by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
faoi gheasa, spellbound; cnámharlach an sceil, the outline of the story; próiseálaí focal, wordprocessor; trí vóta sreamacha, three miserable votes; seirbhísí eadrána, lobbying services; rógaire, rascal; na cosa a bhreith leis, to escape.
.
I mBéal an Phobail
.
The Broker by John Grisham
Peadar Bairéad
.
Another Bestseller
Seo an seachtú úrscéal déag ó pheann líofa an údair ildánaigh Mheiriceánaigh seo, sea, agus is féidir liom a rá, gur scríobh mé fhéin píosa faoi chuile cheann acu sin, anseo i mBéal an Phobail. Chuir mé suim ó thús i saothar an údair seo, nó tuigeadh domsa, ach go háirithe, go raibh ar a chumas mé a chur faoi gheasa, le clisteacht a chuid scile i mbun scéalaíochta, agus ní taise don leabhar seo é, ach oiread, nó mhothaigh mé ó thús, go raibh mé gafa faoi gheasa aige, go dtí go raibh an deoir deiridh fáiscthe agam as an scéal fíorshuimiúil seo .
He Studied Law First
Ní call dom a rá anseo, go ndeachaigh John Grisham le dlí i dtosach báire, agus biodh gur ar an spiadóireacht idirnáisiúnta, agus ar ghléasanna soifistaiciúla, leictreonacha, a chrochann sé cnámharlach an scéil seo, admhaíonn an t-údar fhéin, in “Author’s Note” ag deireadh an leabhair, admhaíonn sé nach mór in aon chor é, a scil sna cúrsaí céanna sin, agus dá chruthú sin, deir sé linn, gur scríobhadh chuile cheann dá chuid leabhair, go nuige seo, ar sheanphróiseálaí focal, atá trí bliana déag d’aois, faoin am seo, agus admhaíonn sé duinn, gur beag a scil i láimhseáil an mheaisín seo, agus admhaíonn sé freisin, go bhfuil chuile chosúlacht ar an scéal, go mbeidh deireadh lena ré mar scríbhneoir, nuair a shíothlóidh an próiseálaí céanna focal sin! Bíodh a fhios agat, adeir sé linn, nach bhfuil sa scéal ar fad ach fiannaíocht agus cumadóireacht, agus má tá tada sa scéal atá i ngar don bhfírinne, bhuel, is dócha gur thrí dhearmad e! B’fhéidir gur chóir dom, ag an bpointe seo, tagairt a dhéanamh do chupla ceann dá úrscéalta cáiliúla, le tú a chur sa phictiúr, mar adéarfá. Agus nach bhfuil a fhios ag madraí an bhaile fhéin, gur deineadh scannán de roinnt áirithe dá úrscéalta, cheana féin, leabhair ar nós. The Firm, The Pelican Brief, The Client, The Chamber, The Last Juror, agus tuilleadh.
To work then!
Ach nach bhfuil sé thar am agam, rud eicínt a rá faoin úrscéal corraitheach, teannasach seo. Ní gá dhom a rá, gurb é seo an leabhar is déanaí dá chuid, leabhar a cuireadh i gcló den chéad uair, sa bhliain seo, 2005, agus leabhar a bhfuil blas agus boladh an aonú haois fichead air, ó thús deireadh. Féach mar a chuireann sé tús lena scéal……
In the waning hours of a presidency that was destined to arouse less interest from historians than any since perhaps that of William Henry Harrison (thirty-one days from inauguration to death), Arthur Morgan huddled in the Oval Office with his last remaining friend and pondered his final decisions.
Sea, mh’anam, caithfidh nár éirigh go ró-gheal leis an Uachtarán Morgan, agus dár ndóigh níor tugadh an dara deis dó na Stáit Aontaithe a mhilleadh ar fad, trí théarma eile a thabhairt dó, bualadh go dona air sa toghchán Uachtaránchta, nó níor thug tacaíocht dó sa toghchán sin ach Stát amháin, Stat Alaska, Stát nach raibh aige ar fad ach trí vóta sreamacha, agus b’in an t-aon Stát amháin nár thug sé cuairt air, le linn a chomhrac toghchánaíochta!
