by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Dialannaí cáiliúil eile
.
Is dócha go bhfuil sé ag tarraingt ar thriocha bliain ó shoin anois, ó scríobh mé píosa sa Kilkenny People faoi Dhialannaí cáiliúil Chalainn, Amhlaoibh ildánach Ó Súilleabháin. Tharla go raibh mé tar éis léacht a thabhairt, anseo sa Chathair Álainn, faoi shaol agus faoi shaothar an Dialannaí cháiliúil chéanna sin, ag an am, agus theastaigh uaim cuid den eolas a bhí bailithe agam, a roinnt ar mo chuid léitheoirí anseo i gcolúin an Pheople. Is minic a thagann cuimhní na laethe iontacha, do-dhearmadta, sin ar ais chugam, agus mé ag fánaíocht liom síos bóithríní na cuimhne, agus cuireann sé ionadh an domhain orm, go raibh an Dialannaí céanna sin, chomh hildánach is a bhí. B’fhear é, a raibh taighde agus staidéar déanta aige ar a theanga dhúchais, b’fhear é freisin, a raibh meas an domhain air, mar fhear gnó, agus mar fhear a raibh tionchar agus saineolas aige ar chúrsaí sóisialta, agus polaitíochta, a linne, sea, agus tabhair faoi deara freisin, an t-eolas uilig sin a bhí aige faoi chúrsaí aimsire agus a leithéid. Ní náire ar bith dúinn a bheith bródúil, agus mórtasach, as Amhlaoibh s’againne.
An Dara Dialannaí
Ach sin ráite, agus admhaithe, níor chóir dúinn, ach oireadh, dearmad a dhéanamh ar Dhialannaí eile, a tháinig chugainn isteach ón dtaobh amuigh freisin, agus a chaith seal maith, tairbheach, taitneamhach, dá shaol inár measc anseo sa Chathair Álainn, agus ní gá a rá, ach oireadh, go raibh mórtas an domhain ar an údar cáiliúil céanna sin, as a ghaol agus a cheangal le Cill álainn Chainnigh. Ní gá a rá, go raibh cónaí air fhéin is ar a Mham anseo, thar bhlianta fada, agus nach iomaí sin tagairt le fáil ina chuid scríbhinní ar Chathair seo a dhídine, agus nár bhronn Bardas na Cathrach s’againne ainm an údair sin ar ionad faoi leith anseo sa Chathair Álainn. Ní gá dhom a rá, gurb é Dónall séimh Mac Amhlaigh atá i gceist agam anseo.
Alt sa “Times”
Is é a chuir ag tochrais ar an gceirtlín seo mé, an babhta seo, nó alt a léigh mé sa Times, i Mí Lúnasa seo ghabh tharainn, alt le Ciarán Ó Cualáin atá i gceist agam.
Cuireann Ciarán síos ina alt ar an chaoi ar chuir sé fhéin aithne ar shaothar Dhónaill, a chéaduair. Oíche Nollag a bhí ann, agus bhí Ciarán agus a athair ag siopadóireacht i mbaile mór an Longfoirt, nuair a casadh fear breá scafánta orthu, agus chuaigh athair Chiaráin agus an fear strainséartha seo i mbun chomhrá. Ar baillín beag, chuir an t-athair an fear sin in aithne do Chiarán, agus d’inis dó, go mba dhuine de na charachtair i nDialann Deoraí le Dónall Mac Amhlaigh é. B’fhear as Conamara é, a chaith seal i mbun oibre i Sasana, toisc nach raibh a leithéid ar fáil go héasca sa tír seo, ag an am. Bhí Dónall sna triochaidí nuair a chuir sé an saothar sin de, i 1960.
Sár-údar Connachtach, faoi dheireadh
Is cuimhin liom fhéin go maith an t-áthas agus an mórtas a bhí orm fhéin tráth léigh mé an saothar sin, ag an am. Ar deireadh thiar, dár liom, bhí sár-údar Connachtach dulta i mbun pinn, agus bhí úire, nádúrthacht, agus dáiríreacht, ag baint lena shaothar. Bhí boladh na fírinne, sea, agus blas na dáiríreachta, le fáil uaidh, agus chomh maith le sin, thóg an saothar ár gcroí, toisc go bhféadfadh muid bheith ag súil le tuilleadh fíoruisce a tharraingt as an dtobar nua seo, a bhí fionnta againn. Sea, agus bhí an ceart againn sa mhéid sin, nó chuir Dónall s’againne suas le deich leabhar iontacha ar fáil dúinn idir sin agus lá a bháis.
