by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Athrú Saolta
.
Peadar Bairéad
Ceirtlín na mBlianta
“Ní chuile lá a bhíonn Dónall ag pósadh, nó caoi aige chuige”, faoi mar adeireadh an seandream fadó, agus iad ag cur síos ar rud eicínt nach dtiteadh amach ach go hannamh. Bhuel, is é an dála céanna agamsa é, nó is féidir liomsa tochrais anois ar cheirtlín, nach mbíodh fonn orm tochrais air, siar thar na blianta.
Agus cén ceirtlín é fhéin, adeir tusa?
Ceirtlín na mblianta, atá i gceist agam, sa phíosa seo.
Le linn na mblianta atá caite, ba mhinic a chuala mé daoine aosta ag cur síos ar na laethe a bhí, iad ag éagaoin a n-óige caillte, iad ina nOisín i ndiaidh na Féinne, iad ag rá, nach mar seo, nó mar siúd, a bhíodh cúrsaí, le linn dóibhsean bheith i mbarr a maitheasa.
Ach nach mar sin a bhíonn i gcónaí ag seandaoine?
Is dócha é, ach tá difir mhór sa scéal anois, chomh fada is a bhaineann sé liomsa.
Agus cén difir mhór atá i gceist agat?
Bhuel, táimse anois im sheanóir, agus dá bharr sin, tá de phribhléid agamsa, bheith ag éagaoin na ré atá imithe lei thrí shúil dhroichead na mblianta.
Agus céard iad na difríochtaí móra a thugann tú fhéin faoi deara a bheith tagtha ar an saol, le linn do ré fhéin?
Glacadh le hÚdarás, an tráth úd
Is dócha, i ndáirire, go dtuigtear dom anois, go bhfuil an saol, mar a bhí, iompaithe bun os cionn, agus í ag ullmhú do ré nua, ré a bheidh difriúil ar fad leis an ré atá thart. Nuair a bhí mise i mo ghasúr, tuigeadh dom go raibh ord agus eagar ar chúrsaí an tsaoil seo. Bhí údarás ag daoine áirithe, agus bhí daoine eile sásta glacadh leis an údarás céanna sin, nó tuigeadh dóibh, gur chun a leasa é, a leithéid a dhéanamh.
Ach céard iad na húdaráis atá i gceist agat ansin?
An Eaglais
Bhail! ar an gcéad dul síos, bhí na daoine úd a bhain leas as údarás na hEaglaise, agus gan dabht ar domhan, bhí cumhacht thar na bearta acusan. Bhí lán-mhuinín ag daoine astu, agus dhéanaidís rud orthu. Ach, faraoir géar! ní mar sin atá cúrsaí, sa lá atá inniu ann. Is dócha gur tuigeadh dúinn, go mba eagraíocht osdaonna a bhí san Eaglais chéanna sin, agus go mba iad na heaglaisigh a bhí ag bronnadh na beatha síoraí orainn, agus rud ba mheasa fós, seans gur cheap cuid áirithe den chléir gur mar sin a bhí. Bhuel, tugadh le fios dúinn, sna laethe deireannacha seo, nach mar sin a bhí, agus scaoileadh muid uilig, idir chléir agus phobal, isteach i bhfásach an amhrais arís, nó ní hí seo an chéad uair arbh éigean don Eaglais a bealach a fháil amach as an bhfásach céanna sin, agus mura gcailltear dóchas, níl dabht ar domhan, ach go dtiocfaidh an dara Earrach, amach anseo.
An Stát
Bhí údarás freisin ag na fórsaí cosanta, ach má sea, tugadh le fios dúinn, ar na mallaibh, go mba dhaonnaithe freisin baill na bhfórsaí sin, agus nach raibh aon chumhacht osnádúrtha acusan, len iad a chosaint ar dhul amú, agus arís, léiríodh dúinn, le déanaí, go mba dhaoine mar chách iad, agus go raibh roinnt áirithe díobh ann, a raibh ar a gcumas dearmad a dhéanamh, agus a n-údarás a úsáid ar mhaith leo fhéin. Agus arís, níl le déanamh againn, mar phobal, ach a thuiscint gur mar sin atá, agus go gcaithfear a bheith níos cúramaí fós, i roghnú, i dtraenáil, agus i mbainsitiú na mball áirithe sin.
