by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
(Seo piosa a scríobh mé, breis is sé bliana ó shoin anois, faoi chuairt a thug mé ar roinnt áirithe Misin Spáinneacha, fan chósta Chalafóirnia. Cheap mé go mb’fhéidir go gcuirfí spéis ann, ag an am áirithe seo)
.
A r n a M i s i n .
An Luan, an 18ú Lúnasa, 2003.
Ar deireadh thiar, bhí an lá mór tagtha, an lá a bhí socraithe againn don turas ó thuaidh le breathnú ar roinnt áirithe de Mhisin Spáinneacha Chalafóirnia, agus ó tharla go raibh fúinn ár seolta a ardú, roimh nóin, ghlacamar an mhaidin Luain sin go deas réidh. D’ullmhaíomar sinn fhéin chun bóthair, agus rinneamar pé pacáil a bhí le déanamh againn don turas, nó bhí beartaithe againn, thart ar sheachtain a chaitheamh as baile. Ar deireadh thiar, bhíomar réidh, agus bhí sé ag tarraingt ar a haon a chlog, san iarnóin, nuair a bhuaileamar bóthar.
Santa Bairbre in aghaidh na toirní!
Dheamhan a raibh basctha den trácht ag an am sin, agus ghluaiseamar linn ó Encinitas i dtreo Santa Barbara, gan trioblóid, gan tranglam tráchta ar bith le sárú againn. Agus ó tharla gur luaigh mé Santa Barbara, cuireann sé sin nath cainte a bhíodh ag mo Mham fhéin, fadó, i gcuimhne dhom….
“Santa Bairbre in aghaidh na toirní.”
adeireadh sí, le sinn a chosaint ar thoirneach is ar thintreach. Ach fillimis ar an scéal.
Turas thart ar dhá chéad míle a bhí romhainn amach, agus dár ndóigh, luigh Los Angeles fhéin díreach sa mbealach romhainn, sa chaoi go mbeadh orainn coinneáil cóngarach don chósta, le bealach áisiúil a fháil tríd an gcathair ollmhór chéanna sin. Trí Carlsbad agus Oceanside linn, gan stró, agus leanamar fan Shaorbhealaigh a Cúig. Cheapfá nach dtiocfá amach as Los Angeles riamh, nó tá an chathair sin an-leata-amach, mar murab ionann is Nua Eabhrac, ní dheachaigh muintir Los Angeles i muinín na scríobairí spéire, le tithíocht a chur ar fáil dá dhaonra.
Trí Thousand Oaks
Ar deireadh thiar, tar éis tamaill a chaitheamh ag taisteal ar Saorbhealach 405, agus tar éis dul taobh le Beverly Hills agus Hollywood, tháinig muid ar ár seanchara, Saorbhealach 101 athuair. Chasamar ar chlé ansin, agus leanamar ar aghaidh trí thír a raibh seanaithe againn uirthi. Chuamar trí Thousand Oaks, mar ar chaitheamar saoire iontach, thart ar chúig bliana déag ó shoin, agus chun tosaigh linn ansin, trí Oxnard agus Ventura. Stopamar seal, i mbaile beag taobh amuigh de Ventura, le scíth a ligean, agus le lón beag a chaitheamh, agus ansin bhuaileamar bóthar arís, ag tarraingt ar Santa Barbara, agus shroicheamar an ceann scríbe sin, roimh titim na hoíche, agus d’éirigh linn ár dTeach Ósta, i mBath Street, a aimsiú, gan aon ró-stró. Thógamar isteach ár málaí taistil, agus tar éis seal a chaitheamh in ár seomraí, agus tar éis dúinn an tuirse bóthair a chur dínn, ghléasamar sinn fhéin, agus thugamar aghaidh ar an mBialann, a bhí mar chuid den Óstan, ina rabhamar ag cur fúinn.
Dóthain Fathaigh!
Shuíomar chun boird ansin, ag a hocht, agus dheineadar freastal fial orainn, nó níl dabht a domhan, ach go dtugtar dóthain fathaigh, ar do phláta dhuit, sa tír seo, sa chaoi gur chuireamar cúl ar ár n-ocras, agus ar ár dtart, i ngearr-aimsir. Ní call dom a rá, gur bhaineamar sult agus sásamh as an mbéile céanna sin, nó bheadh sé deacair é a shárú. Ar ball, chuamar ar ais chuig ár seomraí. Rinneamar ár gcomhrá. Rinneamar pleananna don lá dár gcionn, agus ansin, chaitheamar seal ag breathnú ar an teilifís, agus thugamar an sop orainn fhéin, roimh mheánoíche. B’in an chéad lá dár dturas críochnaithe, agus shocraíomar síos tar éis an aistir dhá chéad míle fada sin a bheith curtha dínn againn. Ní gá a rá, gur chodlaíomar go maidin, gona lánsoilse arna mhárach.
