Polaitíocht | I mBéal an Phobail

Teicneolaíocht agus Polaitíocht

by mickgb | 2020/06/24 | Science and Technology, Politics

Scríobh mé alt le déanaí ar theacht chun cinn na heite deise ailtéarnaí atá ag tarlú in a lán tíortha faoi láthair, na Stáit Aontaithe san áireamh. Idir deireadh an Dara Cogadh Domhanda agus timpeall 2005, bhí tréimhse fhada againn ina raibh síocháin i dtaca le holc – ré óir an daonlathais. Tar éis sin, thosaigh roinnt mhaith tíortha ar an mbealach i dtreo údarásaíochais, agus níl an turas sin críochnaithe fós, is dócha. Tarraingíonn na hathruithe suntasacha sin ceist mhór bhunúsach – cad ba chúis leo? Sa cholún seo, iarrfaidh mé an cheist chasta sin a fhreagairt.

Tar éis rugadh an iPhone sa bhliain 2007, ní raibh an domhan mar an gcéanna arís, mar d’athraigh an fón cliste sin an tslí ina maireann muid. Tá beagnach gach rud ar bharr ár méara sa lá atá inniu ann, an nuacht san áireamh, agus an t-idirlíon ar fáil dúinn an t-am go léir. Bíonn ár laethanta faoi shíor-ionsaí gan sos ag brúfhógraí i mbun cogaíochta ag lorg ár n-airde. Mar sin, is minic a mbíonn muid trí chéile, agus an iomarca eolais ag briseadh isteach orainn.

Cé go gceapfá nach mbaineann an dá rud thuasluaite le chéile, ní haon timpiste é gur mhéadaigh na hathruithe i dtreo údarásaíochas tar éis teacht an fhóin cliste, i mo thuairim. Toisc nach bhfuil an t-am againn smaoineamh go domhain faoin na rabhartaí eolais atá ag teacht isteach, in ionad sin úsáidimid ár n-iomas. “Cén dochar? Cé chuma?” An ea?

Scríobh mé alt tamaill ó shin ag caint faoi bheirt eolaithe sóisialta, Amos Tversky agus Daniel Kahneman. Fuair siad amach go bhfuil lochtanna nádúrtha orainn nuair a dhéanaimid breithiúnais nó tuar – ‘claonadh cognaíoch’ a bhaist siad air. Scríobh Kahneman leabhar iontach darb ainm ‘Thinking, Fast and Slow’, agus molaim go hard é. Deir sé sa leabhar sin go bhfuil an t-iomas an-úsáideach nuair atá bagairt práinneach ann (mar shampla, leon sa tóir ort!), gan an t-am agat a bheith ag smaoineamh roimh rud éigin a dhéanamh. Is córas fabhtach é sin, áfach, agus tá an réasúnaíocht i bhfad níos sofaisticiúla, níos cumhachtaí agus níos cirte ná an t-iomas. Nuair a bhíonn strus orainn, úsáidimid ár n-iomas in ionad na réasúnaíochta, ag déanamh dóighe dá mbarúil. Tagann claonadh cognaíoch agus go háirithe claontacht dearbhaithe isteach sa scéal ansin nuair atá iomas i gceist.

Le claontacht dearbhaithe, déanfaimid faisnéis a chuardach, a léirmhíniú, a fhabhar, agus a thabhairt chun cuimhne a dhearbhaíonn ár gcreideamh atá ann cheana féin. Sin an rud a tharlaíonn nuair a bhíonn muid báite le heolas an t-am go léir. Toisc go mothaíonn daoine faoi bhrú, ní dhéanann siad taighde ar fhoinsí an t-eolas, chun idirdhealú a dhéanamh idir foinsí iontaofa agus foinsí neamhiontaofa. Ansin, glacann siad na scéalta a dhearbhaíonn a gcreideamh, agus diúltaíonn siad scéalta eile, beag beann ar an fhírinne!