Na Scoileanna
Agus céard faoi chúrsaí oideachais? Nach raibh an-mhuinín go deo againn as an lucht múinte? Bhí gan amhras, ach arís, is dócha go raibh ró-mhuinín againn astu, agus bíodh nár theip an chuid ba mhó acu orainn, ag an am gcéanna, bhí roinnt áirithe a chuaigh thar fóir i láimhseáil a n-údaráis, agus arís, ní fál go haer é, nó nuair a bheidh fiacha a mí-úsáid siúd glanta, beidh ar ár gcumas, bóthar a bhualadh arís, agus ceacht tábhachtach foghlamtha againn do na laethe atá romhainn amach.
Tá daoine ann freisin, adéarfadh nár tháinig an dream ba mhó chumhacht ar fad slán ar fad as an gcoimheascar nua-aimseartha seo.
Agus cé hiad fhéin, an ea?
An Chlann fhéin, fiú
Na tuismitheoirí fhéin a lucht gaoil, nó nach iadsan na cosantóirí nádúrtha a bhronnann an nádúr fhéin ar an óige, an dream ar a bhfágtar dualgas cosanta, oideachais, agus riar a gcáis, a sholáthar dóibh. Faraoir géar! arís, ach tá faitíos orm nach i gcónaí a choimhlíon siadsan na dualgaisí sin, a leagann an nádúr orthu. Ar ámharaí an tsaoil seo, ní go ró-mhinic a tharlaíonn a leithéid, ach nuair a tharlaíonn, is coscrach go deo an toradh a bhíonn air, nó ní bheadh a fhios ag na páistí, i gcás dá leithéid, cá bhfaighidís furtacht.
An bhféadfadh a leitheid a tharlú anois? Is dócha nach bhféadfadh duine a rá nach bhféadfadh, ach is féidir linn a rá, go mbeadh sé i bhfad níos deacra sa lá atá inniu ann, nó tá tuiscint i bhfad níos fearr ag an óige fhéin, ar chúrsaí, sa lá atá inniu ann, agus lena chois sin, tá ar a gcumas glaoch ar eagraíochtaí áirithe a bunaíodh go speisialta, le teacht i gcabhair ar ghasúir dá leithéid, in am an ghátair.
AthEarrach chugainn
Mar sin, bíodh go bhfuil ceachtanna crua foghlamtha againn le cupla deichniúr anuas, ag an am gcéanna, tuigtear dúinn go bhfuil ar ár gcumas, na deacrachtaí sin uilig a shárú, sna laethe atá romhainn amach, agus go mbeidh muid in ann bóthar nua a fháil amach as fásach úd an amhrais, agus chuile sheans, nuair a bheidh íoctha againn go hiomlán as ár gcoireanna, ansin seans go mbeidh deis againn bóthar ár n-oilithreachta a bhuaileadh arís, agus b’fhéidir, an babhta seo, nach gcaillfidh muid ár slí chomh héasca sin ar fad, sna laethe atá romhainn amach.
.
********************************************
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
I mBéal an Phobail
Peadar Bairéad
.
(I mBéal an Phobail this week recalls the Eucharistic Congress Year of 1932.)