Tuilleadh le teacht
B’fhéidir gur leor sin don iarraidh seo, ach bí cinnte, go mbeidh mé ar ais anseo arís an tseachtain seo chugainn, le scéal agus eachtraí an 19ú Lúnasa a ríomh daoibh. Go dtí sin………..Slán……….
.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
A r n a M i s i n 1 6 .
***********************
.
An Satharn, 23 Lúnasa 2003.
In Beautiful Ventura.
In ár suí go breá moch, i gcathair álainn seo Ventura, agus tar éis dúinn ár gcuid a chaitheamh, agus cibé eile a bhí le déanamh againn a dhéanamh, bhuaileamar bóthar, thart ar a deich, an mhaidin álainn Sathairn sin. Agus ó tharla gur ar Mhisin Spáinneacha Chalafóirnia a bhí ár n-aird dírithe againn, le linn na laethe a chaitheamar ar ár dturas, shocraíomar ar chuairt a thabhairt ar Mhisean breá Buenaventura, ag 211 E. Main Street. Ba é seo an naoú Misean, den Mhisean is fiche, a thóg na Spáinnigh fan chósta Chalafóirnia. Bunaíodh an Misean seo sa bhliain 1782, agus ba é Aspal Chalafóirnia fhéin, an tAthair Junipero Serra, a bhunaigh an Misean seo. Dódh an séipéal orthu, sa bhliain 1790, agus deineadh é a atógáil arís, agus ath-choisriceadh é, sa bhliain 1809. Baineann an turasóir taitneamh, is dhá thaitneamh, as an séipéal céanna sin, sa lá atá inniu fhéin ann. Tabhair faoi deara Turas na gCros thart ar na fallaí. Nach iad atá galánta? Sea, agus an gcreidfeá go bhfuil 250 bliain caite acu ag spreagadh chreideamh na bhfíréan. Leag Crith Talún an Misean sa bhliain 1812, ach tógadh arís é, agus deineadh é a choisricean athuair, sa bhliain 1816, ach faoin mbliain 1834, deineadh an Misean a dhíeaglaisiú ag an Meicsicigh. Leag Crith Talún eile an díon, sa bhliain 1857, agus cuireadh díon nua air, go gairid ina dhiaidh sin.
The Restoration of the Mission.
Tar éis do Chalafóirnia a bheith fógartha ina Stát san Aontas, sa bhliain 1850, d’iarr an tEaspag Joseph Sadoc Alcemany ar an Rialtas, Gabhaltas an Mhisin, sé sin, an foirgneamh, teach na sagart, an reilg, an t-úllord agus an fíonghort, a thabhairt ar ais don Eaglais Chaitliceach. Bhronn an tUachtarán, Abraham Lincoln, an gabhaltas sin orthu, trí ghairm scoile a eisiúint, ar an 23 Bealtaine, sa bhliain 1862. Deineadh an Misean a athcóiriú, faoi mhaoirseacht an Athar Aubrey J. O’Reilly, idir na blianta 1956 agus 1957. Sea, agus le sinn a thabhairt suas chun dáta, mar adéarfá, deineadh athcóiriú iomlán ar dhíon an tSéipéil, sa bhliain 1976, agus i Mí na Nollag na bliana sin, rinne an Cairdinéal Timothy Manning an Séipéal a choisricean go sollúnta. Rinne an Misean a dhara céad a cheiliúradh, sa bhliain 1982.
An Padre Junipero Serro.
