthair i mBéal an Átha, é pósta le Anne Keane, ó Surgeview freisin, agus cúigear de mhuirín orthu. Chuir Tomás suim, agus dhá shuim, óna óige i leith, i seanchas a mhuintire, agus chuala sé an-chuid scéalta le linn a óige ó dhaoine ar chuid de phobail na nOileán iad. Sa tslí sin, bhailigh sé an-chuid eolais faoin bpobal ar díobh é, agus cuireann sé an t-eolas sin ar fáil go fial, flaithiúil, dúinn anois, i mBéarla, sa leabhar breá substaintiúil seo faoi na h‘Inniskeas’.
Ach le filleadh ar na hOileáin agus ar an leabhar seo. Deir an t-údar linn go raibh thart ar leathchéad clann i bpobail na nOileán, tráth thréig siad dúiche a sinsir sna luaththriochaidí. Labhraíonn an t-údar i dtosach, faoi Logainmneacha, agus ansin faoi na hOileánaigh, agus faoi “na chéad daoine a d’áitigh Inis Cé”, thart ar 1760, faoi mar a d’inis a mháthair dó agus é ina ghasúr ag fás suas i Surgeview. Fuair sé an-chuid scéalta freisin faoi na seanlaethe, ó dhaoine a rugadh agus a tógadh ar na hOileáin, nuair a bhí pobail na nOileán faoi bhláth. Labhraíonn sé faoi stair na dúiche uilig, agus faoin chaoi ar deineadh forbairt ar bhóithre agus ar bhailte ann. Scríobhann sé faoi stair na dúiche, agus faoi mar a chuir líonadh agus trá chúrsaí náisiúnta isteach ar shaol agus ar shaothar na bpobal sin. Tá cur síos le fáil ón údar freisin, ar logainmneacha na dúiche, agus faoin seanchas a ghabhann lena mbunús, faoi ‘Thobar Dheirbhile’, faoin ‘bhFál Mór’, faoin ‘dTúr a tógadh i nGlais’, faoi ‘Ghlún an Asail’, faoi thithe galánta sna dúiche timpeall, agus faoi thuilleadh dá leithéid.
Pictiúir agus Léirscáileanna
Is breá suimiúil iad na pictiúir atá le feiceáil againn, ar na leathanaigh ó 150 go dti 169, agus na léirscáileanna ar na leathanaigh ó 170 go dti 173, mar a dtugann sé suíomh na dtithe agus na dteaghlach eagsúil ar Inis Cé Thuaidh agus ar Inis Cé Theas. Ar leathanach 173 tugann sé léarscáil eile dúinn ina léiríonn sé dúinn suíomh thithe na dteaghlach ó na hoileáin faoi mar a socraíodh iad i nGlais, agus i dTamhain na hUltaigh, sna luaththriochaidí. Ansin tá píosa breá le fáil faoi shloinnte na ndaoine a d’áitigh na hOileáin agus na dúiche timpeall, thart ar an am sin. I measc na Sloinnte sin tá Bairéadaigh, Breathnaigh, Gáchánaigh, Maoineachánaigh, Muineachánaigh, Croithínigh, Raghallaigh, agus tuilleadh. Ní gá a rá, gur spéisiúil a bhfuil le rá ag an údar faoi na clanna áirithe sin.
Agus le críoch a chur lena scéal, tugann an t-údar cupla ábhar spéisiúil eile dúinn i ndeireadh an leabhair dea-dheartha, dea-thaighdithe, dea-scríofa, seo, agus sin iad Amhráin Inis Cé, agus Tairngireachtaí Bhriain Rua Uí Chearrbháin, agus chomh maith leo sin, tá ainmneacha an deichniúir iascaire a cailleadh oíche an ochtú lá fichead de Mhí Dheireadh Fómhair 1927, agus píosa beag fúthu, le fáil ar na leathanaigh ó 485 go dtí 487. tá an píosa seo mar chloch phréachain ar an scéal ar fad, faoi mar a bheadh inscríbhinn ar leacht na n-iascairí a cailleadh i ’27, ainmneacha atá le fáil againn freisin, ar an leacht a thóg deoraithe Gael, ó Denver Colorado, go gearr ina dhiaidh sin. Cuireann an t-údar críoch lena scéal i gCaibidil a Seacht, le Tairngreacht Bhriain Rua. Ní call dom a rá, go mbíodh eolas ag chuile Iorrasach ar na Tairngreachtaí céanna sin, sea, agus bhíodh siad de ghlan mheabhair ag roinnt áirithe daoine. Nuair a tharlaíodh aon rud neamhghnách, deireadh duine eicínt, “Nach raibh sin ráite i dTairngreacht Bhriain Rua?
