Teangacha i mBaol!

Teangacha i mBaol!

by | 2021/03/10 | Current Affairs, Language Affairs, International News, Opinion

Ceol draíochta an bhéalghrá

Labhair an tAire Turasóireachta, Cultúir, Ealaíon, Gaeltachta, Spóirt agus Meán, Catherine Martin, ag Ard-Fheis Chonradh na Gaeilge le déanaí. “Ní mór dúinn a bheith réidh le freastal ar na pobail nua uirbeacha seo, mar atá á dhéanamh againn tríd an infheistíocht mhór in Áras Mhic Amhlaigh i gCnoc na Cathrach, mar shampla.  Ach is í an Ghaeltacht tobar an dúchais do na pobail uirbeacha seo sna bailte agus sna cathracha timpeall na tíre, agus níor chóir dúinn ár bhfócas ar an nGaeltacht a chailleadh dá bharr,” arsa an tAire. Ansin, mhaígh sí go raibh an próiseas pleanála teanga ag éirí go hiontach, agus go mbeadh Bille Teanga uaillmhianach nua againn go luath. Tá bua na bhfocal aici, gan dabht, agus b’fhéidir go bhfuil mé amhrasach, ach ní bheathaíonn na briathra na bráithre, i mo thuairim. Agus cé go bhfuil súil agam go bhfuil an ceart aici, ba mhaith liom torthaí a fheiceáil roimh an mbua sin a cheiliúradh! Feictear domsa go bhfuil caomhnú na Gaeilge níos deacra dár rialtas ná fuil a tharraingt as cloch! An gá mar sin a bheadh sé, i ndáiríre? B’fhéidir do na Dúchasaigh Mheiriceá sna Stáit Aontaithe– ábhar an cholúin inniu, ach níl aon leithscéal againn.

Cruachás na nDúchasach i Meiriceá

Tá beagnach 7 milliún Dúchasach Mheiriceá sna Stáit Aontaithe.  Tá beagnach 600 treibh fágtha, agus tá breis is 150 teanga dhúchais ann fós, labhartha ag 370 míle duine in iomlán. Is í an teanga Navachóch an ceann is mó, le 170 míle cainteoir aici. Níl ach timpeall fiche teanga a bhfuil níos mó ná dhá mhíle cainteoir acu.  Is réimse leathan teangacha é sin, agus iad go léir ag sracadh leis a saolta, agus an chuid is mó acu ar a dé deiridh.  Mar shampla, níl ach 230 cainteoir dúchais Lakota ina gceantar féin (Standing Rock Reservation), agus is é 70 meánaois na gcainteoirí sin. Buailtear an dream sin i bhfad níos measa ná daoine óga leis an ngalar COVID-19. Tá na Dúchasaigh Mheiriceá cromtha fén COVID-19 cheana féin, agus iad ag fáil bháis ag dhá oiread an ráta i gcomparáid le daoine geala.

Tá na treibheanna ag achainí ar an rialtas feidearálach cabhrú leo ó thaobh COVID-19 agus ó thaobh a gcultúir agus a dteangacha freisin. Mar is eol do chách, bhí caidreamh achrannach eatarthu i gcónaí, agus go leor fadhbanna ann fós.  Tá a gcóras sláinte i ndroch-chaoi, de bharr easpa maoinithe ón rialtas feidearálach. Tá na treibheanna ag iarraidh córas sláinte níos fearr a fháil le fada an lá, mar níl caighdeán a seirbhíse sláinte inghlactha. Tá dualgas ar rialtas Mheiriceá an scéal uafásach sin a leigheas!  

Tá géarchéim a dteangacha ag dul in olcas go tapa mar tá a lán cainteoirí dúchais ag fáil bháis de bharr COVID-19.  Dá bhrí sin, tá na Náisiúin Dhúchasacha ag iarraidh maoiniú €620 milliún sa bhliain ón rialtas le cur i dtreo athbheochan a dteangacha. Feicfimid cén chaoi a mbeidh cúrsaí ar ball, ach i ndáiríre níl mórán dóchais go bhfaighidh siad a dhath cosúil leis an méid sin.