The President’s Last Day
Bhí sé á ullmhú fhéin anois, le slán a fhágáil go deo ag an Teach Bán, agus é ar intinn aige, an chuid eile dá shaol a chaitheamh ag iascaireacht, agus ag fiach, thuas in Alaska, áit ina raibh rainse ceannaithe aige, cheana féin. Ach bhí dualgaisí áirithe le coimhlíonadh aige, sul a n-imeodh sé as oifig, agus ina measc siúd bhí roinnt iarrataisí, ar bhord os a chomhair amach aige, ó choirpigh áirithe, ag iarraidh air a bpríosúntacht a mhaitheamh dóibh, roimh éirí as oifig dó. Seo mar a chuireann Morgan fhéin é…
How sad that after four tumultuous years of leading the free world it would all fizzle into one miserable pile of requests from a bunch of crooks. Which thieves should be allowed to steal again. That was the momentous question facing the President as the hours crept by.
Backman’s Pardon
Anois, tharla go raibh coirpeach amháin, Joel Backman, nó “The Broker”, mar a thugtaí air, lá dá raibh, fear a raibh an-chumhacht aige, ina lá, agus é ag obair mar eadránaí polaitíochta, agus é ar a chumas lab airgid a éileamh as a sheirbhísí eadrána a chur in áirithe do dhuine, nó bhíodh cara sa chúirt aige, chuile bhabhta.
According to the magazine article, the Brokers income at the time was reported to be in excess or $10 million a year.
Ach, ní i gcónaí a thagann an crúiscín slán abhaile ón tobar, agus ba é an dála céanna ag an mBroker s’againne é. D’éirigh leis greim a fháil ar earraí áirithe rúnda, bogearraí leictreonacha, a d’fhéadfadh smacht a fháil ar shaitilítí Síneacha, agus rinne sé iarracht iad a dhíol leis an Aráib Sháidí, ach ansin, d’athraigh sé a intinn, agus ba é críoch na mbeart é go raibh air a chionta a admháil, sa chaoi go gcuirfí i bpríosún é, nó ní raibh aon chosaint eile aige ar na dúnmharfóirí a cuireadh sa tóir air.
Theastaigh ón CIA go ligfí Backman saor, nó tuigeadh dóibh siúd go raibh rúin aige ar mhaith leosan láimh a leagan orthu, agus taobh amuigh de sin ar fad, theastaigh uathu a fháil amach, cé bhí sa tóir air. Lig an tUachtarán Morgan saor, mar aisce don CIA, agus thóg an CIA faoina gcoimirce, go sealadach, é, agus thug ainm agus stair úrnua dó, agus chuir isteach i gcathair san Iodáil é, áit nach mbeadh aithne ag éinne air, go dtí go n-oirfeadh sin dóibhsean.
Hidden in Italy
Is breá ar fad mar a chuireann an t-údar síos ar an Iodáil, agus ar a mhuintir, ar a gcathracha, agus ar a dteanga, agus tharlaíonn a leithéid, toisc go bhfuil meas an domhain ag an údar fhéin ar an dtír sin, agus ar a mbaineann lei. Cuireadh Joel Backman ag foghlaim Iodáilise, nó bheadh gá lena leithéid, ionas go mbreathnófaí air mar Iodáileach, ach ní Joel Backman a bheadh feasta mar ainm air, ach Marco Lazzeri,. Thuit an Marco céanna sin i ngrá le múinteoir a bhí ina bhun, agus ar ball, nuair a tháinig an tóir go dian air, thug an bhean chéanna sin roinnt mhaith cabhrach dó, cabhair a chuir ar a chumas……….Ach, i ndáiríre anois, níl fúm an scéal iontach seo a mhilleadh ortsa. Caithfidh tú a fháil amach duit fhéin, céard a tharla don gcoirpeach céanna sin, do Joel Backman, agus bíodh go bhfuil a fhios agat, go mba rógaire agus coirpeach, amach is amuigh é, ag an am gcéanna, éiríonn leis an údar trua dó a mhúscailt id’ chroí istigh, sa chaoi go bhfuil tú ar a thaobh, an t-am ar fad, geall leis, agus tú ag guí go n-éireodh leis éaló ón tóir atá ar a thí.
Chilling stuff!
Chuir mé fhéin an-spéis sa tóir chéanna sin, agus in iarrachtaí an choirpigh chríonna seo, na cosa a bhreith leis uathu, sea, agus b’ábhair fuatha liom iad na marfoiri fuarchúiseacha, cruachroíocha, gan trócaire, a cuireadh sa tóir air. Fútsa atá sé anois, taitneamh, agus sásamh, a bhaint as an scéal corraitheach seo.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Litir faoi Shéala
Peadar Bairéad
.