Is iontach go deo an méid eolais faoina bhunadh fhéin, na Raghallaigh, agus
faoi bhunadh a dhúiche, atá bailithe, agus leagtha os ar gcomhair, ag Tomás Bán Ó Raghallaigh sa leabhar seo. Tá mé ag ceapadh, go gcuirfidh daoine fáilte is fiche roimh an leabhar breá seo faoi Oileáin dearmadtha Iorrais, nó díríonn an leabhar seo tóirse an taighde, ar deireadh thiar thall, ar Inis álainn Cé.
Cuimhní a dúisíodh
Ní gá a rá gur chuir mé fhéin spéis faoi leith sa leabhar seo, mar is Iorrasach go smior na gcnámh mé fhéin, agus chomh maith le sin, tá an-eolas le fáil faoi na Bairéadaigh ann, agus taobh amuigh de sin ar fad, tá tagairt do bheirt aintín liom, le fáil ann, agus sin iad Maggie Monaghan a phós Micheál Mac Pháidín, oileanach, agus Judy Monaghan a phós Jack Gaughan ón Tearmann, beirt a thagadh ar chuairt chugainn anois is arís, agus beirt a mbíodh fáilte i gcónaí rómpu sa teach s’againne, agus fad a théann mo chuimhne anois, gaeilgeoirí líofa ba ea an bheirt acu. Sea, agus chomh maith le sin, ba mhinic a thugamarna cuairt ar theach na nGáchánach ar an Tearmann, tráth mbíodh muid ag déanamh Turas Thobar Dheirbhile ar an bhFál Mór fadó. I dtús an Fhómhair a théimis ar an oilithreacht bhliantúil chéanna sin, de ghnáth, agus bhínnse im phíolóta, ag tiomáint an asail do mo Mham, nó nach fearr marcaíocht ar asal nó coisíocht dá fheabhas! Bhuel! sin cuid de na cuimhní a dhúisigh an leabhar seo faoi ‘na hInniskeas’ sa chroí istigh ionnam. Ní gá a rá, go mbeidh tóir agam ar an leabhar céanna sin, go rialta, as seo amach.
Céard fútsa, a léitheoir?
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
(This week, Séimí a’ Droichid returns, to defend his Election forecast, given two weeks ago.)
Uachtarán Tofa
“Bhuel, a Shéimí, tá an beart déanta anois againn, mar phobal, agus tá Uachtarán tofa againn do thír seo na hÉireann, do thréimhse seacht mbliana, ar a laghad. Céard é do mheas anois, i bhfianaise ar dhúirt tú linn coicíos ó shoin, faoin toghchán fhéin, agus faoin toradh a bheadh air.”
“Tá. Go raibh iomlán an chirt agam, geall leis, faoi chúrsaí, nuair a dheineamar an scéal a chíoradh go mion, thíos sa Smugairle Róin, an oíche sin. Sílim gur thug mé le fios don náisiún, an oíche sin, gurbh é mo thuairim, nach mbeadh mórán tráchta ar na mná le linn an chomhairimh, agus lena chois sin, bhí le tuiscint uaim, nach n-éireodh le Norris nó le McGuinness, ach oiread, agus d’fhág sin triúr, agus thug mé le fios, gurbh é mo thuairim ag an bpointe sin, nach dtoghfaí an Mistéalach, agus d’fhág sin nach mbeadh sa rás ag deireadh thiar ach an bheirt, Ó hUigín agus Ó Gallchobhair, agus thug mé le fios ansin, gurbh é mo thuairim láidir, go mbeadh rith an ráis sin ag Ó Gallchobhair”
“Ach, a Shéimí, nach raibh seans ann freisin go dtoghfaí duine ar bith den seachtar ina uachtarán, nó thuig roinnt mhaith daoine go roinnfí an vótaí, réasúnta cothrom, thart ar an seachtar acu, agus ansin, go mbraithfeadh an toradh ar aistriú na vótaí ó na daoine a gcuirfí as an áireamh, toisc gur tháinig siad isteach ag bun an liosta. Nárbh ’in an fáth ar eagraíodh an oireadh sin diospóireachtaí idir na hIarrthóirí?”
“Cinnte! Ní fhágfaí duine ar bith de na hIarrthóirí ar an mblár fholaimh, nó gheobhadh chuile dhuine acu smeadar vótaí, ó chairde, ó ghaolta, agus ó dhaoine a d’aontódh lena dtuairimí, bíodh siad sin ciallmhar, nó craiceáilte, ach, má choinnigh tú súil amháin, ar a laghad, ar na toghcháin bhraite, a eagraíodh go rialta, roimh an toghchán, bheadh tuairim eicínt agat faoi aigne na vótóirí.”