Tá sé i bhfad níos measa ná sin fós, mar fhormhór an ama déanann algartaim na cinntí faoi céard a thaispeánfar duit, go háirithe ar na meáin sóisialta! Taispeántar duit an nuacht agus an t-eolas is ansa leat, ag iarraidh tú a choimeád ar líne chomh fada agus is féidir, mar ansin tá deis ann níos mó fógraí a thaispeáint duit, agus is é fógraíocht an rud a shaothraíonn airgid ar an idirlíon. Ach, is cineál claontacht dearbhaithe é sin freisin, bunaithe ar na rudaí a dhéanann tú ar an idirlíon, go háirithe in áiteanna cosúil le Google agus Facebook. Ní rud maith é sin, agus tá téarmaí speisialta ann as Béarla cosúil le ‘filter bubble’ agus ‘echo chamber’ ag baint le tionchar na halgartaim sin orainn.

Úsáideann grúpaí éagsúla an t-idirlíon – go háirithe na meán sóisialta – mar arm, chun tionchar a imirt ar dhaoine, ar mhaithe leo féin. Mar sin, tá siad in ann cuir isteach ar an bpróiseas polaitiúil. Sa tslí sin, tá naimhde an domhain thiar ar iarraidh ár ndaonlathais a dhíchobhsú, agus tá na torthaí le feiceáil go soiléir, go háirithe sna Stáit Aontaithe.

Ach níl aon tír slán sábháilte ó ionsaithe mar sin, agus ní foláir dúinn go léir aghaidh a thabhairt ar an mbagairt mhór seo, sula mbeidh sé ródhéanach. Cad is féidir linn a dhéanamh? Bhuel, sin scéal eile do cholún eile.

Scéal Mháire Ní Mhealláin!

by mickgb | 2020/04/15 | Current Affairs, Politics, History, Opinion

Mar is eol duit, thug Uachtarán na Stáit Aontaithe, Donald Trump, ‘Víreas na Síne’ mar ainm ar an gCoróinvíreas ar dtús. Stad sé an cleachtadh sin tar éis glao gutháin le hUachtarán na Síne, Xi Jinping. Tá cumhacht speisialta ag focail, go háirithe na focail a úsáideann Uachtarán na Stáit Aontaithe i lár géarchéime mar seo. Ba cheart don ár gceannairí sampla a thabhairt dúinn go léir maidir leis an mbealach is fearr déileáil leis. Caithfimid go léir a bheith go dubh i gcoinne an chiníochais an t-am ar fad. Ach is cúis díomá é go méadaíonn an ciníochas aon uair a tharlaíonn pandéim.

Le déanaí, rinneadh ionsaí danartha i Londain ar Jonathan Mok, mac léinn ó Singeapór. Gabhadh beirt dhéagóirí as an tromionsaí. Dar le Jonathan, bhí fearg ar a ionsaitheoirí agus dúirt ceann acu leis “Ní theastaíonn uaim do Choróinvíreas a bheith inár dtír.”

Meascann an tseineafóibe sin le polaitíocht freisin, agus tá tú in ann é sin a fheiceáil san Eoraip in iompar náireach páirtithe na heite deise. San Iodáil, chuir Matteo Salvini (ceannaire páirtí na heite deise darb ainm ‘Lega Nord’) an milleán ar lucht iarrtha tearmainn ón Afraic, ag rá gur thug siad an Coróinvíreas isteach sa tír, agus ag moladh a dteorainneacha a dhúnadh chun iad a choimeád lasmuigh den tír. Bhí sé mícheart an milleán a chur ar na daoine bochta sin agus níl aon fhianaise ann a thacódh leis an áitiú sin. Anois, tá teorainneacha dúnta ag beagnach gach tír, ach ní dhearnadar an cinneadh sin ar chúis chiníochais, ach chun scaipeadh an víris a mhoilliú.

Is é an príomhrud anseo ná go bhfuil dualgas orainn go léir ní amháin an víreas fisiciúil a troideadh, ach an víreas intinne a thagann leis a troideadh freisin. Is é an téarma a úsáideann an Eagraíocht Dhomhanda Sláinte (EDS) ar an víreas intinne seo ná ‘Stiogma’, a tharlaíonn nuair a chreidtear nach bhfuil duine nó grúpa daoine chomh maith leat féin. I gcónaí, eascraíonn leithcheal as an dearcadh sin, nuair a bhíonn deis ann. Ní mór dúinn bheith i gcónaí ar ár n-aire ar mhéadú an leithcheala sin, go háirithe in amanna mar seo nuair atá géarchéim ar siúl.

