Nuair a chonaic tú an teideal ‘Pairceanna na Glas’, b’fhéidir gur rith sé leat go raibh an ceann caillte agam ar fad, agus mé ag fánaíocht thart Meiriceá gan aird ar aon rud agam! Nó b’fhéidir go bhfuil tú ar an eolas gurb é sin an t-ainm atá tugtha ar eastát nua tithíochta sa Daingean i gContae Chiarraí. Ach iontas na n-iontas, cé chomh dona is atá an botún sin, tá níos measa fós ag baint leis an scéal seo. Ach fillfimid ar sin níos déanaí.

.

Níl aon dabht, ach is uafás amach is amach é ‘Pairceanna na Glas’ mar ainm, go háirithe i lár ceantar Gaeltachta. Cad is brí leis? Bhuel, sin í an fhadhb! Meascán mearaí de litreacha gan chiall atá ann, i ndáiríre. Rinne mé obair bleachtaireachta agus ceapaim go bhfuil a fhios agam foinse an uafáis seo! B’fhéidir gur chuimhin leat gur tharla rudaí eile cosúil leis sin ó am go ham san am atá caite. Mar shampla, bhí conspóid mhór ann cúpla bhliain ó shin, mar gheall ar shuíomh idirlín Chomhairle Contae Chorcaí! Mhaígh siad nach raibh na hacmhainní acu duine a fháil chun aistriúchán a dhéanamh, agus mar sin gur úsáid siad Google Translate chun é a dhéanamh mar ‘réiteach sealadach’ a chur in áit. Níor ghlac an Coimisinéir Teanga Rónán Ó Domhnaill leis an leithscéal, agus d’admhaigh an Chomhairle faoi dheireadh gur réiteach inghlactha a bhí ann, agus gur sháraigh siad a ndualgas leis an gcur chuige sin.

.

Ar aon nós, ag smaoineamh siar ar uafáis eile mar sin, rith sé liom go mb’fhéidir go raibh baint éigin ag Google Translate leis an uafás is déanaí! Mar sin, rinne mé cúpla turgnamh mé féin agus, mar a bhainfeá smeach, bhí an freagra agam. Níl mórán dabht ach gur chuir duine isteach ‘pairceanna na glas’ i Google Translate ar thaobh amháin, agus ansin tháinig na focail ‘Green Parks’ amach ar an taobh eile. Bain triail as mura gcreideann tú é sin! Má tá ceacht amháin ann, is é sin ná: Ná bíodh muinín agat i nGoogle Translate mar níl ann ach sop in áit na scuaibe! Tá ceacht eile ann freisin: Mura bhfuil Gaeilge agat, ná déan rud mar sin sa chéad áit!

.

Ar dtús, ní raibh rún ag Comhairle Contae Chiarraí an t-ainm a athrú. Ach bhí an pobal ar an daoraí faoi le fada, agus nuair a mhol na Comhairleoirí Gaeltachta Breandán Fitzgerald (FF) agus Séamus Cosaí Mac Gearailt (FG) rún éigeandála chun an fhadhb a réiteach, ritheadh an rún. Mar sin, anois tá Príomhoifigeach Feidhmiúcháin na Comhairle, Moira Murrell agus Clúid (forbróirí an eastáit) ag obair as lámha a chéile chun an t-ainm a athrú. Dúirt Moira Murrell go mbeadh sí ag obair ar phróiseas chun fadhbanna mar sin a sheachaint as seo amach. Tá an Teachta Dála de chuid Sinn Féin, Pa Daly, ar buile faoin eachtra seo, agus i dteagmháil le Comhairle Contae Chiarraí faoin ábhar freisin.

.