Toghcháin bhraite
“ Ach nach ndeirtear nach fiú tráithnín é, an tuairim a thugtar do lucht riartha na dtoghchán bréige sin?”
“D’fhéadfadh an ceart a bheith agat sa mhéid sin, ach ag an am gcéanna, caithear na mílte, agus na mílte Euro ar na toghchéin chéanna sin, agus ní hé mo thuairim, go gcaithfí an oiread sin airgid, mura mbeadh fiúntas agus iontaofacht eicínt ag baint le torthaí na dtoghchán bréige sin.”
“Ach, a Shéimí, nárbh é tuairim na dtoghchán sin, i dtosach báire, go mbeadh an bua ag Micheál D. agus dealródh sé, go raibh móramh na ndaoine sásta, an tráth sin, vótáil ar son an Uigínigh.”
“Sea, ach de réir mar a chuaigh cúrsaí chun cinn, agus de réir mar a cuireadh tuairimí na nIarrthóirí os comhair na ndaoine, tuigeadh do roinnt mhaith daoine, go raibh ábhar uachtaráin den scoth os a gcomhair amach, sa Ghallchobhrach, agus cupla lá roimh lá an toghcháin, bhí móramh mór na vótóirí braite den tuairim, go gcaithfidís a vótaí ar a shon, sa chaoi, gur cheap bunús na meán, agus daoine eolgaiseacha eile freisin, go mbeadh bua glan aige Lá an Toghcháin.”
“Ní raibh an ceart acu áfach, a Shéimí, nó nuair a tháinig an crú ar an tairne, ba é Micheál D. rogha na coitiantachta, agus ba air a bhronn siad a vótaí.”
An “Tweet” Cinniúnach
“B’in mar a tharla, ceart go leor, ach nach bhfuil a fhios ag madraí an bhaile anois go raibh cúis eile ar fad leis an athrú poirt sin, ag an aonú huair déag. Nach bhfuil a fhios ag chuile dhuine anois, go raibh tionchar cinniúnach ag an “Tweet” úd, a seoladh isteach chuig an “Frontline” le linn na diospóireachta deiridh teilifíse. Agus anois, bíodh gur chaith mé fhéin mo vóta ar son an Ghallchobhraigh, agus gur thuig mé go dtoghfaí é cinnte, ag an am gcéanna, tá mé cinnte, go bhfuil togha fir tofa againn don uachtaránacht, duine léannta, duine sciliúil i gcúrsaí polaitíochta, duine a bhfuil spéis agus dhá spéis aige sna healaíona frí chéile, agus cuir leis na buanna sin uilig gur Gaeilgeoir den scoth é, sea agus file freisin. Mar sin, níl locht ar bith le fáil agamsa ar ár nUachtarán Tofa. Fad saoil aige, agus gura seacht fearr a bheas sé seacht mbliana ó inniu. Ach sin uilig ráite, admhaithe, dearbhaithe, agam, tá mé go láidir den tuairim, gur baineadh tuisle gan choinne, as an bhfear eile. B’fhéidir gurb é an toradh céanna a bheadh ar an rás, ach, ní raibh mé an oiread sin ar fad ón gceart san alt sin a scríobh mé coicíos ó shoin, nuair a dhearbhaigh mé go mbeadh rith an ráis ag an nGallchobhrach. Tá mé ag ceapadh freisin, go n-éireoidh leis an nGallchobhrach, ar ball, a chás a mhíniú don phobal, agus ansin go dtuigfí an chaoi ar imríodh cleas na méaracán air, i nDiospóireacht Teilifíse, go gairid roimh Lá an Toghcháin, leis an “Tweet” úd, gan údarás, a seoladh isteach go dtí an Clár, Frontline”, agus ar baineadh úsáid as, mar ráiteas údarásach. a bhféadfaí cur leis, dá mba ghá, ar ball.
Leor sin do thuras na huaire seo.
An aontófá liom?
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Níor loic siad, they didn’t fail; athlua, quote; caint gháirsiúil, bawdy talk; eiseamláir; model; scagadh, refine; sraith, series; macalla, echo; Lá Philib a’ Chleite, Tibb’s Eve; bolscaireacht, propaganda; tuairteáil, crash.
.
I m B é a l a n P h o b a i l
Áilleacht an tSaoil seo 2A
Peadar Bairead
Ní raibh aiféala ar bith air gur chuir sé cath ar an Impireacht, i ndáiríre bhí áthas air gur dhein, Ní raibh an cluiche caillte fós, ach dár leis, dá ndiúltóidís cath a chur, ansin bheadh an cluiche caillte acu. Ionann troid agus bua, sa chás áirithe seo, dár leis, nó níor loic siad ar na glúnta a d’imigh rompu. “Má bhriseann sibh orainn anois, éireoimid arís leis an gcath a athchur.”
