Séimí an Droichid ar Zoom – Cuid a hAon!

Séimí an Droichid ar Zoom – Cuid a hAon!

Ní féidir liom a dhath a chloisteáil! Oscail do mhaidhc!” arsa mise, agus frustrachas le sonrú i mo thuin chainte. Cúpla soicind ina dhiaidh sin, chuala mé é!

Gabh mo leithscéal, a Mhichíl, ach tá mé aineolach ar an teicneolaíocht nua seo, Zoom a thugtar air, an ea?” arsa Séimí an Droichid. B’fhearr leis go mór a bheith sa “Smugairle Róin” liom, agus muid ag socrú síos sa chúinne in aice leis an tine, agus piontaí pórtair ordaithe againn. Ach ní raibh an Smugairle ar oscailt, de dheasca an víris, agus ní raibh an dara rogha againn ach casadh le chéile ar líne. Cé go raibh cupán tae agamsa, thug mé faoi deara go raibh gloine beorach ar an mbord ag Séimí os a chomhair amach.  

“Aon scéal agat ?”a d’fhiafraigh mé de Shéimí, chun an chaid a chaitheamh in airde.

Bhuel, tá mé vacsaínithe anois, a Mhichíl, ach níl mórán oscailte fós. B’fhéidir roimh i bhfad, beidh rudaí ag teacht ar ais ina gceart arís!”

“Ní bhfuair mé féin an vacsaín fós, ach i gceann cúpla seachtain nó mar sin gheobhaidh mé é freisin. Agus beidh rudaí ag feabhsú le linn an tsamhraidh, ceapaim. B’fhéidir le Dia go mbeimid in ann bualadh le chéile an chéad uair eile ag an Smugairle!”

“Le cúnamh Dé!” arsa Séimí. “Agus beidh deoch níos láidre agat an t-am sin, geallaimse duit!” ar seisean de gháire.

“Beidh, cinnte! Níl beár agam sa bhaile, murab ionann is go leor eile!”  arsa mise agus mé ag spochadh as.

“Múineann gá seift, a Mhichíl!” arsa Séimí, ag caochadh súil go slítheánta orm. Ansin, d’ól sé slog as a dheoch, agus dhearg sé a phíopa. Luigh sé siar sa chathaoir ar a shuaimhneas.  Ansin, gan choinne, tháinig sé aniar aduaidh orm!

Is dócha gur chuala tú an nuacht le déanaí faoi Arlene Foster, agus í chun éirí as mar cheannaire an DUP agus Céad-Aire Thuaisceart Éireann. Cad a cheapann tú faoi sin, a Mhichíl?” D’ardaigh sé a mhala go ceisteach agus ansin bhain sé gal as a phíopa, agus stán sé idir an dá shúil orm go foighneach.

“Tá cealg sa cheist sin, nach bhfuil?” arsa mise. Bhí mé míchompordach mar bhí Séimí fós ag cur na súl tríom. Nuair a bhí mé i mo stócach, le linn na tréimhse ba mheasa de na Trioblóidí, chuir m’athair comhairle stuama orm. Coinnigh do thuairimí polaitíochta duit féin, go háirithe mar gheall ar an Tuaisceart.  Is binn béal ina thost! “ a dúirt sé. Chloígh mé go dílis lena chomhairle agus táim buíoch as an gcomhairle sin i gcónaí. Ach mar is eol do chách, níl srian ar bith mar sin ar Shéimí! “Ach tá mé aineolach go maith ar an gceist sin. B’fhéidir go roinnfeá d’eolas agus do thuairimí liom, a Shéimí?”

“Chun an fhírinne ghlan a dhéanamh, a Mhichíl, is í an fhadhb bhunúsach atá ann ná go bhfuil an DUP ag maireachtáil san am atá thart, agus is le ré eile a bhaineann a dtuairimí polaitíochta. Rinne Arlene Foster iarracht cos a choinneáil leis an aimsir, agus ba í sin a rinne a haimhleas. An dtuigeann tú?”

l mé cinnte, a Shéimí. Cheap mé go mbeadh sí críochnaithe leis an scéim fuinnimh in-athnuaite a bhí mar bhuille marfach ar an gcomhoibriú idir an DUP agus Sinn Féin, agus ar Chomhthionól Stormont féin de bharr na conspóide sin. I mo thuairim, bhí ionadh orm go raibh sí i gcumhacht fós!”