Nach minic mé ag tagairt don Padre Junipero Serro, sa tsraith seo altanna, agus b’fhéidir nár mhiste cupla rud a rá faoin bhfear fhéin anseo. Thosaigh an gnó ar fad, breis mhaith is dhá chéad bhliain ó shoin, ar Oileán Mallorca, mar a raibh Bráthair cráifeach Proinsiascánach, ag saothrú leis go dícheallach, i ngort an Tiarna. Ba shagart diaganta, agus Ollamh ildánach Diagachta, agus scoláire den scoth é, an Padre Serro, agus thosaigh sé ag guí Dé go dúthrachtach, go gceadófaí dó an saol bog a bhí aige i Mallorca a thréigint, agus dul ag saothrú i measc bhunstoc an Domhain Úir. Tugadh aird ar a ghuí, sa bhliain 1749, agus trí bliana is triocha ina dhiaidh sin, d’ardaigh sé an Chros Chéasta, “In playa de la canal de Santa Barabara”. Rinne sé sin, ar maidin Dhomhnach Cásca, sa bhliain 1782, tar éis dó blianta fada a chaitheamh ag saothrú leis, go dícheallach, cruógach, cráite, i measc na ndúchasach, thall. D’ardaigh sé an Chros Chéasta, Cheiliúir sé Ard-Aifreann, agus thug seanmóir ar an Aiséirí uaidh, agus ansin, d’ainmnigh sé an Misean nua as Naomh Buenaventura. Ní call dom a rá, gur fhás baile thart ar na Misean sin, agus gur ainmníodh an baile as an Misean céanna sin. Fuair an sagart díograiseach a mhian, nó níl dabht ar domhan, ach gur fhág sé an saol bog taobh thiar de i Mallorca, agus gur chaith sé saol cruaidh céasta, cráite, ag saothrú leis go dúthrachtach, i measc na ndúchasach sa Domhan Úr úd ab ansa leis. Ba é an Misean sin an naoú Misean a bhunaigh an tAthair Junipero Serra fhéin, agus faoi mar a tharla sé, ba é an Misean deiridh a bhunaigh sé freisin, nó bhásaigh an fear bocht, dhá bhliain ina dhiaidh sin, sa bhliain 1784.
Ventura City.
Dúirt mé, anois beag, gur ainmníodh an baile Ventura as an Misean sin San
Buenaventura, ach ní hionann sin is a rá, nach raibh aon bhaile ansin, sular tháinig na Proinsiascánaigh chun na háite sin lena Misean a bhunú ann, nó bhí, agus de réir dealraimh, bhí baile tógtha ansin, ag Indiaigh de Threibh an Chumash. Shisholop, a bhaist na hIndiaigh ar an mbaile a bhí ansin acusan san ionad sin, baile a bhunaigh siad, breis is míle cúig chéad bliain ó shoin anois. Nach minic a smaoiníonn muid sa taobh seo den domhan, nach bhfuil tada acu sna Stáit Aontaithe níos sine na ré Cholumbus, ach deir na saineolaithe, sé sin, na seandáluithe, linn, go bhfuil an t-uafás iarsmaí faighte acusan, in ait a bhfuil tochailt seandálaíochta ar siúl acu, at 113 Main Street, mar a bhfuil an “Albinger Archeeological Museum”, iarsmaí i bhfoirm potadóireachta, a théann siar chomh fada le 1600 R. C. agus sin breis mhaith is trí mhíle bliain siar sa stair!
Thóg sé roinnt mhaith ama orainn, turas iomlán an Mhisin a thabhairt, nó bhí an oiread sin d’iarsmaí suimiúla, spreagúla, ón tsean-am, le fáil i ngach coirnéal agus i ngach clúid, gur dheacair cúl a thabhairt leo. Caithfidh mé a admháil, gur chuir sé ionadh orm, tríd is tríd, a bhfuil d’iarsmaí ré na Misean curtha ar teaspáint acu sa timpeall, nó de ghnáth, ní smaoiníonn muid ar an Meiriceánaigh, mar dhream a chuirfeadh spéis i seandachtaí dá leithéid. Ach i ndáiríre, tá sé le feiceáil, go soiléir, nach é amhain gur dhein siad na seandachtaí sin a chaomhnú, ach ag an am gcéanna, tá sé níos soiléire fós, go bhfuil áthas agus bród orthu, as a bheith ábalta iad a chur ar teaspáint, do dhuine ar bith ar spéis leis a leithéid.
Time to go.
Nuair a bhí ár dturas ar an Misean críochnaithe againn, tuigeadh dúinn, go raibh sé in am againn bheith ag ardú ár seolta, mar tuigeadh dúinn go mbeadh an trácht ag dul i méad, de réir mar a bheadh an Satharn ag druidim chun críche. Chuaigh cúrsaí ar aghaidh go seoigh, agus ba bheag ní i bhfoirm tráchta a bhí le tabhairt faoi deara againn ar na Saorbhealaí. Chuamar trí Los Angeles gan stró dá laghad, agus ansin, stopamar tamall, le lón a chaitheamh, i mbaile beag, taobh amuigh den chathair ollmhór sin.