Rinne mé athlua ar fhocail an Phiarsaigh, sa ghála deiridh, lena dháiríreacht iomlán dá chúis a léiriú, agus níl dabht ar bith agam, ach gur dhein sé mar adúirt sé, agus ansin, gur chuir sé roimhe, é fhéin a chur in oiriúint don ród aonarach a bhí le taisteal aige.
The O’Donovan Rossa Oration
Féach mar a dúirt sé ag uaigh Uí Dhonabháin Rosa, agus an óráid cháiliúil sin á thabhairt aige..
Splendid and holy causes are served by men who are themselves splendid and holy.
Sea, chuir an Piarsach roimhe, mar aidhm, bheith ullamh dá ghairm, mar a chonachtas dósan é. Breathnaigh ar an taifead, mar adéarfá. Níor ól sé. Níor chaith sé tobac. Choinnigh sé smacht daingean ar a chuid cainte, agus níor nós leis caint gháirsiúil, nó tada dá leithéid, a chleachtadh riamh, agus i gcás na mban, b’eiseamláir é ar uaisleacht, ar dhílseacht, agus ar dháiríreacht, ina iompar, ina chuid cainte, agus ina dhearcadh.
He Walked with Death
Shiúl an bás cois ar chois leis, fan chasán a bheatha, rud a thug sollúntacht neamhghnách dá laethe, agus a scal trí chuile shórt dár dhein sé. Diaidh ar ndiaidh, d’éirigh leis a smaointe ar réabhlóideachas a scagadh, agus a athscagadh, chun iad a chur in oiriúint d’eitic na Críostaíochta, faoi mar a chonacthas dósan é.
The Complete Revolutionary
Theastaigh uaidh chuile ghné den saol a thabhairt faoi anáil an réabhlóideachais chéanna sin, agus chuige sin, chuir sé roimhe, a smaointe a chur i mbéal an phobail, trí dhrámaí, trí dhánta, agus trí scéalta a scríobh, agus chomh maith le sin, theastaigh uaidh dul i gcionn ar ár gcóras oideachais, trí scoil dá chuid fhéin a bhunú. Sea, agus ar deireadh thiar, chuaigh sé le saighdiúireacht, nó is dócha gur tuigeadh dó go mbeadh gá leis an scil sin, dá dteipfeadh ar chuile shórt eile. D’fhág sé ina dhiaidh, mar oidhreacht, scríbhinní a spreagfadh na glúnta a thiocfadh ina dhiaidh, sa chaoi, dá dteipfeadh air fhéin ina chúis, go dtiocfadh glún eile ina dhiaidh, leis an ngnó sin a chur i gcrích.
Thoughts Reviewed
B’fhéidir gur leor sin, do thuras na huaire seo, agus b’fhéidir nár dhochar ar bith é, breathnú siar ar a raibh le rá agam, sa dara gála, den tsraith seo. Caithfear scríbhinní, agus caint, an Phiarsaigh, a thuiscint, mar mhacalla ar smaointe agus ar dhearcadh roinnt mhaith de cheannairí Éirí Amach, a Sé Déag. Thuig sé, agus thuig na daoine thart air, nach dtiocfadh athrú ar bith ar an leagan amach sin, go La Pilib a’ Chleite, ach bhí breall orthu, nó diaidh ar ndiaidh, chreim luchóga na mblianta, agus leamhain an réadachais, na putóga as teoiric an réabhlóideachais, mar a tuigeadh dóibhsean é, sa chaoi, nach bhfuil an oiread sin daoine suas anois, a chreideann, gurbh fhiú an braon fola é. Tuige ar tharla a leithéid, a d’fhiafródh duine b’fhéidir?
Bhuel, níl dabht ar domhan ach gur éirigh leis an teilifís, agus leis an raidió, sciar maith den románsachas a bhaint as cúrsaí cogaíochta. Bhí toradh na mbuillí, agus rian na bpiléar, le feiceáil go soiléir ag daoine ar scáileán a dteilifíseán, ina dtithe fhéin istigh.
Táid ann freisin, adéarfadh, gur éirigh leis an mBreatain, trí bholscaireacht, dearcadh na nÉireannach, ar chúrsaí dá leithéid, a athrú. Ar aon nós, caithfear glacadh leis, gur tháinig athrú ar dhearcadh na cosmhuintire, san idirlinn, agus dá bhri sin, níl an oiread sin daoine sa timpeall, a thiocfadh le fealsúnacht an Éirí Amach, sa lá atá inniu ann, agus don lá atá inniu ann. Ní haon ionadh mar sin, go mothaímid, cineál neirbhíseach, fiú, agus smaointe an Phiarsaigh á láimhseáil againn. Eagla orainn, faoi mar a bhí ar an Yeatsach mór fhéin, b’féidir, nuair a labhair sé faoin bhfaitíos a bhí air …..