Tuairim Chiaráin
Ach le filleadh ar an alt úd le Ciarán Ó Cualáin, níor chóir dom an píosa seo a chríochnú gan tagairt a dhéanamh dá thuairim ar Dhialann Deoraí. Féach mar a chuir sé é…
“Cuntas lom macánta atá ann ar shaol a chaith na mílte Éireannach i Sasana – na fir ag náibhíocht, ag tarraingt biatais, ag leagan ráillí nó ag tógáil tollán don iarnród; na mná ag obair mar bhanaltraí, mar chailíní aimsire is mar chúntóirí siopaí.
Sclábhaíocht ar bun ag go leor acu is iad ag cabhrú le hatógáil na tíre sin tar éis scrios an chogaidh.”
Bhíodh an leabhar sin ar chúrsa na hArdteistiméireachta tráth, ach ní hamháin nach bhfuil a leithéid sin fíor a thuilleadh, ach is dócha go bhfuil an leabhar fhéin imithe as cló faoi seo.
Is é mo thuairim fhéin, gur caitheadh go dona le Dónall s’againne, duine de na scríbhneoirí ab fhearr a chothaigh stíl, agus cur-chuige, dá chuid fhéin, sa bhfichiú haois. Bhí plean aige triológ a scríobh ag cur síos ar shaol ár n-imirceach i Sasana, lena linn, ach tar éis dó an chéad leabhar den triológ sin a chur i gcló, agus tar éis an chaoi ar caitheadh leis, shocraigh sé gan dul níos fuide leis an dtionscadal sin.
Caithfidh mé a admháil go mothaimid Dónall uainn anseo sa Chathair Álainn, nó ba dhuine dínn fhéin é, agus bhí séimhe, nádúrthacht, dáiríreacht, agus greann, fite fuaite ina phearsa, agus ina theacht i láthair, sa chaoi go raibh sé éasca, comhrá agus seanchas a dhéanamh leis. Áit ag bord an Tiarna go raibh aige anois agus i dtólamh.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I’m Nóibhíseach dom sna Daichidí 4
Peadar Bairéad
(This week we continue to recall memories from Novitiate Days.)
.
Cúrsa Spioradálta Triocha Lá!
Nuair a bhi an cúrsa spioradálta ‘Triocha La’ sin críochnaithe, bhí seal saoire againn, Théimis ag snámh go minic nó bhí an fharraige an-chóngarach dúinn. Ar ár mbealach abhaile, tráthnóna amháin, chualamar eitleán chugainn isteach thar Chuan na Gaillimhe. Bhí sí ag eitilt an-íseal, agus na rothaí thíos aici, agus an chéad rud eile, bhí sí ag réabadh a slí trí bhallaí cloiche agus páircíní. Ar deireadh thiar, stop sí, tar éis do na ballaí cloiche sin na hinnill a stróiceadh aisti, agus a bolg a réabadh. Chuamar de ruaig reatha chun an eitleáin sin, agus b’uafásach an feic a chonaiceamar, Triúr a bhí de chriú ar an eitleán sin. Ní raibh éinne acu marbh, ach mura raibh fhéin b’olc an crot a bhí orthu . Bhí siad gortaithe go dona, agus iad clúdaithe le fuil, ach rinneadar cinnte de, nach ligfí éinne dínne isteach i gcábán an phiolóta, cibé ciste a bhí á iompar acu, sa chábán sin. D’iarradar orainne cabhair a fháil dóibh, rud a rinneamar. Tháinig na gardaí, gan mórán moille, agus rinneadarsan a raibh le déanamh acu, agus thugamarna an Coláiste orainn fhéin, ach ní gan chuimhneachán a d’imíomar. Thógamar lann liáin an eitlleáin abhaile linn, go Cloughballymore, agus roinnt laethe ina dhiaidh sin, d’éirigh linn an lann chéanna sin a shocrú i gcoincréit, in aice an Choláiste, mar chuimhneachán ar an eitleán úd, a thuairt in aice le cuan na Gaillimhe, sa bhliain sin 1946. Ar aon nós, d’éirigh leis na heitleoirí céanna sin na cosa a thabhairt slán leo, agus cuireadh thar teorainn ó thuaidh iad, áit a raibh ar a gcumas, eitilt ar ais abhaile chuig na Stáit Aontaithe arís, agus nach ait mar a fhanann a gcuimhne chomh glas sin liom, go dtí an lá atá inniu fhéin ann?