The Sealed Letter…………..……………………………
by…………………………………………………………….
Emma Donoghue………………………………………..
.
Ní gá dhom an t-údar seo a chur in aithne dhaoibh, nó nach bhfuil a fhios go maith ag chuile dhuine againn gurbh í a scríobh an sár-leabhar úd, “Room”, tamall ó shoin, leabhar é a chuaigh i gcionn go mór ar léitheoirí an tsaoil mhóir, agus dá chomhartha sin, tá sé aistrithe cheana féin go dhá scór teanga eile, agus tá go leor duaiseanna gnóite aige, ó cuireadh i gcló é, sa bhliain 2010. Jack, a bhaist sí ar an bpríomhcharachtar sa leabhar sin, gasúr óg cúig bliana d’aois, gasúr nár leag spág taobh amuigh de bhallaí an tseomra úd, ó rugadh é, agus anois, tosaíonn sé ag cur ceistanna ar a Mham faoi chúrsaí an tsaoil mhóir taobh amuigh de bhallaí an tseomra. Trí shúile Jack a cuireadh an sár-scéal sin inár láthair. In Éirinn a rugadh an t-údar seo, sa bhliain 1969. Bhain sí Céim Dochtúireachta amach i Sasana, agus tá cónaí uirthi anois i gCeanada.
Carachtair inchreidte
Ach, ní chuige sin uilig atá mé, an babhta seo, nó ní air a tharraing mé an scéal, ach ar an leabhar nua seo, The Sealed Letter, leis an údar céanna sin, Emma Donoghue. Tá cuid mhaith den leabhar seo bunaithe ar tharluithe stairiúla, ach ag an am gcéanna, cruthaíonn an t-údar seo carachtair shuimiúla, inchreidte, leis an scéal a chur inár láthair. Casann an scéal thart ar Helen Codrington agus ar a cara dhílis, Emily Faithful, nó Fido, mar a thugtar uirthi, bunús an ama, sa scéal seo. Bean a bhí sáite go dtí na cluasa i ngluaiseacht na mban i Sasana, ag an am, ba ea Fido. Phós Helen Harry Codrington, fear atá ina ‘Vice-Admiral’ ag tús an scéil seo. Ach, blianta roimhe sin, ba dhlúthchairde iad Fido agus Helen, cairde chomh dlúth sin gur chónaigh Fido le muintir Codrington, bunús an ama, nó dhealródh sé, nach raibh an lánúin phósta sin ró-cheanúil ar a chéile, agus freisin, dhealródh sé, go mba chóngaraí an gaol a bhí idir na mná sin ná mar a bhí idir Harry agus Helen.
Scannal
Tar éis do mhuintir Codrington seal a chaitheamh i Malta, d’fhill siad ar an mBreatain arís, agus faoin am sin, ba bheag cion, nó meas, a bhí ag ceachtar den bheirt pósta sin ar a chéile, agus nuair a cuireadh ar a shúile don ‘Vice-Admiral’, go raibh a bhean, Helen, ag fealladh air, agus go raibh leannán fir aice le blianta roimhe sin. Ní raibh leigheas ar an scéal sin, dár le Harry, ach colscaradh a lorg, agus dár ndóigh, ba scannalach, amach agus amuigh, an socrú é sin, i Sasana, sa mbliain 1866. Ní gá a rá gur éirigh le Helen Fido a tharraing isteach sa scraith ghlugar sóisialta sin, ach trí chleas na litreach séalaithe, d’éirigh le Harry cor in aghaidh an chaim a thabhairt di, rud a chuir d’iachall ar Fido, iompó ar a seanchara dhílis Helen, rud a chinntigh gur tugadh cead colscartha don ‘Vice-Admiral’, ach, ní gá a rá gur ghreamaigh cuid eicínt den láib díobh uilig, nó ba nós é an colscaradh nach raibh faiseanta i measc na ‘nuasal’, ag an am, ach bíodh nach raibh baint ró-mhór ag Fido leis an scéal, ba uirthi ba throime a luigh an milleán toisc nár sheas sí lena dlúthchara, agus chomh maith le sin, ba bhean í ar theastaigh uaithi stádas na mban sa sochaí a ardú, agus lena chois sin, ba bhean í, a bhí ag brath ar thacaíocht an phobail, le teacht i dtír mar ghnóthadóir mná, i ré úd na bhfear.
