Má tá tú cosúil leis an gcuid is mó againn, ní móide gur éirigh leat na dea-rúin a bhí agat an bhliain seo caite a chur i bhfeidhm. Tá leithscéal láidir againn mar tháinig COVID-19 aniar aduaidh orainn, agus chuir an pandéim uafásach ár saolta bunoscionn. Ach déanta na fírinne, is leithscéal é, mar sin féin. Teipeann ar dhaoine nósanna nua a bhunú, formhór an ama. Caithfidh mé a admháil gur theip ormsa le beagnach gach iarratas nós nua a bhunú, go dtí le déanaí. D’athraigh cúrsaí tar éis dom an leabhar ‘Tiny Habits’ a léamh, scríofa ag BJ Fogg, eolaí iompraíochta san Ollscoil Stanford sna Stáit Aontaithe. Cé go raibh amhras orm ar dtús an ndéanfadh a mholtaí aon difríocht, bhí ionadh orm faoi dheireadh tar éis triail a bhaint astu. Oibríonn an córas a mholann Fogg, gan dabht!

Leag Fogg amach bunphrionsabail a chur chuige go deas gonta, ag rá gur gá trí thréithe ionas go mbeidh tú in ann iompar nua a chur i bhfeidhm. Ar dtús, caithfidh tú a bheith spreagtha chun an tasc a dhéanamh. Mar shampla, má tá tú róthrom, seans maith go dteastaíonn go mór uait roinnt meáchain a chailliúint. Ansin, caithfidh sé a bheith ar do chumas an tasc a dhéanamh, agus mar sin tá sé níos fearr tasc éasca a roghnú ná tasc deacair.  Tá gá le leideanna chun a mheabhrú duit an tasc a dhéanamh. Seo an liosta comhábhair: spreagadh, cumas agus leid.  Is é seo a leanas oideas chun an nós beag bídeach a dhearadh agus a chleachtadh.

Lig dom mo thaithí féin a roinnt leat, ionas go mbeidh tú in ann córas Fogg a fheiceáil ag obair. Bhí a fhios agam le fada go bhfuil buntáistí móra ag baint le traenáil meáchain, go háirithe ós rud é go bhfuil na cúlfhiacla curtha go maith agam! Theastaigh uaim traenáil meáchain a dhéanamh, ach theip orm nós a dhéanamh as, in ainneoin go leor iarrachtaí.  Chomh luath is a chríochnaigh mé an leabhar, rith sé liom ionsaí nua a dhéanamh ar an traenáil sin. Gan dabht, bhí díocas thar na bearta orm an cuspóir sin a bhaint amach. Ansin, roghnaigh mé tasc an-bheag a dhéanamh – mo mheáchain a chrochadh os mo chionn uair amháin. Bhí orm ansin an tasc a sceidealú agus leid a bheith agam ionas nach ndéanfainn dearmad faoi! Tá giomnáisiam beag agam sa bhaile, le rothar aclaíochta agus tromáin lúith ann. Gach maidin, téim amach sa gharáiste chun rang spineála a dhéanamh ar an rothar. Mar sin, bheartaigh mé an tasc nua a dhéanamh díreach tar éis dom tuirlingt ón rothar.  Déarfainn ‘go hiontach’ liom féin nuair a bheadh an tasc nua críochnaithe agam.