Dúirt Ardstiúrthóir an EDS é seo faoi: “Déanta na fírinne, tá Stiogma níos contúirtí ná an (Coróin)víreas féin!” Nach bhfuil an ceart aige agus nach trua mhór é nach bhfuil muid in ann deireadh a chur leis an víreas intinne sin, an Stiogma!

Ba cheart go bhféadaimis mar Éireannaigh, an Stiogma seo agus a iarmhairtí tubaisteacha a thuiscint níos éasca, mar bhíomar féin in áit na leathphingine ní rófhada ó shin. Tá scéal beag ábhartha agam chun é sin a chur i gcuimhne dúinn.

Rugadh agus tógadh Máire Ní Mhealláin i gCorr Chríochach, i gContae Thír Eoghain sa bhliain 1869. Chuaigh sí go Nua Eabhrac i 1883. Fuair sí obair mar chailín aimsire, agus níos déanaí mar chócaire. Bhí seacht bpost aici mar chócaire thar thréimhse seacht mbliana. Sa phost deireanach, fuair seisear duine bás ó fhiabhras tíofóideach, agus d’fhostaigh an teaghlach imscrúdaitheoir eipidéimeolaíochta chun a dhéanamh amach céard a bhí ar siúl. Nuair a d’fhiosraigh an t-imscrúdaitheoir an scéal, fuair sé amach gur fhág Máire léirscrios tíofóidigh ina diaidh, i ngach áit ar oibrigh sí mar chócaire. B’éigean di tástáil a dhéanamh, agus fuarthas toradh deimhneach le haghaidh tíofóideach.

Coimeádadh ar leithlis í ansin ar feadh dhá bhliain ach tar éis í a bheith ag obair mar chócaire arís, fuair daoine eile an galar uaithi. Cuireadh ar ais ar leithlis í an chuid eile dá saol (23 bliana).

Cé gur aimsíodh na mílte iompróirí sláintiúil tar éis sin, ní bhfuair aon duine eile droch-cháil cosúil le Máire, agus níor choimeádadh ar leithlis aon duine eile in éadan a thola.

Cén fáth nach bhfuair Máire cothrom na Féinne? Stiogma – Bean bhocht Chaitliceach as Éirinn a bhí inti, agus ag an am sin i Meiriceá, sin ceithre stiogma! Nuair a tháinig sé amach gur scaip sí an tíofóideach, tháinig an leithcheal amach ansin! Chuir an ‘Journal of the American Medical Association’ an tarcaisne i gceann na héagóra, nuair a thug siad an ‘leasainm ‘Typhoid Mary’ uirthi!

Scéal forálach é seo dúinn go léir go gcaithfimid troid in aghaidh galair uafásaigh an leithcheala i gcónaí, go háirithe nuair a bhíonn rudaí bunoscionn. Táimid ag déanamh go maith in Éirinn óna thaobh sin de agus ag tabhairt sampla maith do thíortha eile. Ba cheart dúinn go léir a bheith bródúil as sin!

Fírinne nó Finscéal!

by mickgb | 2019/12/11 | Short stories, Politics

Baineadh siar asam le déanaí agus mé ag geabaireacht le mo dhlúthchara, fear a thugtar ‘Saineolaí Steve’ air. Fear iontach ábalta atá ann gan cheist. Ollamh is ea é atá mar chathaoirleach sa Roinn Eolaíocht Pholaitiúil in Ollscoil cháiliúil. Ag an am céanna, sárcheoltóir is ea é, a sheinneann giotár leictreach i mbanna ceoil atá aithne mhaith ag muintir na háite air. Chomh maith leis sin, is lúthchleasaí amaitéarach é, a ghlacann páirt i maratóin agus rásaí seasmhachta. Múineann sé rang rothair aclaíochta sa spórtlann áitiúil freisin, agus freastalaím ar a rang cúpla uair gach seachtain. Chuir mé aithne air sa rang sin, agus sula i bhfad d’fhás dlúthchairdeas eadrainn, mar bhí suim againn sna rudaí céanna. Tá meas mór agam ar an bhfear seo, go háirithe mar is duine umhal é, in ainneoin cé chomh cumasach is atá sé. Agus nuair a chuireann sé a thuairim in iúl, éisteann daoine. Ar aon nós, agus muid ag déanamh dreas comhrá tar éis a rang, chuir mé ceist air.

