Le linn na pandéime, chur beagnach gach tír pacáiste láidir le chéile leis a geilleagar a spreagadh agus chun tacaíocht nach beag a thabhairt dá pobal agus dá comhlachtaí, a bhí buailte go dona leis na diansrianta a bhí i bhfeidhm.  Bhí na bearta eacnamaíocha a cuireadh i bhfeidhm an-rathúil, ó thaobh an gheilleagair de, agus tháinig téarnamh geilleagair gan mhoill dá bharr sin. Ar an drochuair, tá borradh rómhór faoin ngeilleagar anois sna tíortha céanna. Má cheapann tú gur rud maith é sin, mholfainn duit athsmaoineamh a dhéanamh.

.

Tionchar An Ráta Boilsciú ar an Gheilleagar.

De ghnáth, bíonn an soláthar agus an t-éileamh ag teacht le chéile, agus bíonn praghsanna seasmhacha ar earraí dá bharr sin. Fiú amháin sa chás inmhianaithe sin, bíonn ráta boilsciú timpeall a dó faoin gcéad ann, agus ardaíonn praghsanna agus tuarastail ag timpeall an ráta sin de ghnáth.  Bíonn eacnamaithe an-sásta leis an staid sin. Ach éiríonn siad míshásta má éiríonn an ráta boilsciú ró-ard nó ró-íseal i gcomparáid leis an mbunlíne sin. Má thiteann an ráta faoi 0 faoin gcéad, éiríonn earraí níos saoire agus tosaíonn daoine ag fanacht chun iad a cheannach ar phraghsanna níos lú. Feidhmíonn sé sin mar choscán ar ghníomhaíocht gheilleagrach agus de réir a chéile cailltear poist agus buaileann cúlú eacnamaíochta an tír.  

Ar an lámh eile, má éiríonn an ráta boilsciú ró-ard, éiríonn earraí níos daoire agus tosaíonn daoine á gceannach chomh luath agus is féidir, mar tá a fhios acu go mbeidh siad níos daoire tar éis tamaill. Bíonn éileamh mór ar earraí ansin, agus mar sin bíonn an-éileamh ag comhlachtaí ar fhostaithe nua, ach chun iad a mhealladh, bíonn orthu pá níos airde a thairiscint. Ach dá bhrí sin, bíonn ar chomhlachtaí praghsanna a n-earraí a ardú. Mura ndéanfar aon rud, leanann praghsanna agus tuarastail ag ardú ceann ar cheann i mbís bhoilscitheach a théann as smacht go tapa. Tá a fhios againn go léir faoin hipearbhoilsciú a tharla sa Ghearmáin sna fichidí sa chéad seo caite, nuair a theip a hairgeadra, an Mark, go hiomlán. Ag uair amháin bhí an ráta malairte idir an Mark agus an Dollar chomh dona gur chosain sé timpeall trilliún Mark chun Dollar amháin a cheannach!  

.

Borradh Rómhór!

Tá ráta boilsciú 6.7% in Éirinn, ráta 7.5% san Aontas Eorpach (AE), agus ráta 8.5% sna Stáit Aontaithe faoi láthair. Tá na rátaí sin i bhfad ró ard, gan dabht. Mar go raibh orainn (an AE, na Stáit Aontaithe agus tíortha eile) smachtbhannaí eacnamaíochta a chur ar an Rúis le déanaí, de dheasca a hionsaí ar an Úcráin, tá praghsanna breosla agus bia ag éirí níos tapúla fós ná mar a bhí agus ní rud maith é sin.

.

Cad é le déanamh?

Is féidir rátaí úis a ardú chun smacht a chur ar an ráta boilsciú.  Tá an Cúlchiste Feidearálach sna Stáit Aontaithe, agus an Banc Ceannais Eorpach san AE, i gceannas an ráta úis is tábhachtaí. Thosaigh an Cúlchiste Feidearálach ag ardú an ráta úis i Meiriceá cheana féin agus is dócha go mbeidh siad araon ag ardú an ráta seo go dian as seo amach, ar feadh cúpla bliain, b’fhéidir. Le gach ardú sa ráta úis, laghdaítear cumhacht iasachtaíochta an phobail, agus mar sin a gcumhacht cheannaigh freisin. Nuair atá an t-éileamh tomhaltais laghdaithe, níl an brú céanna ar phraghsanna, agus tosaíonn siad ag socrú. Mar sin, de réir a chéile, tagann laghdú ar an ráta boilsciú féin, go dtí go mbíonn sé i gcóimheá arís.