Náisiún ag éirí as a shuan
Tá cuimhne mhaith agam fós ar an mbliain 1932. Bhí an Stát s’againne fós ina óige. Bhí corraíl draíochta san aer, agus borradh úr ag teacht in anam, agus in aigne, an náisiúin. Bhí cónaí orm fhéin in Iorras na nIontas, thiar i gContae Mhaigh Eo, ag an am, agus thabharfadh duine ar bith faoi deara, go raibh meisce na saoirse fós ag coipeadh i bhfuil agus i bhfeoil na cosmhuintire. Ná ceap anois, go raibh saol an mhadaidh bháin fós curtha in áirithe dár ndaoine. B’fhada uainn an saol Útóipeach sin fós, nó ní raibh acu ach ón láimh go dtí an béal, agus Conchúr Mór sa chúinne ag a mbunús fós. Ach bhí dóchas ina gcroí istigh acu go raibh an Geimhreadh thart.
Filleann orm freisin, cuimhní ar thoghchán na bliana cinniúnaí céanna sin. Nár mhór an spórt a bhí againne, gasúir, agus muid ag éisteacht le hóráidíocht na n-iarrthóirí, taobh amuigh de Shéipéal an Gheata Mhóir, chuile Dhomhnach, agus muid ag druidim i dtreo Olltoghcháin na bliana sin. Is cuimhin liom freisin an corr-ghluaisteán, maisithe le balúin ildaite, ag déanamh a shlí thar dhrochbhóithre Iorrais, ag an am, agus iad ag scaipeadh billeoga daite fan Bhóithre Iorrais . Sea, gan dabht ar domhan, ba chorraitheach an tráth é don té a bhí óg, agus nár thuig doimhneas, nó deacracht na bhfadhbanna, a raibh an tír seo ag iomrascáil leo, i dtús thriochaidí an ocrais, ach nár chuma linne, gasúir, a raibh spraoi agus cleasaíocht ar ár n-aire againn, na laethe úd.
Ag ceiliúradh theacht na Críostaíochta
Ar scoil dúinn, rinne ar múinteoir, Iníon Ní Choinn, chuile iarracht ar sholúntacht na hócáide a chur i dtuiscint dúinn. Sea, agus thugadh sí sinn ar thurasanna chuig Teach Phobail an Gheata Mhóir, agus mhíníodh sí dúinn, tábhacht an cheiliúrtha a bhí ar siúl i dtír seo na hÉireann, ag an am. Mhínigh sí, go raibh muid ag ceiliúradh theacht na Críostaíochta chun na tíre seo, cúig chéad déag bliain roimhe sin, nó nár tháinig Pádraig Mac Calprainn fhéin chugainn, leis an gCríostaíocht a chraoibhscaoileadh anseo in ár measc, sa bhliain 432 AD. Thuig sí, nach mbeadh a chomhmhaith de cheiliúradh againn sa tír seo arís go dtí an bhliain 2032, agus chuile sheans, dár lei, nach mbeadh sise, nó sinne, páirteach sa cheiliúradh sin.
Bratacha ar foluain
Is cuimhin liom freisin, gur mhol an sagart paráiste dá phobal, gur chóir dóibh bratacha Náisiúnta agus bratacha an Phápa a fháil agus a chur in airde ar shimnéithe a dtithe, leis an ócáid stairiúil sin a cheiliúradh. Sea, agus rinneadar rud air freisin, agus geallaimse dhuit é gur ghalánta, chorraitheach, an radharc é, breathnú ar na bhratach sin, ar foluain le gaoith, os cionn shimnéithe na dtithe aoldaite, seascaire, ceanntuí, a sheol go bródúil ó cheann ceann an bhaile, faoi mar ba chabhlach mara iad. Sin iad na cuimhní a rith liom, an lá cheana, nuair a chuala mé go rabhthas le Comhdháil Eochairisteach a thionól i dtír seo na hÉireann arís, sa bhliain 2012, le cuimhne cheithre scór bliain Chomhdháil 1932, a chomóradh. Ba ansin a tuigeadh dom, go raibh breall ar Iníon Ní Choinn, agus nach mbeadh orainn fanacht céad bliain don chéad cheiliúradh eile.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
An Chamchuairt úd 2
Peadar Bairéad
.
