Cúrsaí Reatha | I mBéal an Phobail

Tús Maith, Leath na hOibre!

by mickgb | 2021/07/28 | Current Affairs, Language Affairs

D’fhoilsigh Jack Chambers le déanaí go bhfuil ceannteidil 32 leasú ceadaithe ag an Rialtas chun Bille na dTeangacha Oifigiúla a neartú, agus inniu tarraingeoidh mé bhur n-aird ar na cinn is tábhachtaí, i mo thuairim. Níl aon dabht ach go neartóidh na leasuithe sin ár dteanga agus a stádas sa dlí, agus faoi dheireadh taispeánann sé dúinn go léir an tacaíocht atá ag an rialtas dár dteanga. Bhí ról lárnach ag go leor daoine sna cruinnithe faoi na leasuithe a mholadh, chun an dul chun cinn suntasach seo a dhéanamh maidir leis an gcloch mhíle reachtaíochta a shroicheadar. Is é an Coiste Oireachtais don Ghaeilge, don Ghaeltacht agus do Phobal Labhartha na Gaeilge an dream a rinne an chuid is troime den obair seo. Tá teachtaí agus seanadóirí ina gcomhaltaí den Choiste – Aengus Ó Snodaigh (Cathaoireach), Catherine Connolly, Dara Calleary, Pa Daly, Aindrias Moynihan, Marc Ó Cathasaigh, Lorraine Clifford-Lee agus Seán Kyne san áireamh. Chaith an Coiste agus Jack Chambers go leor ama ag plé na leasuithe a mholtar – bhí níos mó ná 300 dóibh agus bhí díospóireacht faoi gach ceann acu! Moladh cuid mhaith dóibh le linn céim an Choiste, ag na cruinnithe féin. Ní haon ionadh gur thóg sé timpeall 25 uair in iomlán na cruinnithe a thabhairt chun críche.

Tá na fístaifeadtaí agus trans-scríbhinní ag baint le cruinnithe an Choiste ar fáil ar líne ar an suíomh www.oireachtas.ie, agus tá sé an-luachmhar breathnú ar shliocht nó dhó atá ann. Ach i ndeireadh an lae, seo iad na ceannlínte móra mar gheall ar thorthaí na hoibre sin.

An tSeirbhís Phoiblí

Beidh dualgas ar an rialtas go mbeidh 20% de na hearcaithe nua sa tseirbhís phoiblí inniúil ag labhairt na Gaeilge, faoin 31 Nollaig 2030. Léiríonn an leasú seo go bhfuil an rialtas tiomanta do chaomhnú na teanga, mar beidh an dualgas seo orthu féin a líonadh. Is céim sa treo ceart atá ann, agus tá súil agam go neartófar an leasú seo (chomh maith leis na leasuithe eile) le himeacht ama.

Seirbhísí Poiblí sna 26 Limistéar Pleanála Teanga Ghaeltachta

Beidh oibleagáid ar Aire Stáit na Gaeltachta dátaí a shonrú ar fúthu a sholáthrófar gach seirbhís phoiblí i ngach ceann ar leith de na 26 Limistéar Pleanála Teanga Ghaeltachta trí mheán na Gaeilge. Toisc go mbraitheann Acht na Gaeltachta, 2012 ar sheirbhísí poiblí a sholáthar as Gaeilge, is gá spriocdhátaí a leagan amach don réamhchoinníoll seo i dtús báire.

Fógraíocht

Beidh ar gach comhlacht poiblí 20% dá fhógraíocht a bheith as Gaeilge gach bliain, agus beidh orthu 5% a dhéanamh san meáin Gaeilge. Is céim thábhachtach í seo, agus beidh ar an gCoimisinéir Teanga monatóireacht a dhéanamh, agus pionós a ghearradh ar aon chomhlacht nach gcloíonn sí leis an reachtaíocht. Caithfidh éifeacht a bheith leis an riail seo!

Oibreoirí tráchtála

Beidh ar aon oibreoir tráchtála a sholáthraíonn seirbhísí poiblí do chomhlacht poiblí Gaeilge a úsáid mar chuid de na seirbhísí sin. Céim phraiticiúil atá sa chéim seo, mar seachas sin, bheadh ar an gcomhlacht poiblí aistriúcháin a dhéanamh ón mBéarla. Chomh maith leis sin, leathnaíonn an chéim seo éiceachóras na teanga i mbealach nádúrtha.

