Cúrsaí Reatha | I mBéal an Phobail

Ag Breathnú ar Gheataí Ifrinn!

by mickgb | 2019/05/22 | Current Affairs, Science and Technology

Seachtain mhór

Seachtain mhór don Eolaíocht ba ea an dara seachtain d’Aibreán 2019. Don chéad uair, bhíomar go léir in ann breathnú ar íomhá dochreidte dúphoill (black hole) sa spás. Breis is céad bliain ó shin, thuar teoiric ghinearálta na coibhneasachta go mbeadh áiteanna sa spás ina bhfuil an domhantarraingt chomh láidir sin, nach mbeadh fiú amháin solas in ann éalú as. Níor mhaith le hEinstein an tairngreacht seo, forbartha óna theoiric féin le hobair a rinne Karl Schwarzschild. Ag an am, níor chreid Schwarzschild féin gur fíor-rud é an dúpholl, mar bhí sé chomh deacair glacadh leis an gcoincheap ait seo. Níor tharla mórán taighde eile ar dhúphoill go dtí an bhliain 1958, nuair a phostaláidigh an fisiceoir David Finkelstein go raibh siad ann, agus go raibh raon áirithe timpeall gach dúpholl, agus cé go raibh solas agus ábhar in ann dul isteach trasna an raoin sin, ní raibh aon rud in ann teacht amach as. Tugadh an t-ainm léaslíne theagmhais (event horizon) ar an raon sin. Thosaigh an fisiceoir John Wheeler ag úsáid an téarma ‘black hole’ sa bhliain 1964, agus lean an t-ainm ó shin i leith.

“Black Holes ain’t so black! ”

Sin a dúirt Rí na nDúpholl, an fisiceoir Stephen Hawking. Thaispeáin sé sna seachtóidí gur féidir le dúphoill dul i laghad, agus mar sin gur féidir leo fuinneamh a radú. Níos mó ná aon duine eile, thug Stephen Hawking an dúpholl isteach i dtuiscint an phobail.

Rud amháin is ea an Teoiric!

Le timpeall fiche bliain anuas, aimsíodh níos mó fianaise ag deimhniú gur fíor-rudaí iad na dúphoill. Creidtear go bhfuil gach uile méid dúphoill ann, idir bheag agus mhór. Creidtear freisin go bhfuil dúpholl for-mórmhaise (supermassive black hole) i lár beagnach gach réaltra, suas go dtí cinn chomh mórmhaise leis na billiúin dár ngrianta!.

Bóthar fada go dtí íomhá!

Sa bhliain 1999, chuir údair páipéar eolaíochta moladh ar aghaidh ag rá go mbeadh sé indéanta íomhá léaslíne theagmhais dúphoill a fháil laistigh de chúpla bliain. Thóg sé breis agus fiche bliain, ach anois tá íomhá álainn dúphoill againn. Sa bhliain 2006, d’áitigh an réalteolaí Shep Doeleman ar a lán eolaithe cumasacha dul isteach leis ar an eachtra mhór seo.

Fiontar dochreidte a bhí ann, i ndáiríre. Chun seans a bheith agat íomhá dúphoill a fháil, is gá radaiteileascóp a thógadh le trastomhas an domhain féin – mar úsáideann siad minicíocht 230 GHz chun an íomhá is fearr a fháil. Ar an dea-uair, tá bealach chun radaiteileascóp fíorúil a dhearú don mhéid sin. Tógtar an iliomad radaiteileascóip, scartha amach ar fud an domhain. Caitear iad a shíoncronú taobh istigh do mhicreashoicind. Ansin, dírítear iad go léir ar an áit chéanna sa spéir, agus tógtar grianghraif ag an t-am céanna díreach. Tar éis sin, comhordaítear na sonraí le halgartam chun an íomhá deiridh a fháil.

Theip ar Shep agus a fhoireann ar dtús agus rinne siad feabhsaithe, agus leathnaigh siad an gréasán radaiteileascóp go dtí go raibh ocht gcinn ann, i Meiriceá, i Meicsiceo, sa tSile, san Eoraip agus san Antartach.

Bhí a fhios acu ansin go mbeadh seans ann dúpholl for-mórmhaise a fheiceáil, mar atá i lár beagnach gach réaltra. Shocraigh siad ar ár réaltra féin agus ar réaltra M87, for-réaltra atá 55 milliún solasbhliain uainn.