Chomh luath is a chuamar amach ar an Saorbhealach arís, tuigeadh dúinn, go raibh cúrsaí athraithe, iad imithe chun an donais, amach is amuigh, agus ón bpointe sin ar aghaidh, ba bheag pléisiúr a bhaineamar as ár dturas ó dheas go Cardiff by the Sea, nó ní raibh ann ach ag snámhaíl linn, go mall, réidh, go dtí gur shroicheamar an baile, ar deireadh thiar thall, thart ar a seacht a chlog sa tráthnóna, nuair a bhí an dorchadas ag titim ar muir is ar tír. Ach, má sea fhéin, bhí áthas orainn bheith ar ais arís, tar éis na laethe glórmhara a chaitheamar ag fánaíocht trí Mhisin Spainneacha Chalafóirnia. Thugamar an leaba orainn fhéin go breá luath, an oíche sin, agus ní call dhom a rá, gur chodlaíomar go sámh, go maidin gona lánsoilse arna mhárach.
Bí liom arís, an tseachtain seo chugainn, nuair a bheidh gála eile sa tsraith seo, á ríomh agam daoibh!
**************
Peadar Bairéad.
**************
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
léirmheas, review; fiúntas, worth; doleigheasta, incurable; castacht, complexity; truiféis, rubbish; sna hadharca ag a chéile, in conflict with one another; cóisir, party; iomrascáil, wrestling; ganntan, want.
.
I mBéal an Phobail
Léirmheas
Peadar Bairéad
.
“T h e M a s t e r”
Ba mhaith liom, an tseachtain seo, píosa beag a scríobh faoi “The Master”, an leabhar is déanaí ó pheann líofa an údair ildánaigh sin, Colm Tóibín. Ní hé seo an chéad uair agam piosa a scríobh sa cholún seo faoi leabhar le Colm Tóibín, nó tharla gur scríobh mé léirmheas faoi “The Blackwater Lightship” agus faoi “The Sign of the Cross: Travels in Catholic Europe” anseo cheana, agus chomh fada is a bhaineann sé liomsa, is é seo an leabhar is fearr fós uaidh.
Duine dínn fhéin isea Colm, fear a rugadh agus a tógadh sa tír seo. Tá cónaí air faoi láthair i mBaile Átha Cliath. Tá úrscéalta eile scríofa aige freisin, The South, The Heather Blazing, agus The Story of the Night, agus lena gcois siúd, tá roinnt mhaith eile scríbhneoireachta déanta aige freisin, Lady Gregory’s Toothbrush, Homage to Barcelona, Bad Blood: A Walk Along the Irish Border, agus tuilleadh. Bhí an Blackwater Lightship ar an ngearrliosta don Booker Prize, sa bhliain 1999, rud a léiríonn fiúntas agus aitheantas an údair líofa seo.
Biographic
Bheadh ar dhuine a admháil i dtosach anseo nach gnáthúrscéal atá faoi chaibidil anseo againn, nó ar bhealach, is cosúla le beathaisnéis é, ina n-éiríonn leis an údar a bhealach a dhéanamh isteach go smior anama Henry James, an scríbhneoir cáiliúil, sciliúil, déanta, sin, a rugadh is a tógadh sna Stáit Aontaithe, ach ar thaistealaí doleigheasta é, a chaith bunús a laethe ar fán i measc chathracha móra na hEorpa, ó chathair ársa na Róimhe go Londain Shasana, agus ó Florence go Páras álainn na Fraince. Is féidir le duine a rá, faoin úrscéal seo, go bhfuil a bhuaic sroichte ag an údar sa saothar suimiúil seo, nó níl bun chleite amach, nó barr chleite isteach, ó thús deireadh an tsaothair ildánaigh seo. Bheadh ar dhuine a rá, i dtosach báire, go bhfuil cuma na taighde agus blas na scoláireachta ar chuile fhocal sa leabhar seo, nó caithfhidh go bhfuil chuile shórt dár scríobh James, léite agus tuigthe ag Colm Tóibín, agus ní focal beag nó suarach é sin, mar ba scríbhneoir líofa líonmhar é an Henry James céanna sin. Amanta, cheapfá gurbh fhearr a thuig an Tóibíneach é, ná mar a thuig James castachta a aigne agus a anama fhéin. Níl dabht ach oiread, ach go bhfuil cuma na foirfeachta agus na snastachta ar stíl an údair sa leabhar seo.