‘Cad a cheapann tú faoi na éisteachtaí táinsimh a bhí ar súil ar an teilifís?’ a d’fhiafraigh mé de. Go tobann, tháinig féachaint dháiríre ina ghnúis. Tháinig sé níos cóngaraí dom ansin agus labhair sé iontach íseal.

‘I ndáiríre, ní raibh sé ach b’fhéidir coicís ó shin nuair a cheap mé go raibh tábhacht ag baint leis an fhírinne sa pholaitíocht, go háirithe sna Stáit Aontaithe. Agus mar sin, cheap mé go seasfadh fíricí na héisteachtaí leo féin, agus go dtabharfaidís an chúbláil a bhí ar siúl chun solais, ionas go mbeadh comhaontú idir na Poblachtaí agus na Daonlathaithe go raibh sé ceart an tUachtarán Trump a tháinsimh agus é a chur as post. Bhí mé ag brionglóideach!’ Stad sé ag caint, lig sé osna mhór agus tharraing sé anáil dhomhain sular lean sé ar aghaidh.

‘Agus ansin, chonaic mé an solas.’ Stad sé le dul i gcion orm, is dócha. B’éigean dom rud a rá.

‘Lean ar aghaidh anois, tá cluas le héisteacht orm!’ a dúirt mé, go mífhoighneach.

‘Bhuel, mar a dúirt mé, chonaic mé an solas. Tá an finscéal tar éis éirí níos tábhachtaí ná an fíorscéal. Agus scríobhann iad i gcumhacht an finscéal, agus creideann a lán daoine é. Ach nuair a tharlaíonn sé sin sa réimse polaitíochta, tá sé an-dainséarach ar fad. Agus sin é mo thuairimse!’ D’fháisc sé a lámh ar mo ghualainn ansin, agus bhí sé ar tí imeacht. Ach ní raibh mé sásta fós.

‘A Steve, tuigim céard atá á rá agat, agus aontaím leat go hiomlán. Cén fáth nár tharla an teip pholaitiúil uafásach níos luaithe – bhí an córas polaitiúil céanna ann le fada?’

‘Ceist mhaith é sin, a chara. Cé go bhfuil an córas céanna ann, níl an timpeallacht pholaitiúil chéanna ann anois. Mar shampla, tá athruithe móra tagtha ar an déimeagrafach sa daonáireamh. Agus ná déan dearmad ar an idirlíon– áit ina bhfuil an fíorscéal fite fuaite leis an bhfinscéal. De bharr na timpeallachta nua atá againn anois, tá brú nua ar an gcóras freisin.’ Bhí sé ag éirí beagán mífhoighneach, is dócha, agus chuir sé gothaí imeachta air féin.

‘Gabh mo leithscéal, ach tá ceist amháin eile agam, má tá an t-am agat?’ agus d’fhéach mé air go himpíoch.

‘Caithfidh mé imeacht laistigh de cúig nóiméad – lean ar aghaidh mar sin!’ ar sé go grod.

‘An bhfuil na Stáit Aontaithe críochnaithe, mar sin, an gceapann tú?’ arsa mise.

‘An gceapann tú gur fáidh mé anois? Níl liathróid chriostail agam. Ach é sin ráite, tá tuairim agam. Dá fhad an lá tagann an tráthnóna, mar a deir an seanfhocal, agus ceapaim go bhfuil sé mar sin do na Stáit Aontaithe freisin. Tá sórt cothrom míshuaimhneach anois idir an eite dheas agus an eite chlé, ach tá an eite chlé ag méadú. Tá na Poblachtaigh ag streachailt leis an mbás anois, agus déanfaidh siad aon rud chun a gcumhacht a choimeád sula mbeidh sé ródhéanach. Ach teipfidh orthu, i mo thuairim. Agus mar sin, níl na Stáit Aontaithe críochnaithe, ach tá na Poblachtaigh críochnaithe, mura n–athróidh siad a gcóras creidimh. Agus sin é mo thuairim.’

Agus leis sin, chas sé timpeall agus bhí sé imithe! Thug an plé sin ábhar machnaimh dom, gan dabht!

Imircigh- na firicí loma!

by mickgb | 2019/08/07 | Current Affairs, Politics, Opinion

Sa lá atá inniu ann, príomhábhar díospóireachta is ea an imirce. Ar an drochuair, tá a lán míthuairimí á scaipeadh. Tá sé an-éasca iad a ghlacadh gan smaoineamh, ach tá sé i bhfad níos fearr a bheith eolach roimh iad a chreidiúint. Is é an cuspóir atá agam anseo ná na bunfhiricí den ábhar tábhachtach seo a chur i láthair. Ansin, beidh tú in ann cinntí a dhéanamh atá bunaithe ar an réasún agus ní hamháin do chuid mhothúchán.