Síneadh Fada

Ní bheidh aon leithscéal níos mó ag comhlachtaí poiblí maidir leis an síneadh fada, mar beidh orthu a gcóras TFC (teicneolaíocht faisnéise agus chumarsáide) a uasdátú chun a bheith ábalta síntí fada a úsáid. Gach uair a léim an nuacht, bíonn scéal eile faoi chóras ríomhaireachta nach bhfuil tacaíocht ann leis an síneadh fada. Tá sé thar am an fhadhb seo a shocrú faoi dheireadh is faoi dheoidh!

Coiste Logainmneacha

Beidh coiste nua reachtúil cruthaithe maidir le hOrduithe Logainmneacha. Tabharfaidh an Coiste comhairle don Aire freastal ar aon iarratas le haghaidh logainm nua. Níl a fhios agam an mbeidh dlínse ag an gcoiste ar logainmneacha áitiúla. Ba cheart go mbeadh, mar ansin ní bheadh orainn a bheith páirteach i gconspóidí fíochmhara cosúil le ‘Pairceanna na Glas’ (an t-ainm seafóideach, náireach a cheadaigh Comhairle Contae Chiarraí mar ainm eastát tithíochta sa Daingean)!

Conclusion

Is ábhar dóchais an scéal seo, agus tá moladh ar leith ag dul don Aire féin, Jack Chambers. Gheall sé a lán agus rinne sé beart de réir a bhriathair go dtí seo. Beidh sé tábhachtach na leasuithe go léir a chur i bhfeidhm roimh a spriocdhátaí, agus dúirt An tAire go soiléir gurb air féin a bhfuil an fhreagracht as sin.

Tús maith, leath na hoibre, mar a déarfá, agus cé gur tús maith é seo gan dabht, ní féidir linn ár n-aird a bhaint den mórphictiúr, is é sin athbheochan ár dteanga luachmhaire!

Cianobair!

by mickgb | 2021/07/21 | Current Affairs, Opinion

Bhuail mé le cara liom cúpla lá ó shin. Bhímis ag obair le chéile ar feadh beagnach fiche bliain mar innealtóirí ag déanamh taighde agus forbartha ar son comhlacht mór ardteicneolaíochta. D’éirigh mé as an obair beagnach sé bliana ó shin, ach bím i dteagmháil fós le cúpla iar-chomhghleacaí, Vijay san áireamh, a bhfuil nasc speisialta agam leo.

Bhí comhrá deas againn, agus d’fhoghlaim mé go bhfuil athruithe móra tagtha ar an gcaoi a n-oibríonn daoine anois sa chomhlacht sin de bharr na pandéime. Ní raibh Vijay san oifig le breis is bliain anuas, agus é ag obair ó bhaile an t-am sin go léir. Is é an dála céanna é ag go leor daoine ar féidir leo a gcuid oibre a dhéanamh aon áit ina bhfuil nasc leathanbhanda ardluais ar fáil. Bhí go leor le rá ag Vijay ar ábhar na cianoibre ach sheas rud amháin amach dom atá réabhlóideach i mo thuairim, mar gheall ar na himpleachtaí suntasacha don saol mór. Dúirt sé go bhfuil an comhlacht tar éis cinneadh a dhéanamh maidir le cianobair agus obair san oifig. Beidh an cinneadh seo i bhfeidhm as seo amach. Ní bheidh ar fhormhór na bhfostaithe dul go dtí an oifig a thuilleadh, ach cúpla lá gach seachtain ar a mhéad.