Dóbair di, ach tháinig sí slán an uair sin, tá an ceart agat! Ach níor tháinig an DUP salach uirthi, agus sin an difríocht anois. Níor chloígh sí le script a páirtí, agus sin an fáth go raibh litir mhímhuiníne i gceannasaíocht Foster ar an DUP sínithe ag an gcuid is mó de na Comhaltaí den Tionól Reachtach atá sa pháirtí. Dá bhrí sin, bhí uirthi éirí as a post. An bhfuil tú liom anois?”   

D’iompaigh a pháirtí féin ina haghaidh mar bhí siad den tuairim go raibh sí tar éis éirí níos liobrálaí agus nach raibh sí ag teacht le fealsúnacht choimeádach an DUP níos mó, an é sin atá i gceist, a Shéimí?” a d’fhreagair mé, ag dul sa seans.

“Sin é díreach!” arsa Séimí, agus é ag lasadh a phíopa arís. Ní raibh aon deifir ar Shéimí, mar bhí sé ag baint sult as an seisiún Zoom anois.

Tuilleadh le teacht an tseachtain seo chugainn!

.

.

.

.

Séimí an Droichid ar Zoom – Cuid a hAon!

Emilio an Bearbóir

Thug mé an madra amach ag siúl sa chomharsanacht, le déanaí, ní ar ár ngnáthbhealach ach ar bhealach dhifriúil, mar athrú.  Chuamar thar ionad siopadóireachta beag sa bhaile a mbainim úsáid as go minic, mar tá cúpla siopa beag ann agus an siopa bearbóra lonnaithe san ionad céanna. Suas go dtí dianghlasáil na pandéime, bhínn ann go minic ag siopadóireacht, agus gach mí nó mar sin, d’fhaighinn bearradh gruaige sa siopa bearbóra. Tá an bearbóir céanna agam le bliain is fiche anois. Emilio is ainm dó, fear as Cúba ó dhúchas. Is leis an siopa bearbóra, agus cabhraíonn bearbóir eile leis, fear darb ainm John, ó am go ham, agus go háirithe nuair a bhíonn a lán custaiméirí ag fanacht.

Rith sé liom dul go dtí an siopa bearbóra, chun a fháil amach an raibh sé ar oscailt, ós é gur cheadaíodh iad a bheith ar oscailt arís cúpla seachtain ó shin. B’fhéidir go bhféachainn mo chara agus go mbeadh an deis agam dreas comhrá a dhéanamh leis. Nach mbeadh sé sin go hiontach! Shiúl mé díreach go dtí an siopa, ach bhí an doras dúnta. ‘’Níor oscail sé fós, b’fhéidir roimh i bhfad!” Sin a cheapas ar aon nós! Ní raibh sé éasca féachaint isteach sa siopa mar bhí screamh dhorcha ar na fuinneoga ionas nach mbeadh daoine in ann an taobh istigh a fheiceáil. Ach nuair a chuir mé mo lámh os comhair mo shúile, agus mé in éadan na fuinneoige, bhí mé in ann gach rud a fheiceáil. Baineadh droch-chroitheadh asam ar an toirt!

Ní raibh ann anois ach seomra stórais don teach tábhairne béal dorais. Bhí stólta arda agus lampaí teasa caite sa mhullach ar a chéile, agus gach rud a bhíodh sa siopa imithe. Tháinig tocht orm agus tháinig go leor cuimhní ar ais go tréan chugam.