Más uait fios fátha chuile scéil a fháil, níl le déanamh agat ach an leabhar corraitheach seo a fháil, is a léamh. Tá mé ag ceapadh go mbainfidh tú toit agus taitneamh as.……………..
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Úrscéal Corraitheach
.
ROOM…………………..by………………… Emma Donoghue
.
Peadar Bairéad
.
Ní bréag ar bith é a rá, gur úrscéal neamhghnách é seo, nó ní chuile lá a gheofá úrscéal bunaithe ar an ábhar is dúshraith don scéal seo. Corruair, léann muid sna nuachtáin, faoi fhear buile eicínt, a ghabh bean bhocht mar phríosúnach, agus a choinnigh i ngéibheann í, ar an gcúlráid, ar mhaithe le saol leithleach, gnéasach, a chur ar fáil dó fhéin, ar bhonn seasta. Tharla scéal scannrúil dá leithéid sin san Ostáir, cupla bliain ó shoin. Léann muid scéal dá leithéid, ó am go ham. Scannraíonn sé sinn, ach ar ball, deineann muid dearmad de, agus gabhtar sinn i ngréasán na beatha laethúla, go dtí go dtarlaíonn a leithéid, nó níos measa, arís, ach seo scéal bunaithe ar iompar, nó ar mhí-iompar, dá leithéid, agus bíodh go dtéann sé i bhfeidhm orainn, agus go bhfuil sé deacair an leabhar seo a fhágáil uait, go dtí go mbíonn an deoir deiridh dá scéal diúgtha agat, ag an am gcéanna, nuair a dhéanann tú do mharana ar an ábhar seo, thuigfeá láithreach, go dtéann an t-ábhar seo thar theorainn na daonachta amach, ach ó tharla go gcuirtear an scéal inár láthair trí ghasúr, a bhfuil na cúig bliana díreach sáraithe aige, cailltear roinnt áirithe den mhasmas, den samhnas, agus den déistean, a chuirfeadh an scéal céanna orainn, dá mba í an bhean fhéin a chuirfeadh an scéal inár láthair. Ach, b’fhéidir gur chóir dom tagairt a dhéanamh don scéal neamhghnách, scannrúil, lán-teannais seo.
An t-údar fhéin
Emma Donoghue a scríobh an scéal seo. Rugadh í sa bhliain 1969, agus scríbhneoir gairmiúil Éireannach is ea í, a bhfuil cónaí uirthi i gCeanada, ón mbliain 1998, áit a mhaireann sí, i London, Ontario, lena páirtí, agus tá beirt clainne acu.
Ach le filleadh ar an scéal. Féach mar a chuir an t-údar tús lena scéal agus í ag cur a príomhcharachtar, Jack, in aithne don léitheoir :-
“Today I’m five. I was four last night going to sleep in Wardrobe, but when I wake up in Bed in the dark I’m changed to five, abracadabra. Before that I was three, then two then one, then zero. “Was I minus numbers?
“ Hmm?” ‘Ma’ does a big stretch.”
Sea, mh’anam! Níorbh aon dóichín é an maicín é Jack s’againne. Nárbh iontach go deo an múinteoir í. ‘Ma’, nó b’in an t-ainm a bhaist an t-údar ar mháthair Jack.
Níl dabht ar bith ann, ach gurb é Jack an príomhcharachtar sa scéal seo, agus é i gcomhar lena Mham sa bhfiontar sin. “Ma” a thugann sé ar a Mham, tríd an scéal seo síos. Anois, caithfear a chur san áireamh, nach bhfuil Jack ach cúig bliana d’aois, agus nár chuir sé cos taobh amuigh den “Room” riamh. Éiríonn leis an údar seo, an saol a chur in iúl dúinn trí shúile an ghasúir óig seo.
Fios gach fátha
Conas a tharla, nár leag sé cos taobh amuigh den ‘Room’ riamh, an ea?