Féach mar a chuireann sé tús lena scéal, tráth raibh James i Londain Shasana, in Eanair na bliana 1895, céad is deich mbliana ó shoin anois. Tamall roimh bhreacadh an lae a bhí ann, agus dhúisigh sé de thoradh na mbrionglóidí aisteacha a bhí á chrá le tamall anuas.
“Sometimes in the night he dreamed about the dead – familiar faces and the others, half-forgotten ones, fleetingly summoned up. Now as he woke, it was, he imagined, an hour or more before the dawn; there would be no sound or movement for several hours; He touched the muscles on his neck which had become stiff; to his fingers they seemed unyielding and solid but not painful. As he moved his head, he could hear the muscles creaking. I am like an old door, he said to himself.”
Ach ba é an bhrionglóid ba mhó a chuaigh i gcionn air, nó brionglóid ina bhfaca sé aghaidh a mháthar agus í ag impí air, rud eicínt, nach raibh fáil aici air, a fháil di, ach sula bhféadfadh sí cúrsaí a mhíniú dó, dhúisíodh sé as a chodladh. Níl dabht ar domhan ach go raibh spéis neamhghnách aige i mbrionglóidí, agus i ngach uile shórt a bhain leis an saol eile.
The staging of “Guy Domville”
Thart ar an am seo, bhí dráma dá chuid, “Guy Domville”, á ullmhú le chur ar an ardán, agus chuir sin ar bís é freisin. Nuair a tháinig oíche an léirithe, an cúigiú lá d’Eanair, ní fhéadfadh sé suí isteach san Amharclann áirithe sin, agus tharla go ndeachaigh sé isteach in Amharclann eile, ina raibh dráma le Wilde á léiriú. Thug sé faoi deara gur bhain an lucht éisteachta an-taitneamh go deo as, bíodh gur cheap James fhéin nach raibh ann ach truiféis. Bhuel, tháinig nóiméad na fírinne, ar deireadh thiar, agus ba é a tharla dá dhráma fhéin nó gur theip glan air, ar an ardán. Níor thaitin sé leis an lucht éisteachta, olc, maith, nó dona.
“They hooted and roared and when the curtain came down they catcalled and yelled abuse…..”
Shocraigh a údar éirí as drámaí a scríobh feasta, rud a dhírigh a pheann ar úrscéalta agus ar chineálacha eile scríbhneoireachta. Agus bíodh gur bhain sé cáil amach dó fhéin sna réimsí sin, ní raibh sé ag brath feasta ar mholadh an tslua lena spreagadh chun pinn.
An Irish Visit
D’iompaigh sé ón ndrámaíocht, agus ba é toradh a bhí ar sin, nó gur éirigh leis sraith de leabhair den scoth a scríobh, ach níl dabht ar domhan ach gur chuir teip a dhráma isteach go mór ar James, agus i bhFeabhra na bliana 1895, ghlac sé go fonnmhar le cuireadh ó Lord Wolseley dul go hÉirinn ar feadh scathaimh. Tharla ag an am sin, go raibh an Lord céanna sin i gceannas ar Arm Shasana in Éirinn, agus ag an am gcéanna, fuair sé cuireadh ó Lord Houghton, a bhí tar éis a cheaptha mar Lord Lieutenant ar Éirinn. Bhí an bheirt sin sna hadharca ag a chéile ag iarraidh ar James a mhealladh chucu fhéin mar aoi in Éirinn. Chuaigh sé, nó cheap sé go ndéanfadh tamall saoire maitheas dó, agus go raibh chuile sheans ann go mbeadh dearmad déanta ag daoine, ar a theip sa drámaíocht, faoin am a bhfillfeadh sé ar Londain arís.
“He went to Ireland since it was easy to travel there and because he did not believe it would strain his nerves. Neither Lord Houghton, the new Lord Lieutenant, whose father he had also known, nor Lord Wolseley, who had become Commander-in-Chief of Her Majesty’s forces in Ireland, had seen his play; he agreed to spend a week with each.”
Thuig sé an chúis ar ball, nó tharla ag an am go raibh uaisle na tíre seo tar éis diúltú dá n-aoicht, agus sa chás sin, bhí orthu aoinna a iompórtáil ó Shasana, le frestal ar a gcóisirí is ar a rincí.