Is féidir idirdhealú a dhéanamh idir cineálacha éagsúla inimircigh agus eisimircigh, mar níl siad go léir mar an gcéanna. Tar éis sin, tá sé úsáideach na meastachán a scrúdu, ar an dá thaobh de (inimirce agus eisimirce). Geallaimse duit go mbeidh ionadh an domhan ort!

Cineálacha imircigh!

Imircigh dleathach:

Fuair na daoine seo cead ó tír eile a bheith mar cónaitheoirí ann. Tá cead dleathach acu jabanna a fháil agus líontais sóisialta a bheith acu freisin. De ghnáth, nuair a bhíonn easpa oibrithe cáilithe ag tír amháin, faigheann siad na hoibrithe ó tíortha eile. Tá an lucht oibre seo an-tábhachtach do eacnamaíocht na tíre nua, agus taispeánann taighde daoneolas gur tairbhe iad don tír nua freisin.

Imircigh mídhleathach:

Téann an lucht seo isteach i dtíortha eile gan cead, ag lorg deiseanna fostaíochta an chuid is mó den am. Níl siad i mbaol báis ina máthairtír.

Dídeanaithe agus lucht iarrtha tearmainn:

Catagóirí specialta iad seo, faoi Airteagal a haon sa Coinbhinsiún na Ginéive (1951) agus Prótacal na Ginéive (1967). De réir an airteagail seo, tá cosaint dleathach ag dídeanaithe mar atá sonraithe, agus níl cead ag aon tír dídeanaí a dhíbirt ar ais go dtí a mháthairtír. Ar an drochuair, níl aon comhaontú idirnáisiúnta maidir le cá mbeidh cónaí orthu fadtéarmach. Níos measa fós, caithfidh rialtas na tíre nua cinneadh a dhéanamh ar daoine atá ag iarraidh tearmann maidir leis a stádas dídeanaithe, agus nuair atá siad ag fanacht le cinneadh (ar an meán tógann sé beagnach dhá bhliain), caithfidh an rialtas bia agus dídean a chur ar fail dóibh. Dúshlán nach beag é sin féin, gan trácht ar cad a dhéanfar tar éis an próiceas faofa!

Peirspictíocht an Réasúnachais!

Tá sé an-úsáideach imircigh a roinnt idir dhá saghas, inimircigh (daoine ag teach isteach) agus eisimircigh (daoine ag dul amach).

Imircigh dleathach:

Tá thart ar 600K inimircigh in Éirinn – dhá thrian as an AE, agus trian as tíortha eile.

Gan daoine sa Tuaisceart agus sa Bhreatain Mhóra a chur san áireamh, tá thart ar 1.5 milliún saoránaigh Éireannaigh thar lear, a rugadh iad féin nó a thuismitheoirí in Éireann.

Imircigh mídhleathach:

Meastar go bhfuil idir 20K agus 30K inimircigh mídhleathacha in Éirinn. Meastar go bhfuil idir 30K agus 50K Éireannaigh mídhleathacha fiú amháin sna Stáit Aontaithe!

Dídeanaithe agus lucht iarrtha tearmainn:

Tá thart ar 6,000 lucht iarrtha tearmainn ina gcónaí i sólathar díreach in Éireann, agus rinneadh thart ar 1,000 dídeanaithe a athlonnú in Éirinn.

Cé nach raibh téarmaí oifigiúl in úsáid idir 1845 agus 1855, chuaigh thart ar 1.5 milliún Éireannaigh thar lear le linn na blianta sin, go príomhá go Meiriceá Thuaidh, de thoradh an Gorta Mór. Ó shin i leith, tá an t-ádh dearg orainn go n-éirí go maith leis ár dtír, agus nach raibh aon gá dúinn éalú ó géarleanúint.