Conas ar éirigh liom, an ea? Caithfidh mé a rá go raibh mé amhrasach faoin gcur chuige seo ar dtús.  Ach ní raibh aon ní le cailleadh agam, agus bhain mé triail as. Tar éis cúpla lá, ní raibh orm smaoineamh ar an tasc nua ar chor ar bith, agus rinne mé é go huathoibríoch. Bhí mé sásta gach uair a chríochnaigh mé an tasc agus scread mé ‘go hiontach!’ sa gharáiste. Tar éis tamaillín eile, bhí fonn orm níos mó a dhéanamh, agus d’ardaigh mé na meáchain dhá uair. Lean mé ar aghaidh mar sin, agus i gceann míosa bhí mé ar ardú na meáchain sin deich n-uaire.  Níor stad mé ansin ach an oiread, mar nach raibh mé ar mhuin na muice! Thosaigh mé cleachtadh nua leis na meáchain, agus ar aghaidh liom mar sin. Agus é seo á scríobh, tá deich gcleachtadh dhifriúla agam, agus gach ceann á dhéanamh agam deich n-uaire! An rud a thosaigh mar nós beag bídeach, is nós déanta é anois agus níor chaill mé oiread is lá amháin ag crochadh meáchain! Creidim go láidir i dteagasc Fogg, mar nach é tástáil na putóige a hithe!

Beidh tú in ann triail a bhaint as an gcur chuige seo duit féin, saor in aisce ar an suíomh: https://recipemaker.tinyhabits.com/. Ní gá an suíomh a úsáid, ach is fiú brabhsáil air, ar aon nós.

.

.

.

.

Má tá tú cosúil leis an gcuid is mó againn, ní móide gur éirigh leat na dea-rúin a bhí agat an bhliain seo caite a chur i bhfeidhm. Tá leithscéal láidir againn mar tháinig COVID-19 aniar aduaidh orainn, agus chuir an pandéim uafásach ár saolta bunoscionn. Ach déanta na fírinne, is leithscéal é, mar sin féin. Teipeann ar dhaoine nósanna nua a bhunú, formhór an ama. Caithfidh mé a admháil gur theip ormsa le beagnach gach iarratas nós nua a bhunú, go dtí le déanaí. D’athraigh cúrsaí tar éis dom an leabhar ‘Tiny Habits’ a léamh, scríofa ag BJ Fogg, eolaí iompraíochta san Ollscoil Stanford sna Stáit Aontaithe. Cé go raibh amhras orm ar dtús an ndéanfadh a mholtaí aon difríocht, bhí ionadh orm faoi dheireadh tar éis triail a bhaint astu. Oibríonn an córas a mholann Fogg, gan dabht!

Leag Fogg amach bunphrionsabail a chur chuige go deas gonta, ag rá gur gá trí thréithe ionas go mbeidh tú in ann iompar nua a chur i bhfeidhm. Ar dtús, caithfidh tú a bheith spreagtha chun an tasc a dhéanamh. Mar shampla, má tá tú róthrom, seans maith go dteastaíonn go mór uait roinnt meáchain a chailliúint. Ansin, caithfidh sé a bheith ar do chumas an tasc a dhéanamh, agus mar sin tá sé níos fearr tasc éasca a roghnú ná tasc deacair.  Tá gá le leideanna chun a mheabhrú duit an tasc a dhéanamh. Seo an liosta comhábhair: spreagadh, cumas agus leid.  Is é seo a leanas oideas chun an nós beag bídeach a dhearadh agus a chleachtadh.

Lig dom mo thaithí féin a roinnt leat, ionas go mbeidh tú in ann córas Fogg a fheiceáil ag obair. Bhí a fhios agam le fada go bhfuil buntáistí móra ag baint le traenáil meáchain, go háirithe ós rud é go bhfuil na cúlfhiacla curtha go maith agam! Theastaigh uaim traenáil meáchain a dhéanamh, ach theip orm nós a dhéanamh as, in ainneoin go leor iarrachtaí.  Chomh luath is a chríochnaigh mé an leabhar, rith sé liom ionsaí nua a dhéanamh ar an traenáil sin. Gan dabht, bhí díocas thar na bearta orm an cuspóir sin a bhaint amach. Ansin, roghnaigh mé tasc an-bheag a dhéanamh – mo mheáchain a chrochadh os mo chionn uair amháin. Bhí orm ansin an tasc a sceidealú agus leid a bheith agam ionas nach ndéanfainn dearmad faoi! Tá giomnáisiam beag agam sa bhaile, le rothar aclaíochta agus tromáin lúith ann. Gach maidin, téim amach sa gharáiste chun rang spineála a dhéanamh ar an rothar. Mar sin, bheartaigh mé an tasc nua a dhéanamh díreach tar éis dom tuirlingt ón rothar.  Déarfainn ‘go hiontach’ liom féin nuair a bheadh an tasc nua críochnaithe agam.