Eachtra eile
Ba mhaith liom tagairt a dhéanamh anseo d’eachtra amháin eile, a tharla domsa, an Samhradh sámh sin. Mhínigh mé cheana, go raibh de nós againn an fharraige a thabhairt orainn fhéin, bunús chuile lá, i rith an tSamhraidh, thíos ag an gcéibh, in áit ar a dtugaidís “Tarrea”, i mBéarla. Bhuel, tharla lá amháin, nuair a chuaigh ár gcomrádaithe arais chun an Choláiste, i ndiaidh doibh seal a chaitheamh ag snámh, d’fhan mé fhéin agus triúr eile ina ndiaidh, ag an gcéibh, nó bhí fúinn babhta bádóireachta a dhéanamh, linn fhéin, le cleachtadh a fháil amuigh ar an ndomhain. Bhí socraithe againn freisin, seal a chaitheamh ag iascaireacht sa bhá, nó bhí na ronnaigh chomh flúirseach, an t-am sin, gur bheag nach léimfeadh siad isteach sa bhád chugat! Bhí ceataí bheag sa scéal áfach, nó ní raibh leapacha iomartha nó cnogaí ar bith againn, leis na céaslaí a choinneáil socair, le linn dúinn bheith ag iomramh. Céard a bhí le déanamh againn áfach? Theastaigh tréimhse bádóireachta uainn, agus nach cuma nó muc fear gan seift. Bhuel, ba é a shocraigh muid, nó na maidí rámha a cheangal le rópa, ar ár mbealach trasna, agus ansin, tuigeadh dúinn, go dtabharfadh na hiascairí thall ar an dtaobh eile den chuan, go dtabharfadh siad leapacha iomartha dúinn, don turas ar ais. Bhí go maith. Bhí an bá chomh ciúin le pána gloine, agus chuamar trasna gan aon ró-dheacracht. Ach, ní mar a shíltear a bhítear, i gcónaí, agus ba é an dála céanna sin againne é, nó nuair a chuamar i dtír thall, agus nuair a thosaíomar ag cuardach leapacha iomartha, nó cnogaí, ba scéal eile ar fad é, nó thíos, thuas, thall, nó abhus, ní raibh fáil ar leapacha iomartha nó cnogaí. Is dócha nár tugadh mórán airde orainne, mic léinn, Bhí an tráthnóna ag dul i ndéanaí, agus tuigeadh dúinn, gur chóir dúinn aghaidh a thabhairt ar “Tarrea” arís, agus ár ndícheall a dhéanamh an trá thall sin a bhaint amach, ar ais nó ar éigean. Is dócha gur tuigeadh dúinn, ag an am, nach raibh an dara rogha againn. Rinneamar amhlaidh, ach mo bhrón is mo mhilleadh, mar adeireadh na scéalaithe fadó, ba ghearr gur éirigh an ghaoth, agus gur tóigeadh an fharraige! Ach, i ndeireadh na feide, bhaineamar an ché amach, agus muid scanraithe, sáraithe, suncaithe, go maith. Rinneamar an bád a fheistiú, mar ba chóir, agus thugamar an bóthar go dtí an Coláiste orainn fhéin. Ní call dom a rá gur tugadh íde na muc is na madraí dúinn, ach tuigeadh do chuile dhuine againne, go raibh an sciolladóireacht sin tuillte, agus tuillte go maith againn, agus dá bhrí sin, níor dhúirt muid cat dubh, nó cat bán, leis na huraráis, a thug an léasadh teanga sin dúinn. ligeadh ár gcosa linn, ar choinníoll go bhfanfadh muid glan amach ó na báid, fad is a bhíomar ag freastal ar Choláiste Chloughballymore. Gheallamar dó go bhfanfadh, agus rinne! B’in deireadh leis an eachtra mhí-ámharach sin.