Clabhsúr

Seachas an catagóir specialta dídeanaithe agus lucht iarrtha tearmainn, tá rud mór a sheasann amach, agus is é sin an neamhchoithroime idir imircigh anseo in Éirinn agus eisimircigh Éireannaigh thar lear. Níl aon argóint ach go bhfuil idir dhá agus a thrí oiread Éireannaigh thar lear ná eachtrannaigh in Éireann, is cuma dleathach nó mídhleathach. Mar sin, ar an iomlán, caithfidh tú glacadh go dtógann Éireannaigh níos mó jabanna agus ar ndóigh, liúntas sa domhan ná mar a dtugann siad.

Maidir le dídeanaithe agus lucht iarrtha tearmainn, tá dualgas orainn a chomhlíonadh anseo, agus ag an am seo, déanta na fírinne, níl muid ag déanamh an oiread a gheallamar. Níl an dara rogha ag na créatúir sa chatagóir seo, agus tá orainn ár ndualgas a dhéanamh. Is trua mór é go bhfuil olc ar daoine áirithe leis na dídeanaithe agus lucht iarrtha tearmainn, agus insíonn an dóigh a gcaithimid le daoine mar seo atá ar lagchuidiú, cén sort sochaí atá againn.

Is í seo an tír a chuireann fáilte chroíúil roimh gach turasóir a thagann anseo. Nach bhfuil sé thar am fiú amháin fáilte bheag a chur roimh na himircigh a tháinig anseo agus iad i gátar!

Laoch Ciúin na hÉireann!

by mickgb | 2019/07/31 | Politics, History

Nuair a bhí Éire in ísle brí ina aonar go hiomlán agus leochaileach ar imeall na hEorpa, sheas ach duine amháin, Richard Hayes, idir Éire agus Ghearmáin na Naitsithe. Is í Éire tairseach an Atlantaigh, agus bhí sí an-tábhachtach mar líne soláthair idir na Stáit Aontaithe agus an Bhreatain Mhór. Dúirt Stiúrthóir Fáisnéise (le linn an Dara Chogaidh Domhanda), Dan Bryan, go raibh bagairt mór go gcothódh cumhacht iasachta dea-chaidreamh leis an IRA, agus mura bpléifeadh an Rialtas go práinneach leis, go dtosódh siad ag oibriú sa tír faoi rún. Is é a bhí ag teastáil ag Bryan ná go mbeadh a rannóg, darb ainm G2 (cosúil le MI5) in ann gníomhairí rúnda a aimsiú.

Le linn blianta an chogaidh, tháinig na spiairí Naitsithe go hÉireann as éadan a chéile. Bhí an-suim ag an Abwehr (rannóg fáisnéise na Gearmáine) in Éirinn, go bunúsach mar plean stráitéiseach chun an bonn a bhaint ón Ríocht Aontaithe. Cheap an Abwehr go raibh an IRA go láidir agus go mbeadh siad in ann é a úsáid in aghaidh na Ríochta Aontaithe. Chum an IRA agus spiairí Naitsithe plean darb ainm ‘Plan Kathleen’, chun ionradh a dhéanamh ar an Tuaisceart le chéile. Chum na Naitsithe plean eile chun ionsaí a dhéanamh ar an Riocht Aontaithe ó Éirinn. Cé gur theip ar na iarrachtaí sin, mar ní raibh an IRA láidir ag an am sin, bhí Éire an-tábhachtach mar bunáit spiaireachta. Bhí stáisiún tarchuir i Leagáideacht na Gearmáine i mBaile Átha Cliath, agus sheoladh teachtaireachta ionchódaithe ó na spiairí go dtí an Abwehr ón stáisiún sin. Nuair a bhraith an Ríocht Aontaithe na teachtaireachtaí tarchurtha sin, chuir siad brú ar Rialtas na hÉireann déileáil leo.

Ag an am seo, d’iompaigh an Taoiseach ar an Coirnéal Dan Bryan agus G2, chun an fhadhb mór seo a réiteach. Agus d’iompaigh Bryan ar an Dochtúir Richard Hayes, Stiúrthóir na Leabharlainne Náisiúnta, fear a d’oibrigh leo cheana, chun an cód a fhuascailt!

Duine éirimiúl ba ea Hayes, agus bhí Gearmáinis iontach aige. Bhí Hayes ar fheabhas ag scaoileadh cód agus é ag obair ina aonar formhór an ama.