Ní mór a bheith cúramach, áfach, mar tá riosca ann nuair a íslítear an ráta úis go gcothófar cúlú eacnamaíochta, agus ansin beidh fadhb eile chun dul i ngleic leis.    Tá sé deacair é sin a dhéanamh díreach i gceart, mar is rud uafásach millteanach casta é an geilleagar.

.

Comhairle?

An rud is tábhachtaí a dhéanamh i mo thuairim ná guaim a choinneáil ort féin! Tóg dóthain ama chun scrúdú a dhéanamh ar do chúrsaí airgid, agus chum plean ansin.

Ná tóg amach iasacht ar ráta athraitheach, agus má tá iasacht mar sin agat cheana féin, déan do dhícheall é a aisíocadh in iomlán, nó é a athrú go ráta seasta. Más féidir, cur srian ar do chaiteachas lánroghnach freisin.

Mar shampla, níl mé ag dul amach ag ithe chomh minic anois, agus déanaim mo mhachnamh go cúramach sula dtiomáinim aon áit.   Déanann athruithe beaga mar seo difríocht mhór thar am ar do chúrsaí airgid, gan laghdú mór ar do chaighdeán saoil!  Níl in aon ní ach seal, agus mar sin tiocfaidh rudaí i gceart arís le himeacht ama.

.

.

.

.

.

.

.

  

.

  

.

.

.

.

.

  

.

  

  

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

Anuraidh, sna Stáit Aontaithe, fuair timpeall 70,000 duine bás de bharr na ródháileoige ópóidí.   

Scéal Matthew Davidson

Bhí Matthew lán le spórt an tsaoil nuair a bhí sé óg. Ach bhí fadhb shláinte aige freisin, mar fuarthas amach go raibh neamhord téachta ar Matthew – haemaifilia. Leis an ngalar sin, d’fhéadfá bás a fháil de bharr cailleadh fola. Chomh maith leis sin, bíonn pian ainsealach ag baint leis.  Choimeád a mháthair, Karen, súil ghéar ar Matthew, de bharr a ghalair, ach seachas sin ba ghnáthbhuachaill é ag fás aníos.

Tar éis dó a chuid meánscolaíochta a chríochnú, d’fhág sé an baile agus thosaigh sé ag obair i mbialann. Ar laethanta maithe, bhíodh pearsantacht ghnaíúil aige, agus bhíodh an chraic aige lena chuid custaiméirí. Uaireanta eile, áfach, bhíodh sé tinn agus bhíodh gnáthchomharthaí an fhliú air.  Is maith a thuigeann Karen anois gurb airíonna éirí as a bhí i gceist, ach ní raibh a fhios aici ag an am.

Tharraing Matthew trioblóid air féin uair amháin nuair a ghoid sé airgead as sparáin a chomhghleacaithe sa bhialann. Ghoid sé seodra óna mháthair féin freisin, agus airgead óna chairde. Bhí sé deacair do Karen a chreidiúint a leithéid faoina mac féin, ach níorbh fhéidir léi an fhírinne sin a shéanadh.

D’ordaíodh an dochtúir pianmhúcháin do Matthew mar chóir leighis dá phian a chur air agus bhí Karen den tuairim gurb é sin cúis a andúile. Ní raibh a fhios ag na dochtúirí ag an am gur drugaí iad na pianmhúcháin ópóideacha a chothaíonn andúil an-chumhachtach, mar d’inis comhlachtaí a dhéanta (cosúil le Purdue Pharmaceutical) bréag dóibh, ag rá nach bhféadfaí éirí gafa leo!

Nuair a d’fhreastail Matthew ar chlár athshlánúcháin ó dhrugaí, chreid a mháthair go bhfaigheadh Matthew an ceann is fearr ar a fhadhb. Ach bhí Matthew i bhfáinne fí na n-andúileach, ag freastal ar chlár agus ansin ag dul ar ais ar na drugaí – arís is arís eile. Nuair a ghlac sé ródháileog hearóine bhí foireann práinnfhreagartha in ann é a tharrtháil ón mbás cúpla uair.

Ach thréig an t-ádh é faoi dheireadh agus fuair sé bás de dheasca ródháileoige hearóine. Ní raibh seans ag an leaid bocht mar bhí beagán feantanaile sa dáileog sin agus is druga an-dainséarach é feantanail, a mharaíonn na mílte duine gach bliain sa tslí chéanna.