Chomh maith leis na bearta thuasluaite, tá na Náisiúin Dhúchasacha ag iarraidh a gcainteoirí dúchasaigh a chosaint go díreach. Bíonn oibrithe deonacha ag seachadadh earraí grósaera agus béilí do na seanóirí a bhfuil cónaí orthu in áiteanna iargúlta agus nach bhfuil uisce reatha ar fáil ag an gcuid is mó acu.

Is díol suntais go dtugann siad tús áite do chainteoirí a dteangacha dúchais, maidir leis an vacsaín. Tá sé an-deacair é sin a dhéanamh, mar go minic níl na daoine sin in ann taisteal go dtí clinic nó ospidéal chun an vacsaín a fháil, agus caithfidh oibrithe deonacha a socruithe taistil a eagrú dóibh. Go minic, níor mhaith leo an vacsaín a fháil, mar níl trust acu as rialtas ar fhulaing a muintir ainghníomhartha uafásacha faoi, an rialtas céanna a chuir a dteangacha faoi chos.

Gairm chun gnímh!

B’aoibhinn leis na Dúchasaigh Mheiriceá a bheith inár n-áit, gan dabht. Dar leo, tá smacht againn ar ár gcinniúint féin – nach bhfuil muid ar mhuin na muice!

I gcomparáid leis na Dúchasaigh Mheiriceá, cheapfá nach mbeadh aon trioblóid againn ár dteanga a chaomhnú. Ach ní mar a shíltear a bhítear!  

Ar aon nós, tar éis an tsaoil, is ár dtír agus ár Rialtas atá i gceist, agus cén fáth nach gcosnóimis – gan a thuilleadh moille – ár n-oidhreachtaí agus go háirithe ár seoda náisiúnta– an Ghaeilge agus na Gaeltachtaí?  Tús maith an vacsaín a chur ar fáil do chainteoirí dúchais anseo, nach ea?   

.

.

.

.

.

Teangacha i mBaol!

Léirmheas scannáin: Nomadland!

by | 2021/03/03 | Reviews

Léigh mé leabhar le déanaí darb ainm “Nomadland: Surviving America in the Twenty-First Century” scríofa ag Jessica Bruder agus b’oscailt súl cheart dom a bhí ann. Bhí mé dall ar fad faoin lucht fáin seo sa Mheiriceá a bhfuil cónaí orthu ina bhfeithiclí campála agus iad ag lorg obair shéasúrach i gcónaí chun greim a choinneáil faoin bhfiacail. Is deacair dóibh an saol é ar an mbóthar, agus go minic ba throm an chros a leag an chinniúint orthu. De ghnáth, is seandaoine atá i gceist agus bíonn cúiseanna éagsúla acu a chuir brú orthu ré nua a dhéanamh ina saolta.  

An Leabhar

Sa leabhar, cuirtear béim ar cheisteanna móra na linne maidir leis an dream daoine ar ghá dóibh cónaí ina veaineanna agus iad ag dul ó áit go háit ag lorg obair shéasúrach. Is í easpa líontáin sábhála dóibh an phríomhchúis le drochdhóigh mar sin a bheith orthu. Úsáideann an t-údar an leabhar chun solas uilíoch a scaladh ar sciar maith den daonra nach dtugtar aird air de ghnáth – na daoine dofheicthe a líonann na boscaí i nduibheagáin na dtrádstóras Amazon, lonnaithe in áiteanna iargúlta sna Stáit Aontaithe. Is leabhar deoirshilteach go maith é seo, agus ní raibh mé in ann é a leagan síos go dtí go raibh sé críochnaithe agam.

The Movie

Nuair a chuala mé go seolfar scannán bunaithe ar an leabhar, níl sé deacair a shamhlú cé chomh sásta agus a bhí mé. Tá an scannán díreach eisithe ar sheirbhís fís-sruthú i Meiriceá agus beidh sé ar fáil in Éirinn i mí an Mhárta. De ghnáth, nuair a fheicim scannán bunaithe ar leabhar atá léite agam, tagann díomá orm, mar níl sé ar chomhchaighdeán leis an leabhar. Tuigim é sin, mar caithfidh a lán píosaí teacht le chéile go maith ionas go mbeidh scannán iontach ann. Go háirithe, tá sé an-tábhachtach scríbhneoir scripte agus aisteoirí iontacha a bheith páirteach. Ní tharlaíonn an draíocht sin go minic, ach nuair a tharlaíonn is fiú an tairbhe an trioblóid, gan ceist ar bith. I mo thuairim, bhí an scannán lán chomh maith leis an leabhar agus b’fhéidir níos fearr ar bhealaí áirithe.