Dúirt Vijay nach mbeidh oifigí traidisiúnta ar fáil níos mó sa chomhlacht ach an oiread, mar úsáidfear iad ar chomhroinnt ama as seo amach. Sa chóras nua seo, déanfaidh tú réamháirithint ar oifig roimh ré, agus ansin úsáidfidh tú an oifig sin ag an am atá leagtha síos. Ag deireadh an ama sin, tógfaidh tú do ríomhaire glúine leat abhaile, agus réiteofar an oifig don chéad duine eile. Córas hibrideach a thugtar ar an gcóras sin, agus tar éis é a bheith i bhfeidhm ar feadh bliana, déanfar cinneadh ar an gcóras a leanúint mar atá sé, nó b’fhéidir an chomhréir idir obair san oifig agus sa bhaile a athrú. I mo thuairim, is é an t-athrú a dhéanfar ná níos lú ama a chaitheamh san oifig, mar ceapaim go bhfuil an comhlacht beagáinín coimeádach go dtí go gcinnteoidh sé go n-oibríonn an córas nua go maith. Dúirt Vijay go bhfuil comhlachtaí eile a bhfuil cead ag a bhfostaithe obair ó bhaile an t-am go léir – Twitter mar shampla. Tá go leor fostaithe sna comhlachtaí sin ag athlonnú, mar ní gá dóibh níos mó a bheith gar don oifig. Tá siad in ann bogadh go dtí an áit is fearr leo, agus mar sin tá go leor dóibh ag bogadh ó na cathracha móra go dtí áiteanna faoin tuath nach bhfuil plódaithe le daoine, ina bhfuil costas tithíochta níos ísle, agus ina bhfuil siad in ann a gcaitheamh aimsire a chleachtadh go héasca.

Beidh impleachtaí móra don tsochaí ann agus an ceann is mó dóibh i mo thuairim ná an dílárú a tharlóidh mar iarmhairt na n-athruithe sin. Tá na rialtais i go leor tíortha ag iarraidh dílárú a dhéanamh, ach níor éirigh go maith leo go dtí seo. Ach seachain! Beidh rabharta lonnaitheoirí ag bogadh luath go leor, ag imeacht ó na bruachbhailte go dtí bailte agus sráidbhailte amuigh faoin tuath agus caithfidh a rialtais ullmhú roimh ré chun tacaíocht a thabhairt don imirce sin. Is é infreastruchtúr an tosaíocht is mó a bheidh ag na rialtais sin anois, ionas go mbeidh daoine in ann a n-obair a dhéanamh ar an idirlíon ó bhaile. Dá bhrí sin, is é an t-infreastruchtúr is tábhachtaí a bheith ann ná clúdach uilíoch leathanbhanda. Beidh sé tábhachtach freisin na seirbhísí atá ar fáil amuigh faoin tuath a mhéadú chun déileáil leis an éileamh mór a bheidh orthu de réir an mhéadaithe a thiocfaidh ar an daonra áitiúil.

Ceapaim go mbeidh na Gaeilgeoirí inár measc in ann lántairbhe a bhaint as na hathruithe sin freisin. Ní bheidh an brú céanna ar mhuintir na nGaeltachtaí imeacht chun obair a fháil, mar beidh roinnt mhaith dóibh in ann cianobair a dhéanamh agus fanacht sa Ghaeltacht. B’fhéidir go dtiocfaidh deireadh le bánú na nGaeltachtaí agus in ionad sin go dtiocfaidh méadú ar dhaonra na nGaeltachtaí, mar beidh Gaeilgeoirí nach bhfuil cónaí orthu sa Ghaeltacht in ann bogadh go dtí an Ghaeltacht, agus an Ghaeilge a labhairt an t-am go léir. Mar sin, tá sé níos tábhachtaí anois ná riamh dár rialtas infheistíocht mhór a dhéanamh in infreastruchtúr faoin tuath agus go háirithe sna Gaeltachtaí, chun iad a chaomhnú agus a neartú. Is deis í seo nach dtarlaíonn ach uair amháin sa saol!

Athbheochan na dTeangacha Ceilteacha!

by mickgb | 2021/07/07 | Current Affairs, Language Affairs

Ní rófhada ó shin, scríobh mé cúpla alt ag déanamh cur síos ar iarrachtaí athbheochan ar siúl i dtíortha éagsúla, Ceanada agus an tSeineagáil san áireamh. Ach ní gá taisteal chomh fada sin, mar tá iarrachtaí athbheochana ar siúl béal dorais sa Tuaisceart agus sa Bhreatain. Ceapaim go bhfuil deis againn (lucht na dteangacha Ceilteacha) obair as lámha a chéile, ach ar dtús achoimre bheag ar cad atá ar siúl sa Tuaisceart agus sa Bhreatain faoi láthair.