Bhuel! Le fios fátha an scéil sin a fháil, caithfear carachtar eile a tharraingt isteach sa scéal, ag an bpointe seo. Fear ba ea é, agus ba é ainm a bhaist ‘Ma’ agus Jack air, nó “Old Nick”. Tharla gur éirigh le “Old Nick” dallamullóg a chur ar ‘Ma’, nuair nach raibh inti ach cailín óg naoi mbliana déag d’aois. Mheall sé í. Rinne príosúnach di, agus tharlaigh abhaile leis í ina leoraí beag, gur shac sé isteach i ‘seid’ nach raibh ach aon troigh déag ar leithead faoi aon troigh déag ar fad. Ní raibh fuinneog ar bith ar an seid, nó ar an ‘Room’ seo, agus bhí an doras glasáilte an t-am ar fad, agus gan cód oscailte an ghlais sin ag éinne ach ag “Old Nick” fhéin. Thagadh sé ar chuairt chuile oíche, geall leis, agus thugadh bia agus riachtanais eile chucu, ar na hócáidí céanna sin. Dár ndóigh, bhí praghas le híoc ag ‘Ma’ as na sóláistí sin, nó dhéanadh Old Nick í a éigniú, go rialta, agus gan deis éalaithe ar bith ag ‘Ma’ bhocht. Chuile Oíche Dhomhnaigh, thagadh sé ar chuairt freisin, agus ar na hócáidí sin, thógadh sé féirín eicínt leis.
Treats ó “Old Nick”
Ar ball, dár ndóigh, rugadh Jack, agus ba bheag spéis a chuir Old Nick sa mhac céanna sin, thar an corrbhréagán a thabhairt chuige mar “Sundaytreats”. Thit an obair ar fad sin ar ‘Ma’ agus cloiseann muid an scéal ar fad trí bhéal Jack, agus óna bhfuil le rá aige sa scéal sin, tuigtear dúinn, go mba iontach, amach is amuigh, an Mam í ‘Ma’, nó do bhuachaill nach raibh ach na cúig bliana sáraithe aige, nach iontach go deo an méid atá foghlamtha aige, faoin am sin. Tá rannta, tomhaiseanna, scéalta, seanchas, agus tuilleadh, ar bharr a ghoib aige. Sea, mh’anam, agus nach líofa atá ar a chumas freisin, srian a ligint lena thaghd feirge, nuair a thuigtear dó, nach bhfuil ‘Ma’ sásta cead a chinn a thabhairt dó. Ach nach cúng go deo an domhan a bhí thart air! ‘An Room’, 11’ X 11’! nár bheag an ríocht a bhí faoina chúram aige?
Fonn Éalaithe
Ach anois, ó tharla go raibh sé cúig bliana d’aois, bhí na ceisteanna ag teacht go tiubh faoi theorainneacha an tsaoil bhig a bhí faoina aire aige, agus tuigeadh do ‘Ma’ go mbeadh uirthi tuilleadh eolais a chur ar fáil dó, feasta. Diaidh ar ndiaidh, d’éirigh lei sin a dhéanamh, agus ba é toradh a bhí ar sin nó gur bhuail fonn éalaithe í. Nach raibh blianta fada caite anois aici ina príosúnach gnéis, faoi smacht ag an bhfear uafásach, cruálach, mídhaonna, seo. Thosaigh sí láithreach ag pleanáil don eachtra iontach, saortha, fuascailteach, seo, a shaorfadh í ó thíoránacht, agus ó chuing na daoirse, faoina raibh sí sáinnithe.
Scéal Corraitheach, Tochtmhar
Ar éirigh lei éaló ón ‘Room’? Agus cad é an toradh a bhí ar an mian éalaithe seo? Sea, agus ar éirigh le Old Nick na cosa a thabhairt leis?
Le freagra na gceisteanna sin a fháil, caithfidh tú an leabhar corraitheach, neamhghnách, lán-teannais, seo, a fháil is a léamh. Ní bheidh a chathú ort, nó bheadh sé deacair leabhar níos corraithí ná an leabhar seo, ‘Room’, a fháil.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
An Gearrscéal
Nuair a smaoiním anois ar an bPiarsach, tagann chugam isteach ar thonn na cuimhne, an lá úd fadó, nuair a d’inis an Máistir, i Scoil Náisiúnta na Cille Móire Iorrais, scéal an Phiarsaigh dúinn. Tagann chugam freisin, an grianghraf úd, a léirigh cló leicinn an Phiarsaigh, pictiúr, dár linne, a léirigh séimhe, macántacht, agus fearúlacht. Sea, agus cuimhním freisin, ar na huaigheanna néata, rangaithe, úd, i gCnoc an Arbhair, gona gcrainn arda lásacha, gona leacht ard, snoite, clochach.
That terrible beauty!
Ach thar aon rud eile, tagann véarsaí an Yeatsaigh chugam, agus é ag smaoineamh ar an bPiarsach chéanna sin.
“This man kept a school
And rode our winged horse..”