Conas ar éirigh liom, an ea? Caithfidh mé a rá go raibh mé amhrasach faoin gcur chuige seo ar dtús.  Ach ní raibh aon ní le cailleadh agam, agus bhain mé triail as. Tar éis cúpla lá, ní raibh orm smaoineamh ar an tasc nua ar chor ar bith, agus rinne mé é go huathoibríoch. Bhí mé sásta gach uair a chríochnaigh mé an tasc agus scread mé ‘go hiontach!’ sa gharáiste. Tar éis tamaillín eile, bhí fonn orm níos mó a dhéanamh, agus d’ardaigh mé na meáchain dhá uair. Lean mé ar aghaidh mar sin, agus i gceann míosa bhí mé ar ardú na meáchain sin deich n-uaire.  Níor stad mé ansin ach an oiread, mar nach raibh mé ar mhuin na muice! Thosaigh mé cleachtadh nua leis na meáchain, agus ar aghaidh liom mar sin. Agus é seo á scríobh, tá deich gcleachtadh dhifriúla agam, agus gach ceann á dhéanamh agam deich n-uaire! An rud a thosaigh mar nós beag bídeach, is nós déanta é anois agus níor chaill mé oiread is lá amháin ag crochadh meáchain! Creidim go láidir i dteagasc Fogg, mar nach é tástáil na putóige a hithe!

Beidh tú in ann triail a bhaint as an gcur chuige seo duit féin, saor in aisce ar an suíomh: https://recipemaker.tinyhabits.com/. Ní gá an suíomh a úsáid, ach is fiú brabhsáil air, ar aon nós.

.

.

1. Céard é an chuimhne is mó atá agat ar 2020?

Bás mo mháthar, Patricia, i mí Iúil na bliana.  Fuair sí bás i ndiaidh di cath fíochmhar agus pianmhar a throid in éadan na hailse.  Bhí na hadhlacóirí ag caitheamh trealamh cosanta pearsanta nuair a d’iompair siad a cónra amach ón teach altranais go dtí an t-eileatram. 

Eispéireas ait ba ea é sin agus an tsochraid ina dhiaidh sin.  Ní raibh ach garghaolta in ann dul chuig an tsochraid.  Ar an tslí go dtí an reilig chuamar thar an teach s’againne agus stad ár gcomharsana taobh amuigh dá dtithe chun ómós a thabhairt do mo mháthair.  Bhog an beart flaithiúil sin mo chroí!  Bheadh lúcháir an domhan ar mo mháthair faoi sin, gan dabht.  Braithim go mór uaim an bhean iontach seo.  Mhúin sí dom aislingí móra a bheith agam agus iad a bhaint amach go diongbháilte.  Síocháin lena hanam uasal!

2. Céard é an scéal is mó a chuir áthas ort in 2020?

B’fhéidir go bhfuil sé róluath a bheith ag ceiliúradh ach bhí ríméad orm nuair a chuala mé an scéal go mbeadh vacsaíniú ar fáil in aghaidh Covid-19.   D’fhógair Pfizer agus Moderna torthaí dearfacha tar éis dóibh trialacha cliniciúla a dhéanamh, agus mhaígh siad go raibh éifeachtacht timpeall 95 faoin gcéad léirithe ag na vacsaíní nua in aghaidh an Covid-19.  Tá vacsaín traidisiúnta ar fáil freisin ó Astrazeneca atá níos saoire ná an péire eile agus níos fusa a stóráil.