Tuaisceart na hÉireann

Chaith Edwin Poots ach trí seachtaine ina cheannaire ar an DUP tar éis imeacht a réamhtheachtaí Arlene Foster. Cad a tharla? Bhuel, gan dabht is páirtí i dtrioblóid é an DUP, agus cogadh carad ar siúl ann. Ach músclaíodh an chonspóid nuair a d’aontaigh an Státrúnaí Brandon Lewis agus Sinn Féin go rithfí an reachtaíocht teanga i Westminster mura ndéanfaí i Stormont é roimh mhí Deireadh Fómhair. Bhí an reachtaíocht teanga mar chuid dhílis den ‘Ré Nua, Cur Chuige Nua’, agus mínithe go soiléir in ‘Aguisín E: Cearta, teanga agus féiniúlacht.’ Foilsíodh an reachtaíocht i 2020, ach maidir leis an nGaeilge, níl aon rud curtha i bhfeidhm fós. Ní mór don rialtas i Stormont a ndualgais a chomhlíonadh, ach is beag deifir atá ar an DUP. De réir na reachtaíochta, beidh dualgas ar na húdaráis phoiblí a seirbhísí a chur ar fáil as Gaeilge, agus beidh Coimisinéir na Teanga ceaptha chun an reachtaíocht a oibriú amach i dtólamh, agus chun forálacha na reachtaíochta a chur i bhfeidhm agus ansin monatóireacht a dhéanamh. Ní taisme ar bith é go bhfuil struchtúr na reachtaíochta sin cosúil leis an struchtúr atá againn in Éirinn. Caithfidh mé a rá go bhfuil Sinn Féin tiomanta maidir le cearta teanga sa Tuaisceart, agus i mo thuairim is gá brú a chur ar an rialtas i Stormont agus más gá i Westminster freisin na cearta sin a chur i bhfeidhm, mar a gealladh. Bhí a gcearta daonna á séanadh ag go leor daoine sa Tuaisceart le fada an lá, agus thóg sé brú leanúnach ar rialtas na Breataine na hathruithe riachtanacha a dhéanamh. Ach ní bheidh an chaibidil sin críochnaithe i gceart go dtí go mbeidh cearta teanga ag muintir an Tuaiscirt. Tá an scéal seo á scríobh fós.

Gaeilge na hAlban

Dar le Conchúr Ó Giollagáin, sochtheangeolaí aitheanta agus Ollamh in Ollscoil na hAlban (Oilthigh na Gàidhealtachd agus nan Eilean), tá Gaeltacht na hAlban i bhfad níos leochailí ná Gaeltacht na hÉireann. Tá an pobal Gaelach níos lú (meastar go bhfuil timpeall 11,000 cainteoirí dúchais ann), agus níl an tacaíocht oifigiúil chéanna ag Gaeilge na hAlban is atá ag an Ghaeilge. Fuair an SNP (Pàrtaidh Nàiseanta na h-Alba) ollbhua sa toghchán in Albain le déanaí, agus b’fhéidir anois go bhfaighidh an teanga an tacaíocht atá ag teastáil go géar uaithi. D’fhógair an SNP go bhfuil pleananna acu infheistíocht a dhéanamh in oideachas trí mheán Gaeilge na hAlban, agus staidéar a dhéanamh ar stádas oifigiúil a thabhairt d’áiteanna ina bhfuil an teanga dhúchais in úsáid fós – Gaeltachtaí nó Gaidhealtachdan i nGaeilge na hAlban. Tá feachtasóirí na teanga ag caint faoi fhorbraíochtaí tithíochta do chainteoirí Gaeilge na hAlban – cosúil leis in Éirinn. Is léir go bhfuil na daoine sin ag breathnú ar cad atá ar siúl in Éirinn maidir le tacaíocht na teanga, agus ag iarraidh aithris a dhéanamh ar chúpla beartas atá i bhfeidhm anseo.

Conclusion

Tá scéalta na dteangacha Ceilteacha fite fuaite le chéile, agus is rud maith é pleananna a roinnt le chéile, agus más féidir comhoibriú le chéile. Léigh mé le déanaí gur aontaíodh ag Comhdháil na Breataine go mbunófar ‘Coiste na Breataine’ do Chonradh na Gaeilge. Rud iontach é sin, mar beidh na heagraíochtaí Gaeilge sa Bhreatain agus in Éirinn in ann an comhoibriú eatarthu a neartú.