……That some words of his sent out young men the British shot……
A Good Man
Bíodh sin uilig mar atá áfach, caithfear a admháil nár dhrochdhuine é an Piarsach, ach go mba dhea-dhuine é, a thuig ina chroí istigh, go raibh leas a mhuintire á dhéanamh aige, agus go raibh sé réidh le báire na fola a imirt, thar a gceann.
Ar an dtaobh eile den scéal ansin, caithfimid cur san áireamh, an meas atá ag tíortha, cosúil leis na Stáit Aontaithe, agus an Fhrainc, ar na laochra a throid ar mhaithe le saoirse a bhuachan dóibhsean.
Mar bhuille scoir, sa phíosa seo, is dócha nár chóir dearmad a dhéanamh ar naoi a haondhéag, ar “nine eleven”, mar a thugann na Puncáin air, nó d’éirigh le himeachtaí an lae cinniúnaigh úd, cúrsaí an tsaoil mhóir a athrú, go bunúsach, chomh fada is a bhain sé le ceannairc agus le héirí amach. Sa lá atá inniu ann, tá sé an-deacair an difir idir sceimhlitheoirí agus saighdiúirí na saoirse, a thabhairt faoi deara. Nach féidir linn uilig an t-athrú a tharla i gcás Eirí Amach na bPailistíneach a thabhairt faoi deara. Roimh naoi a haondhéag, ba throdairí ar son na saoirse iad, dár le roinnt mhaith daoine, ach i ndiaidh an lae chinniúnaigh úd, tuigeadh do roinnt mhaith daoine eile go mba sceimhlitheoirí ba ea iad, agus is dócha, gur éirigh le daoine áirithe iad a chur san aon abairt leis na daoine úd a rinne na heitleáin a thuairteáil isteach i dTrádthúir an Domhain, i gcathair ollmhór Nua Eabhrac.
Tá muidinne inár gcónaí i ré athraithe ó bhun go barr, agus sin cúis eile, gur chóir dúinn breathnú siar, agus breith chóir a thabhairt ar na laochra a d’imigh romhainn, ach sa mbreith sin, caithfear an bhreith a bhunú ar na rialacha, ar na dlithe, agus ar an dearcadh, a bhí i bhfeidhm, ina lá siúd.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
A n t S l e á N i m h e .
.
*********************************
.
T h e J E S T E R………………………………Foilsithe ………….2003.
l e……………………………………………………………………………………………………………..
James Patterson & Andrew Gross……………………………………………£10.99.
.
**********************************
.
Níl ann ach achar gearr, ó bhí leabhar eile leis an údar James Patterson, idir chamáin agam, sa cholún seo. The ‘Beach House’ atá i gecist agam anseo, ach ba chóir a lua, go raibh údar eile, Peter de Jonge, i gcomhar leis, sa bhfiontar sin. Ní píobaire an aon phoirt é, an James Patterson céanna seo, nó is údar é, a bhfuil brosna leabhar den scoth againn uaidh, cheana fein. B’fhéidir nárbh aon dochar é, cupla ceann acu a lua anseo. Mar is cuimhin libh, scríobh mé píosa faoi roinnt acu, anseo I mBéal an Phobail, cheana. Is dócha gur cuimhin libh píosa a léamh anseo cheana, faoi ‘Pop goes the Weasel,’ ‘Four Blind Mice,’ maraon le ‘The Beach House,’ ach dár ndóigh, scríobh sé roinnt mhaith eile leabhar freisin, leabhair ar nós ‘Along Came a Spider,’ ‘Roses are Red,’ ‘Jack and Jill,’ agus ‘When the Wind Blows,’ leabhar mór-ráchairte chuile cheann riamh acu, nó tá clú agus cáil idirnáisiúnta bainte amach, cheana féin, ag an údar líofa, ildánach, corraitheach, seo. Ach caithfidh mé a rá leat, ag an bpointe seo, gurb é seo an ceann is fearr uaidh, go nuige seo, dár liomsa, nó beireann an t-údar seo greim scóige ort, i dtús an leabhair seo, agus ní scaoileann sé an greim sin, nó go mbíonn an deoir deiridh den scéal neamhghnách seo diúgtha agat. Sea, tá sé thar a bheith deacair an leabhar corraitheach seo a leagan uait, ó thús deireadh, nó gluaiseann an scéal seo ar luas mire, ón gcéad chaibidil go dtí an chaibidil deiridh, agus tabharfaidh tú faoi deara, go bhfuil céad caoga is ceithre chaibidil ar fad, dingthe isteach aige, idir chlúdaigh ildathacha an leabhair seo, agus caithfidh mé a admháil go raibh cineál cumha orm, nuair a bhí an chaibidil deiridh críochnaithe agam. Ach le filleadh ar an scéal fhéin……
Úrscéal stairiúil atá againn anseo, agus é suite thiar in aimsir na gCrosáidí, agus déanann na húdair a ndícheall, blas, boladh, agus atmosféar, na laethe úd fadó, a shníomh isteach sa scéal, ar bhealach nádúrtha, inchreidte, agus chuige sin, ní foláir nó rinne siad a gcuid taighde go mion, doimhin, cúramach. Éiríonn leo, thar barr, atmosféar na haoise sin a chruthú, trí chruálacht na Ridirí, agus trí éadóchas, agus céim síos na ndaor, a leagan os ár gcomhair amach, faoi mar ba shaol é a caitheadh san Eoraip, arú inné, nó an lá roimhe sin, fiú, agus a bhfuil a chuimhne beo fós i measc na cosmhuintire. Féach mar a éiríonn leis na húdair ár spéis sa scéal a mhúscailt, i dtús na chéad chaibidile…..