Thosaigh Karen craobh áitiúil den eagraíocht ‘Parents of Addicted Loved Ones’ in Kentucky, ag iarraidh cabhair a thabhairt do dhaoine cosúil lena mac féin. Tar éis bás a mic, lean sí ar aghaidh ag obair go dian don eagraíocht sin, agus tá súil aici go mbeidh sí in ann beatha daoine eile a shábháil.

Dainséar in Éirinn?

Cé go bhfuil scéal Matthew iontach brónach, sin fadhb Mheiriceánach agus níl aon chúis imní againn anseo in Éirinn, an ea?

Sna hochtóidí, réab eipidéim hearóine trí cheantair bochta i mBaile Átha Cliath agus cathracha eile in Éirinn. Thug an tír neamhaird ar an bhfadhb uafásach seo go dtí na nóchaidí ach ansin bhí sé an-deacair acmhainní a fháil agus plean a chur i bhfeidhm chun smacht a fháil ar an bhfadhb.  

Ar an drochuair, tá eipidéim druga eile – cnagchócaon – ar siúl in áiteanna in Éirinn anois, Tamhlacht i mBaile Átha Cliath san áireamh.  I dtuairisc a d’eisigh tascfhórsa drugaí agus alcóil sa cheantar sin, tá an abairt seo faoin eipidéim cnagchócaoin: “ Fadhb ollmhór atá ann, agus muna dtéimid i ngleic leis láithreach bonn, beidh an eipidéim seo i bhfad níos measa ná eipidéim hearóine na hochtóidí!”

Sin tuar tubaisteach na tuairisce, gan tagairt ar bith do dhrugaí sintéiseacha! Sna Stáit Aontaithe meascann na mangairí drugaí sintéiseacha agus go háirithe feantanail isteach in ionad drugaí eile, mar tá drugaí sintéiseacha níos saoire ná drugaí atá díorthaithe ó phlandaí.  Má mheasctar an iomarca Feantanaile isteach in ionad druga eile, seans mór go marófar an t-úsáideoir. Tá feantanail 50 uair níos cumhachtaí ná hearóin, agus mar sin d’fhéadfadh a laghad agus dhá mhilleagram tú a mharú – sin an méid céanna le gráinne beag salainn!

Má tá súil agam nach dtiocfaidh meascán nimhiúil drugaí mar sin isteach ar an margadh in Éirinn, is ag brionglóid atá mé! Tiocfaidh an ghéarchéim ópóideach go hÉirinn gan dabht, agus ní mór dár rialtas a bheith réidh le tabhairt faoi chomh luath agus is féidir. Ní réiteach inghlactha dúinn é neamhaird a thabhairt don ghéarchéim cnagchócaoin atá ann cheana féin nó don ghéarchéim feantanaile a bheidh anseo luath nó mall. Thiocfadh leis an difear idir bás agus beacha a dhéanamh!

  

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

Éiginnteacht!

Ar an drochuair, tá éiginnteacht ag baint leis na tumchúrsaí Gaeilge do dhaoine fásta i 2022. Is fadhb é sin, go háirithe do dhaoine as tíortha eile a bhfuil orthu socruithe taistil a dhéanamh roimh ré. Déanann sé dhá uair chomh deacair d’eachtrannaigh freastal ar thumchúrsaí. Is dócha go bhfuil sé deacair do dhaltaí agus a dtuismitheoirí freisin, mar níl siad in ann plean deimhin a chur in áit. Mar gheall ar sin, níl aon dabht ach go mbeidh níos lú daoine ag foghlaim agus ag caint Gaeilge sna Gaeltachtaí i mbliana ná mar is iondúil. Agus is trua mhór é sin.

Calafort Ros a Mhíl

D’fhógair an Rialtas go mbeidh infheistíocht €25 milliún ar fáil chun calafort Ros a Mhíl a fhorbairt. Cé gur chuir an tAire Talmhaíochta, Bia agus Mara Charlie McConalogue an bhéim ar na deiseanna nua a thabharfaidh cé domhainfharriage ó thaobh tionscail bia mara de, bhí Cathaoirleach Bhord Údarás na Gaeltachta Anna Ní Ghallachair ag dúil go mór le hearnáil nua an fhuinnimh in-athnuaite a fhorbairt i nGaeltacht na Gaillimhe. Pé scéal é, mar a dúirt Anna Ní Ghallachair: “is fógra suntasach é seo ní amháin don Ghaeltacht ach don tír ar fad.”