(This week we continue to review the memories of that Scottish visit.)
.
Cuimhní na Cuairte
.
Is filleann orm cuimhní mo Chuairte,
Mar fháinleoga beoga aneas,
Lem chroí bocht traochta a théamh
Le grian gheal, le díograis, le teas.
.
.
Ar Oileán Thíríodh, gona thránna,
Is a phobal caoin, carthannach, fial,
A pháistí, a dhaltaí, ’s a mhuintir,
Chuir caoinfháilte romhainne ó chroí.
.
.
Na sléibhte, na cnoic, is na beanna,
A rianaigh a n-áilleeacht ar spéir,
Iad cruachta, carntha, crochta,
Snoite, is sníofa faoi’n ngréin.
.
Sraid Sauchiehall
Ní raibh ar mo chumas fhéin srian a choinneáil ar mo chuimhní corraithe, agus muid ag siúl linn síos feadh na sráide fada sin. Siar liom bóithrín casta na smaointe, go dtí garraí cluainteach na hóige, agus na hoícheantaa fada geimhridh úd, nuair a chloisinn m’athair agus a chomrádaithe ag cur síos agus ag seanchas ar ‘Sockeyhall Street’ mar a thugaidís uirthi.
Smaoinigh mé ar na daoine sin, ina bhfir óga, ag an am, agus iad ag siúl leo go misniúil, rábach, cróga, ar an dtaobhchasán céanna sin, a raibh mise ag siúl air, an oíche bheannaithe sin. Nach ar m’athair agus a chomrádaithe a bheadh an bród agus an t-áthas, dá bhfeicidís an tIorrasach seo ar a bhealach chuig Ionad gradamach cosúil leis an Centre for Contremporary Arts, le mám dánta a aithris ansin, i dteanga ársa na nGael? Ar bhealach éigin, is dócha go raibh na hIorrasaigh chuideachtúla sin mar lucht éisteachta agamsa, an oíche iontach sin, i Sráid úd Sauchiehall Ghlaschú. Bhí slua an-mhór romhainn istigh, iad suite ag boirdíní, scaipthe ar fud an halla. D’éirigh thar barr le seó na hoíche sin, agus ghlac filí, ceoltóirí, agus amhránaithe Albanacha, páirt san agallamh freisin. Mo chuidse de, tá mé ag ceapadh go mbeadh na cairde úd, ó laethanta m’óige, breá sásta leis na dánta a d’aithris mé fhéin dóibh i Sockeyhall Street, an oíche sin.
Féile na nGael
I ndiaidh an tseó, mar a tharla go minic i rith na seachtaine, fuaireamar cuireadh chun a tí ó Flora MacNeill, amhránaí clúiteach, traidisiúnta. Ghlacamar go fonnmhar leis an gcuireadh céanna, agus geallaimse dhuit é, nár fágadh ocras, nó tart, ar aon duine againn, i dteach úd na féile, an oíche sin. Chomh maith le sin, bhí ceol, amhráin, agus seanchas den scoth, againn, go dtí a trí a chlog ar maidin! Go fiú, nár chan mé fhéin amhrán! tráth éigin, i rith na hoíche ! Deireanas na huaire, nó brí an fhuiscí, ba chúis leis, ní foláir! Cibé faoi sin, bhíomar ar ár gcois go breá luath maidin Dé Domhnaigh, agus tar éis dúinn bricfeasta Sasanach eile a chaitheamh, thugamar na sráideanna orainn féin arís, muid ag fanaíocht timpeall, ag tabhairt chuile shórt faoi deara, tamall anseo, is tamall ansiúd. Chonaiceamar an teach is sine n nGlaschú, teach a tógadh sa bhlaiin 1471. thugamar cuairt freisin ar The Barras, na margaí ollmhóra úd, atá amuigh faoin aer acu, sa chathair sin, margaí a raibh tarraingt na mílte orthu. Ag a haon a chlog, bhíomar ar ár nglúna in Eaglais Naoimh Alphonsus, i Sráid Londain, nó theastaigh uainn Aifreann a éisteacht i nGlaschú, an mhaidin Domhniagh sin. Thaitin an ceiliúradh sin go breá linn. Rud amháin eile, a thug mé fhéin faoi deara, in Eaglais Alphonsus, nó gur choinnigh siadsan thall na dealbha uile, ar fud na heaglaise, Taitníonn dealbha liomsa, agus ní dóigh liom, gur chóir iad a dhíbirt as ár séipéil. Folamh séipéal gan dealbha!