Nach ann a thugainn mo mhac chun bearradh gruaige a fháil, agus é fós ina luathdhéagóir! Nuair a bhíodh sé ag bearradh a ghruaige, thaispeánadh Emilio fístéipeanna dó – cartúin Disney agus a leithéid. B’aoibhinn le mo mhac dul ann agus bhíodh sé i gcónaí ag tnúth leis an chéad chuairt eile go Emilio. Déanta na fírinne, b’aoibhinn liomsa dul ann freisin. Agus é ag bearradh mo chuid gruaige, bhímis ag geabaireacht an t-am go léir faoi gach ábhar faoin spéir. Go minic, athraíodh ábhar an chomhrá go cúrsaí i gCúba nó in Éirinn, mar bhí suim mhór ag Emilio in Éirinn agus suim mhór agam i gCúba. D’insímis scéalta dá chéile faoi eachtraí ár n-óige inár dtíortha dúchais agus ceol aigeanta na seascaidí agus na seachtóidí le cloisteáil sa chúlra. Ní bearradh gruaige a bhí i gceist dom riamh – ach amthaisteal.

Thagadh cuairteoirí chuig an siopa freisin agus bhíodh fáilte mhór ag Emilio roimh gach cuairteoir, fiú amháin daoine nach raibh bearradh gruaige ag teastáil uathu, agus bhí scéalta iontacha ag gach duine acu agus go háirithe ag na cuairteoirí seasta. Club sóisialta a bhí ann, i ndáiríre, agus bearradh gruaige mar leithscéal teacht le chéile.

Tar éis tamaill mar chustaiméir ann, neartaigh an cairdeas eadrainn.  Nuair a bhí mé in Éirinn samhradh amháin, cheannaigh mé cúpla mionbhuidéal fuisce sa siopa saor ó dhleacht san aerfort. Ar mo chéad chuairt eile go dtí an siopa bearbóra, thug mé mionbhuidéal liom ag deireadh an lae. Fuair mé mo bhearradh gruaige, agus ansin thóg mé amach cúpla mionbhuidéal agus d’ólamar iad. B’aoibhinn le Emilio gach saghas fuisce, ach go háirithe fuisce braiche as Éirinn. Neartaigh an deoch sin an nasc eadrainn agus gineadh nós nua ansin. Gach uair tar éis dom mo bhearradh gruaige a fháil, tharraingínn amach cúpla mionbhuidéal, agus bhíodh an-chraic againn ansin. Uaireanta, bhíodh rum Cúbach ag Emilio, agus d’ólaimis rum iontach cosúil le ’Havana Club Gran Reserva’.   

Tar éis tamaill agus an nós sin againn, nuair a d’fhéachadh Emilio mé ag teacht, deireadh sé: “Ah, seo mo ‘Irish Connection’ ag teacht.” Bhí aithne ag na custaiméirí go léir orm roimh i bhfad agus mise orthu – ach ní raibh a fhios acu cén fáth ar thug Emilio an t-ainm sin orm. Sin rún a d’fhan idir Emilio agus mé féin – go dtí an nóiméad seo, ar aon nós!

Braithim uaim go mór an siopa bearbóra sin, agus go háirithe mo bhearbóir phearsanta agus mo ‘Cuban Connection’. Fuair seoid bheag áitiúil bás, áit sóisialta do mhuintir na háite, agus ní bheidh a leithéid le feiceáil arís, is dócha. Ceapaim go bhfuil mo phost mar an ‘Irish connection’ caillte go deo, freisin! Ní bheidh an saol ach go háirithe bearradh gruaige mar an gcéanna arís!

.

.

.

.

.

Séimí an Droichid ar Zoom – Cuid a hAon!

Ár dTeanga Bheo: Is fiú agus is féidir!

Táim dóchasach go mbeimid in ann athbheochan na Gaeilge a chríochnú agus go mbeidh an Ghaeilge mar phríomhtheanga na tíre againn go léir lá amháin!  Ní bheidh sé éasca, ach is fiú agus is féidir é a dhéanamh! San alt inniu, míneoidh mé cén fáth go bhfuil mé go láidir den tuairim sin agus molfaidhbealach chun tosaigh.

Is Fiú

Trasna an domhain, tá méadú tagtha ar fheasacht teanga, agus go háirithe mar gheall ar theangacha mionlaigh atá i mbaol báis. Tá tuiscint nua ag a lán daoine cé chomh luachmhar is atá teangacha an domhain, agus cé chomh tábhachtach is atá sé iad a chaomhnú mar shócmhainní cultúrtha a bpobal.

