(Cuid 2)
Cé gur foilsíodh an ‘Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge 2010-2030’ sa bhliain 2010, bhí an Rialtas fós ag scríobh faoi sa bhliain 2018, agus ba shoiléir dom nach raibh mórán dul chun cinn déanta acu faoin am sin. Seo mar a scríobh siad ar www.gov.ie (2018): “Tugann an Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge breac-chuntas ar chur chuige comhtháite i leith na Gaeilge. Sonraítear 9 réimse gníomhaíochta: oideachas, an Ghaeltacht, an teaghlach, seirbhísí poiblí, na meáin agus teicneolaíocht, foclóirí, reachtaíocht, an geilleagar agus tionscnaimh leathana.” Ansin, chuir siad cúpla tuarascáil ar fáil chun stádas na straitéise a chur in iúl. Léigh mé ‘Tuarascáil ar Dhul Chun Cinn: 2010 – 2015’. Níl ann ach dhá leathanach, agus ag an deireadh, scríobhann siad: “Aithníonn an Roinn seo an tábhacht a bhaineann le roinnt foirne a bheith líofa agus ábalta ag soláthar seirbhísí i nGaeilge. Ag teacht le beartas an Rialtais, beidh scéimeanna teanga na Sonróidh Roinn faoi Acht na dTeangacha Oifigiúla na poist a bhfuil Gaeilge acu riachtanas inniúlachta.” Is é an tátal a bhain mé as sin ná nach raibh dada sa Straitéis curtha i bhfeidhm fós tar éis ocht mbliana! Uafásach!
Sa bhliain chéanna (2018), sheol Aire na Gaeltachta, Joe McHugh, Plean Gníomhaíochta 2018–2022 don ‘Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge 2010-2030’. Ceapaim gurb é sin iarracht an Straitéis a athbheochan, mar ní raibh aon amscála nó freagracht luaite sa Straitéis féin. Go deimhin, céim sa treo ceart is é an plean seo. Tá go leor mionphleanála i gceist leis, agus tá naoi gcaibidil sa phlean gníomhaíochta, ag baint leis na naoi gcuspóir sa Straitéis féin.
Cé go bhfuil bunobair maith déanta leis an bPlean Gníomhaíochta 2018-2022, níl an plean sin críochnaithe i mo thuairim, agus mar sin tá sé deacair é a chur i bhfeidhm i gceart. Bhí mé féin i mo stiúrthóir innealtóireachta le fada agus sa ról sin bhí mé freagracht le tionscadail mhóra. Bhí orm pleananna gníomhaíochta a chur le chéile agus ansin iad a chur i bhfeidhm. Mar sin, ceapaim go bhfuil léirmheastóireacht chuiditheach agam, agus seo m’ionchur ar cad tá ar iarraidh sa phlean.
Tá liostaí tascanna sa phlean, agus trí colún leis na ceannteidil: Gníomh, Ceanneagraíocht agus Amscála. Tús maith é sin, ach tá fadhbanna le ábhar na gcolún, agus tá colúin eile ar iarraidh, i mo thuairim.
Sa cholún darb ainm Gníomh, níl cuspóir sainiúil ag gach tasc, agus nil sé soiléir ansin, cad go díreach atá i gceist. Sa cholún darb ainm Ceanneagraíocht, luaitear roinn nó ranna rialtais atá freagrach le gach tasc, ach tá sé i bhfad níos éifeachtaí duine amháin a bheith freagrach le tasc agus an cumhacht a bheith ag an duine sin aon acmhainní ag baint leis an tasc a fháil. Sa cholún darb ainm Amscála, ní luaitear ach amháin an bhliain – sprioc-am éiginnte é sin, agus bheadh sé níos fearr dáta a chur isteach, bunaithe ar an obair ag baint leis an dtasc. Tá tascanna ann freisin le sprioc-amanna cosúil le ‘ar bhonn leanúnach’ agus ‘2018 ar aghaidh’. Is gá tascanna mar sin a bhriseadh suas i fo–thascanna agus sprioc-amanna soiléire a bheith acu. Tar éis na hoibre sin a dhéanamh, tá cúpla rud an-tábhachtach fágtha. Ní foláir na tascanna sa liosta a chur in ard tosaíochta (ag úsáid colúin nua), ionas go gcuirfear an bhéim ar na tascanna is tábhachtaí, agus iad a dhéanamh ar dtús, más féidir. Braitheann an tionscadal go léir ar an maoiniú atá ar fáil, ach níl faic sa phlean faoi! Tar éis an maoinithe a bheith ar eolas, is gá costas gach taisc a lua go sonrach. Beidh tú in ann cinnte eolaigh a dhéanamh ansin faoin slí is éifeachtaí airgead agus am a chaitheamh ar an dtionscadal!
Faoi dheireadh, níl aon gealltanas mar gheall ar cruinnithe stádais, atá an-tábhachtach chun monatóireacht a dhéanamh ar stádas an tionscadail, agus chun athruithe a dhéanamh más gá.
Agus cad faoi na tuarascáil bhliantúil a bhí geallta dúinn – ní fhaca mé ceann amháin fós. Tá muid leath bealaigh tríd an bPlean, agus tá sé thar am tuarascáil a fhoilsiú! Ó tá a lámh ann, mar tá muid leath bealaigh tríd an Straitéis 2010-2030 freisin, ta sé thar am tuarascáil a chur ar fáil faoin tionscadal sin freisin!
Ó – agus rud eile, caithfidh an Rialtas léiriú go bhfuil siad tiomanta don Ghaeilge. Ní chuirfí mórán muinín iontu, áfach, le ceapachán (agus an dóigh ar léiríodh é) Jack Chambers ina aire stáit Gaeltachta!
English 
Gaeilge