Beagnach bliain ó shin, scríobh mé alt dar teideal “An fhírinne thragóideach nochtaithe i gCeanada!” San alt sin, rinne mé cur síos ar an gciníochas uafásach a rinne Rialtas Cheanada in aghaidh na mBundúchasach sa tír sin, maidir leis na scoileanna cónaithe a bhí i bhfeidhm ó 1863 suas go dtí 1998. Le linn na tréimhse sin, tógadh níos mó ná 150,000 leanbh óna dteaghlaigh agus cuireadh isteach sna scoileanna cónaithe iad. Ní raibh cead ag na páistí a dteanga a labhairt nó a gcultúr a chleachtadh. Tugadh drochíde choirp agus intinne do go leor acu. Uaireanta, bhíodh galair thógálacha cosúil le heitinn as smacht, agus bhíodh droch-chothú ar na daltaí go minic. Dá bharr sin, fuair go leor acu bás. D’eagair rialtas Ceanada Coimisiún Fírinne agus Athmhuintearas i 2008, chun fiosrúchán a dhéanamh maidir leis na scoileanna cónaithe. Rinne an Coimisiún athbhreithniú cuimsitheach ar feadh sé bliana agus d’fhoilsigh siad a dtuairisc i 2015. Ba é ceann de phríomhthorthaí an athbhreithnithe é ná gur tharla cinedhíothú cultúrtha forleathan in aghaidh na bpobal dúchasach i gCeanada. Tá an Eaglais Chaitliceach freagrach as na hainghníomhartha a tharla sna scoileanna a raibh sí i gceannas orthu (–formhór na scoileanna cónaithe i gCeanada). Ghabh ceannairí na n-eaglaisí eile (an Eaglais Anglacánach, an Eaglais Phreispitéireach agus an Eaglais Aontaithe i gCeanada) chomh maith le Rialtas na tíre leithscéalta foirmiúla as na rudaí uafásacha a tharla sna scoileanna a raibh siad i gceannas orthu. In ainneoin gur iarr an Coimisiún agus Príomh-Aire na tíre Justin Trudeau, ar an bPápa Proinsias leithscéal a ghabháil ar son na hEaglaise, níor ghabh sé leithscéal foirmiúil as an ról lárnach a bhí ag an Eaglais sna scoileanna cónaithe.
Leithscéal ó chroí
D’athraigh gach rud ar na mallaibh nuair a thug ionadaithe bundúchasacha cuairt ar an bPápa ag impí air leithscéal a ghabháil agus gealltanas a fháil an éagóir sin a chúiteamh ar son na hEaglaise Caitlicí. D’éist an Pápa Proinsias go haireach leis na scéalta ar inis ionadaithe Métis, Inuit agus an Chéid Náisiúin dó. Bhí taithí phearsanta ag cuid acu a tháinig trí fhoréigean na scoileanna cónaithe i gCeanada. Chuaigh na scéalta go mór i gcion ar an bPápa, gan dabht, agus faoi dheireadh, tar éis na mblianta fada ag cur brú ar an bPápa Benedict agus ansin ar an bPápa Proinsias, fuair siad leithscéal ó chroí ón bPápa ar son na hEaglaise Caitlicí.
“Tá náire orm – brón agus náire – faoin ról a bhí ag Caitlicigh maidir leis an drochíde a cuireadh daoibh, agus faoin easpa ómóis a léiríodh daoibh mar gheall ar d’fhéiniúlacht, do chultúr agus fiú do luachanna spioradálta,” arsa an Pápa leis an toscaireacht bhundúchasach.
“Tá na rudaí seo go léir in aghaidh Soiscéal Íosa Críost. Iarraim maithiúnas Dia as mí-iompar uafásach baill na hEaglaise sna scoileanna sin agus ba mhaith liom a rá libh ó bhun mo chroí: Tá an-bhrón orm agus in éineacht le mo dheartháireacha, na hEaspaig i gCeanada, tá mé ag iarraidh pardúin oraibh.” Ansin, dhearbhaigh sé go dtabharfaidh sé cuairt orthu i gCeanada níos déanaí i mbliana.
Freagairt na n-ionadaithe
Dúirt iar-thaoiseach an Chéid Náisiúin, Phil Fontaine, gur lá ollmhór a bhí ann. Cuireadh drochíde ar Phil féin sna scoileanna cónaithe i gCeanada. “Dúirt méid mór daoine liom nach mbeadh an próiseas leighis in ann a thosú in easpa leithscéal an Phápa. Chualamar an leithscéal sin inniu, agus creidim i ndáiríre go bhfuil deis ag daoine maithiúnas a thabhairt. Ach tá sé deacair maithiúnas a thabhairt – chomh deacair agus atá sé leithscéal a ghabháil!”
Dúirt ionadaí Inuit, Natan Obed, go raibh sé thar am don leithscéal seo, ach go ndeachaigh an tslí ar léirigh an Pápa a bhrón go mór i bhfeidhm air.
Dúirt Uachtarán Comhairle Náisiúnta na Métis leis na tuairisceoirí: “Bhí sé soiléir ó ráiteas an Phápa inniu gur chualathas ár nglórtha. Tá sé soiléir go bhfuil cumhacht inár scéalta agus inár bhfírinní!”
Conclusion
D’admhaigh Príomh-Aire Cheanada, Justin Trudeau, leithscéal na hEaglaise. Is Caitliceach é Trudeau, agus siar i 2017, d’impigh sé ar an bPápa leithscéal a ghabháil ar son na hEaglaise. Dúirt Trudeau go raibh sé ag súil go mór le cuairt an Phápa ionas go mbeadh sé in ann an leithscéal a ghabháil go díreach agus go pearsanta ag an am sin. “Is céim chun cinn an leithscéal foirmiúil inniu, agus anois beimid in ann bogadh ar aghaidh agus céimeanna tábhachtacha eile a thógáil,” a chríochnaigh sé.
Aontaím leis an Uachtarán Trudeau go hiomlán. Anois, caithfear na céimeanna eile a thógáil chun clabhsúr éigin a fháil maidir leis an gcaibidil náireach seo sa stair.
English 
Gaeilge