Agus arís…
I write it out in a verse
McDonagh and McBride
And Connolly and Pearse
Now and in time to be
Wherever the Green is worn
Are changed, changed utterly
A terrible beauty is born”
An Gearrscéalaí
Ach ní chuige sin atá mé, an iarraidh seo, nó is é atá ag déanamh tinnis dom, sa phiosa seo, nó Gearrscéalta an Phiarsaigh, mar bíodh go raibh scileanna aige i mbun filíochta agus i mbun drámaíochta, agus fiú i mbun óráidíochta, is é mo thuairim fhéin, nó gur mar ghearrscéalaí ba mhó a bhain sé clú agus cáil amach dó fhéin. Chuaigh sé i mbun pinn agus é an-óg, agus lean den nós sin thar na blianta. Sa bhliain 1902, agus é trí bliana is fiche, thosaigh sé ag scríobh altanna agus cuntais chuig an Claidheamh Solais. Cur síos ar a imeachtaí agus ar a eachtraí i gConamara, ba mhó a bhíodh idir chamáin aige sna píosaí sin. Ba chara leis an eagarthóir, Eoin Ó Neachtain é, agus d’fhoilsíodh seisean chuile shórt uaidh. Ag cur síos ar aiste acu sin, “Lá Fá’n Tuaith” dúirt Ruth Dudley Edwards, ina Beathaisnéis scolártha, faoin bPiarsach…..
“It smacked more of the schoolboy essay than of the serious literary effort of an adult. But as with oratory, so with writing. Pearse had to learn his craft, he was only beginning.”
Ag scaipeadh an scéil
“Fair enough”, adéarfadh duine, b’fhéidir, ach ag an am gcéanna, chaithfeadh duine smaoineamh, nach raibh an oiread sin eiseamláirí ag an bPiarsach, le bheith ag déanamh aithrise orthu, an t-am sin. I ndáiríre, is dócha go bhféadfá a rá, go raibh sé ag iarraidh litríocht na Gaeilge a chur in oiriúint don ré inar mhair sé. Rinne sé a dhícheall ar roinnt scríbhneoirí Gaeilge a spreagadh, le gearrscéalta nua-aoiseacha a scríobh i nGaeilge, ach ba bheag aird a tugadh air, agus i ndeireadh na dála, tuigeadh dó, nach raibh an dara rogha aige ach tabhairt faoin ngnó é fhéin. Sa bhliain 1905, d’éirigh leis an gearrscéal “Poll an Phíobaire” a chur de, bíodh nár chuir sé a ainm fhéin leis an scéal sin, ach bhain úsáid as, Colm Ó Conaire, mar ainm cleite.
Thaitin sé le XYZ
Thaitin an sceal le Sgeilg (Seán Ó Ceallaigh) agus rinne sé léirmheastóireacht air san Irish People, faoin ainm cleite, XYZ. Seo mar a chuir seisean é:-
“The most artistic and suggestive publication of its kind yet issued by the League…..easily the most vigorous and idiomatic piece of modern Irish that has so far been given to us by the Western writers.”
Rinne an “Claidheamh Solais” an scéal a léirmheas freisin, agus mhol go hard é, agus cé go ndúirt an léirmheastóir, nach raibh aon eolas aige ar an údar óg, ag an am gcéanna, tuigeadh dó, go raibh a stíl an-chosúil le stíl an “Chlaidheamh Solais” fhéin. Ba é ba chúis le sin, dár leis, nó an tionchar a bhí ag an Nuachtán sin ar an údar óg sin, Colm Ó Conaire.
Níor mealladh an tAthair Ua Duinnín, áfach!
Nior buaileadh aon bhob áfach, ar an Athair Ua Duinnín, an foclóirí. Ba bheag a mheas siúd ar scríbhneoirí an Iarthair, agus rinne sé spior spear de léirmheas XYZ,
“As regards a certain Irish Storyette with a nauseous name…..”
“I have tasted Conemara butter before now, it has its defects..but it is natural….over-salted, yes…and over-dosed with the water of the béarlachas..yes…but it is genuine mountain butter all the same, and not clever margarine…This storyette however smacks more of the margarine of the slums, than pure mountain butter….”