Caoga bhliain ó Dhomhnach na Fola

Ní féidir aon leithscéal a dhéanamh don sléacht gan trua gan taise a rinne Paratrúpaí Arm na Breataine i nDoire 50 bliain ó shin. Mharaigh siad ceithre dhuine dhéag agus ghoin siad ceithre dhuine dhéag eile chomh maith. Dúirt Príomh-Aire na Breataine, David Cameron i 2010 go raibh an slad sin ‘unjustified and unjustifiable’, tar éis dó tuairisc Saville a léamh. Bhí sé soiléir sa tuairisc nach raibh na Paratrúpaí in aon bhaol ón lucht máirseála ar chor ar bith ar an lá a scaoil siad os cionn céad urchar leo gan cúis ar bith.

Tá sé dochreidte nach bhfuil aon duine ciontaithe fós as uafáis an lae sin.  Is iompar do-ghlactha do Rialtas na Breataine agus iad ag iarraidh bac a chur ar fhiosruithe ag baint leis na Trioblóidí, nuair ba cheart dóibh na fiosruithe céanna a bhrú ar aghaidh chomh tapa agus is féidir.

Tá na Rúisigh ag teacht!

Ghéill na Rúisigh d’iarratas Rialtas na hÉireann agus Eagraíocht Onnmhaireoirí agus Próiseálaithe Éisc na hÉireann a ndruileanna míleata a bhogadh amach laistigh de limistéar eisiach eacnamaíochta na hÉireann.  D’fhógair Aire Cosanta Chónaidhm na Rúise Sergey Shoigu go n-athlonnófar na cleachtaí míleata mar chomhartha dea-thola, ionas nach gcuirfidh siad iascairí Éireannacha i mbaol.

Go luath tar éis na fógartha sin, chonacthas aerárthaí míleata an RAF ag eitilt inár gcrios eisiach eacnamaíochta. Ní dhearna Rialtas na hÉireann gearán in éadan an ionraidh sin, mar níor chuir siad ár n-iascairí i mbaol, agus is rud maith é súil a choimeád ar na Rúisigh i gcónaí.

Is ábhar imní é nach bhfuil sé ar chumas na tíre monatóireacht a dhéanamh ar ár gcrios eisiach eacnamaíochta, gan trácht ar ár gcumas é a chosaint!

Tá Cabhlach na hÉireann ar aon mhéid le Cabhlach na hÍoslainne! Tá fadhb amháin leis sin – tá i bhfad níos mó daoine i gContae Chorcaí ná san Íoslainn!  Níl ach ocht n-ingearán inár bhfórsaí cosanta sa tír!  I dtíortha neodracha eile thart ar an méid céanna le hÉirinn, tá 61 ingearán ag an Ostair, 39 ag an Fhionlainn agus 21 ag Nua Shéalainn! Agus cé go bhfuil ingearáin na tíortha eile sin in ann éirí agus tuirlingt ar shoithí chabhlaigh, níl an cumas sin againn.

Níl aon leithscéal dúinn anois ach ár gcosaint a neartú ionas go mbeimid in ann monatóireacht a dhéanamh ar ár gcrios eisiach eacnamaíochta agus níos fearr, é a chosaint.

.

Boris i dtrioblóid

Bréagadóir cruthanta is ea príomh-Aire na Breataine, Boris Johnson, agus tá níos mór fianaise ag teacht leis gach lá, grianghraif san áireamh. Nuair a tháinig tuarascáil Sue Gray amach, faoi na hócáidí sóisialta i Sráid Downing le linn na dianghlasála, chuir sé sin tairne eile ina chónra. Dúirt an tuarascáil go raibh sé deacair aon leithscéal a dhéanamh mar gheall ar na cóisirí sin, agus neamhaird ag na baill ar na srianta a bhí i bhfeidhm. Ba é tátal na tuarascála gur teip mhór a bhí ann, ó thaobh na ceannaireachta de i Sráid Downing. Níor scaoil Boris a ghreim ar an gcumhacht fós, ach tá an brú air ag méadú, agus b’fhéidir go mbeidh vóta rún mímhuiníne ina choinne sula i bhfad, agus go mbeidh air éirigh as ansin – feicfimid!

Is dóigh liom gurb é sin é don tseachtain seo!

.

.