Orientation
Tráth raibh sé anseo in Éirinn, feiceann muid é ag iomrascáil lena dhearcadh i leith chúrsaí gnéis, téad a théann tríd an leabar ar fad, agus dála an scéil, fadhb nár éirigh leis an Máistir, le Henry James fhéin, a scaoileadh roimh dheireadh an scéil. Dhealródh sé go raibh an fear céanna i gcás idir dhá chomhairle sna cúrsaí céanna sin, agus díríonn an t-údar, an Tóibíneach, tóirse a thaighde, go minic tríd an scéal, ar an bhfadhb dhaonna chéanna sin. Féinscrúdú, spéis i mbrionglóidí agus sa saol thall, ábhair a spreagann James, arís agus arís eile tríd an scéal, sin agus fonn pinn nach ligfeadh dó mórán sosa a ghlacadh, feadh a shaoil, sea, agus b’fhéidir freisin, eagla go dtiocfadh an ganntan ar chuairt chuig a dhoras, i ndeireadh a laethe thiar, a choinnigh ag saothrú é feadh a shaoil. Is iontach go deo an tuiscint atá ag an údar ar mheon, ar aigne, ar éirim, agus ar phearsantacht an Mháistir; toradh a thaighde, a shaothair chrua, agus a ghéarchúis dhúchais, is cúis leis an dtuiscint céanna sin, gan dabht. Féach mar a chuirtear é, sa phoiblíocht i dtús an leabhair…..
“Colm Tóibín captures the exquisite anguish of a man whose artistic gifts made his career a triumph but whose private life was haunted by loneliness and longing, and whose sexual identity remained unresolved. Henry James circulated in the grand parlours and palazzos of Europe, he was lauded and admired, yet his attempts at intimacy inevitably failed him and those he tried to love.”
An-leabhar, ach caithfidh mé é a fhágáil fút fhéin ag an bpointe seo, mar tá mé cinnte go mbainfidh tú adhmad as an scéal suimiúil, spéisiúil, spreagúil, seo.
.
.
.
.
.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
.
.Dáileadh na cré.
.
Bairéadach eile sciobtha uainne,
Is muidinne fágtha faoi chiach,
ár gcaoindeirfiúr Julia againn caillte,
Is muid á cur anois in Iorras thiar.
.
Smaoinímse ar phréamha ár gcairdis,
Iad folaithe i nduifear na mblian,
Ach meallann a cuimhne fós deora,
Is músclaíonn a spiorad fós cian.
.
Is glé, glinn, a fhanann do chuimhne,
Ar bhóthar, sa tsráid, is cois cuain,
Mar ba dhuine dínn fhéin thú, a Shiubháin,
A thuill meas agus ómós gan dua.
.
Ach chuir Dia deireadh led phianta,
Is thriomaigh do dheora go brách,
Níl romhatsa feasta ach sonas,
Is grá Dé abhus agus thall.
.
Ár slán leat go fóilleach, a chailín,
Go críocha Dhún Rí na mBua,
Go raibh Leaba led’ mhuintir sna Flaithis,
Is áit ag bord Dé, ‘gat, go buan.
.
****************
.
Meitheamh 2004.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
(“An té tá thíos, buailtear cos air, is an té tá thuas, óltar deoch air.”
“An té tá thíos”
Nach iomaí sin leathanach a scríobhadh le roinnt blianta anuas faoi pheacaí agus faoi mhíghníomhartha na n-eaglaiseach úd a tharraing náire agus easonóir ar an eaglais dár thug siad a ndílseacht thar bhlianta fada. Ach ansin, nuair a deineadh a ngníomhartha a chur i mbéal an phobail, ba ghearr gur tuigeadh nárbh aon aingil nó naoimh ar thalamh iad na boic chéanna sin. Níorbh ea muis! nó tuigeadh, nach raibh iontu, i ndeireadh na feide, ach daoine daonna, a raibh claonadh chun oilc iontu, mar a bhí sa chuid eile againn, ach amháin go raibh siadsan coisricthe agus geallta don eaglais agus dá dlíthe, agus go mbeifí ag súil, go mbeidís-sean ina n-eiseamláir don chuid eile againn, ach, faraoir! nuair a tháinig an crú ar an tairne, tuigeadh nár chathair mar a tuairisc iad, ach peacaigh a ghéill dá n-ainmhianta, agus dá bharr sin, a rinne dochar do chríostaithe a fágadh faoina gcúram. Tháinig an t-eolas sin uilig chun solais nuair a leagadh roinnt áirithe tuarascálacha os comhair an tsaoil, tuarascálacha a léirigh, agus a nocht, os comhair an tsaoil mhóir nár choimhlíon na heaglaisigh chéanna sin a ngeallúintí os comhair Dé, agus os comhair a phobail. Ní call dom a rá, gur cuireadh na heaglaisigh sin as a bpostanna, bíodh nár deineadh an beart céanna sin luath go leor, go minic, agus bíodh freisin, gur deineadh iarracht ar leorghníomh a dhéanamh ina míghníomhartha, ní call dom a rá, go dtógfaidh sé roinnt mhaith ama leis na fiacha morálta agus sóisialta úd a ghlanadh, scun scan. Agus sin uilig ráite, admhaithe, caithfear glacadh leis, go bhfuil iarracht mhacánta, dáiríreach á déanamh ag an Eaglais Chaitliceach deireadh go deo a chur leis an gcineál sin iompair feasta.
