Bíonn na tíortha Nordacha ar bharr an dréimire i mbeagnach gach suirbhé a chuireann i gcomparáid tíortha an domhain. Mar shampla, i suirbhé bliantúil a thomhaiseann sonas tíortha an domhain, bhuaigh an Fhionlainn an chéad áit don dara huair i 2019. Bhí an Iorua, an tSualainn, an Danmhairg agus an Íoslainn ard sa liosta sin freisin. Bhí Éire sa 16^ú háit sa liosta céanna, agus na Stáit Aontaithe sa 19^ú háit. Cén phríomhchúis a bhfuil ag éirí leis na tíortha Nordacha chomh maith sin, go háirithe an Fhionlainn? Cad is féidir linn a fhoghlaim?

Ar an dea-uair, tá an freagra againn, agus seo é i bhfocal amháin – ‘bildung’ – sin é bunús an tsonais!  

Sa 19^ú haois, thuig éilít intleachtúil na Fionlainne go raibh sé tábhachtach do dhaoine a bheith ag foghlaim i rith a saolta. Bhí siad cleachtadh le hobair na fealsúna Gearmáinise, cosúil le Immanuel Kant agus Johann Gottfried von Herder. Nuair a bhí oideachas maith ag duine, bheadh sé/sí in ann maireachtáil go neamhspleách mar shaoránach rannpháirteach. Mar sin, bhí an comhthéacs sóisialta agus polaitiúil an-tábhachtach freisin san idé-eolaíochta seo. Stól tríchosach a bhí ann, oideachas an duine féin, oideachas faoin gcaidreamh idir an duine agus an domhan mór, agus oideachas faoin gcaidreamh idir an duine agus a shochaí. Chomh maith le hoideachas acadúil, d’fhoghlaimeodh na scoláirí faoina bhfreagrachtaí tábhachtacha, maidir leis a gcuid muintir agus cairde, leis an bpobal áitiúil, leis an náisiún, agus fiú leis an gcine daonna.  San fhealsamh seo, bhí teanga na ndaoine an-tábhachtach, mar dúradar gur tríd lionsa a dteanga a bhaineann daoine brí as gach rud, agus a fhaigheann siad a ndearcadh náisiúnta agus a bhféiniúlacht freisin. Nár aithin na Sasanaigh go maith é sin, nuair a chuir siad coscanna orainn mar gheall ar úsáid ár dteanga féin!

Ar aon nós, chuir rialtas na Fionlainne córas oideachas in áit ag úsáid na bprionsabal sin ag deireadh an 19^ú haois, agus choimeád siad in áit é ó shin i leith.  D’éirigh leis an gcóras sin le himeacht aimsire, agus anois tá aitheantas idirnáisiúnta ar chóras oideachais na Fionlainne mar cheann de na cinn is fearr ar domhan.  

An oibreodh córas mar sin in Éirinn? Níl fáth ar bith nach n-oibreodh! Tá olltáirgeacht intíre (OTI) an duine i bhfad níos mó (caoga faoin gcéad) in Éirinn ná san Fhionlainn. Caitear níos mó airgid in Éirinn (fiche cúig faoin gcéad) ar an gcóras oideachais freisin. Níl aon leithscéal againn, mar sin! Seo ach cúpla moladh don rialtas nua a bheidh againn lá amháin, chun ár gcóras oideachais a fheabhsú.

Sa chéad áit, tá sé thar a bheith uafásach go bhfaigheann na múinteoirí a thosaigh ag obair tar éis 2010 níos lú pá ná na múinteoirí a thosaigh roimhe sin. Rinne an cinneadh sin in aghaidh na géarchéime eacnamaíochta a tharla i 2008. Ach cén fáth go bhfuil sé i bhfeidhm fós? Tá an difríocht timpeall deich faoin gcéad idir phá an dá leibhéal, agus leanann sé mar sin gach bliain. Ag an am céanna tógann sé níos mó ama go minic na cáilíochtaí múinteoireachta a bhaint amach sa lá atá inniu ann.  Cleachtais éagóracha fostaíochta é sin a dhéanamh, agus cuireann sé lagmhisneach ar fhormhór na mic léinn ollscoile dul leis an ngairm sin, go háirithe nuair a ardaíodh costas tithíochta méid mór le déanaí.  Mar sin, is é mo chéad mholadh ná an éagothroime sin a chur i gceart gan a thuilleadh moille. Chabhródh sé sin go mór leis an easpa mhór múinteoirí atá sa tír.

Sa dara háit, tá sé an-tábhachtach go mbeadh spriocanna coiteanna ag saoránaigh na tíre, ó thaobh a ról sa tsochaí.  Tá sé an-tábhachtach freisin go mbeadh coinsias sóisialta comhroinnte le chéile. Is iad teanga, cultúr agus stair na tíre a nascann an pobal le chéile.  Dá luaithe a mhúinfear na luachanna sin, is ea is fearr é.  Chun na haidhmeanna sin a chur i gcrích, mholfainn ardú ar líon na Gaelscoileanna, ag úsáid airgid a bheadh curtha ar an leataobh ag an rialtas chuige sin gach bliain. Tá éileamh ardghlórach ann cheana féin, mar éiríonn go hiontach leis na scoláirí a fhreastalaíonn ar Ghaelscoileanna.

Tá moltaí eile ar intinn agam freisin, ach dá ndéanfaí dul chun cinn ar na moltaí thuasluaite, is dócha go mbeimis go léir sásta leis na torthaí luath go leor!

.

.

.

.