Nuair a fheicim na rudaí dearfacha atá ar siúl ó thaobh ár dteanga de in Éirinn, tagann dóchas orm. Tá éileamh mór ag teacht ó mhuintir na hÉireann le Gaelscoileanna (bunscoileanna agus meánscoileanna), agus tá comhrá anois faoi Ghael-Ollscoileanna freisin. Tá sé deacair anois spás a fháil i rang Gaeilge ar líne mar gheall ar an méid suime atá ag daoine ann. Bíonn cúinní caintí, maidineacha caife, agus popup Gaeltachtaí ar siúl go minic ní hamháin in Éirinn ach ar fud an domhain. Tá acmhainní Gaeilge thar fheabhas ar fáil ar líne, freisin. Tá go leor leabhair nua as Gaeilge, idir phrós agus fhilíocht.

Is léir domsa go bhfuil tuiscint ag a lán daoine faoi fhiúntas ár dteanga, agus tá siad sásta am a chaitheamh ag foghlaim agus ag úsáid na Gaeilge. Níl aon dabht ach ba mhaith le formhór na ndaoine sin a bheith in ann an Ghaeilge a úsáid mar a bpríomhtheanga.

Is Féidir

Gan dabht, is féidir athbheochan na Gaeilge a dhéanamh. Ach tá lúb ar lár! Ní mór ar a laghad trí choinníollacha áirithe a shásamh:  

1.Toil shóisialta. Gan toil phobal na tíre, níl ach teip i ndán dár n-iarrachtaí an Ghaeilge a athbheochan.
2.Toil Pholaitiúil. Tá tacaíocht an rialtais an-tábhachtach, agus ní mór don rialtas an athbheochan a mhaoiniú, chun fís na bpobal a fhíorú.
3.Plean gníomhartha réalaíoch. Is gá plean cuimsitheach a bheith ann, maoinithe ag an rialtas, a bhriseann an athbheochan síos i gcéimeanna ar féidir iad a bhaint amach.

.

.

Moltaí

Ceapaim go bhfuil an toil shóisialta ar son na Gaeilge láidir go leor chun na céimeanna eile a leanúint.  Chabhródh ceannaire dothuirsithe go mór leis an athbheochan – duine a bheadh ag obair gan stad gan staonadh chun an fhís a fhíorú.

Is í an fhadhb is mó atá againn áfach, ná an toil pholaitiúil. Tá, ar a laghad, béalghrá ag an rialtas don teanga agus ní dhéantar aon rud ach go han-mhall chun an Ghaeilge a chur chun cinn mar theanga labhartha na tíre. Mar sin, caithfimid go léir brú níos mó a chur ar an rialtas chun ár gcearta teanga a chur chun cinn agus polasaithe ag baint leis an teanga a chur in ord tosaíochta agus ansin a mhaoiniú i gceart. Caithfidh an rialtas a gceannaireacht a thabhairt le dea-shampla freisin agus an Ghaeilge a úsáid acu mar phríomhtheanga sa Dáil.

Níl an rialtas ag comhlíonadh a dhualgais dúinn ar thaobh na Gaeilge de – agus tá go leor samplaí dochreidte ann. Mar shampla, cad faoin Dochtúir Fangzhe Qiu, ollamh cúnta sa tSean-Ghaeilge sa Choláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath? Chuir sé isteach ar shaoránacht Éireannach, agus shocraigh sé an t-iarratas a dhéanamh as Gaeilge. Ní raibh aon leagan Gaeilge den fhoirm iarratais le fáil ar líne, agus bhí air leagan cloíte de na foirmeacha a fháil. Sé mhí ina dhiaidh sin, fuair sé freagra ón Roinn Dlí agus Cirt ag iarraidh air an t-iarratas a dhéanamh ar líne as Béarla. Tá a chás mar chnámh spairne anois agus Aengus Ó Snodaigh (Sinn Féin) agus an Coimisinéir Teanga Rónán Ó Domhnaill ag dul i ngleic leis an rialtas faoi. Is soiléir go bhfuil an rialtas ag briseadh a rialacha féin seachas a bheith mar dhea-shampla dúinn go léir. Tá cuid dár n-ionadaithe ag rá ruda amháin (béalghrá) agus ag déanamh na malairte! Sin í an fhadhb is mó atá againn agus ní ceart dúinn agus ní gá dúinn glacadh leis. Má leanaimid ag cur brú ar ár n-ionadaithe rialtais go ceanntréan gan éirí as, beidh an bua againn diaidh ar ndiaidh. Is ansin amháin a bheimid in ann an plean gníomhartha a bheachtaigh agus athbheochan na Gaeilge a cur ar an gcúrsa ceart! Mar gheall ar an bplean gníomhartha – is cíoradh do lá eile é sin!