Mar shampla, bhí na spiairí Naitsithe ag úsáid cód amháin, darb ainm cód ‘microdot’, agus bhí orthu micreascóp a úsáid chun teachtaireacht a léamh. Tháinig amhras ar Hayes nuair a chonaic sé go raibh micreascóp ag ceann de na spiairí, agus nuair a d’fhéach sé tríd an micreascóp ar páipéar a bhí ag an spiaire, chonaic sé teachtaireacht folaithe sa lánstad. Bhí MI5 agus Bletchley Park sa Bhreatain Mhór agus Oifig na Séirbhísí Straitéisigh sna Stáit Aontaithe an-tógtha leis an obair seo agus an fear seo freisin.

Ba é Hermann Goertz an spiare is dánséirí go mór fada a tháinig go hÉirinn agus níor ghabhadh é le tamall fada. Fiú amháin nuair a bhí sé i bpriosúin, bhí sé in ann teachtaireachtaí a sheoladh go dtí an Ghearmáin.

Bhí ar Hayes agus ar Ceannfort de Buitléar cód Goertz a bhriseadh. Thug siad teachtaireachtaí idircheaptha dó chun an bhrí a bhaint amach. Ní bhfuair siad ach leathbhrí, agus ní raibh sé an-úsáideach dóibh. Ach bhí a fhios acu gur úsáid Goertz eochairfhocal chun an bhrí a bhaint amach, agus chuaigh siad ar thóir chun é a fháil. Rinne siad cuardach tríd a chuid cáipéisí pearsanta ach ní bhfuair siad aon rud. Bhí an t-ádh dearg ar de Buitléar nuair a chonaic sé páipéir dóite i gcillín Goertz, agus thug Hayes na píosaí páipéir sin go dtí Coláiste na Trionóide. Tar éis ceimiceáin speisialta a chur ar na píosaí páipéir bhí siad in ann iad a léamh. Bhí cuid de na páipéir ar iarraidh, ach tar éis a lán obair, bhí Hayes in ann an eochairfhocal a shocrú: KATHLEEN NI HOULIHAN. Nuair a d’idircheap G2 teachtaireachtaí Goertz tar éis sin, bhí siad in ann freagraí a thabhairt dó. Rinne G2 agus go háirithe Hayes jab iontach!

Tar éis an chogaidh, nuair a bhí siad ar tí Goertz a dhíbirt as Éirinn ar ais go dtí an Ghearmáin, chaith sé siar capsúl ciainíde, agus fuair sé bás.

Tá sé ina ráfla go bhfuair Hayes féin bonn ó Churchill. Ar aon nós, laoch ciúin ba ea é, agus níor dúirt Rialtas na hÉireann rud ar bith faoin fear iontach seo, b’fhéidir mar thug sé cúnamh do na Chomhghuaillithe, cé gur tír neodrach an tír seo.

B’fhéidir go bhfuil sé thar am anois, áfach, don Rialtas buíochas a ghabháil leis an laoch ciúin seo, Richard Hayes – Códscaoilteoir!

Googliú na Gaeilge!

by mickgb | 2019/07/17 | Language Affairs, Politics

Gach bliain, de réir alt 30 d’Acht na dTeangacha Oifigiúla, 2003, is gá don Choimisinéir Teanga tuarascáil a chuir ar fáil don Aire Cultúir, Oidhreachta agus Gaeltachta. Tá Tuarascáil Bhliantúil 2018 eagraithe go gairmiúil, agus tá a lán le foghlaim ann faoi shláinte ár dteanga náisiúnta. Ar an drochuair, tá an Ghaeilge i staid náireach ag an am seo. Faigheann teanga bás gach coicís ar an meán, agus ba mhór an feall é dá dtarlódh sé don Ghaeilge, mar níl aon leithscéal dúinn é sin a ligean. Léiríonn an Tuarascáil seo nach bhfuil cuid den ár gcomhlachtaí poiblí ag comhlíonadh an tAcht, agus is mór an trua é sin, go deimhin. Tá orainn go léir labhairt amach sula mbeidh sé ródhéanach!

Má tá suim agat, tá an Tuarascáil go léir le fáil ar an suíomh: https://www.coimisineir.ie/userfiles/files/Tuarascail_Bhliantuil_2018.pdf.

San alt seo, roghnaím ach sampla amháin, mar gheall ar an tseafóid atá ag baint leis, go príomha.