(Tuilleadh an tseachtain seo chugainn.)
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
A History of Loneliness…by…John Boyne
Céadchló………..2014………..£12.99
.
Peadar Bairéad
.
Úrsceal Úr
Ní hé seo an chéad úrscéal a chuir an t-údar cáiliúil seo ar fáil dúinn, nó is dócha gur chuimhin le chuile dhuine againn an sár-leabhar sin, ‘The Boy in the Striped Pyjamas’, leabhar mór-ráchairte, a chuir sé ar an margadh, tamall de bhlianta ó shoin anois, agus freisin, na leabhair bhreátha, spéisiúla, inchreidthe, sin, ‘The Absolutist’ agus ‘Mutiny on the Bounty’. Áth Cliathach isea John Boyne a bhfuil clú agus cáil idirnáisiúnta bainte amach aige cheana, agus tá fáil ar a shaothar i gcúig theanga is caoga. Tá John pósta agus cónaí air san Ardchathair. Ach i dtaobh. A History of Lonliness, an leabhair seo is déanaí óna pheann….
Is é an tAthair Odhran Yates an príomhcharachtar sa leabhar seo. i gColáiste Chluain Life a cuireadh léann an tsagairt air, áit a ndeachaigh sé i mbun staidéir in aois a seachtdéag, sa bhliain 1970. Tuigeadh dó ó thús, go raibh glaoch chun na sagartachta faighte aige, nó b’in adúirt a mháthair leis, ar aon nós, agus níor cheistigh sé an dearcadh sin riamh thar na blianta fada. Ba é Tom Cardle a chomrádaí i gCluain Life ar feadh cúig bliana, ach ba bheag aithne a fuair an bheirt sin ar a chéile i rith na tréimhse sin. Bhí Tom cineál aisteach, agus ar ócáid amháin thréig sé Clonliffe, agus thug a bhaile air fhéin, ach má thug, fuair sé léasadh maith óna Dhaid, agus thóg an Daid céanna sin ar ais go dtí an Coláiste é agus rian na mbuillí fós le léamh ar a aghaidh. Ach níor dhein sé aon iarracht eile éaló ón gCliarscoil sin, ach ba bheag ní i bhfoirm ghairme, nó chreidimh, a bhí fanta aige i ndiaidh an léasta sin a thug a dhaid dó.
‘Ar strae’ sa Róimh’
Toisc go raibh ag éirí chomh geal sin le hOdran ina staidéar, cuireadh chun na Róimhe ar feadh tréimhse é. Ba mhór an onóir dó an a leithéid de phribbhléid a fháil. Ach b’ait mar a thit sé ag an gclaí céanna sin, nó thit sé i ngrá le bean ón mbialann mar a bhfaigheadh sé cupán caifé, anois is arís. Comhartha ab ea é sin nach raibh a ghlaoch chun na sagartachta chomh soiléir so-chloiste sin! Glaodh ar ais chun na hÉirinn é, agus ar ball, oirníodh ina shagart é. Chaith sé triocha bliain ina mhúinteoir, agus ina leabharlannaí, i gColáiste Thír an Iúir in Áth Cliath, agus ansin, d’aistrigh Ardeaspag Átha Cliath óna phost taitneamhach sa Choláiste go dtí paráiste i dtuaisceart na cathrach é, ach gheall sé dhó, nach raibh sa socrú sin ach rud sealadach, agus go gcuirfeadh sé thar nais chun an Choláiste é ar ball, ach go raibh an sagart a bhí sa pharáiste thuasluaite á aistriú aige go post eile sa bhFairche. Sea! agus cé bhí á aistriú aige ón bparáiste sin ach a sheanchara, Tom Cardle, fear nár fágadh ró-fhada in aon pharáiste sula ndéanfaí é a aistriú go háit eicínt eile. Dhealródh sé, nár thuig Odran céard a bhí taobh thiar de na hathruithe sin, ach thuig an tArdeaspag go maith é, ach is dócha go bhfuil an t-údar ag iarraidh leide a thabhairt dúinn go bhfuil aineolas agus aineolas ann! agus gur chóir go mbeadh a fhios ag Odran céard a bhí á dhéanamh ag a sheanchomrádaí, Tom. Ach b’in an sórt duine é Odran. Léirigh sé freisin, go mba shaonta, amach is amuigh, é, an tOdran céanna sin agus é ag tógáil an ghasúir úd ar ghreim láimhe, taobh amuigh de Brown Thomas, agus iad ag dul ar thóir mháthair an ghasúir! Cheapfá gur tuigeadh dó go raibh sé ar phlainéad eile ar fad, bunús an ama.