Turas abhaile
Arais go dtí an Babbity linn i ndiaidh an Aifrinn, lenár gcip is ár meanaithe a bhailiú, nó bhíomar tagtha go deireadh na camchuairte iontaí seo in Albain, agus bhí orainn aghaidh a thabhairt ar Aerfort Ghlaschú, agus an turas ar ais go hÉirinn. Ní dhéanfaidh muid dearmad go luath ar an tseachtain spreagúil a chaitheamar ag taisteal ó cheann ceann na hAlban, nó ar na Gaeil chairdiúla, lácha, flaithiúla, Albanacha, a casadh orainn thall sa bhliain úd, 1992.
Nár laga an Rí riamh iad.
.
.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
Another little bit of Irish for Peter. I hope Peter that this will be of help in putting a letter together.
Remember to include…….1 Your address, 2 Date, 3 Opening of letter, 4 Body of letter, 5 Closing ( like…..Is mise etc.) 6 Your Signature…..Marks are given for each part.
.
Foclóir
.
An chéad smaoineamh a rith liom, the first thing I thought of; Na hOileáin Chanáireacha, the Canary Islands; Bloc mór Árasán, a large Block of Apartments; mar a d’iarrfadh do bhéal fhéin é a bheith, as you would wish it to be; an ghaoth ba lú, the shlightest breeze; aeráid neamhaí, heavenly climate; an leaba a thabhairt orthu fhéin, they go to bed; ar an dtaobh chontráilte den bhóthar, on the wrong side of the road; an chaoi a bhfuil mé tugtha don chluiche sin, how fond I am of that game; nua gach bia is sean gacha dí, the freshest of food and the oldest of drink; gan dochma, gan ghorta, without stint or sparing; dallamullóg a chur orainn, to hoodwink us; uisce buidéalaithe, bottled water; siúlóid, a walk; mo chuimhne, is mo dhearmad! Oh! I almost forgot. Iarscríbhinn, postscript.
*********************
Ceist
.
Bhí tú ar laethe saoire thar lear, agus anois teastaíonn uait litir a scríobh chuig cara leat, ag cur síos ar an tsaoire sin. Sa bhfreagairt duit, dean tagairt don tír ar thug tú cuairt uirthi, agus luaigh dhá nós faoi leith a bhaineann leis an tír áirithe sin, agus inis dó (nó di) faoi na rudaí ba mhó a thaitin leat le linn na saoire sin. O a Thiarcais; Gosh!
.
.
********************************************************************
.
Freagra
.
Áras Eoin,
5 Sráid an Mhuilinn,
Ceann Toirc.
8ú Meitheamh 2005.
.
A Sheáin, a chara,
Tá mé díreach tar éis teacht abhaile ón tsaoire ab fhearr a bhí agam riamh, agus ba é an chéad smaoineamh a rith liom nó, gur chóir dom an scéal ar fad a insint duit, mar ba mhinic a smaoinigh mé i rith na saoire sin, gur mhór an trua é nach raibh tú in éineacht linn, le toit agus sásamh ceart a bhaint as an ócáid. Ach ar aon nós, ba sna hOileáin Chanáireacha a chaith an chlann s’againne, an coicíos seo caite, agus bhíomar ag cur fúinn i rith an ama sin, sa Chorona Blanca, sin i mBloc mór Árasán, i lár Playa del Ingles, ar Oileán Ghran Canaria.