Níl a fhios agam an bhfuil aon eagraíocht uilechuimsitheach na dteangacha Ceilteacha ann, ach mura bhfuil ceapaim go bhfuil argóint láidir í a bhunú. Tá an cuspóir céanna againn go léir – is é sin ár dteangacha Ceilteacha a athbheochan. Thabharfadh eagraíocht mar sin ardán dúinn go léir eolas luachmhar a roinnt le chéile agus comhoibriú le chéile chun ár gcuspóir dúshlánach a bhaint amach! Mar shampla, is dóigh go mbeimis in ann leas a bhaint as taithí na mBreatnach ar athbheochan na Breatnaise, chun dul i bhfeidhm ar an gcur chuige i gcás na dteangacha Ceilteacha eile. Is ar scáth a chéile a mhaireann na daoine!

Ceachtanna foghlamtha!

by mickgb | 2021/06/30 | Current Affairs, Opinion

Tá údar dóchais againn arís dár dtodhchaí agus an lámh in uachtar againn ar COVID-19, a bhuí leis na vacsaíní a ndéanann ciolar chiot den ghalar uafásach sin. B’fhéidir anois go mbeimid in ann ár dtír agus ár ngeilleagar a chur ar bhealach a leasa arís. Ach ná déanaimis dearmad ar na ceachtanna tábhachtacha a d’fhoghlaíomar le linn na pandéime. Scríobh mé síos cúig cheacht dom féin a d’fhoghlaim mé le linn na pandéime agus nár mhaith liom dearmad a dhéanamh orthu tar éis na pandéime!

1.Ainmhithe sóisialta sinn!

Nuair nach raibh mé in ann mionchomhrá a dhéanamh le daoine sna siopaí, sna bialanna, sna beáranna, nó in oifig an phoist, mhothaigh mé laghdaithe mar chaill mé an saibhreas a bhaineann leis na mionchomhráite a bhíodh agam i rith an lae. Mhúin an ghéarchéim dom a mhór a dhéanamh de gach caidreamh sóisialta a bhíonn agam, is cuma cé chomh fánach is atá sé. Gheall mé dom féin teagmháil a dhéanamh go rialta le cairde liom a chónaíonn leo féin, mar d’fhéadfadh sé difear ceart a dhéanamh dóibh.

2.Tá tús áite ag an teaghlach.

Cé go raibh ár n-ionad beag teaghlaigh inár gcónaí le chéile, ní rabhamar in ann cuairt a thabhairt ar dhaoine eile sa teaghlach nach gcónaíonn linn. Thuig mé go díreach ansin cé chomh tábhachtach agus atá gach duine den teaghlach. Cé go rabhamar in ann a bheith i dteagmháil leo ar an idirlíon, ní hionann é sin agus a bheith in ann casadh leo aghaidh ar aghaidh – níl ann ach sop in áit na scuaibe! As seo amach, déanfaidh mé mo seacht ndícheall níos mó cuairteanna a thabhairt do mo bhaill teaghlaigh.

3.Tá an ghluaiseacht ar líne faoi lán seoil.

Bhí níos mó seirbhísí éagsúla ag bogadh go dtí an idirlíon de réir a chéile roimh na pandéime. Ach níl aon dabht gur luathaigh an pandéim céanna an ghluaiseacht seo. Ní raibh an dara rogha ag daltaí agus mic léinn ach cianfhoghlaim a dhéanamh trí Zoom agus a leithéid. Bhí sé níos fusa agus níos sábháilte do chuid siopadóireacht a dhéanamh ar an idirlíon. Nuair a bhí na diansrianta agus go háirithe an scaradh sóisialta i bhfeidhm, bhíomar in ann coinneáil i dteagmháil ar na meáin sóisialta. Nuair a bhí na hionaid aclaíochta dúnta, bhíomar in ann aclaíocht a dhéanamh sa bhaile, agus fiú freastal ar ranganna aclaíochta ar líne.

De bharr na seirbhísí atá ar fáil ar líne, ní thiomáinim fiú leathoiread anois agus a thiomáininn roimh an ngéarchéim, gan trácht ar an gcur amú ama agus airgid agus fiú an truailliú ag baint leis.

As seo amach, bainfidh mé lántairbhe as an idirlíon chun seirbhísí a fháil, agus ní bheidh mé ag tiomáint ach ar mhaithe le pléisiúr nó nuair is gá!

4.Neamhspleáchas!

Roimh an bpandéim, bhí sé an-éasca brath ar dhaoine eile le hobair a dhéanamh dúinn. Ach ní raibh aon rogha againn le linn na pandéime ach an obair céanna a dhéanamh muid féin. Caithfidh mé a rá go bhfuil mé i bhfad níos fearr ag an DIY anois mar a bhí mé riamh! Múineann gá seift, ach má theipeann ar sin, is féidir leat comhairle iontach a fháil ar ‘Youtube’! Níl eagla orm níos mó aon saghas deisiúcháin a dhéanamh anois sa bhaile agus is é an rogha dheiridh duine a fháil isteach chun cabhrú.