Séimí an Droichid ar Zoom – Cuid a hAon!

Ceann ón gCartlann: Fís Dhearmadta

Scríobh m’athair an t-alt seo a leanas roinnt blianta ó shin faoi na gcroíphrionsabail atá mar bhunchlocha ár náisiún, agus tá na ceisteanna ar dhírigh sé orthu chomh húr agus chomh tábhachtach céanna inniu agus a bhí riamh…

Is dócha go bhféadfá a rá, gur tógadh an Stát s’againne thart ar fhís na saoirse agus an náisiúnachais. Ní gá a rá, nach bhfuil dada faoin ngréin chomh riachtanach i mbunú Stáit leis an bhfís chéanna sin, go háirithe, nuair is fís í a chorraíonn agus a aclaíonn chuile chroí ag an am céanna. Ní gá a rá, ach oiread, nach fás aon oíche a bhí sa bhfís uilíoch sin, i gcás na tíre seo. Níorbh ea, in aon chor, nó caitheadh blianta fada ag gaibhniú agus ag dealbhú an earra chéanna sin.

Gaibhniú agus dealbhú

Conas a deineadh beart dá leithéid, an ea?

I ndeireadh na naoú haois déag, tháinig dreamanna áirithe éagsúla ar an tuairim gurbh é a leas é saothrú ar son saoirse agus leithleachais náisiúnta feasta. Tugann muid faoi deara, bunú Chumann Lúthchleas Gael, i ndeireadh an naoú haois déag, agus é d’aidhm acusan na cluichí náisiúnta a fhorbairt, agus a chur chun cinn. Thart ar an am céanna, d’fhéadfá a rá, bhí Conradh na Gaeilge ar a dhícheall, ag iarraidh an teanga náisiúnta a athbheochan. Bhí fórsaí eile freisin i mbun oibre, fórsaí cosúil le Sinn Féin, na Fíníní, agus tuilleadh. D’éirigh le cinnirí áirithe na snáitheanna éagsúla náisiúnta sin a shnaidhmeadh agus a fhí in aon téad ioldhualach amháin. Daoine cosúil leis an bPiarsach, daoine a raibh ar a gcumas, fís a fhí as na snáitheanna céanna sin a chuir dreamanna áirithe den náisiún ar fáil, fís a shásaigh, agus a mheall, baill an náisiúin, glacadh leis mar aidhm onórach, inmhianaithe, insroichte. I rith an ama áirithe sin freisin, tháinig Óglaigh na hÉireann ar an bhfód, dream a raibh ar a gcumas fís an náisiúin a ghlacadh chucu fhéin, a fhorbairt, agus a chur chun cinn, i measc an phobail. Caithfear a thabhairt faoi deara freisin, nach dtiocfadh chuile bhall den náisiún isteach faoi bhratach na físe céanna sin, ach bhí seans maith ann, go bhféadfaí Móramh Morálta a mhealladh ar thaobh na físe sin, agus b’in mar a tharla, i ndeireadh na feide.

Trí bhriseadh is trí bhua

B’in cuid de na fórsaí a bhí gníomhach i measc daoine, i dtús na haoise seo caite, agus de réir a chéile, trí bhriseadh agus trí bhua, deineadh gnéithe éagsúla na físe sin a shoiléiriú don phobal. Nuair a deineadh an fhís sin a pharsáil, agus a iniúchadh, tuigeadh gurbh iad na gnéithe ba thábhachtaí a bhí uathu nó, go mbeadh an pobal a bhunófaí, Gaelach, Aontaithe, agus Saor. B’in í fís an Phiarsaigh. B’in í fís na nÓglach, agus b’in í an fhís a spreag agus a mhisnigh na Gaeil a d’éirigh amach, leis an bPoblacht a bhunú, agus a bhuanú, anseo in Éirinn iathghlas oileánach.