Saothar ficsin is é an scannán, bunaithe ar shaothar neamhfhicsean. Sa scannán, is ar dhaoine agus an dáimh ar leith a fhásann eatarthu a chuirtear an bhéim. Nuair a scríobh Chloé Zhao an script, chruthaigh sí an príomhcharachtar Fern (Francis McDormand) agus cúpla carachtair eile freisin, cosúil le deirfiúr Fern (Melissa Smith) agus fear darb ainm Dave (David Strathairn) a bhfuil suim rómánsúil aige i bhFern. Mheasc Zhao a carachtair ficseanúla isteach leis na fíor-charachtair ar scríobh Jessica Bruder fúthu ina leabhar – Linda May, Swankie agus Bob Wells.

Sa tslí sin, d’fhigh Zhao go leor snáitheanna ina chéile chun insint chomhleanúnach a sholáthar. Oibríonn an cur chuige sin go hiontach sa scannán. Dála an scéil, is í Zhao stiúrthóir an scannáin freisin agus déanann sí sárjab sa ról sin. Idir a scríbhneoireacht agus a stiúrthóireacht, cruthaíonn Zhao scannán tarraingteach ina bhfuil an fíorscéal fite fuaite go saoráideach leis an bhfinscéal. Cé go ndearna Zhao sárjab, is í Francis McDormand réalta an léirithe seo, agus tógann a scileanna araon an scannán seo go dtí an leibhéal is airde.

Sa scannán, críochnaigh an saol suaimhneach a bhí ag Fern in Empire, Nevada nuair a tháinig cúpla cor gan choinne sa scéal. Ar dtús, dúnadh an mhonarcha ghipsim sa bhaile, agus leis sin fuair an baile féin bás tobann laistigh de sé mhí. Agus murar leor é sin, fuair a fear céile bás freisin. Ní mór di imeacht ar thóir oibre ansin agus ní raibh de rogha aici ach cónaí ina veain. Buaileann Fern le daoine eile ag maireachtáil sa tslí chéanna, Linda May, Swankie agus Bob san áireamh agus diaidh ar ndiaidh nochtar a scéalta suimiúla truamhéalacha dúinn.

Mealltar isteach muid gan mhoill agus bíonn comhbhá againn leis na carachtair go léir roimh i bhfad. Tugann an scannán seo an-léargas dúinn faoin dream mí-ámharach seo, saghas aos seachanta caite i leataobh ag an tsochaí i gcoitinne, agus ag deireadh an lae bíonn orainn ceisteanna deacra a chur orainn féin faoinár gcuid luachanna. Tapaigh an deis chun an scannán seo a fheiceáil a luaithe is a bheidh sé ar fáil, agus idir an dá linn cad chuige nach léifeá an leabhar féin?

.

       

.

.

    

.

.

Teangacha i mBaol!

Tuairisc ó Mheiriceá: Ar thóir an airgid!

by | 2021/02/24 | Current Affairs, International News, Politics, Opinion

Is scannalach an cur amú ama é triail Uachtarán na Stáit Aontaithe a tharla sa Seanad le déanaí. Cur i gcéill amach is amach a bhí sa triail sin, mar sheas formhór na bPoblachtach sa Seanad in aghaidh Trump a chiontú, cé go raibh a fhios acu go maith gur chothaigh sé an t-éirí amach millteach foréigneach a tharla ag an gCaipeatól ar 20 Eanáir i mbliana. Rinne an t-ionchúisitheoir Jamie Raskin agus a fhoireann jab iontach sa triail sin ag cruthú go raibh Trump ciontach. Bhí fianaise dhoshéanta acu agus ní raibh dlíodóirí an chosantóra in ann aon fhianaise a shéanadh.  Ina ionad sin, dúirt siad nár cheart gnáthshaoránach mar Thrump a chur faoi thriail táinsimh, agus dúirt siad freisin nár chothaigh sé an t-éirí amach.  In ainneoin gach rud a chonaic agus a chuala siad sa triail, chaith 43 Seanadóir Poblachtach a vóta in aghaidh an chiontaithe.  