Dhá bhliain ag brúscadh uimhreacha!

Ag comhoibriú le chéile, thóg foirne saineolaithe idirnáisiúnta teileascóp an EHT (‘event horizon telescope’), ag úsáid 8 radaiteileascóip, i Meiriceá, i Meicsiceo, sa tSile, san Eoraip agus san Antartach.

Bhí an t-ádh dearg leo mar bhí an aimsir go breá ar feadh cúig lá as a bhfuinneog de deich lá a bhí acu chun grianghraif mhaithe a fháil. Bhí na sonraí i dtaisce ar thiomántáin chrua, agus bhí ar na foirne iad a sheoladh go dtí cúpla áit chun iad a phróiseáil.

D’oibrigh ceithre fhoireann astu féin le linn dhá bhliain, agus fuair siad beagnach na torthaí céanna. Cuireadh gach rud le chéile, agus chruthaigh siad an chéad íomhá de dhúpholl riamh. Dúirt na saineolaithe go raibh an íomhá comhaontaithe ag aontú díreach le teoiric Einstein!

Dúirt Lucy Hawking, iníon Stephen, dá mbeadh seisean beo, go mbeadh ionadh an domhain air an íomhá sin a fheiceáil.

Sna laethanta bréagnuachta atá ann anois, cuireann sé seo i gcuimhne dúinn go bhfuil an Eolaíocht an-chumhachtach agus beo slán fós in ár measc!

Am agus airgead roimh sábháilteacht – Drochscéal an Boeing 737 MAX 8!

by mickgb | 2019/05/15 | Current Affairs, International News

Le déanaí, tharla dhá thimpiste thubaisteach i gcás eitleán nua 737 MAX 8 le Boeing. Bhí na h-eitiltí i gceist díreach tar éis éirí de thalamh nuair a chuaigh rudaí ar fad trí chéile agus thuairteáil na h-eitleáin agus fuair gach duine ar bord bás. Ar an gcéad dul síos, tar éis eitilt Lyon Air i mí Dheireadh Fómhair na bliana seo caite, dúirt Lucht Boeing gurbh ar na píolótaí a bhí an locht, toisc nár lean siad an seicliosta réamheitilte. Ach nuair a thuairteáil an dara eitleán i mí Mhárta i mbliana, agus nuair a rinneadar scrúdú ar na boscaí dubha, bhí patrún an dá eitilt an-cosúil le chéile. Stad gach tír eitiltí an 737 MAX 8 tar éis sin. Fuair siad amach go raibh an fhadhb chéanna freagrach as na timpistí, agus ní ar na píolótaí a bhí an locht, ach ar drochdhearadh an aerárthaigh féin.

Ba é idirghabháil córas nua uathoibríoch a bhí ciontach, nuair a bhí sé ag iarraidh stalla sciatháin a seachaint, bunaithe ar ionchur ó bhraiteoir uillinn ionsaithe a cheap go raibh an t-eitleán ar tí loiceadh. Agus cé go raibh dhá bhraiteoir i ngob an eitleáin, níor úsáid an córas nua (darb ainm MCAS) ach ceann amháin, agus sna chásanna seo, bhí an ceann sin briste agus ag rá go raibh gob na n-eitleáin ró-ard nuair nach raibh. Dá bhrí sin, dhírigh an MCAS an gob síos. Ní raibh na píolótaí in ann réiteach a fháil in am, agus ar an drochuair, bhí an toradh scáfar céanna sa dá chás.

Sa deireadh, ghlac Boeing leis an locht, ghabh siad a leithscéal, and dúirt siad go raibh siad ag obair ar réiteach. Ceapann formhór daoine gur scéal mí-ámharach é, ach go bhfuil sé idir lámha ag Boeing anois.

Ar an drochuair, níl an fhírinne chomh simplí leis sin!