De réir mar a chuaigh cúrsaí ar aghaidh áfach, agus de réir a chéile, cailleadh roinnt mhaith den fhís chéanna sin. Bhí daoine anseo, agus dár leosan go bhféadfaí an fhís a chomhlíonadh, gan bacadh leis an Teanga, daoine eile den tuairim, go bhféadfadh an náisiún teacht i dtír, gan bacadh leis an aontacht, sea, agus tuilleadh fós den tuairim, nárbh fhál go haer é, mura mbeadh an tsaoirse fhéin againn, mar náisiún.

Ceisteanna le freagairt

Ar dheineamar an teanga a athbheochan? Ar dheineamar an tír a aontú? Ar baineadh saoirse amach don Phoblacht a bunaíodh? Nó an féidir teacht i dtír dá n-éagmais? Nó an bhfuil, fiú, tús curtha againn le fíorú na n-aidhmeanna inmhianaithe sin?

Níl fúm na ceisteanna sin a fhreagairt, ach fágfaidh mé fút fhéin é sin a dhéanamh. Ach tá sé soiléir, nach bhfuil an fhís chéanna sin ag spreagadh an phobail s’againne anois, faoi mar a dhein sí, blianta fada ó shin. Ní hionann sin is a rá, go bhfuil an fhís sin caillte, amach is amuigh. Is soiléir gur chailleamar ár slí, agus gur thugamar bóithrín na sainte, in áit bóithrín na saoirse, orainn fhéin mar phobal, agus anois tá sé soiléir nár chuir sin aon Útóipe ar fáil dúinn, nó chailleamar an saibhreas bréige faoi mar ba chúr na habhann é. Mar sin, níl an dara rogha againn anois, ach dul siar go foinse na saoirse arís, agus an babhta seo, caithfimid tabhairt faoi phoblacht cheart chóir, chothrom, a dhealbhú. Poblacht a thálfaidh ar ál uile an náisiúin. Poblacht nach mbronnfaidh bunús shaibhreas an phobail ar chéatadán an-bheag dár ndaoine, agus poblacht nach bhfágfaidh dream ar bith ar an mblár fholaimh, sea, agus poblacht ina mbeidh muintir na tíre sásta saothrú ar a son.

.

.

Séimí an Droichid ar Zoom – Cuid a hAon!

Léirmheas: Thirty-Two Words for Field!

Is lionsa cumhachtach í ár dteanga chun ár n-oidhreacht shaibhir a thuiscint, agus tugann Manchán go leor samplaí nithiúla dúinn ina leabhar Thirty-Two Words For Field chun an pointe sin a léiriú.         

Cé gur thug an leabhar seo léargais suimiúla dom, bhí sé deacair go leor dom an tairbhe a bhaint as an leabhar. Bhí orm an t-eolas a atheagrú an t-am go léir agus mé ag léamh, mar go raibh téamaí fite fuaite le chéile. Fiú tar éis sin, bhí mé ar an bhfóidín mearaí go minic. Shimpligh mé an leabhar dom féin, agus bhris mé síos é i dtéamaí, ionas go dtuigfí níos fearr é. B’fhéidir go mbainfeá úsáid as an achoimre bheag thíos agus tú ag smaoineamh ar an leabhar a cheannach.

Saol an Údair

Tá blúirí beaga eolais faoi shaol an údair scaipthe amach tríd an leabhar. I mo thuairim, is ábhar ar leith é seo, a thugann comhthéacs dúinn faoin údar féin agus an saghas caidrimh atá idir Manchán agus teanga na Gaeilge.  go leor ar eolas ag Manchán faoina theaghlach, ar ais go dtí an t-ollamh cáiliúil Aodhagán Ó Rathaille a shaolaíodh i 1670. Faighimid beagán eolais faoina shinseanuncail Michael Ó Rahilly (An Raitheallach) freisin. D’athlonnaigh sé a theaghlach, seanmháthair Manchán san áireamh, go dtí an Ghaeltacht i gContae Chiarraí sa bhliain 1912. Bhí ról mór aige freisin in Éirí Amach na Cásca 1916, agus maraíodh é le linn comhraic.  Agus an meall mór ar deireadh, bean cháiliúil ba ea ghle Humphreys, seanmháthair Manchán. Chaith sí cuid mhór dá saol ag troid ar son ár dtír agus ár dteanga, agus bhí an -tionchar aici ar Manchán agus a mháthair ó thaobh na teanga de.