Wearing a brown tweed suit, and his customary dark toirtoiseshell sunglasses, Dr Alberto Mazzini pushed through the crowd of loud and agitating reporters blocking the steps of the Musee de l’Histoire in Blois
‘Can you tell us about the artefact? Is it real? Is that why you’re here?’ a woman pressed, shoving a microphone marked CNN in his face. ‘Have tests been performed on the DNA?’
Bhuel, níl dabht ar domhan ach go ndúiseodh an chaint sin fiosracht dhuine ar bith. Ach déarfadh duine b’fhéidir…Ach cheap mé gur faoi aois na gCrosáidí a scríobhadh an scéal seo?
Sea, agus bheadh an ceart ag an nduine céanna sin, ach ba é a tharla nó go bhfuarthas an taise, nó an iarsma seo, i mbaile Blois, sa bhFrainc, nuair a bhíothas ag déanamh tochailte, le hIonad Siopadóireachta a thógail ar láthair áirithe. Dhealródh sé go rabhthas ag tochailt, in áit a raibh daoine curtha san aonú haois déag, agus sa tochailt dóibh, thángthas ar uaigh Dhiúic eicínt, ón ré sin, agus istigh ina sharcófagais siúd, fuarathas iarsma beannaithe ó thús ré na Críostaiochta, i ndáiríre, tuigeadh dóibh siúd a raibh saineolas acu sna cúrsaí sin, tuigeadh dóibh gurbh é a bhí ann nó an tSleá a sháith “Longinus”, nó an Dall fhéin, i gcléibh Chríost, tráthnóna Aoine an Chéasta, fadó. Ach conas a tharla go bhféadfadh taise bheannaithe dá leithéid a bealach a dhéanamh ón dTír Naofa chun na hIodáile, agus níos iontaí fós, isteach i sarcófagas an Diúic ainaithnid úd, ar dáileadh an chré leis, sa bhliain 1099? B’in iad na ceisteanna a chuir na húdair orthu fhéin, agus iad ag dul i gcionn an úrscéil stairiúil seo, agus ní fhéadfadh duine ar bith a shéanamh, gur leag siad toradh a gcuid taighde os ár gcomhair, ar bhealach nádúrtha, corraitheach, inchreidte, sa chaoi gur beag nach gcreidfeadh an léitheoir, gur tharla eachtraí uilig an scéil, díreach mar a leagtar os ár gcomhair amach iad, agus chomh maith le taighde, agus tuiscint, na saineolaithe, bhí freisin, i mbéaloideas na cosmhuintire, an scéal ceannann céanna, go raibh an tSleá Bheannaithe i limistéar Bhlois, um dheireadh an aonú haois déag. Cibé faoi sin, ní raibh sé sa bhéaloideas riamh, go mba leis an Diúc an tSeá fhéin, ba é a bhí sa bhéaloideas céanna sin, nó go mba le fear magaidh, nó le “Jester” é, i ndáiríre. Anois, níl ansin ach cúlra an scéil seo, agus é tugtha dúinn sa Réamhrá, agus ansin, tosaíonn an scéal i ndáiríre, nuair a thosaítear ar scéal, agus ar stair, na Sleá Nimhe sin a chumadh, agus a chruthú, ach ag an am gcéanna, déantar chuile iarracht ar theorainneacha an scéil sin a choinneáil taobh istigh de chlaíocha na staire, agus an bhéaloidis.