Uasal agus Íseal

Ar bhealach amháin, is féidir lorg na faidhbe a leanúint ar ais chuig an staighre infhillte a cuireadh ar an gcéad leagan amach den Boeing 737. Chun éascaíocht a dhéanamh, socraíodh ar eitleán níos ísle ná mar ba ghnáth. Chuir an sonra sin srianta ar dearaí gach leagan amach nua tar éis sin. Tharla sé sin de bharr fealsúnacht forbairt incriminteach a bhí ag Boeing. In ionad athdhearadh ó bhonn a dhéanamh ar an eitleán, chuir Boeing acmhainní nua ar bharr an bundearadh a bhí acu. Mar sin, tá a lán de threalamh an eitleáin 737 as feidhm anois. Cé go bhfuil próiseas casta ag píolóta an Boeing 737 chun an eitleán a thosú, níl ach cnaipe a bhrú ar Boeing 767, nó ar ‘Airbus’. Tá sé níos fearr athdhearadh a dhéanamh chun athruithe móra a dhéanamh, ach tógann sé níos mó airgid agus ama, rudaí a raibh drogall ar Boeing a dhéanamh. Sa lá atá inniu ann, tá nuatheicneolaíocht ann atá i bhfad níos fearr, go háirithe teicneolaíocht ríomhaireachta agus meicniúla.

Le himeacht aimsire, d’éirigh an t-eitleán níos faide, agus chuir siad scairdinnill níos láidre air. Bhí sé deacair scairdinnill níos mó a chur air, mar ní raibh a lán glanspás acu! Mar réiteach, chuir siad na scairdinnill níos airde ar na sciatháin. Ach fothoradh den chinneadh sin ná go mbrúfaí gob an eitleáin níos airde amanna. Mar réiteach ar an bhfadhb sin, d’athraigh siad páirt den uathphíolóta darb ainm MCAS, chun an gob a ísliú sna chásanna sin. Ní raibh a fhios ag píolótaí Lion Air faoi na hathruithe sin ar chor ar bith. Ní raibh ionsamhlóir eitilte ar fáil chun traenáil a thabhairt do na píolótaí, mar ní raibh sé réidh ag an am. Sé an traenáil a fuair siad ná físeán gearr agus leabhar beag. Ag míniú sin, dúirt Boeing go mbeadh obair an phíolóta beagnach mar an gcéanna is mar a bhí cheana, agus nach raibh gá le traenáil bhreise.

Agus céard faoin FAA, foras deimhniúcháin sna Stáit Aontaithe? Is leor a rá gur lig siad do Boeing an chuid is mó den deimhniúchán a dhéanamh iad féin – sin an-smaoineamh!

Ag deireadh an lae, léiríonn na tubaistí uafásacha sin scannail mhóra ag Boeing agus an FAA. Tá súil agam nach mbeidh bás 346 daoine in aisce, agus go spreagfaidh siad athruithe móra san FAA agus i mBoeing – go háirithe ar dhearadh a gcéad eitleán eile.

Tír gan teanga, tír gan anam!

by mickgb | 2019/05/08 | Current Affairs, Language Affairs

Bhí mé ar an idirlíon le déanaí, agus de thimpiste tháinig mé ar alt an-spéisiúil. Cheap mé go díreach go roinnfinn libh céard a fuair mé amach. Tá náire orm a rá go raibh mé aineolach go huile is go hiomlán ar an ábhar seo. Gaeilge Mhanann, nó Maininnis, atá i gceist agam anseo.

Cé go raibh cleachtadh agam ar Ghaeilge na hAlban, an Bhreatnais, agus fiú amháin an Bhriotáinis, níor chuala mé riamh faic faoi Ghaeilge Mhanann. Baineadh stangadh asam nuair a bhreathnaigh mé ar thaifead ar YouTube agus bhí mé in ann roinnt mhaith den teanga labhartha a thuiscint.