Tá sé ríshoiléir dom go bhfuil formhór na n-ionadaithe sa Pháirtí Poblachtach ag géilleadh a gcuid prionsabal ar eagla go ngearrfaí Trump agus a pháirtí pionós trom orthu. Cé nár thosaigh an fhadhb seo le Trump agus cé nach gcríochnóidh sé leis ach an oiread, is é Trump an sampla is cáiliúla den chaimiléireacht atá sa Pháirtí Poblachtach. Scriosann Trump aon Phoblachtach nach bhfanann fíordhílis dó, agus chonaiceamar é sin arís agus arís eile. Mar shampla, féach céard a tharla do Jeff Sessions nuair nár sheas sé le Trump maidir leis an bhfiosrúchán faoi ról na Rúise i dtoghchán 2016. Thug Trump an bóthar dó agus ansin nuair a bhí Sessions ag iarraidh toghchán Seanaid a bhuachan i gcoinne Tommy Tubberville in Alabama, thacaigh Trump go dílis le Tommy Tubberville.  De bharr sin bhí an bua ag Tubberville, agus ba é sin deireadh an scéil do Sessions.

Mar go raibh fíorchumhacht ag Trump ar na Poblachtaigh, bhí orthu é a leanúint síos bealach dorcha i dtreo an údarásaíochais. Thacaigh siad Trump, in ainneoin a chuid bréaga. Nuair a bhuaigh Joe Biden an toghchán uachtaránachta, mar shampla, d’fhan na Poblachtaigh ciúin agus Trump ag maíomh gur ghoideadh an toghchán uaidh.  Faoi dheireadh, sé seachtaine tar éis torthaí an toghcháin a bheith ar fáil, dúirt Ceannaire na bPoblachtach sa Seanad Mitch McConnell go raibh an toghchán thart agus gur bhuaigh Joe Biden agus Kamala Harris – cén fáth ar fhan sé agus a chairde chomh fada chun an rud is léir do gach duine a rá?  Fiú ansin níor ghlac Trump gur buaileadh é agus d’eagraigh sé ollslógadh i Washington DC ar 20 Eanáir nuair a dheimhneofaí vótaí an choláiste toghcháin sa Chaipeatól. Ghríosaigh Trump a lucht tacaíochta chun feirge ag an ollslógadh sin, agus d’iarr sé orthu máirseáil go dtí an gCaipeatól chun stad a chur leis an deimhniú. Tá a fhios againn go léir faoin tubaiste a tharla ansin!

Fiú amháin tar éis na tubaiste sa Chaipeatól, bhí eagla a gcraicinn fós ar go leor Poblachtaigh dul in aghaidh Trump agus bhí siad sa mhodh marthanais nuair a vótáil siad ar son Trump.

Thug Mitch McConnell óráid díreach ina dhiaidh na trialach, ag rá go raibh Trump ciontach, agus gurb é an fáth ar chaith sé a vóta ar son Trump ná nach ceart don Seanad Trump a chur faoi thriail agus é imithe as oifig cheana féin.  Is soiléir go bhfuair cúrsaí polaitíochta an ceann is fearr ar an gciall agus go raibh Mitch ar thóir an airgid!

Tá deontóirí móra (comhlachtaí móra san áireamh) ag coimeád siar a síntiúis don Pháirtí Poblachtach tar éis an fhoréigin spreagtha ag Trump. Cruthaíonn sé sin fadhb mhór mar teastaíonn an t-airgead uathu go géar. Gan dabht, ba mhaith leo Trump a chur ó dhoras anois, ach caithfidh siad a bheith cúramach é a dhéanamh i slite chun an chontúirt pholaitiúil dóibh féin a íoslaghdú.  Tá McConnell ag tabhairt leide don pháirtí agus níos tábhachtaí fós do na deontóirí, go rachaidh siad féin i ngleic leis an bhfadhb darb ainm Trump.  Ach tá na Poblachtaigh scoilte ina dhá ghrúpa anois agus troidfear cath fíochmhar ar son anam an Pháirtí Poblachtaigh sula i bhfad.  Creideann grúpa amháin i gcóras daonlathais, agus creideann an grúpa eile in údarásaíochas. Ní fios d’aon duine cén deireadh a bheidh ar an scéal, ach tá súil agam go dtiocfaidh ár gcóras daonlathais na Stáit Aontaithe slán. Ar an drochuair, níl aon chinnteacht ann faoi sin agus níl aon dul as ach fanacht go bhfeicimid!