Úsáideann vacsaíní Pfizer agus Moderna teicneolaíocht nua – instealltar píosa mRNA (ábhar géiniteach) isteach sa cholainn, agus ansin gintear próitéiní spící sna cealla agus caitear amach iad.   Spreagann na próitéiní spící an córas imdhíonachta ionas go bhfuil sé in ann iad a neodrú.  

Tá na próitéiní sin díreach cosúil leis na próitéiní spící a bhfuil an coróinvíreas clúdaithe leo.  Úsáideann an víreas na próitéiní spící mar eochair chun dul isteach sna cealla chun coróinvíreas nua a athchruthú agus a chaitheamh amach, agus ansin tosaíonn an timthriall sin as an nua.   Tar éis duine a bheith vacsaínithe, neodraíonn a chóras imdhíonachta na próitéiní spící agus níl an coróinvíreas in ann dul isteach sna cealla.  D’fhéadfá an cur chuige seo a úsáid chun cóir leighis a chruthú go tapa i gcoinne go leor víris eile.

B’fhéidir go bhfuil an spéir dorcha ach tá údar dóchais fós againn go bhfillfidh ár saol ar ais mar a bhí sa bhliain 2021. Mholfainn do gach duine vacsaín a fháil – déanfaidh tú gar ní hamháin duit féin ach dúinn go léir – ar scáth a chéile a mhairfimid!

3. Céard é an scéal is mó a chuir brón ort in 2020?

Gabhadh agus maraíodh George Floyd i nDeisceart Minneapolis ar an 25 Bealtaine, 2020. Is dócha go bhfacamar an taifeadadh ina raibh duine de na póilíní darb ainm Derek Chauvin agus a ghlúin chlé ag cur brú millteanach ar mhuineál Floyd. Coimeádann sé a ghlúin air ar feadh ocht nóiméad agus 46 soicind, in ainneoin impí na daoine a bhí in aice láimhe agus in ainneoin impí Floyd féin agus é ag scairteadh amach lena mháthair.

Chonaiceamar go léir an t-uafás doshamhlaithe sa taifeadadh agus leis sin, gránnacht an chiníochais i Meiriceá. Sa bhliain 2020, is soiléir go bhfuil a lán obair le déanamh i Meiriceá agus ar fud an domhain chun deireadh a chur leis an gciníochas. Tá dualgas againn go léir seasamh prionsabálta a ghlacadh in aghaidh an chiníochais!

4. Céard é an rud is mó a d’fhoghlaim tú ó thús deireadh na bliana 2020?

D’fhoghlaim mé go bhfuil bolscaireacht mhioscaiseach an-dainséarach! Bhí ionadh mór orm faoin méid daoine a chreideann gach saghas raiméis. Ar an drochuair, bíonn sé éasca do bhithiúnaigh dúshaothrú a dhéanamh ar na daoine saonta sin agus iad a ionramháil chun a leasa féin. Tuigim níos fearr anois an tslí ar tháinig deachtóirí cosúil le Hitler i gcumhacht! Go deimhin, níl mé ag iarraidh go dtarlóidh an rud céanna arís go deo!

5. Ar éirigh leat déanamh de réir aon rún a bhí agat ag tús na bliana 2020?

D’éirigh, ar an mórgóir! Ach ní raibh mé in ann a lán taisteal a dhéanamh, de dheasca an víris. Bhí sé deacair casadh le mo chairde freisin, agus dianghlasáil i bhfeidhm! Bhí níos mó ama agam le rudaí eile a dhéanamh, áfach, cosúil le cócaireacht, aclaíocht, léitheoireacht agus scríbhneoireacht. Cé gur bliain dheacair a bhí ann, ní gearán dom!

Seol do fhreagraí féin chugam (mickgb@gmail.com), agus b’fhéidir go bhfoilseofar sa cholún seo iad!

.

.

.