Thosaigh an t-alt thuasluaite le tagairt don ‘Atlas theangacha an Domhain atá i mbaol i 2009’. Sa tuarascáil sin, dúirt siad gur theanga mharbh í an Mhanainnis ón mbliain 1974, an bhliain a fuair an cainteoir dúchais deireanach, Ned Maddrell, bás. Chuir an dearbhú sin fearg ar lucht scoile ‘Bunscoil Ghaelgach’ ar Oileáin Mhanann. Scríobh na daltaí litir as Gaeilge Mhanann go UNESCO, ag cur an cheist seo orthu: Má tá ár dteanga marbh, cén teanga ina bhfuil sé seo scríofa? Tar éis sin, d’athraigh UNESCO stádas na teanga sin go -‘i mbaol criticiúil -’. Tá an stádas mar a bhí i 2019, ach tá stádas ‘Athnuaite’ ag an teanga freisin, mar tá feabhas tagtha uirthi le déanaí. Tá níos mó daoine ag labhairt Gaeilge Mhanann, agus tá níos mó eachtraí teanga agus cultúrtha ar siúl freisin ná mar a bhí le blianta. B’fhéidir go bhfuair an cainteoir dúchais deireanach bás – ach ní bhfuair an teanga féin bás. Bhí cúpla duine ag obair go dian ó na seascaidí i leith chun a dteanga a chaomhnú – mar shampla, Douglas Faragher agus Brian Stowell. Gúgláil iad, má tá suim agat.

Thóg manaigh agus trádálaithe an Ghaeilge as Éirinn go dtí Oileán Mhanann sa cheathrú agus sa chúigiú haois. Bhí na hÉireannaigh an-láidir sna laethanta sin, agus ceaptar gur thóg siad an Ghaeilge go hAlbain timpeall an ama sin freisin, agus faoi mar a tharla in Albain, d’athraigh an Ghaeilge in Oileán Mhanann agus d’éirigh sí ina teanga indibhiúil fhéin, faoi dheoidh.

Sa naoú haois déag, thosaigh an teanga ag dul i léig. Ag an am sin, bhí an-tóir ag turasóirí ar an gcuid seo den mBreatain Mhór, agus ba mhór an bua é a bheith in ann an Béarla a labhairt. Bhain daoine tairbhe eacnamaíoch as an turasóireacht agus dá bhrí sin d’fhás drochmheas ina measc ar a dteanga féin. Chomh maith le sin, d’aistrigh oibrithe ó áiteanna iargúlta, áiteanna ina raibh a dteanga bheo láidir fós go dtí na cathracha chun obair a fháil. Tharla rudaí mar sin in Éirinn freisin, agus tá siad ag tarlú fós. Tá sé deacair teanga a chaomhnú nuair nach bhfuil obair ar fáil sa bhaile.

Bunaíodh ‘Yn Cheshaght Ghailckagh’ (cosúil le Conradh na Gaeilge) sa bhliain 1899, chun an teanga a chaomhnú agus chun taifeadtaí fuaime a dhéanamh. Chuaigh an tUachtarán De Valera ar cuairt go hOileán Mhanann i 1948 agus sheol sé gléas taifeadta chucu chun cúnamh a thabhairt dóibh.

Sna nóchaidí, nuair a chonaic daoine cé chomh maith is a d’éirígh le naíonraí Gaeilge na hAlban in Albain, bunaigh carthanacht oideachais darb ainm Mooinjer Veggey (Muintir Beaga) a naíonra féin in Oileán Mhanann. D’éirigh leis go maith, agus in éineacht le ‘Sheshaght ny Parentyn’ (grúpa tuismitheoirí) agus an Roinn Oideachais, thosaigh siad ranganna as Gaeilge Mhanann, agus ansin thosaigh siad Gaelscoil bheag darb ainm ‘Bunscoill Ghaelgagh’. Sa bhliain 2006 deineadh scoil neamhspleách di lena hardmháistir féin. Tá níos mó ná seachtó dalta sa scoil sin anois, agus tá a lán tuismitheoirí agus daoine fásta eile ag foghlaim na teanga freisin. Tá athbheochan an cheoil thraidisiúnta ag tarlú chomh maith, agus bannaí cosúil le ‘Barrule’ ag seinm cheoil ar fud an domhain. Agus tá na meáin shóisialta ag cabhrú le teanga agus cultúr a scaipeadh freisin.

Cé go bhfuil Gaeilge Mhanann i mbaol níos measa ná an Ghaeilge s’againne, nach suimiúil na cosúlachtaí atá idir an dá chur chuige chun na dteangacha a chaomhnú. Ag deireadh an lae, is í an phoiblíocht an t-inneall caomhnaithe, le tacaíocht an Rialtais, agus is é lántumadh luath an eochair a chinntíonn na torthaí.

Na Rioscaí Domhanda!

by mickgb | 2019/05/01 | Current Affairs, Environment

Ní h-aon ionadh go bhfuil a lán rudaí ag bagairt ar an saol comhaimseartha!