Ach conas a d’fhéadfadh rud uafásach mar sin a tharla sa chéad áit? Rinne ailtire an eastáit moltaí mar gheall ar ainm an eastáit, agus roghnaigh Comhairle Contae Chiarraí ‘Pairceanna na Glas’. Tá sé soiléir nach bhfuil inniúlacht sa Ghaeilge ag aon duine a bhfaca an moladh sin, ach in ainneoin sin, glacadh leis gan ceist ar bith. Cá raibh an Gaeilgeoir sa phróiseas? Bhuel, maítear nach bhfuil aon Oifigeach Pleanála Teanga i gContae Chiarraí faoi láthair, agus tá an post le líonadh. D’iarr Comhairleoir Cosaí Fitzgerald ar an gComhairle an post a líonadh. Caithfidh mé a admháil go bhfuil mé beagáinín trína chéile, mar cheap mé gurb é an Rúiseach, Victor Bayda, an t-oifigeach pleanála teanga in Uíbh Ráthach, agus gurb é John Prendergast an t-oifigeach pleanála teanga i gCorca Dhuibhne – an bhfuil an bheirt acu tar éis éirí as a bpoist le déanaí? Ar aon nós, sin scéal eile le lá eile!

.

Agus céard faoin mBrainse Logainmneacha – ceapaim go mbeidís sásta cabhrú i gcás mar seo, agus tá saineolas cuí acu, gan dabht? Tá sé ríshoiléir nach bhfuair Comhairle Contae Chiarraí a chomhairle.

.

Is é bun agus barr an scéil nár chomhlíon Comhairle Contae Chiarraí a ndualgas ar chor ar bith, agus níl ach leithscéalta acu anois. Cé go ndúirt siad nach dtarlódh a leithéid arís, ní shlogfainn é sin gan chogaint!

.

Gheall mé níos luaithe go n-inseoinn duit faoi bhotún níos measa. Maidir le sé cinn den 20 teach san eastát, is gá Gaeilge a bheith ar chumas na gceannaitheoirí. Is i mBéarla a rinneadh an measúnú sin! Nach bhfuil sé sin níos measa fós ná ‘Pairceanna na Glas’? Is cíoradh do lá eile é sin!

Scríobh mé cúpla alt i lár na bliana seo caite ag déanamh plé ar Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003 agus Bille na dTeangacha Oifigiúla (Leasú) 2019.  Dar le treoirlínte an Rialtais féin: “Is iad cuspóirí ginearálta an Achta (2003) úsáid na Gaeilge a chur chun cinn chun críoch oifigiúil sa stát, dualgais na gcomhlachtaí poiblí i leith theangacha oifigiúla an stáit a leagan amach agus Oifig an Choimisinéara Teanga a bhunú.”  Mar go raibh forálacha an Achta lag go leor, thosaigh obair chun an tAcht a neartú i 2011 agus lean sé ar aghaidh i dtreallanna agus faoi dheireadh, in 2019, foilsíodh an bille féin. Tá sprioc sa bhille go mbeadh 20% d’earcaithe nua sa tseirbhís phoiblí ina gcainteoirí Gaeilge, agus chinnteofaí gur trí Ghaeilge a dhéanfadh gach oifig phoiblí sa Ghaeltacht a cuid gnó.  Is í an fhadhb a bhí agam leis sin ná nach raibh aon sprioc-amanna nó seicphointí ag baint leis na spriocanna, agus ní raibh éinne freagrach astu ach an oiread.