Dea-oibreacha dearmadta?
Tá sé éasca go maith dearmad a dhéanamh ar an méid maitheasa a rinne an Eaglais, agus eaglaisigh, thar bhlianta fada i stair ár dtíre, agus is furasta freisin, dearmad a dhéanamh ar ar dhein siad i gcúrsaí oideachais, i gcúrsaí leighis, i gcúrsaí carthannachta, agus i gcúrsaí sóisialta frí chéile, agus caithfear a chur san áireamh freisin, go bhfuil na dea-oibreacha céanna sin idir chamáin aici fós i saol an lae inniu. Ní haon mhaith áfach, bheith ag maíomh as a gníomhartha sna blianta atá thart, nó, mura bhfuil beart de réir a briathair á dhéanamh aici sa lá atá inniu ann, ní fiú an deich triuf é. Mar sin, caithfear cur lena bhfuil déanta aici cheana, agus aghaidh a thabhairt go misniúil ar an tohchaí, ag súil le Dia go maithfear a peacaí di trí leorghníomh a dhéanamh, agus trí mhaithiúnas a lorg. Sin an ród atá roimpi amach mar thodhchaí.
Ní call a rá, go mbeidh súil easóige á coinneáil ag an bpobal uilig ar ghníomhartha na hEaglaise céanna, uaidh seo amach, agus ní call a rá ach oiread, nár leor leithscéalta feasta. Tuigeann chuile dhuine cúrsaí anois, ach, ag an am gcéanna, níl sé inghlactha, ach oiread, go mbeadh ar lánchead ag iriseoirí, nó ag láithreoirí aitheanta raidió nó teilifíse achasán a chaitheamh lei, faoi mar a tharla ar na mallaibh, nuair adúirt láithreoir aitheanta go raibh tír seo na hÉireann millte, scriosta, ag an Eaglais Chaitliceach, le blianta anuas. (Ní call dom a rá, nárbh iad na focail “millte” nó “scriosta” a d’úsáid sé, níorbh ea, in aon chor, nó bhain sé úsáid as an “F mór” fhéin, sa chás sin.) Admhaítear gur dhein eaglaisigh áirithe mí-úsáid ar ógánaigh áirithe a fágadh faoina gcúram, agus go raibh roinnt áirithe de cheilt na fírinne i gceist i measc údaras na heaglaise sin freisin, agus iad ag iarraidh scannal a sheachaint, dár leo. Agus ní ag cruinniú na leithscéalta atá mé anseo, ach bhí daoine eile freisin, a raibh láimh acu sa scannal céanna sin. Céard faoi áit an Rialtais sa scéal? nó áit na gCúirteanna? nó áit an phobail, frí chéile, fiú? Ach, le ráiteas dá leithéid a chur ina sheasamh os ár gcomhair amach, bheadh cruthú in áit tuairime, ag teastáil uainn. Sea, agus nach bhfuil, Cothrom na Féinne, agus a lá sa chúirt, dlite do chuile dhuine sula ndaorfaí é? agus nár chóir freisin sainmhíniú cruinn a thabhairt ar an dtéarma “Catholic Church”. Cé tá i gceist sa téarma sin? An Cliarlathas? nó Pobal Dé, frí chéile? nó an péire acu i bhfochair a chéile? B’fhéidir gur leor sin don babhta seo!
English 
Gaeilge