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

Teangacha i mBaol!

Is iontaí fírinne ná finscéal!

by | 2021/02/17 | National News, Personal

Nuair a bhí mé timpeall dhá bhliain déag d’aois, thairg mo thuismitheoirí deis dom dul go Rosmuc ar chúrsa samhraidh ar feadh míosa.  Thapaigh mé an cuireadh agus d’fhreastail mé ar an gcúrsa sin gan cheist!  Cúrsa iontach a bhí ann, ach bhí sé deacair go leor i gcúpla bealach. Sa chéad áit, ní raibh cead againn Béarla a labhairt, gan eisceacht. Ag tús an chúrsa, díbríodh cúpla duine as an gcoláiste ar bhris siad an riail sin agus geallaim duit nár chualathas aon Bhéarla sa choláiste ina dhiaidh sin.

Sa dara háit bhí an iomarca rialacha agus polasaithe ann. Ardaítear bratach na hÉireann gach maidin agus íslítear í gach oíche, agus bhí orainn máirseáil isteach sa chlós agus ansin seasamh ar aire os comhair na brataí. Ba é canadh Amhrán na bhFiann sméar mhullaigh an tsearmanais. Ní raibh cead againn bogadh le linn an tsearmanais ach an oiread, cé go rabhamar ite ag na míoltóga!   Choimeád daltaí a bhí ina gceannairí smacht orainn le linn an chúrsa, agus bhí cumhachtaí speisialta acu cosúil le leifteanaint san arm.  

Cé go raibh an clár an-dúshlánach againn de dheasca an diansmachta a bhí i bhfeidhm, i ndáiríre ní fadhb mhór a bhí ann mar d’éiríomar cleachta leis sin. Agus ba é an rud is tábhachtaí ar fad ná gur fhoghlaimíomar an t-uafás Gaeilge.  Mar sin, d’fhreastail mé ar an gcúrsa arís an bhliain ina dhiaidh sin, agus arís d’fhoghlaim mé méid mór Gaeilge ann.

Mar dhuine fásta, bhí a lán cuimhní iontacha agam faoin am a chaith mé sa Ghaeltacht agus mé i mo ghasúr. Nach raibh an t-ádh dearg agam go raibh mé in ann lántairbhe a bhaint as deis iontach a bhí agam na blianta fada ó shin! Ach bhí an t-ádh dearg agam ar chúis eile freisin, mar a d’fhoghlaim mé beagnach caoga bliain ina dhiaidh sin.  

Fear cáiliúil ba ea bunaitheoir agus ceannasaí an choláiste – Domhnall Ó Lubhlaí.  Bhí sé mar mhúinteoir agam uaireanta, agus bhí sé inár measc gach lá. Fear cumasach, cumhachtach, ceannasach agus uaireanta cantalach a bhí ann, agus bhí sé mar dhia beag dúinn ag an am. Bhíomar go léir scanraithe roimhe, mar thiocfadh racht feirge air gan choinne, agus níor mhaith le haon duine a bheith i ngar dó ansin.

Ach ní raibh a fhios againn a leath! Rinne an fear seo mí-úsáid gnéis ar pháistí ar fud na tíre, a dhaltaí san áireamh, thar thréimhse tríocha bliain. Is iomaí páiste ar milleadh a óige agus ar scriosadh a shaol dá dheasca, agus bhí an t-ádh mór orm gan dabht, nár thriail sé aon ní orm féin riamh!