Ag an bhFóram Eacnamaíoch Domhanda (FED) gach bliain, déantar liostaí de na bagairtí is measa agus is dóichí a bheith os ár gcomhair amach sa chéad deichniúr eile.. Foilsítear tuarascáil ar na rioscaí domhanda sin gach bliain. Tá an tuarascáil seo an-spéisiúil, mar cabhraíonn sé linn na príomhcheisteanna domhanda a fheiceáil ina gcheart. Chun na torthaí a fháil, déantar suirbhé gach bliain, ina bhfreagraíonn míle baill den bFhóram ceisteanna faoi thríocha rioscaí tábhachtach sa domhan anois. Tá cúig chatagóir riosca ann: eacnamaíoch, timpeallachta, geopholaitiúil, sochaíoch agus teicneolaíoch.

Bunaíodh an FED sa bhliain 1971 i Geneva chun tarraingt le chéile príomhshaineolaithe ó earnálacha éagsúla cosúil le rialtas, tionscal, neamhrialtas (NGO), acadúil agus na healaíona, chun plé ar na cúrsaí is tábhachtaí agus chun réitigh éifeachtacha a chur chun cinn. Rinneadh eagraíocht idirnáisiúnta de sa bhliain 2015 agus tá ardmheas air ar fud an domhain le fada.

Níl spás chun athbhreithniú a dhéanamh ar tuarascáil FED 2019 go léir anseo. Dá bhrí sin, dírím m’aird ar chúpla rud is suntasaí atá le foghlaim ón tuarascáil. Ach má tá fonn ort tuilleadh a fháil amach, téigh go dtí an suíomh www.weforum.org.

Is é an chéad rud a d’fhoghlaim mé ná go bhfuil an chuid is mó de na dúshláin is mó atá againn casta agus idirnáisiúnta, agus mar sin is é an comhoibriú idirnáisiúnta an cur chuige atá i réim. Ar an drochuair, tá rudaí ag fuarú idir tíortha an domhain ag an am seo, agus mar sin, tá sé an-deacair comhoibriú le chéile a chur i bhfeidhm..

Is é an dara rud a d’fhoghlaim mé ná má leanann cúrsaí ag dul an bealach céanna, beimid i dtrioblóid mhór taobh istigh de dhá bhliain déag! Ba chóir dúinn a bheith faiteach!

Deir siad sa tuarascáil go bhfuil géarchéim ag teannadh linn agus go bhfuil muid dall ar fad uirthi! Ag an am díreach a bhfuil comhoibriú as faisean, tá an gá chuige níos mó ná riamh! Seachas sin, ní bheimid in ann dul i ngleic leis na fadhbanna a chuireann muid go léir i gcontúirt.

Is é an tríú rud a d’fhoghlaim mé ná go bhfuil triuch mór ann maidir leis na cineálacha fadhbanna a mheasaimid tábhachtach le blianta anuas. Nuair a chuirim san áireamh na rioscaí is measa agus is doichí, tá an patrún an-soiléir! Tá na rioscaí timpeallachta ag méadú bliain i ndiaidh bliana, mar tá siad ag éirí i bhfad níos dóichí gach bliain nach ndéanann muid aon rud chun iad a réiteach. Sa tuarascáil is deireanaí, ba iad rioscaí timpeallachta trí de na cúig riosca is dóichí, agus ceithre cinn de na rioscaí is measa.

Is é an cheathrú rud a d’fhoghlaim mé ná gurb é an t-athrú aeráide an riosca bunúsach atá os ár gcomhair anois, agus nach bhfuil ach dhá bhliain déag againn leis an mheánteocht domhanda a choimeád faoi 1.5 ºC níos airde ná mar a bhí sa ré réamhthionsclaíoch. Tá sé 1.0 ºC níos airde cheana féin. Is mór an tábhacht a bhaineann le 0.5 ºC, maidir lena dhrochthionchar ar an aimsir agus ar an gcine daonna. Cé go mbeadh ardú de 0.5 C dona go leor, bheadh ardú fiú amháin de 2 C i bhfad níos measa fós,, mar tá an éifeacht easpónantúil! Mura ndéanfaimid aon rud, beidh ardú teocht timpeall 3 ºC faoi 2100, agus bheadh iarmhairtí tubaisteacha ag baint leis.