Ní gá dúinn dul go dtí an bhialann chomh minic anois, mar tá mé in ann béilí blasta a chócaráil dúinn féin sa bhaile. Téimid amach i gcomhair ócáidí speisialta anois agus ithimid sa bhaile an chuid eile den am.

Tugann an obair thuasluaite an-sásamh dom, agus caithimid níos lú ama agus airgid lena chois sin! Coimeádfaidh mé na nósanna sin i bhfad i ndiaidh na pandéime!

5.Tugtar ómós do na daoine ag obair sa líne thosaigh!

Tá go leor daoine ann a chuireann seirbhísí riachtanacha ar fáil dúinn. Gach lá le linn na pandéime, níor spáráil na laochra cróga iad féin ar mhaithe linn. Sábháladh go leor daoine sna hospidéil agus sna tithe altranais, dá bharr na foirne leighis agus na cúramóirí a bhí ag obair de lá is d’oíche! Agus ná déan dearmad ar na daoine eile a chuir bia, breosla agus seirbhísí riachtanacha eile dúinn. I mo thuairim, is laoch gach duine den dream sin. Tógfaidh mé aitheantas dóibh siúd as seo amach le cúpla focal nó meangadh gáire, agus ní bheidh mé chomh sciobtha leis na gearáin!

An bhfuil liosta ceachtanna agatsa? Má tá, seol chugam é, agus b’fhéidir go bhfoilseofar sa cholún seo é!

An fhírinne thragóideach nochtaithe i gCeanada!

by mickgb | 2021/06/23 | Current Affairs, International News

D’éirigh saol na mBundúchasach Meiriceánach níos crua nuair a tháinig na hEorpaigh chun talún. Baineadh an talamh díobh, agus díbríodh go dtí drochthailte iad. Ní raibh fiú cearta sibhialta acu ina dtír féin agus is iomaí gníomh barbartha a raibh na gabhálaithe eachtrannacha freagrach as ó shin i leith. Ní hamháin sna Stáit Aontaithe a tharlaíodh ciníochas uafásach in aghaidh na mBundúchasach ach i gCeanada freisin. Agus ní hamháin i bhfad ó shin a tharlaíodh coireanna náireacha ina n-aghaidh, ach suas go dtí an lá atá inniu ann!

Is ón iar-thaoiseach na treibhe Musqueam i gCeanada a fuarthas an sliocht seo leanas agus cuireann sé in iúl dúinn faoi anchaoi na mBundúchasach sa tír sin, maidir leis na scoileanna cónaithe.

“Bhí soláthar bataí ag an tSiúr Marie Baptiste, agus iad chomh fada agus chomh tiubh le ciúnna púil. Nuair a chuala sí mé ag labhairt mo theanga dhúchais, bhuail sí leis an mbata mé. Tá uchtóga agus coilm fós ar mo lámha. Bíonn orm lámhainní speisialta a chaitheamh mar bíonn mo lámha pianmhar nuair a bhíonn an aimsir fuar. Gach uair a fuair mé bualadh, rinne mé an-iarracht gan deoir a shileadh agus tá mé in ann mo mhothúcháin a mhúchadh fós – agus tá an t-ádh orm! Fuair go leor fir ar comhaois liom bás, nó chuir siad lámh ina mbás féin, nó fuair siad bás le foréigean, nó bhí siad gafa le halcól.

Agus ní hamháin fadhb i mo ghlúin a bhí ann. Tá mo sheanmháthair ina nóchaidí, agus go dtí an lá inniu féin, tá sé róphianmhar di caint faoi cad a tharla di ar scoil.“

Agus cad a tharla i gCeanada le déanaí? Nochtadh taisí daonna nuair a rinne muintir na treibhe Tk’emlups te Secwepemc lorgscanadh le Radar Treáiteach Talún ag scoil chónaithe lonnaithe in Kamloops, cathair i gColumbia na Breataine ó dheas. Bhí 215 páiste curtha ar thailte na scoile, leanaí chomh hóg le trí bliana d’aois san áireamh. Níl an lorgscanadh críochnaithe fós, agus is dócha ná a mhalairt go bhfaighfear coirp eile ansin. Bunaíodh an scoil in Kamloops i 1890 agus bhí an scoil sin ag feidhmiú go dtí 1978. Bhí an Eaglais Chaitliceach i gceannas ar an scoil an t-am go léir agus mar sin tá sí freagrach as na hainghníomhartha a tharla sa scoil agus i scoileanna eile freisin a raibh sí i gceannas orthu.