Ní gá dhom a insint duit, go raibh an aimsir mar a d’iarrfadh do bhéal fhéin é a bheith.
Bí ag caint ar spéartha glana gorma gan scamall! ar theocht sna fichidí arda chuile lá! gan ach an ghaoth ba lú ag séideadh! agus tuigfidh tú fhéin aoibhneas na haeráide neamhaí sin.
Is ait an dream iad na Canáirigh fhéin, agus tá nósanna dá gcuid fhéin acu, taobh amuigh de chúrsaí teanga ar fad! Ar an gcéad dul síos, tá nós an-ait go deo acu, agus sé sin, an leaba a thabhairt orthu fhéin i lár an lae ghil, nuair is fearr an aimsir, agus arís déanann siad a ngluaisteáin a thiomáint ar an dtaobh contráilte den bhóthar, i gcomparáid linne. Nós eile atá ag gasúir ansin nó, peil a imirt ar thalamh nach mbíonn ribe féir ag fás air! Sea, ait an dream iad na Canáirigh!
Ach thaitin rudaí eile go mór liom le linn mo shaoire ansin. Ar an gcéad dul síos, ní raibh faic le déanamh agam, ó mhaidin go hoíche, agus d’fhéadfainn dul ag imirt gailf chuile lá, agus tá’s agat fhéin an chaoi a bhfuil mé tugtha don chluiche chéanna sin. Agus céard faoi na bianna? Ó! a Thiarcais, a leithéid ní fhaca tú riamh, nó dáileadh nua gach bia, agus sean gacha dí, orainn gan dochma gan gorta, chuile uair a raibh ocras dá laghad orainn. Ná ceap anois, gur saor in aisce a tugadh na béilí breátha sin dúinn, nó bhí orainn íoc go daor astu, geallaimse dhuit é, ach nach breá an rud é, go bhfuil an Euro á úsáid anois mar airgead ansin acu freisin, nó cuireann sin cosc orthu dallamullóg a chur orainn i gcúrsaí airgid. Is breá an áit í, freisin, le gluaisteán a fháil ar chíos, agus ní bhíonn an táille sheachtainiúil leath chomh daor is a bhíonn anseo in Éirinn. Ní gá a rá go mbíonn fáil ar uisce buidéalaithe ansin ar phraghas an-íseal ar fad, agus deireann na daoine fásta liom, gurb é an scéal céanna é i gcás deochanna meisciúla freisin. Chaith mé fhéin roinnt mhaith ama ag siúl na dtránna, nó faoi mar is eol duit fhéin, is beag caitheamh aimsire is fearr liom fhéin ná an tsiúlóid chéanna sin cois trá.
Bhuel, caithfidh mé an chuid eile dem scéal a fhágáil go dtí go gcasfar ar a chéile sinn arís, an Domhnach seo chugainn, tráth bheidh muid ag imirt peile, thíos i bPáirc an Phiarsaigh, i gCeann Toirc. Go dtí sin, slán.
Is mise
Do chara go buan
Peadar Ó Giollagáin.
.
Iarscríbhinn,
Mo chuimhne is mo dhearmad, nár thosaigh mé fhéin ag foghlaim Spáinnise i rith na laethe saoire ceanna sin, agus geallaimse dhuit é go bhfuil fúm an Spáinnis a thógáil mar ábhar staidéir don Ardteistiméireacht, nuair a thosóidh muid ar ais ar scoil, Meán Fómhair seo chugainn, nó is deas, éasca, románsúil an teanga í!
Peadar.
by Peter Barrett | 2017/04/04 | Uncategorized
cumasach, powerful; riarachán, administration; céatadán, percentage; ag múnlú, moulding; fís, vision; san idirlinn, in the interval; neamhspleách, independent; líofa, fluent; dhátheangach, bilingual; oideachasóir, educator; caolaigeantacht, narrow-mindedness.