Déanfaidh mé turgnamh beag ort ar dtús – léigh an pasáiste beag ábhartha seo as an Tuarascáil, faoi Comhairle Contae Chorcaí (tá brón orm Comhairle Contae Chorcaí!):

Fuair imscrúdú amach gur sháraigh Comhairle Contae Chorcaí an oibleagáid teanga reachtúil atá i Fo-alt 18 (1) d’Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003 a mhéid toisc go mbaineann sé le soláthar a scéim teanga reachtúil trí Ghaeilge a sholáthar leagan den ábhar statach ar shuíomh gréasáin na Comhairle trí úsáid na seirbhíse aistriúcháin meaisín Google Translate. Fuair mé gearán ó bhall den phobal a úsáideann a bhí á dhéanamh de chóras aistriúcháin meaisín le soláthar an leagan Gaeilge de shuíomh gréasáin Chomhairle Contae Chorcaí.

Cad a cheapann tú? Nach bhfuil sé uafásach?

Ach fan nóiméad. Tá ceann eile agam – anois léigh an pasáiste seo:

Léirigh imscrúdú gur sháraigh Comhairle Contae Chorcaí an dualgas reachtúil teanga atá daingnithe i bhfo-alt 18(1) d’Acht na dTeangacha Oifigiúla, 2003 fad is a bhaineann sé le cur i bhfeidhm mír de scéim teanga reachtúil tríd an leagan Gaeilge den ábhar statach ar shuíomh gréasáin na Comhairle Contae a sholáthar tríd an tseirbhís meaisínaistriúcháin Google Translate. Rinne duine den phobal gearán liom go raibh leas á bhaint as córas meaisínaistriúcháin chun an leagan Gaeilge de shuíomh gréasáin Chomhairle Contae Chorcaí a chur ar fáil.

Anois, cad a cheapann tú? Nach bhfuil tú in ann é a thuiscint? Nach mór an difríocht idir an dá phasáiste sin? Céard ‘tá ar siúl?

Don chéad cheann thóg mé an leagan Béarla den phasáiste i gceist agus d’úsáid mé é sin mar ionchar do ‘Google Translate’ chun é a aistriú go Gaeilge. Scríobh an Coimisinéir an dara ceann díreach as Gaeilge. Is follas nach bhfuil an chéad cheann inúsáidte.

Tá mé trína chéile a fháil amach gur úsáid Comhairle Contae Chorcaí – contae ina bhfuil Gaeltacht Múscráí – ‘Google Translate’ chun buanábhar ar shuíomh gréasáin na Comhairle Contae a chur ar fáil i nGaeilge. Ag iarraidh an cleachtadh seo a chosaint, dúirt an Chomhairle nach raibh an t-airgead nó an t-am acu comhlacht príobháideach aistriúcháin a úsáid, agus go raibh seans mór ar aon nós go ndéanfar athdhearadh ar an suíomh. Cheap siad freisin nach sháródh an t-aistriúchán Gaeilge a bhí á chur ar fáil trí chóras meaisínaistriúcháin amháin Acht na dTeangacha Oifigiúla. Dúirt siad gur beart sealadach a bhí ann go dtí go mbeidís in ann aistriúchán níos cruinne a chur ar fáil.

Tar éis an t-ábhar a phlé leis an gCoimisinéir, ghlac an Chomhairle Contae leis, áfach, nach raibh aistriúchán ar ábhar statach an tsuímh gréasáin ar an gcaighdeán céanna leis an mbunleagan Béarla agus chuireadh plean in áit aistriú cruinne a dhéanamh in imeacht bliana, agus an dá leagan a choimeád i sionc le chéile as sin amach.

Dúirt an Coimisinéir gur féidir go dtiocfadh an lá fós a mbeidh aistriúcháin á gcur ar fáil ag meaisínaistriúchán as féin ar chaighdeán atá sásúil ó thaobh chruinneas na cumarsáide chun críocha oifigiúla de, ach nach raibh sé léir dó go bhfuil an lá sin tagtha go fóill.

Sin sampla amháin den obair den chéad scoth atá á dhéanamh ag an gCoimisinéir. Is trua go bhfuil gá ann le Geatóir Teanga mar seo, ach tá an t-ádh dearg orainn go léir go bhfuil geatóir chomh héifeachtach le Rónán Ó Domhnaill againn ag an am ríthábhachtach seo i saol ár dteanga agus ár gcultúr.