Córas scoileanna cónaithe – gléas maraithe

Ar an drochuair, ní hé seo an chéad uair a tharla a leithéid! D’eagair rialtas Ceanada Coimisiún Fírinne agus Athmhuintearas i 2008, chun fiosrúchán a dhéanamh maidir leis na scoileanna cónaithe. Thosaigh na scoileanna sin i 1863, agus bhí siad in úsáid go dtí 1998. Le linn na tréimhse sin, tógadh níos mó ná 150,000 leanbh óna dteaghlaigh agus cuireadh isteach sna scoileanna cónaithe iad. Faoi dheireadh na 19ú haoise bhí 139 scoil chónaí i gCeanada. Ní raibh cead ag na páistí a dteanga a labhairt nó a gcultúr a chleachtadh. Tugadh drochíde choirp agus intinne do go leor acu. Uaireanta, bhíodh galair thógálacha cosúil le heitinn as smacht, agus bhíodh droch-chothú ar na daltaí go minic. Dá bharr sin, fuair go leor acu bás.

Rinne an Coimisiún athbhreithniú cuimsitheach ar feadh sé bliana agus d’fhoilsigh siad a dtuairisc i 2015. Ba é ceann de na priomhthorthaí an athbhreithnithe ná gur tharla cinedhíothú cultúrtha forleathan in aghaidh na bpobal dúchasach i gCeanada. In ainneoin gur iarr an Coimisiún ar an bPápa Proinsias leithscéal a ghabháil ar son na hEaglaise, níor ghabh sé leithscéal foirmiúil fós as an ról lárnach a bhí ag an Eaglais sna scoileanna cónaithe.

Tá 94 moladh luaite i dtuairisc an Coimisiún. Tá moltaí láidre ann mar gheall ar athbheochan teanga agus cultúir na ndúchasach – ag iarraidh Acht Teanga, Coimisinéir Teanga agus cúrsaí teanga sna scoileanna agus ollscoileanna san áireamh.

Measadh go bhfuair ar a laghad 4,100 dalta bás sna scoileanna cónaithe, agus d’éiligh an Coimisiún míniú soiléir ón rialtas faoi na básanna. Meastar anois, dar le Murray Sinclair, iar-cheannaire an Choimisiúin, go bhfuair níos mó ná 10,000 dalta bás iontu.

Rinne an coilíneachas an-damáiste do theangacha agus do chultúir dúchasaigh ar fud an domhain, agus is ábhar dóchais é go bhfuil iarrachtaí leanúnacha iad a athbheochan. Ní mór dúinn in Éirinn níos mó a dhéanamh maidir leis ár dteanga agus ár gcultúr, agus a bheith mar inspioráid ar fud an domhain do ghrúpaí eitneacha ag iarraidh an rud céanna a dhéanamh!

Wizard Spider?

by mickgb | 2021/06/16 | Current Affairs, Science and Technology, International News, National News