Ba mhaith liom níos mó eolais a fháil faoi theaghlach Manchán ag tús an leabhair, roimh na téamaí eile a bheith á phlé ag Manchán.

Tá na téamaí eile ag baint leis an teanga féin, agus eolas ár n-oidhreachta atá neadaithe ann.  I measc na dtéamaí sin, seo cúpla ceann atá tábhachtach.

History agus Miotaseolaíocht

Chuir mé stair agus miotaseolaíocht le chéile mar bhí sé deacair liom idirdhealú soiléir a dhéanamh eatarthu sa leabhar. Cúis amháin leis sin ná go bhfuil Manchán ag tuairimíocht ar bhunús focail áirithe sa teanga, agus ag baint tátal as sin mar gheall ar ár stair agus miotaseolaíocht. Tá sé deacair idirdhealú a dhéanamh freisin idir cad atá ar eolas againn ó thaobh na heolaíochta i gcomparáid le tuairimí Manchán féin. Níl spás agam níos mó a rá anseo, ach tá go leor focail agus scéalta ag Manchán ar na téamaí seo sa leabhar.

Environment

Mar is léir ó theideal an leabhair, an Ghaeilge an-saibhir ó thaobh an stór focal atá ar fáil chun cur síos a dhéanamh ar thimpeallacht na hÉireann. Caitheann Manchán a lán ama ag plé cúrsaí foclóireachta ag baint leis an timpeallacht. Mar shampla, foghlaimeoidh tú a lán focail ag baint le gort, carraig, Sí/Síoga agus focail ag baint le gnéas, san áireamh. Cé go bhfuil samplaí suimiúla ann, níl mé cinnte cén foinsí a bhaineann leo.  Níl a fhios agam, ach an oiread, an bhfuil a lán focail eile sa chatagóir seo, agus an bhfuil liosta cuimsitheach ar fáil in aon áit.

Mar gheall ar logainmneacha, tá an suíomh logainm.ie an-suimiúil agus an-úsáideach, mar shampla. Tugann an suíomh comhthéacs deas dúinn chun na samplaí sa leabhar a thuiscint.       

Fuaimeanna

Caithfidh mé a rá nár thuig mé i gceart cad a bhí á rá ag Manchán, nuair a leag sé amach a thuairimí mar gheall ar fhuaimeanna na teanga Gaeilge. Bhí mé caillte ar fad nuair a thosaigh sé ag caint faoi phíosaí plúir ag damhsa i bpatrún ar na callairí agus Radio na Gaeltachta ar siúl. Bhí mé fós caillte agus mé ag léamh faoi mhinicíocht chrónán na mbeach. Agus bhí mé amhrasach nuair a léigh mé go bhfreagraíonn ainmhithe frásaí áirithe as Gaeilge; mar shampla rachadh aon mhadra abhaile dá nglaofá ‘Buail abhaile’ leis!  Bhí boladh láidir breágeolaíochta ag guairdeall go tiubh san aer agus mé ag léamh tuairimí an údair maidir le fuaimeanna na teanga!

Conclusion

Leabhar tarraingteach é seo, a chlúdaíonn réimse mór topaicí. Cé go dtugann a shocrú scaoilte níos mó saoirse don údar a smaoineamh baoth a leagan amach, ag an am céanna cailltear cruinneas sa phróiseas agus mar sin seans maith go gcuirfeadh sé mearbhall ort. Má tá tú ceart go leor leis sin, is fiú an tairbhe an trioblóid, i mo thuairim. Ag deireadh an lae tá ceist mhór ag dó na geirbe agam cén fáth nár scríobh Manchán an leabhar seo as Gaeilge?

.

.

.

.

.

en_USEnglish