Ceilt na Fírinne
Tríd is tríd, san úrscéal seo, díríonn an t-údar tóirse a thaighde agus a scileanna ar an Eaglais Chaitliceach, ar shagairt, agus ar easpaig, a raibh a fhios acu, go raibh mí-úsáid ghnéasach á dhéanamh ag cléirigh áirithe ar ghasúir, agus a raibh sin á cheilt ag idir easpaig agus shagairt, agus dár leis an údar, bhí an Pápa fhéin fiú, ciontach sa cheilt chéanna sin. Ag deireadh thiar áfach, thuig Odran go raibh sé fhéin ciontach ina shaontacht, agus ina aineolas, faoi chúrsaí, go háirithe nuair a thug a sheanchomrádaí léasadh teanga dhó as a easpa tuisceana sna cúrsaí sin. Gan dabht ar domhan, bhí a chuid taighde déanta go maith ag an údar, agus bheadh sé deacair go maith a dhíograis ar son an chirt a cháineadh. B’fhéidir nach í an Eaglais a raibh aithne agamsa uirthi, atá idir chamáin aige, bunús an ama, ach ag an am gcéanna, caithfidh mé a admháil, gur léigh mé chuile fhocal den leabhar seo, go dílis, díoigraiseach.
Ní féidir a cheilt go bhfuil John Boyne ar dhuine de na scríbhneroirí is fearr atá ag saothrú an úrscéil inár measc, i láthair na huaire seo. Éiríonn leis greim a fháil ar aird an léitheora ó thús an scéil. Breathnaigh air seo mar thús…
“I did not become ashamed of being Irish until I was well into the middle years of my life.”
Más uait an scéal iomlán a fháil, níl le déanamh agat ach an leabhar breá seo a léamh duit fhéin. Ní bheidh a chathú ort, nó is deacair an leabhar seo a chur uait go dtí go gcríochnaíonn tú é.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
Laethanta na Bó Riabhaí
Ag smaoineamh ar phíosa na seachtaine seo a chur i dtoll a chéile a bhí mé, an lá faoi dheireadh, nuair a scannraigh clog an dorais mé. Duine eicínt amuigh, agus a mhéar coinnithe ar chnaipe an chloig aige, faoi mar a bheadh an riach fhéin sa tóir air. Chuir mé uaim mo pheann is mo nótaí, agus as go brách liom chuig an doras tosaigh, féachaint cén bhroid a bhí ar an té úd a bhí amuigh.
Nuair a d’osail mé an doras, caithfidh mé a admháil gur baineadh stangadh asam, nó cé bheadh ansin, ina staic, ar lic mo dhorais agam, ach mo Shéimí breá a’ Droichid, ach má ba ea fhéin, chuir sé ionadh an domhain orm chomh préachta is a bhí an fear bocht.
“Tar isteach, a Shéimí”, arsa mé fhéin leis, “déarfainn go bhfuil tú préachta, nó tá a chuma sin ort, ar aon nós.”
“Abair é! nó i ndáiríre, ní préachta atá mé ach sioctha, reoite, agus cuirfidh mé cnaipe leat, gurb annamh a thagann lá chomh fuar feanntach leis, an tráth seo bliana”
“Bhuel, tá morc mór tine againn sa seomra seo istigh, buail isteach agus suigh síos ansin ina haice, agus geallaimse dhuit é, go ndéanfaidh sé sin thú a chascairt i ngearraimsir.”