Le scéal fada a dhéanamh gairid, níor ciontaíodh Ó’Lubhlaí riamh as na hionsaithe gnéis a cuireadh ina leith cé gur cuireadh ar a thriail é i 2002. Fuair sé bás i 2013, ach níor stad daoine ag insint a scéalta faoin mí-úsáid ghnéasach a rinne Ó’Lubhlaí orthu. Tá clár faisnéise ar fáil ar TG4 (‘Finné’) ina n-insíonn Liam Ó Maolaodha agus íospartaigh eile dúinn céard a tharla dóibh.  Mura bhfaca tú é, mholfainn go hard duit é a fheiceáil – tá sé dochreidte!  

Is é an rud is aistí dom ar fad ná an easpa freagrachta a bhí (agus atá fós) ag an Rialtas agus go háirithe ag an nGarda Síochána.  Nuair a bhí cás ar siúl in aghaidh Ó Lubhlaí, chaill siad fianaise thábhachtach agus ansin éiríodh as an gcás go luath ina dhiaidh sin. Tá athbhreithniú inmheánach acu ach tá siad ag diúltú le fada aon eolas a thabhairt do na fir a ndearna Ó Lubhlaí ionsaí orthu. Tá Catherine Connolly, an Teachta Dála as Gaillimh, chun ceisteanna a chur ar an Aire Dlí agus Cirt, Helen McEntee faoi chás UÍ Lubhlaí agus faoin athbhreithniú inmheánach atá ag baint leis.  

I bhfad siar i 2014, dúirt ceannaire Shinn Féin Mary Lou McDonald gur ‘brick wall’ a bhí os comhair na n-íospartach nuair a lorgaíodar eolas faoin gcás ón Roinn Oideachais, ó Roinn na Gaeltachta, ón Roinn Dlí, ón nGarda Síochána agus ón HSE, agus go raibh sé ‘mind-boggling’ nach raibh eolas faoin gcás á chur ar fáil dóibh agus go raibh an chuma ar an scéal go raibh ‘botched investigation’ i gceist agus go raibh ‘botched cover-up’ anois ar bun.

Nach bhfuil sé thar am dóibh siúd an fhírinne a insint anois faoi dheireadh, agus saghas clabhsúir a fháil do na híospartaigh bochta agus dúinn go léir faoin gcaibidil uafásach seo inár stair.

.

  

.

.

.

Teangacha i mBaol!

Cúrsaí Gaeilge: Ní briathra a dhearbhaíonn ach gníomh!

by | 2021/02/10 | Current Affairs, Language Affairs, National News

Scríobh mé cúpla alt i lár na bliana seo caite ag déanamh plé ar Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003 agus Bille na dTeangacha Oifigiúla (Leasú) 2019.  Dar le treoirlínte an Rialtais féin: “Is iad cuspóirí ginearálta an Achta (2003) úsáid na Gaeilge a chur chun cinn chun críoch oifigiúil sa stát, dualgais na gcomhlachtaí poiblí i leith theangacha oifigiúla an stáit a leagan amach agus Oifig an Choimisinéara Teanga a bhunú.”  Mar go raibh forálacha an Achta lag go leor, thosaigh obair chun an tAcht a neartú i 2011 agus lean sé ar aghaidh i dtreallanna agus faoi dheireadh, in 2019, foilsíodh an bille féin. Tá sprioc sa bhille go mbeadh 20% d’earcaithe nua sa tseirbhís phoiblí ina gcainteoirí Gaeilge, agus chinnteofaí gur trí Ghaeilge a dhéanfadh gach oifig phoiblí sa Ghaeltacht a cuid gnó.  Is í an fhadhb a bhí agam leis sin ná nach raibh aon sprioc-amanna nó seicphointí ag baint leis na spriocanna, agus ní raibh éinne freagrach astu ach an oiread.