Leag an Duinníneach béim ar theideal masmasach an scéil, mar adúirt sé, agus chuaigh an saghad sin go dtí an beo sa Phiarsach, nó b’fhuath leis gáirsiúlacht de chineál ar bith, agus dá chruthú sin, féach gur fhág sé ina uacht é, go n-athrófaí ainm an scéil sin, agus go nglaofaí “An Uaimh” feasta air in áit Poll an Phiobaire. Ach le filleadh ar an nDuinníneach, ní raibh sé críochnaithe fós le Colm Ó Conaire, nó cibé a scríobh Poll an Phíobaire, agus chuir sé críoch lena alt fhéin, ag súil go n-éireodh leis an údar óg tuilleadh scéalta a sholáthar dúinn as an bhfoinse chéanna sin, sé sin, as Poll an Phíobaire! Fair Play! don Duinníneach. Níor chaill sé riamh é! Dá mba rásúr a theanga, níor ghá faobhar a chur riamh air! Is dócha gur tuigeadh dó, go mba é an Piarsach fhéin a chum an “Storyette”, mar a thug sé air, agus tá’s ag an lá nárbh é an Piarsach a rogha scríbhneora, agus nár mhinic a rinne sé ceap magaidh de Chéimeanna Léinn an Phiarsaigh, sé sin, BA agus BL, nuair a thugadh sá, BABL, air, ag cur an Túir cháiliúil úd fadó, i gcumhne dúinn!
*************
Peadar Bairéad.
*************
.
.
.
.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Á i l l e a c h t a n t S a o i l s e o . 1 .
***********************************
The Wayfarer.
“Áilleacht an tSaoil seo”, a bhaist mé ar an tsraith altanna seo, ag smaoineamh dom ar dhán úd an Phiarsaigh …”The Wayfarer”, faoi Áilleacht an tSaoil seo.
“The beauty of the world hath made me sad,
This beauty that will pass.
Sometimes my heart hath shaken with great joy
To see a leaping squirrel in a tree,
Or a red lady-bird upon a stalk,
Or little rabbits in a field at evening,
Lit by a slanting sun”
Sea, nár chumasach an file i mbun pinn é?
Ach, cad iad na hathruithe ollmhóra úd, – ar dhein me tagairt dóibh, an tseachtain seo caite, sa Réamhrá, – atá tagtha ar thír seo na hÉireann, ó laethe an Phiarsaigh i leith, a d’fhiafródh duine, b’fhéidir?
I laethe an Phiarsaigh, bhí an tír seo fós faoi smacht Shasana, agus bíodh go raibh roinnt dár bpobal oilte agus sciliúil i gcúrsaí polaitíochta, agus riaracháin, ag an am gcéanna, ní raibh cleachtadh faighte fós ag éinne acu ar rialú tíre, nó ní mar sin a imrítí cluiche na cumhachta, i laethe na hImpireachta. An tráth sin freisin, ó bhunú eagraíochtaí cosúil le Conradh na Gaeilge, Cumann Lúthcheas Gael, agus Sinn Féin, lean spiorad an náisiúnachais ag fás is ag forbairt i measc mhuintir na tíre ársa seo, ach, ag an am gcéanna ba chóir a lua, go raibh céatadán maith de dhaonra na tíre a bhí sásta le cúrsaí faoi mar a bhí. Ní call dom a rá, go raibh an Piarsach fhéin páirteach sna gluaiseachtaí nua sin, tharla go raibh sé bainteach le hiriseoireacht, le múinteoireacht, agus le litríocht, tráth a raibh na fórsaí réabhlóideacha sin ag múnlú, agus ag dul i bhfeidhm, ar phobail a thíre. Breathnaigh ar an tír, faoi mar a bhí, an tráth úd, agus faoi mar atá sí inniu, agus tabharfaidh tú faoi deara, an fás ollmhór a tháinig ar shaol eacnamaíochta, agus ar stíl bheatha na muintire, san idirlinn, agus feicfidh tú freisin, gur tháinig fás as cuimse ar fhís, agus ar aisling, mhuintir na hÉireann, sa tréimhse chéanna sin.
“The Fool” .
Táid ann adéarfadh, go n-iompódh an Piarsach ina uaigh, dá bhfeicfeadh sé an bhail atá ar an tír s’againne, faoi mar atá sí anois. Ní dóigh liom go dtiocfainn leis an tuairim sin, nó ba dhuine é an Piarsach a d’fhéadfadh athrú, de réir mar a theastaigh óna phobal athrú, agus má bhí a fhís fhéin aige, bhí an fhís sin aige, toisc gur cheap sé gurbh í sin fís a phobail freisin, agus níorbh é sin amháin é, nó chreid sé go raibh seans ann, go bhfíorófaí a fhís, ar ball…
O wise men riddle me this
What if my dream comes true?