Tharla Comhaontú Páras ar an aeráid i 2015, inár shocraigh beagnach gach tír go gcaithfimid oibriú as lámha a chéile feasta, leis an bhfadhb seo a réiteach, agus céard iad na céimeanna atá orainn a thógáil.

Ach nuair a toghadh Trump mar Uachtarán na Stát Aontaithe, dúirt sé go dtarraingeodh sé as an gcomhaontú tábhachtach seo. Is uafásach an cinneadh é seo, mar caithfimid obair le chéile chun na torthaí a fháil,

Ach coinnigh do mhisneach fós!

Bhí slógadh agóide ag daoine óga ar fud an domhain ar Márta 15, i níos mó ná céad tír, ag cur brú ar na ceannairí polaitiúla gníomh a dhéanamh feasta faoin athrú aeráide. Tá fuinneog bheag dóchais infhoscailte againn fós, ach caithfimid go léir gníomhú anois, sula mbeidh sé ró-dhéanach!

Dea-Chleachtais Chosta Rica

by mickgb | 2019/04/24 | Current Affairs, Politics, History, Environment, Opinion

Tír an-suimiúil is ea Costa Rica i Meiriceá Láir, agus tá ceachtanna tábhachtacha le foghlaim againn ón tír iontach seo. Tá an tír dara domhanda seo beagán níos lú ná Éire, le daonra cosúil le hÉirinn.

Léiriú Gairid Staire

Nuair a tháinig Columbus i 1502, d’fháiltigh an pobal dúchais roimh na heachtrannaigh Spáinneacha go croíúil. Bhí treibheanna ansin leis na mílte bliain, agus bhí sibhialtacht ársa acu. Ar an drochuair, tar éis colíniú Spáinneach na tíre, chuaigh cuid acu ar imirce, agus tháinig an bholgach ar an gcuid is mó de na daoine a bhí fágtha, agus fuair siad bás. Bhí easpa oibrithe ina dhiaidh sin agus thug na Spáinnigh sclábhaithe Afraiceacha go Costa Rica chun an bhearna sin a líonadh. Anois, níl ach a dó, nó a trí faoin gcéad daoine ón phobal dúchais, ocht faoin gcéad de bhunadh na hAfraice, agus níos mó ná ochtó faoin gcéad de bhunadh na hEorpa. Is í an Spáinnis an teanga náisiúnta ann.

Nuair a d’éirigh Mexico amach in aghaidh na Spáinne sa bhliain 1821, rinne tíortha Mheiriceá Láir an rud céanna. Mar sin, tír neamhspleách is ea Costa Rica le beagnach dhá chéad bhliain anuas. I gcomparáid leis na tíortha eile i Meiriceá Láir, tír chobhsaí atá ann. Bhí cogadh cathartha gairid ann sa bhliain 1948, agus tar éis sin scríobhadh Bunreacht nua. D’ullmhaigh an Bunreacht sin an tír i gcomhair daonlathais láidir agus seirbhísí maithe poiblí. Sa Bhunreacht, fógraíodh deireadh leis an arm seasmhach náisiúnta! Rinneadh sin chun caiteachas ar shláinte agus ar oideachas a mhéadú! Sin cinneadh misniúil, go háirithe nuair a aithnítear gur réigiún míshocair é Meiriceá Láir. Is dócha gurb é sin dlúthchuid den chúis go bhfuil sláinte and oideachas i gCosta Rica chomh maith is atá sé, go háirithe i dtír nach bhfuil saibhir.

Rangaithe idirnáisiúnta

Tá a lán tuairiscí a chuireann tíortha an domhain i gcomparáid maidir le critéir éagsúla.

Ní iontas ar bith go ndéanann Éire go han-mhaith i mbeagnach gach tuairisc idirnáisiúnta atá ann. Is iontas é áfach go ndéanann Costa Rica go han-mhaith freisin; de ghnáth beagán níos measa ná Éire, ach i gcúpla cás, níos fearr. Is iontach é freisin go mbíonn Costa Rica níos fearr ná na Stáit Aontaithe i mbeagnach gach tuairisc. Nach aisteach go bhfuil Costa Rica ar cheann den bhfiche daonlathas iomlán (agus Éire ina measc) sa domhan, agus go bhfuil na Stáit Aontaithe i gcatagóir lochtach daonlathach. Sin as tuairisc a d’fhoilsigh ‘The Economist’ an bhliain seo caite.