Gáilleog den Stuif Chrua
Isteach leis, agus ba ghearr go raibh cúl curtha aige ar an bhfuacht, agus é ag teacht chuige fhéin. Ach lena theacht-chuige-fhéin a dheifriú, líon mé fhéin gáilleog den stuif chrua, as an gcuinneog, agus thairg dó é. Ní raibh orm aon tathaint a dhéanamh air, nó ba bheag nár sciob sé an gloine as mo láimh, agus scaoil siar ina chraos é, d’aon shlog amháin. Thug an ghloine ar ais dom, bhain searradh as fhéin, shuigh siar sa chathaoir agus cuma na sástachta air.
“Tá sé fuar amuigh” arsa mé fhéin, agus mé ag iarraidh scéal nó duan a mhealladh as.
“Bí ag caint ar fuar! Ní dóigh liom, gur chuimhin liom fhéin Geimhreadh chomh crua, feannaideach, leis, ó tháinig ann dom, ach chuala mé na seandaoine ag rá, go raibh Geimhreadh crua, righin acu sa bhliain 1947.”
Geimhreadh crua righin
“D’fhéadfá Geimhreadh crua righin a thabhairt ar an nGeimhreadh céanna sin, gan dabht, nó mhair sé ó Eanair na bliana sin go dtí dhá lá i ndiaidh Lá ’le Pádraig, agus leis an scéal a dhéanamh níos measa ar fad, an bhliain sin, bhí sneachta ar an dtalamh ó Mhí Feabhra go dtí gur thosaigh sé ag cascairt, ar Lá ’le Pádraig na bliana sin. Ní gá a rá, nach raibh cúrsaí chomh heagraithe an tráth sin is atá siad inniu. Nó ní raibh an tír ach ag teacht chuici fhéin, i ndiaidh an Chogaidh Mhóir, ag an am. Bhí mé fhéin ag cur fúm i gColáiste Cónaithe an bhliain sin, agus ní gá dhom a rá, nárbh é saol an mhada bháin a bhí againn, in ionad dá leithéid, ag an am sin. Ach, sin uilig ráite, admhaithe, nach fíor freisin, go bhfuil Geimhreadh na bliana seo 2010, níos righne ná Geimhreadh na bliana céanna úd ’47, cé go ndéarfaí nach bhfuil sé chomh crua leis.”
“Tagaim leat sa mhéid sin, ach cogar mé seo leat, agus nach crua, fuar, an aimsir atá againn le scathamh anuas. Ní haon ionadh go bhfuil na daoine óga ag rá, go bhfuil cúrsaí aeráide, agus aimsire, imithe as alt ar fad, na laethe seo.”
“Bhuel! Tá agus níl. Níl dabht ar bith ann ach go bhfuil cúrsaí aimsire, frí chéile, imithe le craobhacha, le cupla bliain anuas, ach ar an dtaobh eile den scéal, ní haon rud nua é, aimsir dá leithéid a bheith againn thart ar an tráth seo chuile bhliain, nó nach bhfuil an téarma, Laethe na Bó Riabhaí, sa Teanga againn, le sinsearacht?”
“ Minic a chuala an téarma sin, ceart go leor,” arsa Séimí, “ach i ndáiríre, cén t-údarás atá leis an leagan cainte céanna sin?”
Laethe na Riabhaí
“ Tugadh faoi deara go dtagadh stoirmeacha agus cruatan geimhriúil, chuile bhliain, i ndiaidh na heacaineachta, agus bhaist siad Laethe na Bó Riabhaí ar an ndrochaimsir sin, agus sin an cineál aimsire atá againn, le scathamh anuas anois.”
Bhí mé réidh leis an gcuid eile den scéal sin faoin mBó Riabhach chéanna sin a ríomh dó, ach chuir mo chara, Séimí an Droichid, a lámh in airde ag an bpointe sin, le mo stopadh, agus bhris isteach orm, gan chuireadh gan iarraidh…..
Beidh lá eile ag an bPaorach!
“Fóill ort ansin anois, nó an bhfeiceann tú an t-am ar an clog matail úd os do chomhair amach ansin, agus mise tar éis a ghealladh do Naipí bhocht s’againne, go mbeinn ar ais sa bhaile aice, leathuair a chloig ó shoin. Slán leat anois, agus críochnoidh muid an seanchas sin, an chéad bhabhta eile. Beidh lá eile ag an bPaorach!”