What if my dream comes true
And if millions unborn should dwell
In the house I have shaped in my heart
The noble house of my thought.
Thuig an Piarsach ina chroí istigh, céard a bhí uaidh, agus chuaigh sé i mbun oibre, go luath ina shaol, le sin a thabhairt i gcrích. D’fhoghlaim sé an Ghaeilge, agus in éineacht le spiorad na teanga sin, shlog sé siar neamhspleáchas fiáin an Ghaeil. Ná ceap anois, go mba ghaeilgeoir buile, amach is amuigh é, nó níorbh ea. Mura gcreideann tú sin, níl le deanamh agat, ach breathnú ar a mhodh oibre i Scoil Éanna.
An Dátheangachas.
Ní chaití amach as an scoil sin duine ar bith nach raibh líofa i dteanga an Ghaeil, níor dhein, agus níorbh é sin amháin é, ach ba é an chuspóir a chuir sé roimhe sa scoil sin, nó córas dhátheangach a bhunú, sa chaoi go mbeadh idir Ghaeilge agus Bhéarla ag daltaí Scoil Éanna. Ba sa Bheilg a chonaic sé mar a d’oibrigh córas dá leithéid sin, go seoigh, agus táid ann adeir, gur chaith sé súil freisin, ar chúrsaí dhátheangachais sa Bhreatain Bheag. Ar aon nós, b’in an chuspóir a chuir sé roimhe mar oideachasóir i Scoil Éanna. Breathnaigh freisin ar a chuid iriseoireachta, agus ar a chuid scríbhneoireachta, agus feicfidh tú go soiléir, go raibh meas aige ar an dá theanga, agus gan fuath aige do cheachtar acu. Déarfainn go bhfuil sin le feiceáil go soiléir, sna focail seo, óna pheann fhéin….
“I challenge again the Irish Psychology of the man who sets up the Gael and the Palesman as opposing forces, with conflicting outlooks. We are all Irish, Leinster-reared or Connaught-reared; your native Irish speaker of Iveragh or Erris is more fully in touch with the Spiritual past of Irealand than your Wexfordman or your Kildareman. But your Wexfordman or your Kildareman has other traditions which your Iveraghman or your Errisman has lost. It is a great thing to have heard in childhood the songs of a Tadhg Gaelach or to have seen a Raftery of a Colm Wallace. It is an equally great thing to have known old men who fought in Wexford in ’98, or to have been nursed by a wonan who made bullets for the Fenians. All such memories, old and new, are part of Irish history, and he who would segregate Irish history, and Irish men, into two sections…..Irish-speaking and English-speaking is not helping towards achieving Ireland a Nation…”
.
Caolaigeantach ?
Déarfainn go bhfuil sé soiléir go maith ón méid sin, nach raibh aon chaolaigeantacht ag baint leis an bPiarsach, chomh fada is a bhain sé le cúrsaí teanga. Ar bhealach, ní bheifeá ag súil lena mhalairt ó fhear a shíolraigh ón dá thraidisiún.
Ach céard faoi’n ráiteas úd, a thagann chun cuimhne, chomh luath is a luaitear ainm an Phiarsaigh?
Cén ráiteas, an ea?
An ráiteas úd adeir….
“Not free merely but Gaelic as well,
Not Gaelic merely but free as well.”
Is dócha gur chóir a chur san áireamh, i gcás na bhfocal sin, gur dúradh iad os cionn uaigh Uí Dhonabháin Rosa, agus gur dócha, gurbh é dearcadh an fhir sin a bhí á mhóradh aige, sna focail sin, agus é ag iarraidh tuairim Uí Dhonabháin, faoin cheangal atá idir saoirse agus teanga, a chur i mbéal an phobail. Nár labhair mé nóiméad ó shoin, faoin dátheangachas a chuir sé roimhe mar chuspóir, i Scoil Éanna, rud a léiríonn, nach raibh sé de pholasaí aige, sa scoil sin, éinne a labhródh Béarla a ruaigeadh as an scoil!
B’fhéidir gur leor sin do thuras na huaire seo. Tá súil agam go mbainfidh tú taitneamh as an tsraith seo, agus go raghaidh tú siar liom, thar na cúig bliana fichead atá imithe, ó thug mé an chaint sin, in Óstán an Newpark, anseo i gCill Chainnigh, ag Daonscoil Osraí, sa bhliain sin 1979, bliain úd an Phápa!
****************
Peadar Bairéad.
***************
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
English 
Gaeilge