Ba é an chéad chomhartha nach raibh cúrsaí rómhaith ná an litir a fuair mé ón mbanc. Thréaslaigh an bainisteoir bainc liom de bharr an chuntais nua a d’oscail mé. Ach an t-aon fhadhb a bhí ann nár oscail mé cuntas nua, gan trácht ar chuntas nua i Houston, Texas! Agus mise i mo chónaí i gCalifornia! Bhí a fhios agam ansin go raibh mé i dtrioblóid. Chuir mé glaoch ar an mbanc ar an bpointe agus dúirt an gníomhaire i gceist liom go raibh mé sa bhrainse i dTexas le déanaí agus gur oscail mé an cuntas leo ansin. Dúirt mé nach mise a bhí ann, ach duine a ligean air gur mise, duine a raibh a lán eolas aige fúm, m’uimhir slándáil shóisialta san áireamh. Dúirt an gníomhaire ansin gur athraigh an duine sin mo sheoladh don chuntas sin. Ar an dea-uair, chonaic mé an litir cláraithe sin, agus bhí mé in ann an cuntas a dhúnadh ar an láthair. Ach rith sé liom nach raibh ann ach a chuid is lú den scéal. Ar an drochuair, bhí an ceart agam. Rinneadh bradaíl aitheantais orm agus chaith mé go leor ama i rith na bliana sin ag dul i ngleic leis an fhadhb sin, rud a bhí an-deacair a dhéanamh. Osclaíodh cártaí creidmheasa i m’ainm agus úsáideadh iad chun airgead a chaitheamh. Fuair mise na billí agus bhí orm a chruthú gur calaois a bhí i gceist. Bhí mé i dteagmháil an t-am go léir leis na gardaí, na gníomhaireachtaí rátála creidmheasa, agus fiú amháin an FBI le linn an phróisis casta a bhí orm a thabhairt faoi. Ní ghuífinn an t-eispéireas uafásach sin ar mo dheargnamhaid! Cén chaoi sa diabhal ar tharla a leithéid? Gan dabht, fuair buíon coirpeach mo shonraí príobháideach tar éis cibirionsaí a dhéanamh ar chomhlacht éigin a raibh mo shonraí sábháilte acu ar a chóras ríomhaireachta. Braithim ar chomhlachtaí mo shonraí a chosaint, agus sa chás seo chlis siad orm. Níos measa ná sin, ní raibh aon cheart cúitimh faoin dlí, mar ní raibh a fhios agam cén comhlacht a bhí freagracht!

Tharla an ghadaíocht sin sa bhliain 2016, agus is ar éigean a bhí sé ligthe i ndearmad agam ná gur léigh mé faoin cibirionsaí ar chórais ríomhaireachta Fheidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte (FSS nó HSE as Béarla) ar an 14 Bealtaine. Ansin, tháinig na cuimhní ar ais go tréan agus rith sé liom nach amháin an FSS a bhí i dtrioblóid, ach na daoine duine ar ghoideadh a sonraí leighis príobháideacha uathu gan rabhadh. Níl iontu ach fichillíní ar chlár na cibir-sceimhlitheoirí ‘Wizard Spider’. Chriptigh an bhuíon coirpeach sin na sonraí a bhí stóráilte ar chóras ríomhaireachta an FSS agus iad ag iarraidh dúmhál a chur orthu – díchriptóidh siad na sonraí céanna má íocann an FSS 20 milliún euro dóibh leis an airgeadra digiteach Bitcoin. Ní ghéillfidh an rialtas d’éileamh mar sin, agus seasfaidh siad an fód.

Bealach chun tosaigh?

Sa ghearrthréimhse, cuireadh ar ceal go leor cruinnithe a bhí ag othair FSS. Agus beidh ar an FSS na deicheanna milliún euro a chaitheamh chun rudaí a chur i gceart. Dúirt Príomhfheidhmeannach Fheidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte, Paul Reid go bhfuil próiseas fadálach fós rompu leis an scéal a leigheas. Dúirt sé freisin go bhféadfadh sonraí bainteach le hothair a bheith faighte ag an lucht haiceála. Feictear dom nach bhfuil cosaint ar bith ag aon duine a bhfuil a shonraí ar chóras ríomhaireachta an FSS. Beidh an lucht haiceála sin ag iarraidh airgead a shaothrú aon slí is féidir leo, agus is cosúil go ndéanfaidh siad iarracht na sonraí sin a dhíol ar an ngréasán dorcha. Tá súil agam nach dtarlóidh rud mar sin, ach is buíon neamhthrócaireach í ‘Wizard Spider’ a dhéanfaidh aon rud chun airgead a fháil. Má tá do shonraí féin i gceist, molaim duit go láidir dul i dteagmháil leis an Roinn Coimirce Sóisialaí ag iarraidh uimhir phearsanta seirbhísí poiblí (PSP) nua uathu de dheasca an cibirionsaithe a tharla.

Beidh an rialtas agus an FSS ag obair i gcomhar leis na Gardaí, leis an Ionad Náisiúnta Cibearshlándála, le Europol agus le Interpol ag iarraidh an scéal a réiteach. Gan dabht, freisin, beidh an FSS ag uasghrádú a gcóras ríomhaireachta ó thaobh cibearshlándála de. Beidh sé daor é seo a dhéanamh, ach an té nach gcuirfidh greim cuirfidh sé dhá ghreim, mar a déarfá.

« Older Entries

Next Entries »