Á i l l e a c h t a n t S a o i l s e o 1
I mBeal an Phobail
Peadar Bairéad
“Áilleacht an tSaoil seo”, a bhaist mé ar an tsraith altanna seo, ag smaoineamh dom ar dhán úd an Phiarsaigh …”The Wayfarer”, faoi áilleacht an tsaoil seo.
“The beauty of the world hath made me sad,
This beauty that will pass.
Sometimes my heart hath shaken with great joy
To see a leaping squirrel in a tree,
Or a red lady-bird upon a stalk,
Or little rabbits in a field at evening,
Lit by a slanting sun”
Sea, nár chumasach an file i mbun pinn é? Ach, cad iad na hathruithe ollmhóra úd, – ar dhein mé tagairt dóibh, an tseachtain seo caite, (sa Réamhrá) – atá tagtha ar thír seo na hÉireann, ó laethe an Phiarsaigh i leith, a d’fhiafródh duine, b’fhéidir?
I laethe an Phiarsaigh, bhí an tír seo fós faoi smacht Shasana, agus bíodh go raibh roinnt dár bpobal oilte agus sciliúil i gcúrsaí polaitíochta, agus riaracháin, ag an am gcéanna, ní raibh cleachtadh faighte fós ag éinne acu ar rialú tíre, nó ní mar sin a imrítí cluiche na cumhachta, i laethe na hImpireachta. An tráth sin freisin, ó bhunú eagraíochtaí cosúil le Conradh na Gaeilge, Cumann Lúthcheas Gael, agus Sinn Féin, lean spiorad an náisiúnachais ag fás is ag forbairt i measc mhuintir na tíre ársa seo, ach, ag an am gcéanna ba chóir a lua, go raibh céatadán maith de dhaonra na tíre a bhí sásta le cúrsaí faoi mar a bhí. Ní call dom a rá, go raibh an Piarsach fhéin páirteach sna gluaiseachtaí nua sin, tharla go raibh sé bainteach le hiriseoireacht, le múinteoireacht, agus le litríocht, tráth a raibh na fórsaí réabhlóideacha sin ag múnlú, agus ag dul i bhfeidhm, ar phobail a thíre. Breathnaigh ar an tír, faoi mar a bhí, an tráth úd, agus faoi mar atá sí inniu, agus tabharfaidh tú faoi deara, an fás ollmhór a tháinig ar shaol eacnamaíochta, agus ar stíl bheatha na muintire, san idirlinn, agus feicfidh tú freisin, gur tháinig fás as cuimse mór ar fhís, agus ar aisling, mhuintir na hÉireann, sa tréimhse chéanna sin.
“The Fool”
Táid ann adéarfadh, go n-iompódh an Piarsach ina uaigh, dá bhfeicfeadh sé an bhail atá ar an tír s’againne, faoi mar atá sí anois. Ní dóigh liom go dtiocfainn leis an tuairim sin, nó ba dhuine é an Piarsach a d’fhéadfadh athrú, de réir mar a theastaigh óna phobal athrú, agus má bhí a fhís fhéin aige, bhí an fhís sin aige, toisc gur cheap sé gurbh í sin fís a phobail freisin, agus níorbh é sin amháin é, nó chreid sé go raibh seans ann, go bhfíorófaí a fhís, ar ball…
O wise men riddle me this
What if my dream comes true?
What if my dream comes true
And if millions unborn should dwell
In the house I have shaped in my heart
The noble house of my thought.
Thuig an Piarsach ina chroí istigh, céard a bhí uaidh, agus chuaigh sé i mbun oibre, go luath ina shaol, le sin a thabhairt i gcrích. D’fhoghlaim sé an Ghaeilge, agus in éineacht le spiorad na teanga sin, shlog sé siar neamhspleáchas fiáin an Ghaeil. Ná ceap anois, go mba Ghaeilgeoir buile, amach is amuigh é, nó níorbh ea. Mura gcreideann tú sin, níl le deanamh agat, ach breathnú ar a mhodh oibre i Scoil Éanna.