Siar isteach i ngort na staire, a dhíríodar a n-aghaidh, i dtosach, le scéal na sleá beannaithe a fhiosrú, a chuartú agus a ríomh, dúinne, léitheoirí. Ré na gCrosáidí a bhí ann, an tráth úd, agus cuireann ár n-údair tús lena scéal, le hatmosféar na gluaiseachta spioradálta úd a chruthú dúinn, agus chuige sin, cuireann siad tús lena scéal, sa bhliain 1096…
Veille du Pere, a village in southern France, 1096.
The church bells were ringing. Loud, quickening peals – echoing through the village in the middle of the day………
What was going on?……….
Then Armaud, who farmed by the river, galloped over the bridge aboard his mule, pointing back towards the road. ‘They’re coming! They’re almost here!’
Cé bhí chucu, an ea?
Bhuel, cé eile ach Arm na Croise fhéin. Sea, mh’anam, bhí Arm na Croise ag máirseáil trína mbaile, trí Veille du Pere. Níor ghnátharm a bhí chucu isteach, má sea, níorbh ea muis, ach arm a bhí níos cosúla le graimisc sráide ná le saighdiúirí gairmiúla, faoi mar a bhíodh in airm na ré sin, agus in ionad Ridire, nó Rí, nó Tiarna, de chineál eicínt, bheith i gceannas orthu, ní raibh á stiúradh ach firín beag feosaí, gléasta in éide manaigh, éide déanta as éadach simplí baile. Bhí an manach seo cosnocht, ceann-nocht, agus maol. Ba é Peadar Díthreabhach, a bhí ann, nó Peter the Hermit, faoi mar a thugtaí air sa mBéarla, agus é ag fógairt Crosáide, faoi mar a d’iarr an Pápa Urban air a dhéanamh, le láithreacha beannaithe na Tíre Naofa a shaoradh ó na sluaite ainchreidmheacha. Nuair a thosaigh an manach seo ag caint, ba ghearr gur chuir sé a lucht éisteachta faoi dhraíocht, lena ghuth, agus lena gheallúintí. Féach mr a chuireann na húdair é…..
‘For those who come,’ the monk named Peter went on, ‘for those who put aside their earthly possessions and join our Crusade, His Holiness Urban promises unimaginable rewards: riches, spoils, and honour in battle, his protection for your families who dutifully remain behind, and eternity in Heaven at the feet of Our grateful Lord. And, most of all, freedom. Freedom from all servitude upon your return. Who will come, brave souls?’ The monk reached out his arms.
Ligeadh béiceanna áthais agus molta, agus ag an am gcéanna, bhog roinnt mhaith earcaigh ón slua isteach in Arm na Croise, arm a raibh cros mhór dhearg deartha ar a n-éide thiar, ar chuile dhuine acu.
Bhí príomhcharactar an scéil, Fear an Mhagaidh fhéin, nó Hugh deLuc, ar an bhfód don aitheasc úd, agus bíodh gur chorraigh focail an mhanaigh an croí istigh ann, ag an am gcéanna, bhí a bhean Sophie ansin, taobh leis, agus shocraigh sé ar fanúint mar a raibh sé, go fóill, ar aon nós.
Tamall gearr ina dhiaidh sin, tháinig Ridirí óna dTiarna Feodach, Baldwin Taoiseach Tours, ar chuairt chucu, nó, is dócha gur chuala sé, go raibh cuid dá dhaoir sásta dul le Peadar Díthreabhach, in Arm na Croise, le troid a dhéanamh sa Talamh Naofa, gan a cheadsan, nó tada dá leithéid a fháil, roimh ré. Bhuel, rinne na ridirí céanna sin an diabhal ar an mbaile beag sin, Veille du Pere, agus mhaslaigh, agus chráigh, a mhuintir go neamhthrócaireach. Mharaigh siad gasúirín óg, mac an mhuilleora, trína bhá faoi Roth mór an Mhuilinn, sgus d’éignigh a gcuid saighdiúirí iníon óg an mhuilleora chéanna, ansin i lár an lae ghil. Nuair a bhí a ndóthain dochair déanta acu, agus tar éis dóibh a sagart, agus an Pápa fhéin, a mhaslú go poiblí, d’iompaigh siad ar a sála, agus as go brách leo as an mbaile sin amach. Ba ansin a tuigeadh do Hugh duLuc, den chéad uair, nach raibh cearta, nó tada dá shórt acu, agus nach raibh cosaint ar domhan acu i goinne a dTiarnaí Feodacha. D’athraigh a bhfaca sé, an lá sin, i Veille du Pere a dhearcadh ar an saol seo, go deo ina dhiaidh sin, agus chuir cor nár bheag ina chinniúint, agus i gcinniúint a mhuintire freisin. Go gairid ina dhiaidh sin, tharla gur chuala Hugh go raibh Raymond of Toulouse ag earcú óglaigh le dul chun na Tíre Naofa, mar chrosáidithe, agus shocraigh sé ina aigne dul leis, anois, ní ar mhaithe leis na hIonaid Naofa a shaoradh ó smacht na nIoslamach a liostáil sé in arm na Croise, ach toisc gur gheall Raymond go dtabharfaí a shaoirse do chuile dhuine a raghadh leis, ar an gCrosáid. Féach mar a mhínigh sé an scéal dá bhean, do Sophie……
‘I have to go,’ I said.