Ar réitigh ár Rialtas na fadhbanna sin? Bhuel, cé go raibh geallta ag an Rialtas agus airí na Gaeltachta go n-achtófar an bille in 2019, ní achtófar! Moilleadóireacht agus tuilleadh moilleadóireacht a deirim. Ní briathra a dhearbhaíonn ach gníomh! Tá cúpla duine ag cur brú ar an Rialtas agus ar Aire Stáit na Gaeltachta Jack Chambers, agus tá meas mór agam orthu. Tá mórán le rá ar an ábhar ag an Teachta Dála Neamhspleách Catherine Connolly, agus níl aon dabht ach go ndearna sí a pointe go neamhbhalbh le déanaí, nuair a dúirt sí sa Dáil: “An bhearna is mó a fheicim ná nach bhfuil aitheantas ar bith tugtha agaibhse, an Rialtas seo ná ag an Rialtas cheana, go bhfuil géarchéim i gceist ó thaobh na nGaeltachtaí de agus ó thaobh na Gaeilge de. Is gá aitheantas a thabhairt don ghéarchéim seo, cosúil leis an Covid. Bhí orainn aitheantas a thabhairt dó. Bhí orainn an víreas a ainmniú. Tá teipthe oraibh an fhadhb anseo a aithint agus is bearna ollmhór í sin.  Tá gá le bearta práinneacha chun dul i ngleic leis an ngéarchéim atá ann sa Ghaeilge agus sna Gaeltachtaí ar fud na tíre.” Aontaím go huile agus go hiomlán léi. Tá sé in am beart a dhéanamh anois gan a thuilleadh moille nó beidh sé ródhéanach. Tá go leor leasaithe réasúnta sa Bhille atá á mholadh, ach mar sin féin bhí níos mó ná 90 leasú (as 308 leasú in iomlán atá sa Bhille) dícheadaithe ag Oifig na mBillí. Agus an rud is aistí dom faoi sin– ní raibh aon ról ag Aire Stáit na Gaeltachta Jack Chambers i ndícheadú na 90 leasú sin. I mo thuairim, ní raibh Jack Chambers ag comhlíonadh a ndualgais mar Aire Stáit na Gaeltachta, agus ní shílim go bhfuil sé seo inghlactha!

Labhair Aengus Ó’Snodaigh (urlabhraí Gaeilge Shinn Féin agus Cathaoirleach Choiste Oireachtais na Gaeilge) amach ar son na Gaeilge gan scáth ná faitíos sa Dáil freisin. Dúirt sé go raibh baol ann nach mbeadh de thoradh ar an mbille teanga nua ach tuilleadh daoine sa tseirbhís phoiblí nach bhfuil de Ghaeilge acu ach ‘Dia Duit’. Is é a bhí i gceist ná an chiall ag baint leis an téarma ‘inniúlacht sa Ghaeilge’. Mhol Sinn Féin caighdeán TEG B2 a úsáid mar chritéir inniúlachta sa Ghaeilge. Ach dhiúltaigh Aire Stáit Jack Chambers don mhíniú sin agus don leasú ag baint leis, a bhfuil sé mar phríomhchuspóir aige a chinntiú go mbeidh 20% d’earcaigh nua na seirbhíse poiblí ina nGaeilgeoirí faoin mbliain 2030. Dúirt sé go mbeadh sé sásta filleadh ar an ábhar ag ‘céim na tuarascála’, a tharlódh níos déanaí sa phróiseas. Ach dúirt an Teachta Dála de chuid Fhianna Fáil, Éamon Ó’Cúiv go bhfuil ceist na hinniúlachta i gcroílár an bhille. Dúirt sé freisin mura ndéanfaí an inniúlacht sin a shainmhíniú go soiléir, go ndéarfaí amach go mbeadh 20% d’earcaigh nua ina nGaeilgeoirí nach mbeadh Gaeilge acu! D’aontaigh Catherine Connolly gurb í ceist na hinniúlachta an cheist is bunúsaí den bhille.

Agus mo thuairimse?  Cuireann an scéal seo i gcuimhne dom Néaró agus é ag fidléireacht fad a bhí an Róimh ina thimpeall á loscadh. Sa chás seo, tá an Rialtas (agus go háirithe Aire Stáit na Gaeltachta Jack Chambers) ag casadh ceoil agus an Ghaeilge á dó. Níl aon dabht ach gur gá gníomhú go práinneach, bille láidir a chur i bhfeidhm agus stad a chur láithreach leis an bpleidhcíocht agus an díospóireacht atá ar siúl sa Dáil!

.

.

.

.

.

en_USEnglish
en_USEnglish gaGaeilge