Bilingualism as Pearse saw it
Ní chaití amach as an scoil sin duine ar bith nach raibh líofa i dteanga an Ghaeil, níor dhein, agus níorbh é sin amháin é, ach ba é an chuspóir a chuir sé roimhe sa scoil sin, nó córas dhátheangach a bhunú, sa chaoi go mbeadh idir Ghaeilge agus Bhéarla ag daltaí Scoil Éanna. Ba sa Bheilg a chonaic sé mar a d’oibrigh córas dá leithéid sin, go seoigh, agus táid ann adeir, gur chaith sé súil freisin, ar chúrsaí dhátheangachais sa Bhreatain Bheag. Ar aon nós, b’in an chuspóir a chuir sé roimhe mar oideachasóir i Scoil Éanna. Breathnaigh freisin ar a chuid iriseoireachta, agus ar a chuid scríbhneoireachta, agus feicfidh tú go soiléir, go raibh meas aige ar an dá theanga, agus gan fuath aige do cheachtar acu. Déarfainn go bhfuil sin le feiceáil go soiléir, sna focail seo, óna pheann fhéin….
“I challenge again the Irish Psychology of the man who sets up the Gael and the Palesman as opposing forces, with conflicting outlooks. We are all Irish, Leinster-reared or Connaught-reared; your native Irish speaker of Iveragh or Erris is more fully in touch with the Spiritual past of Ireland than your Wexfordman or your Kildareman. But your Wexfordman or your Kildareman has other traditions which your Iveraghman or your Errisman has lost. It is a great thing to have heard in childhood the songs of a Tadhg Gaelach or to have seen a Raftery of a Colm Wallace. It is an equally great thing to have known old men who fought in Wexford in ’98, or to have been nursed by a wonan who made bullets for the Fenians. All such memories, old and new, are part of Irish history, and he who would segregate Irish history, and Irish men, into two sections…..Irish-speaking and English-speaking is not helping towards achieving Ireland a Nation…”
.
Narrrow-minded?
Déarfainn go bhfuil sé soiléir go maith ón méid sin, nach raibh aon chaolaigeantacht ag baint leis an bPiarsach, chomh fada is a bhain sé le cúrsaí teanga. Ar bhealach, ní bheifeá ag súil lena mhalairt ó fhear a shíolraigh ón dá thraidisiún.
Ach céard faoi’n ráiteas úd, a thagann chun cuimhne, chomh luath is a luaitear ainm an Phiarsaigh?
Cén ráiteas, an ea?
An ráiteas úd adeir….
“Not free merely but Gaelic as well,
Not Gaelic merely but free as well.”
Is dócha gur chóir a chur san áireamh, i gcás na bhfocal sin, gur dúradh iad os cionn uaigh Uí Dhonabháin Rosa, agus gur dócha, gurbh é dearcadh an fhir sin a bhí á mhóradh aige sna focail sin, agus é ag iarraidh tuairim Uí Dhonabháin, faoin cheangal atá idir saoirse agus teanga, a chur i mbéal an phobail. Nár labhair mé nóiméad ó shoin, faoin dátheangachas a chuir sé roimhe mar chuspóir, i Scoil Éanna, rud a léiríonn, nach raibh sé de pholasaí aige, sa scoil sin, éinne a labhródh Béarla a ruaigeadh as an scoil.
B’fhéidir gur leor sin do thuras na huaire seo. Tá súil agam go mbainfidh tú taitneamh as an tsraith seo, agus go raghaidh tú siar liom, thar na cúig bliana fichead atá imithe, ó thug mé an léacht sin, in Óstán an Newpark, anseo i gCill Chainnigh, ag Daonscoil Osraí, i bhFómhar na bliana sin 1979, bliain úd an Phápa.
English 
Gaeilge