Agus le sin, scuab mo Shéimí breá leis an doras amach, faoi mar ba chat scólta é, ach bhí mé fhéin sásta freisin, nó nach raibh píosa na seachtaine seo tugtha aige dom. Chuir mé mo shlán abhaile leis, bíodh go raibh sé as éisteacht, agus as radharc, faoi’n am sin………………..
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Leabhar de chineál eile..
Litríochtaí……… le……… Daithí Ó Muirí
.
.
Céadchló…………………..2015………………….€8.00
Peadar Bairéad
.
(This week I attempt to review Dáithí Ó Muirí’s book, Litríochtaí)
Aistí nó Scéalta?
Ní gá dhom an scríbhneoir seo a chur in aithne dár léitheoirí, nó chuile sheans go bhfuil aithne acu air, cheana féin, óna shaothar, nó óna bhaint le cláracha Raidió agus Teilifíse. Rugadh Daithí i gContae Muineacháin, agus faoi láthair tá cónaí air i gCois Fharraige, i gConamara. Roinnt duaiseanna bainte amach ag a shaothar cheana féin. Ach le filleadh ar ‘Litríochtaí.’……………
Leabhar de chineál eile ar fad is ea ‘Litríochtaí’, agus ag an am gcéanna, is deacair a dhearbhú cé air a bhfuil sé dírithe. Mo chuidse de, caithfidh mé a rá, go raibh orm é a léamh cupla babhta le hadhmad ar bith a bhaint as. Ach, is féidir liom, ar deireadh, a rá, gur thaitin an leabhar frí chéile liom. Cheapfadh duine gur aistí níos mó ná gearrscéalta atá sa díolaim seo. Sea, aistí ag cur síos ar iarrachtaí údar eile ar litríocht a chumadh. Cruthaíonn an t-údar sciliúil seo saol atá éagsúil, amach is amuigh, leis an saol a bhfuil cleachtadh faighte againn air i saothar litríochta údar eile, saol ina bhfuil a bhunús bun os cionn, iompaithe droim ar ais, agus do-fheicthe, do-chloiste, do-thuigthe, ach, tríd is tríd, éiríonn leis, an léitheoir a chur faoi gheasa, le draíocht a chumadóireachta, agus le dánacht a ionsaí ar ‘ghurúnna’ na leabhar, gan trácht in aonchor ar a chur chuige leithleach.
Bun os cionn, an ea?
Anois, tá mé ag ceapadh, go bhfuil daoine amuigh ansin adéarfadh nach é an t-údar amháin a bhfuil an saol iompaithe bun os cionn aige, agus bíodh acu, ach bhain mise taitneamh as ar chruthaigh an t-údar sciliúil seo. Breathnaigh ar chuid de haistí a chum sé sa díolaim Aistí seo. Breathnaigh ar an gcéad phíosa, ar a mbaisteann sé, ‘Folús Úrnua,’ agus ar an chaoi a gcuireann sé tús leis….
“Céard atá ann? Faraor níl tada ann, tada ach báisteach agus gaoth, mála bruscair thall ansin freisin, rudaí, na rudaí lena raibh tú ag rudáil riamh anall ach ní ligfear isteach sa scéal seo iad, scéal de shaghas úrnua a bheas anseo, bréan den bháisteach atá tú ar aon nós, den mhála dubh plaisteach ….bréan de na rudaí uile atá feicthe agat go dtí seo, gach seans…..”
Aghaidh ar aghaidh leis an bhfolús….
Ní gnáth scéal a bhéas sa scéal seo, agus caithfear amach as, gnáththroscán agus gnáthfheisteas na scéalta a léigh tú, go nuige seo.
“Ní bheidh aon rud sa scéal seo, ná duine ach oiread, Aisling, Seán, Criostóir ná Luisne, duine ar bith ná rud de shaghas ar bith………..Ní bheidh ann ach tusa, aghaidh ar aghaidh leis an bhfolús”
Sea, agus féach mar a chuireann sé críoch leis an gcéad scéal sin……
“Seo, scéal nár thúisce léite é ná é imithe uait san fholús.”
B’fhéidir gur leor sin le faobhar a chur ar do ghoile chun an leabhar seo a léamh?
B’fhéidir go mbainfeá triail as. Tá mé ag ceapadh go mbainfidh tú idir adhmad
agus taitneamh as.
.
.
.
.
.
.
English 
Gaeilge