Seo cúpla sampla de thuairiscí ina ndéanann Costa Rica níos fearr ná Éire agus na Stáit Aontaithe: ‘World Happiness Report 2018’ agus, ‘Happy Planet Index ‘ (tagann Costa Rica sa chéad áit, Éire in áit 48 agus na Stáit Aontaithe in áit 108). Déanann Éire níos fearr ná Costa Rica i ngach catagóir sna tuairiscí sin ach amháin sa chatagóir ‘lorg éiceolaíoch’!

Sa chatagóir sin, chuir Rialtas Costa Rica i bhfeidhm cinnteoireacht réamhghníomhach, agus b’iontach an t-eiseamláir í do thíortha eile ar fud an domhain, Éire san áireamh. Sa bhliain 1983, ní raibh ach fiche faoin gcéad den tír faoin fhoraois (tar éis trí cheathrú i 1945). Ach anois tá níos mó ná leath na tíre faoin fhoraois!

Agus tá an ceathrú cuid den tír faoi chosaint mar pháirceanna agus tearmainn náisiúnta.

Úsáideann an tír foinsí in-athnuaite le giniúint a leictreachais ar fad, beagnach, agus tá sé mar aidhm ag an Rialtas deireadh a cur le húsáid d’aon bhreoslaí iontaiseach, faoi 2050.

Comhairle

Cad iad na ceachtanna atá le foghlaim anseo?

Bhuel, tá sraith tosaíochtaí ag Rialtas Costa Rica agus cé go bhfuil sé deacair iad a chur i bhfeidhm, ag an am céanna tá siad críonna. Agus tá ‘díbhinn ghlas’ ag baint leo freisin, mar is é earnáil na turasóireachta an ceann is brabúsaí ann anois.

Tá sé an-soiléir gur rud maith do Rialtas aon tíre béim a chur ar Shláinte, Oideachas agus an Timpeallacht. Tá sé ró-éasca airgead a chur i dtreo tosaíochtaí eile, cosúil le córais chosanta, fuinneamh neamh-inathnuaite agus gnó ar an mórscála. Ach tá sé i bhfad níos fearr gníomhú ar mhaithe le Pobal agus le Tír. Tuigeann Pobal Costa Rica go maith an seanfhocal: “Is fearr an tsláinte ná an táinte”. B’fhéidir gur cóir dár Rialtas féin athchuairt a thabhairt ar an nathán gaoise seo!

Ar Bhealach a Shlánaithe!

by mickgb | 2019/04/17 | Current Affairs, International News, Politics

Buaileann na ‘Sopranos’ leis an ‘Apprentice’! B’in é an smaoineamh a bhí agam nuair a chonaic mé Michael Cohen ag tabhairt fianaise do Chomhdháil na Stát Aontaithe le déanaí. Saghas teilifís réaltachta atá ar siúl, ach ag an am céanna, tá a fhios agam gur eachtra stairiúil atá ar siúl, cosúil le cúrsaí Nixon sa seachtóidí.

D’éist mé le beagnach gach rud a tharla agus bhí cúpla rud aisteach le tabhairt faoi deara. Seo na rudaí is tábhachtaí a d’fhan liom tar éis na n-Éisteachtaí sin.

Iar-dhlíodóir an Uachtaráin Trump is ea Michael Cohen. Seo an fear a dúirt uair amháin go nglacfadh sé piléar don Uachtarán. Ach, ar chlár na mionn, ba scéal eile ar fad aige é. Rinne sé a lán rudaí a d’iarr Trump air a dhéanamh, nuair a bhí a fhios aige nach raibh siad ceart nó dlíthiúil. Agus cuirfear sa phríosún é ar feadh trí bliana dá mbarr.