Ar réitigh ár Rialtas na fadhbanna sin? Bhuel, cé go raibh geallta ag an Rialtas agus airí na Gaeltachta go n-achtófar an bille in 2019, ní achtófar! Moilleadóireacht agus tuilleadh moilleadóireacht a deirim. Ní briathra a dhearbhaíonn ach gníomh! Tá cúpla duine ag cur brú ar an Rialtas agus ar Aire Stáit na Gaeltachta Jack Chambers, agus tá meas mór agam orthu. Tá mórán le rá ar an ábhar ag an Teachta Dála Neamhspleách Catherine Connolly, agus níl aon dabht ach go ndearna sí a pointe go neamhbhalbh le déanaí, nuair a dúirt sí sa Dáil: “An bhearna is mó a fheicim ná nach bhfuil aitheantas ar bith tugtha agaibhse, an Rialtas seo ná ag an Rialtas cheana, go bhfuil géarchéim i gceist ó thaobh na nGaeltachtaí de agus ó thaobh na Gaeilge de. Is gá aitheantas a thabhairt don ghéarchéim seo, cosúil leis an Covid. Bhí orainn aitheantas a thabhairt dó. Bhí orainn an víreas a ainmniú. Tá teipthe oraibh an fhadhb anseo a aithint agus is bearna ollmhór í sin.  Tá gá le bearta práinneacha chun dul i ngleic leis an ngéarchéim atá ann sa Ghaeilge agus sna Gaeltachtaí ar fud na tíre.” Aontaím go huile agus go hiomlán léi. Tá sé in am beart a dhéanamh anois gan a thuilleadh moille nó beidh sé ródhéanach. Tá go leor leasaithe réasúnta sa Bhille atá á mholadh, ach mar sin féin bhí níos mó ná 90 leasú (as 308 leasú in iomlán atá sa Bhille) dícheadaithe ag Oifig na mBillí. Agus an rud is aistí dom faoi sin– ní raibh aon ról ag Aire Stáit na Gaeltachta Jack Chambers i ndícheadú na 90 leasú sin. I mo thuairim, ní raibh Jack Chambers ag comhlíonadh a ndualgais mar Aire Stáit na Gaeltachta, agus ní shílim go bhfuil sé seo inghlactha!

Labhair Aengus Ó’Snodaigh (urlabhraí Gaeilge Shinn Féin agus Cathaoirleach Choiste Oireachtais na Gaeilge) amach ar son na Gaeilge gan scáth ná faitíos sa Dáil freisin. Dúirt sé go raibh baol ann nach mbeadh de thoradh ar an mbille teanga nua ach tuilleadh daoine sa tseirbhís phoiblí nach bhfuil de Ghaeilge acu ach ‘Dia Duit’. Is é a bhí i gceist ná an chiall ag baint leis an téarma ‘inniúlacht sa Ghaeilge’. Mhol Sinn Féin caighdeán TEG B2 a úsáid mar chritéir inniúlachta sa Ghaeilge. Ach dhiúltaigh Aire Stáit Jack Chambers don mhíniú sin agus don leasú ag baint leis, a bhfuil sé mar phríomhchuspóir aige a chinntiú go mbeidh 20% d’earcaigh nua na seirbhíse poiblí ina nGaeilgeoirí faoin mbliain 2030. Dúirt sé go mbeadh sé sásta filleadh ar an ábhar ag ‘céim na tuarascála’, a tharlódh níos déanaí sa phróiseas. Ach dúirt an Teachta Dála de chuid Fhianna Fáil, Éamon Ó’Cúiv go bhfuil ceist na hinniúlachta i gcroílár an bhille. Dúirt sé freisin mura ndéanfaí an inniúlacht sin a shainmhíniú go soiléir, go ndéarfaí amach go mbeadh 20% d’earcaigh nua ina nGaeilgeoirí nach mbeadh Gaeilge acu! D’aontaigh Catherine Connolly gurb í ceist na hinniúlachta an cheist is bunúsaí den bhille.

Agus mo thuairimse?  Cuireann an scéal seo i gcuimhne dom Néaró agus é ag fidléireacht fad a bhí an Róimh ina thimpeall á loscadh. Sa chás seo, tá an Rialtas (agus go háirithe Aire Stáit na Gaeltachta Jack Chambers) ag casadh ceoil agus an Ghaeilge á dó. Níl aon dabht ach gur gá gníomhú go práinneach, bille láidir a chur i bhfeidhm agus stad a chur láithreach leis an bpleidhcíocht agus an díospóireacht atá ar siúl sa Dáil!

.

.

.

.

.