She sat up almost dumbfounded. ‘You want to take the Cross?’
Not the Cross. I wouldn’t for that. But Raymond has promised freedom to anyone who joins. Freedom, Sophie…You saw what happened today.’
She straightened . ‘I did see, Hugh. And I saw that Baldwin will never free you from your pledge. Or any of us.
Níor theastaigh ón bhfear bocht ach saoirse, in aois nach raibh saor ach na hUaisle agus na Ríthe. Ní raibh mórán ag teastáil uaidh! Ach, ba gheallúint í, a bhíothas á tabhairt do na hÓglaigh a bhí sásta troid ar na Crosáidí.
B’in mar a tharla go ndeachaigh Hugh ag troid, ar thaobh na Croise, sa choghadh fíochmhar úd, a bhí á fhearadh ag Críostaithe, i gcoinne na Muslamach, thoir sa Tír Naofa, ag an am.
Ar deireadh thiar, tar éis anró agus cruatan a fhulaingt, shroich siad ceann a scríbe, agus ghlac páirt sa chogaíocht a fearadh i gcoinne chathair Antioch, cathair a bhí ina dún daingean, doghabhála, ag an am. Cuirtear síos dúinn ansin, ar bharbarthacht na troda, ar an dá thaobh, agus i ndeireadh na dála, shocraigh Hugh ina aigne fhéin, nach raghadh sé níos fuide leis, mar chogadh, ach go bhfillfeadh sé abhaile, Cuma faoi rud ar bith feasta, ach a bhaile, a bhean is a chlann. Istigh in eaglais dó, chonaic sé beirt Turcach ag marú sagairt, agus gan de chosaint ag an sagart bocht ach bata. D’ionsaigh Hugh iad, agus ar deireadh chuir an ruaig orthu. Thóg sé bata an tsagairt leis, mar chosaint, agus mar chuimhneachán. I ndáiríre, ba istigh sa mhaide sin a bhí an tSleá Bheannaithe folaithe, agus b’in mar a d’éirigh le Fear an Mhagaidh, an Taise luachmhar, bheannaithe sin, a thabhairt abhaile leis ón Talamh Beannaithe go dtí a bhaile fhéin. Anois, níor mhínigh mé cheana dhuit, go mba fhear grinn, nó fear magaidh é Hugh óna óige, agus b’in an chaoi ar éirigh le Fear Magaidh an taise luachmhar sin a bhreith leis abhaile ón Oirthear.
Ní call dom a rá, nach bhfuil sa mhéid sin, ach tús an scéil, nó is ón bpointe sin a tharlaíonn bunús na n-eachtraí atá le fáil go flúirseach sa scéal seo, faoi mar a bheadh rísíní i gcíste, ach fágfaidh mé fút fhéin é, taitneamh agus toit a bhaint as an chuid eile den scéal corraitheach seo. Scéal i insíonn dúinn faoi mar a d’éirigh leis an bhfear magaidh seo, bua a fháil ar na Tiarnaí Feodacha, a mhair sa chuid sin den bhFrainc, ag an am, agus b’eisean freisin, a chuir an tSleá Bheannaithe i bhfolach i sarcófagas Tiarna Feodach Bhlois. Ach arís, caithfidh tú an leabhar a léamh duit fhéin, le fios fátha gach scéil acu sin a fháil. Ach tá chuile shórt le fáil sa leabhar seo. Tá ann, grá agus fuath, grain agus greann, gol agus gáire. Má thagann tú trasna ar an leabhar seo, tá mé cinnte go mbainfidh tú taitneamh agus toit as.
Seo an leabhar is fearr fós, dár liomsa, ó pheann James Patterson, ach b’fhéidir gur chóir dúinn cuid dá bhuíochas sin a thabhairt dAndrew Gross, an té a rinne comhoibriú le Patterson, i saothrú an úrscéil chorraithigh, spéisiúil, seo. Nára fada uainn an chéad saothar eile ó phinn na beirte ildánacha, cumasacha, cliste, seo.
.
******************
Peadar Bairéad.
******************
.
English 
Gaeilge