Ag tús a fhianaise, leag sé síos an chaoi a mbeadh cúrsaí an chuid eile den lá, nuair a d’fhógair sé gan frapa gan taca faoin Uachtarán Trump: “Tá náire orm mar tá a fhios agam cén saghas duine é an tUasal Trump. Is ciníoch é, is cneámhaire é agus is séitéir é!” Focail thintrí ba ea iad sin, go háirithe nuair a thuigtear nach raibh sé ag caint faoi cheann feadhna ar bhuíon coirpeach, ach faoi Uachtarán Mheiriceá féin!

Thug Cohen a lán samplaí de rudaí dona ar chabhraigh sé le Trump iad a dhéanamh. Mhínigh sé a ról in a lán gníomhaíochtaí neamhcheadaithe, ó imeachtaí eastát réadach go ceannach portráid an Uachtaráin, ó litreacha bagracha faoi mharcanna an Trumpaigh ar scoil go híocaíochtaí Stormy Daniels!

D’inis sé dúinn faoi rudaí a chonaic sé á ndéanamh, agus ar chuala sé á rá ag an Uachtarán agus ag oibrí sa Teach Bán. I gcás amháin, nuair a bhí sé leis an Uachtarán ag tiomáint trí cheantar bocht i Chicago, dúirt an tUachtarán gurb iad na daoine gorma amháin a chaithfeadh a saol mar sin. I gcás eile, dúirt an tUachtarán go raibh an breithiúnas is measa ar domhan ag a mhac is sine, Donald Trump Junior. Bhí sé sin ag tagairt do chruinnithe leis na Rúisigh faoi Thúr Trump agus b’fhéidir faoi thoghchán na hUachtaránachta. I gcás eile fós, bhí a fhios roimh ré ag Trump faoi dhumpáil ríomhphost na nDaonlathach ó Wikileaks, mar chuala Cohen Trump agus Roger Stone ag caint faoi ar fón callaire cúpla lá roimh an sceitheadh sin.

Cé go bhfuil na liostaí thuas neamhiomlán, caithfidh tú a admháil nach bhfuil aon easpa eachtraí amhrasacha iontu!

Tar éis a ráiteas tosaigh, chuir Ionadaithe na Comhdhála ceisteanna ar Cohen. Dá mba Phoblachtánach Comhdhála a bhí ag cur ceisteanna, chuir sé/sí an bhéim go léir ar a phearsantacht, ag iarraidh a thaispeáint gur bhréagadóir a bhí ann, agus gur bréagadóir anois é freisin. Níor caitheadh mórán ama ag cosaint an Uachtaráin. Má ba Daonlathach Chomhdhála a bhí ann, chaith sé/sí a lán ama ag aontú le Cohen, agus ag ionsaí an Uachtaráin.

Tar éis na gceisteanna, dúirt Cohen an rud aisteach seo:

“Tá imní orm má theipeann air an toghchán a bhuachaint i 2020, nach mbeidh athrú cumhachta síochánta riamh ann agus sin an fáth ar aontaigh mé teacht os bhur gcomhair inniu.”

Bhí focail tábhachtacha le rá ag Cathaoirleach na hÉisteachta, Elijah Cummings (Daonlathach Maryland) ag an deireadh. Seo mar a dúirt sé:-

“Tá a fhios agam go raibh sé sin deacair. Tá a fhios agam go bhfuil dúshlán mór romhat. Tá a fhios agam go bhfuil tú imníoch ar son do chlainne. Ach is é seo cuid de do chinniúint. Agus tá súil againn go dtreoróidh an chuid seo de do chinniúint chuig an Michael Cohen is fearr, chuig an Donal Trump is fearr, chuig na Stáit Aontaite ís fearr, agus chuig domhan níos fearr dúinn uilig! Ó mo chroí istigh a thagann an ghuí sin. Nuair a bhímid ag damhsa leis na haingil, cuirfear an cheist, i 2019, céard a rinneamar chun a chinntiú go mbeadh ár ndaonlathas slán? Ar sheasamar ar leataobh gan tada a rá? Ar shuíomar fúinn?”

Nach cumhachtach na focail iad sin! Nach am ríthábhachtach é seo, nuair a tharlaíonn rudaí mar sin sa domhan, fiú amháin i Mheiriceá!

Tá an domhan go léir ag breathnú orainn anois, agus tá súil againn go ndéanfaimid mar ba cheart, agus mar ba chóir dúinn a dhéanamh.

« Older Entries

Next Entries »