Níl aon rud chomh cumhachtach le scéal daonspéise chun teachtaireacht thábhachtach a chur in iúl dúinn.  Rith an smaoineamh tuisceanach liom le déanaí agus mé ag léamh alt scríofa ag Nicholas Kristoff sa ‘New York Times’. Is iriseoir é a bhfuil duaiseanna Pulitzer buaite aige. Clúdaíonn sé topaicí le hábhair éagsúla mar cearta daonna, cearta na mban, cúrsaí sláinte agus cúrsaí domhanda.

Agus an t-alt á léamh agam, bhuail smaoineamh eile mé. Tá tuairimí polaitíochta Bernie Sanders agus a lucht tacaíochta ar chroí na ceiste acu thall i Meiriceá. Tá comhlachtaí ilnáisiúnta ag scriosadh sochaí na linne, ionas go bhfuil sé ag titim as a chéile i Meiriceá.  An gceapann tú go bhfuil siad á n-iompar iad féin níos fearr anseo in Éirinn?

Is ábhair mhachnaimh na samplaí seo, a bhfuil láithreacht ag roinnt acu in Éirinn.

Phillip Morris USA, R.J. Reynolds, Altria, Lorrilard:

Iadsan i dtionscal an tobac atá ciontach i mbás na milliúin duine gach bliain, agus mharaigh siad i bhfad níos mó daoine ná Stalin féin. Shéan na comhlachtaí gur cúis ailse é an tobac, nó gur druga é nicitín a chothaíonn andúil an-chumhachtach. Shéan siad na fíricí go dtí rialú na Cúirte Feidearálaí ar an chás, nuair a dhírigh siad dóibh i 2017 na fíricí a ghlacadh agus a insint do phobal na Stáit Aontaithe. Ach meastar fós go bhfaighidh timpeall deich milliún duine bás ó nicitín sa bhliain 2030. Conas a d’fhéadfadh rud mar sin a tharla? Tarlóidh seacht milliún de na básanna i dtíortha an Tríú Domhan, áit nach bhfuil a lán rialacháin tobac i bhfeidhm.

Purdue Pharmaceutical, Johnson and Johnson, Teva Pharmaceutical, Mc Kinsey & Company agus comhlachtaí eile:

Tá géarchéim sna Stáit Aontaithe le drugaí ópóideacha, agus faigheann a lán úsáideoirí bás gach bliain. Bhí pionóis gearrtha ar chuid de na comhlachtaí luaite, ach tá cásanna móra ar siúl fós. is mar a chéile straitéis comhlachtaí cógaisíochta agus na comhlachtaí tobac, is é gach rud a shéanadh, agus ansin moill a chur ar gach cás sa chúirt.  Tar éis an tsaoil, nach bhfuil comhlachtaí tobac agus comhlachtaí cógaisíochta sa ghnó céanna – mangairí drugaí an t-iomlán acu!  

Dála an scéil, maraíonn tionscal an tobac ocht n-uaire níos mó daoine ná tionscal cógaisíocht, fiú i ndiaidh treascairt tionscal an tobac sa chúirt!

Boeing:

Bhí a fhios ag cuid mhaith de na fostaithe ag obair ag Boeing go raibh fadhbanna maidir leis an eitleán ‘737 Max’. Rinne siad iarracht an fhírinne a cheilt ó rialtóirí an Údaráis Eitlíochta Feidearálach (FAA). Thuairteáil dhá eitleán (737 MAX) an bhliain seo caite agus níor tháinig aon duine slán. Ar dtús, d’fhógair Denis Muilenberg, príomhoifigeach feidhmiúcháin, nach raibh aon fhadhb leis na heitleáin. Ach go luath ina dhiaidh sin, bhí athrú poirt air! Ní raibh sé rófhada tar éis sin gur éirigh sé as a phost. Níos déanaí, in Eanáir 2020, tháinig a lán cáipéisí inmheánach chun solais a chuir neart fianaise doshéanta le fáil atá cáinteach do Boeing. Bhí go leor ábhar gáirsiúil sna cáipéisí sin. Mar shampla, fuarthas an ráiteas gránna seo: “Fir agus mná grinn le moncaithe mar stiúrthóirí acu, a dhear an t-eitleán seo.”  Ní gá dom rud eile a rá faoi!

Facebook agus Cambridge Analytica.

Abair slán le do shonraí pearsanta. Mura gcreideann tú cad atá i gceist, b’fhéidir nár chuala tú cad a tharla. D’úsáid Cambridge Analytica aip ar Facebook chun ceisteanna a chur ar dhaoine a d’íoslódáil an aip. Ghoid Cambridge Analytica sonraí pearsanta ó na daoine sin, agus ó gach duine eile a bhí ina ngréasán sóisialta freisin. Sa tslí sin, fuair siad sonraí pearsanta ar 87 milliún duine agus dhíol siad iad do bhithiúnaigh nach ar mhaithe linn atá siad. Gan dabht, bhí tionchar polaitiúil á imirt acu ar an bpróiseas, agus go háirithe ar thoghcháin thábhachtacha i Meiriceá agus sa Riocht Aontaithe. Níl Cambridge Analytica ann fós, agus tá ar Facebook céimeanna a dhéanamh chun do shonraí pearsanta a dhaingniú. Ach bí cinnte gur armrás atá ann.

Scéal?

Ach nach ndearna mé tagairt do scéal Nicholas Kristoff? Rinne, agus luaigh sé cinn de na comhlachtaí thuasluaite ina scéal. Chuir mé béim ar ainghníomhartha na gcomhlachtaí ionas go mbeifeá in ann a fheiceáil cé chomh truaillithe is atá siad. Ansin, beidh comhthéacs níos fearr agat an tseachtain seo chugainn, nuair a inseoidh mé an scéal duit faoi dheoidh.

.

  .

.

.

.

.

.

.

.